Voorwoord Deel 1: kinderopvang als randvoorwaarde voor inburgering Inleiding 1 Keuze voor opvang 2 Praktische uitdagingen 3 Aanbevelingen experts
inhoud colofon
Het kabinet wil de komende
3
jaren investeren in het verhogen van de kwaliteit van de 5 9 25 42
inburgering.
voorwoord Het kabinet wil de komende jaren investeren in het verhogen van de kwaliteit van de inburgering. Het doel is dat meer mensen hun
samenstelling Frontoffice Inburgering Mieke Verhaegh eindredactie
Deel 2: praktijkcases 1. Nijmegen: formele opvang met multicultureel tintje 2. Den Haag: vroeg- en voorschoolse educatie 3. Rotterdam: samen in vrouwenstudio en wijkoppascentrale 4. Amsterdam: Moeder Kind Centrum 5. Venlo: oppashulp aan huis 6. Pilotgemeenten: ondersteuning bij administratieve afhandeling van kinderopvang 7. Pilotgemeenten: organisatie van kinderopvang 8. Rotterdam: dagarrangementen en combinatiefuncties 9. Utrecht: opleiding tot gastouder 10. Utrecht: diversiteit als verrijking 11. Arnhem: kinderopvang in alle kleuren
57 58
concreet geeft vorm, Amersfoort fotografie Jurjen Poeles, Meppel
een hogere sociale en economische participatie in de samenleving. Hierbij is veel aandacht voor de positie van allochtone vrou-
60 62
wen. Een behoorlijk deel van deze groep verkeert in een achterstandsituatie. De meeste vrouwen willen graag inburgeren, maar krijgen te maken met allerlei praktische belemmeringen.
64 67 69
Het kabinet heeft naar aanleiding van het Nationaal Actieplan Taal Totaal van de commissie Participatie van Vrouwen uit Etnische Minderheidsgroepen (Pavem) extra geld beschikbaar gesteld voor
72
een pilot. Hieraan doen vijf gemeenten mee: Amsterdam, Den Haag, Nijmegen, Rotterdam en Utrecht. De Pavem-pilot is gestart in
76
2006 en loopt tot 2009. Het doel is tweeledig: realiseren van circa 2.500 extra inburgeringsvoorzieningen voor allochtone vrouwen én
78 80 82
Ravestein & Zwart, Nijmegen ontwerp en realisatie
inburgering afronden met een voor hen goed niveau dat leidt tot
verbeteren van het rendement en de kwaliteit van de voorzieningen. Dit laatste gebeurt door middel van een aantal experimenten die betrekking hebben op onderdelen van het inburgeringstraject. Een groot struikelblok blijkt in de praktijk dat het aanbod van kinderop-
Bijlagen 1. Checklist ondersteuning bij administratieve afhandeling Wet kinderopvang 2. Werkproces aanmelding kinderopvang 3. Contactgegevens
vang vaak niet inspeelt op de speciale behoeften van vrouwelijke
84
inburgeraars. In de pilotgemeenten (en ook in een aantal andere gemeenten) zijn hiervoor verschillende creatieve oplossingen
85 89
bedacht.
druk Broese en Peereboom, Breda uitgave juli 2007
Aan de inhoud van deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend.
kinderopvang | 3
In dit boekje wordt het thema van kinderopvang en inburgering in al
De opvang voor kinderen is
zijn facetten behandeld: aan welke vormen van kinderopvang heb-
op verschillende manieren
ben allochtone vrouwen behoefte, met welke praktische uitdagingen
te organiseren.
worden gemeenten en marktpartijen geconfronteerd en hoe gaan ze die uitdagingen aan? Elf inspirerende voorbeelden worden er speci-
voorwoord
aal uitgelicht. Ook zijn de resultaten van een expertmeeting opgenomen. De experts komen met allerlei waardevolle aanbevelingen,
inleiding
waar Rijk, gemeenten, kinderdagverblijven en aanbieders van inburgeringstrajecten hun voordeel mee kunnen doen.
Het aandeel vrouwen van niet-westerse afkomst in de bevolking groeit. Een deel van deze vrouwen spreekt de
Ik wil de vijf pilotgemeenten alvast bedanken voor hun grote inzet
Nederlandse taal niet of onvoldoende en is nauwelijks bekend
om oplossingen te vinden voor de knelpunten bij de inburgering van
met gewoonten uit de Nederlandse samenleving. Op 1 januari
allochtone vrouwen. Tot slot wens ik u veel succes bij het regelen
2007 is de Wet inburgering in werking getreden. Sindsdien
van goede kinderopvang voor deze groep in uw eigen gemeente.
moeten bepaalde groepen nieuw- en oudkomers inburgeren. Iemand voldoet aan de inburgeringsplicht, wanneer hij of zij
Laurette Spoelman, projectleider Frontoffice Inburgering
het inburgeringsexamen met succes aflegt. Gemeenten kunnen bovendien een aanbod doen aan inburgeringsbehoeftigen ofwel vrijwillige inburgeraars. 1 Deze trajecten worden afgesloten met deelname aan het inburgeringsexamen.
Elf inspirerende voorbeelden worden speciaal uitgelicht.
Kinderopvang als randvoorwaarde voor inburgering Het doel van deze inspanningen is het bevorderen van de integratie van niet-westerse allochtonen in de Nederlandse samenleving. Dit vraagt om een sociale infrastructuur met de juiste condities die inburgering mogelijk maakt. Kinderopvang is een van die condities. De overheid heeft met de Wet kinderopvang een instrument in handen om ouders die werk en zorg combineren, tegemoet te komen in de kosten van kinderopvang (de kinderopvangtoeslag). Ook ouders zonder werkgever komen in sommige gevallen in aanmerking voor een tegemoetkoming uit de Wet kinderopvang. Dit geldt bijvoorbeeld bij een inburgeringstraject.
4 | kinderopvang
kinderopvang | 5
Gemeenten stimuleren hiermee dat ouders een traject volgen.
Op welke manier gaan de Pavem-gemeenten om met dit en andere
Het gaat om ouders met kinderen tot een leeftijd dat die niet meer
knelpunten? Met deze handreiking worden de ervaringen van de vijf
naar de basisschool gaan. 2
pilotgemeenten overgedragen aan andere gemeenten. Deze gemeenten hebben een vragenlijst ingevuld op basis van hun
Inburgeraars hebben - vaak in tegenstelling tot werkende ouders -
inleiding
slechts behoefte aan enkele uren opvang per dag voor enkele dagen
beleidsperspectief en kijk op de dagelijkse uitvoeringspraktijk.
inleiding
Na deze eerste globale verkenning zijn interviews afgenomen met
per week tijdens de duur van het inburgeringstraject. De opvang
gemeentelijke sleutelpersonen. In deze interviews is de rol van
voor kinderen is op verschillende manieren te organiseren.
gemeenten bij de organisatie van kinderopvang voor inburgeraars
Om recht te hebben op kinderopvangtoeslag, moet een kindercen-
verhelderd. Uit de ingevulde vragenlijsten blijkt tevens welke prak-
trum of gastouderbureau ingeschreven staan bij de gemeente.
tijkvoorbeelden van alternatieve vormen van kinderopvang relevant
In deze publicatie wordt uitgebreid stilgestaan bij de Wet kinderop-
kunnen zijn om over te dragen aan andere gemeenten. Verder zijn
vang en de gevolgen voor de beleids- en uitvoeringspraktijk van
praktijkvoorbeelden van (alternatieve) vormen van kinderopvang
gemeenten, inburgeraars en marktpartijen.
verzameld via de programmabureaus Dagarrangementen en Dagindeling. Zo zijn er twee voorbeelden opgenomen van
Aanleiding en aanpak handreiking
kinderopvang in Arnhem en Venlo. Bij het ministerie van Onderwijs,
De Pavem-pilot Taal Totaal is medio 2006 van start gegaan in vijf
Cultuur en Wetenschappen (OCW) is informatie verzameld over
gemeenten: Amsterdam, Den Haag, Nijmegen, Rotterdam en
de Wet kinderopvang. Deze publicatie sluit aan bij een in 2002
Utrecht. Doel van Taal Totaal is het geven van een kwalitatieve en
verschenen brochure van de Taskforce Inburgering. 3
kwantitatieve impuls aan de inburgering van allochtone vrouwen.
Leeswijzer
Een van de elementen van de pilot is een inventarisatie: welke vormen van kinderopvang gebruikt de doelgroep en wat werkt
Met kinderopvang-
In deel I van dit boekje komen de diverse aspecten van
het beste?
toeslag stimuleren
kinderopvang als belangrijke randvoorwaarde voor inburgering aan
Uit de ervaringen van de vijf gemeenten blijkt dat allochtone vrou-
6 | kinderopvang
wen alternatieve vormen van kinderopvang vaker verkiezen dan for-
gemeenten dat ouders
mele opvang in geregistreerde kindercentra. Alternatieve, informele
een traject volgen.
bod. Hoofdstuk 1 behandelt de ervaringen van de vijf pilotgemeenten met verschillende vormen van kinderopvang voor inburgeraars. Voordat de resultaten van de inventarisatie aan bod komen, wordt
opvang kan bijvoorbeeld plaatsvinden op de scholen van kinderen,
eerst de essentie van de Wet kinderopvang en het onderscheid
op de locaties waar de lessen of groepsbijeenkomsten zijn of door
tussen formele en informele opvang uiteengezet.
het betalen van een vergoeding aan buren of kennissen. De informe-
Hoofdstuk 2 zoomt in op de praktijkervaringen met het organiseren
le opvang voldoet echter niet aan de kwaliteits- en veiligheidseisen
van kinderopvang voor inburgeraars en de rol van gemeenten,
zoals opgenomen in de Wet kinderopvang en conflicteert daardoor
marktpartijen en gebruikers. Voor welke uitdagingen staan de
met de handhavende taak van gemeenten op dit gebied.
partijen en hoe lossen ze die op?
kinderopvang | 7
1
Hoofdstuk 3 beschrijft de resultaten van een expertmeeting die
Welke ervaringen hebben
is georganiseerd naar aanleiding van de inventarisatie van de
de vijf gemeenten van de
pilotgemeenten. Met daarbij allerlei nuttige aanbevelingen.
Pavem-pilot met vormen van kinderopvang voor
Deel II van dit boekje bevat elf praktijkvoorbeelden. Deze komen
inleiding
vooral uit de pilotgemeenten. De cases geven een goed beeld van de oplossingen die gemeenten kiezen voor het organiseren van
keuze voor opvang
inburgeraars?
kinderopvang voor inburgeraars. Welke ervaringen hebben de vijf gemeenten van de Pavem-pilot 1
2
3
Onder andere genaturaliseerde Nederlanders die niet onder de
met vormen van kinderopvang voor inburgeraars? Hun ervaringen
inburgeringsplicht vallen, maar de Nederlandse taal onvoldoende beheersen.
staan centraal in dit hoofdstuk. Paragraaf 1.1 kijkt naar de Wet
C.L. van der Burg, B. Cuelenaere en Y.Vervoort, Functioneren van de
kinderopvang. Paragraaf 1.2 beschrijft de belangrijkste vormen
doelgroepensystematiek bij de financiering van kinderopvang
van formele en informele kinderopvang. In paragraaf 1.3 worden
(Bureau AStri, Leiden 2006).
de ervaringen van de vijf gemeenten beschreven.
Taskforce Inburgering, Vraaggerichte kinderopvang voor inburgeraars (Den Haag 2006). Onderdeel van de brochurereeks Sleutels tot inburgering.
In dit hoofdstuk 1.1 Wet kinderopvang 1.2 Formele en informele kinderopvang 1.3 Gebruik van opvang door inburgeraars
8 | kinderopvang
kinderopvang | 9
1.1
Iedere partij heeft
Bij de invoering van de Wet kinderopvang in 2005 zijn de
vanuit de wet gezien
geldstromen vanuit de overheid verlegd naar de ouders. Kinderopvangorganisaties ontvangen hun inkomsten niet meer van
zijn eigen rol.
gemeenten of werkgevers, maar van ouders. In de systematiek van de Wet kinderopvang staat de ouder centraal: die kiest de opvang,
wet kinderopvang
wet kinderopvang
sluit een contract met een opvangorganisatie, betaalt de rekening en ontvangt kinderopvangtoeslag van de Belastingdienst/Toeslagen. Zogeheten doelgroepouders met bijvoorbeeld re-integratie-,
De Wet kinderopvang is het financiële instrument van de overheid om de combinatie arbeid en zorg te bevorderen. In het systeem van de wet is voor doelgroepen sprake van een relatie tussen meerdere partijen: Rijk, gemeente, UWV, kinderopvangsector en gebruiker. De Belastingdienst heeft een centrale rol in het administratieve proces. Iedere partij heeft
inburgerings- of studieverplichtingen ontvangen een vervangende
De Belastingdienst
werkgeversbijdrage van de gemeente of UWV. De Belastingdienst
verstrekt een
verstrekt een inkomensafhankelijke bijdrage. Het restant moet de
inkomensafhankelijke bijdrage.
ouder zelf betalen. Afhankelijk van het inkomen van de ouders int de kinderopvangorganisatie een eigen bijdrage. Om in aanmerking te komen voor kinderopvang via de Wet kinderopvang moeten beide
vanuit de wet gezien zijn eigen rol.
ouders werken of onder de gemeentelijke doelgroepen (zoals inbur-
Inburgeraars met een zorgtaak moeten deze zorg kunnen
geringsplichtigen) vallen. Indien sprake is van een sociaal-medische
combineren met het deelnemen aan een inburgeringsvoorziening.
problematiek waardoor de partner niet kan oppassen, is een onder-
Gemeenten moeten ervoor zorgen dat kinderopvang toegankelijk
zoek mogelijk of deze ouder in aanmerking kan komen voor een
is voor doelgroepen als inburgeringsplichtigen met een aanbod,
sociaal-medische indicatie. Dit valt onder de gemeentelijke verant-
herintreders, uitkeringsgerechtigden in een traject gericht op
woordelijkheid.
arbeidsinschakeling en sociaal-medisch geïndiceerden.
Marktwerking Gedeelde verantwoordelijkheid
De kinderopvangsector wordt sinds de invoering van de Wet
Het uitgangspunt van de wet is dat ouders, overheid en werkgevers
kinderopvang niet meer gesubsidieerd maar volledig aangestuurd
samen verantwoordelijk zijn voor kinderopvang. Ouders ontvangen
door marktwerking. Dit betekent dat kinderdagverblijven een
een tegemoetkoming van het Rijk en kunnen via vraaggerichte
bedrijfsmatige aanpak hanteren.
financiering rechtstreeks invloed uitoefenen op de kinderopvang. Gemeenten scheppen randvoorwaarden voor het creëren van een optimale kinderopvangmarkt in samenhang met verwante beleidsterreinen. Zij zijn ook verantwoordelijk voor het toezicht op de kwaliteit en veiligheid van de opvang in geregistreerde kindercentra en - via gastouderbureaus - door gastouders.
10 | kinderopvang
kinderopvang | 11
1.2
Een overzicht van de
schema verschillende relaties
geregistreerde kindercentra
wet kinderopvang
formele en informele kinderopvang
is bij elke gemeente beschikbaar.
Er bestaat onderscheid tussen formele en informele kinderopvang. Van formele opvang is sprake wanneer de opvang voldoet aan de wettelijke eisen en het kindercentrum of gastouderbureau geregistreerd staat bij de gemeente. Een overzicht van de geregistreerde kindercentra is bij elke gemeente beschikbaar.
Vormen van formele opvang binnen Wet kinderopvang Een aantal formele vormen van opvang valt onder de Wet kinderopvang. Hierbij is dan sprake van een bedrijfsmatige activiteit. Ouders komen in aanmerking voor een tegemoetkoming in de kosten voor kinderopvang via een kinderopvangtoeslag. 1 Nederland kent de volgende vormen van formele kinderopvang in het kader van de Wet kinderopvang voor kinderen tot twaalf jaar: 2 0 Dagopvang Opvang in een crèche of kinderdagverblijf waar kinderen van nul tot vier jaar het hele jaar door gedurende één of meer dagdelen per week worden opgevangen. 0 Buitenschoolse opvang Opvang voor kinderen van vier tot twaalf jaar vóór en/of na schooltijd en in de vakanties tot het moment waarop ze de basisschool verlaten.
12 | kinderopvang
kinderopvang | 13
0 Gastouderopvang
kinderopvang
0 Vroeg- en voorschoolse educatie
Opvang van kinderen in de woning van de gastouder of de
In het kader van het Gemeentelijk Onderwijs Achterstandsbeleid
vraagouder. De gastouder mag maximaal vier kinderen (exclusief
van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en wetenschap (OCW)
eigen kinderen) onder zijn of haar hoede nemen.
kan vroeg- en voorschoolse educatie (VVE) worden aangeboden.
Alleen gastouders die zijn aangemeld bij een geregistreerd
Dit is geen vorm van kinderopvang, maar een pedagogisch-
gastouderbureau, vallen onder de Wet kinderopvang.
kinderopvang
educatief programma. Het aanbod is gericht op het wegwerken van taalachterstanden van kinderen van tweeënhalf tot vier jaar.
0 Innovatieve gastouderopvang Een nieuwe vorm van gastouderopvang. De gastouder mag in dit geval zes ‘niet eigen’ kinderen opvangen. 0 Ouderparticipatiecrèche Een groep van ouders die beurtelings alle eigen kinderen opvangt.
Er zijn ook vormen van opvang die buiten de reikwijdte van de Wet kinderopvang vallen.
0 Tussenschoolse opvang door basisschool Basisscholen verzorgen op dit moment tussenschoolse opvang voor kinderen van vier tot twaalf jaar. Vanaf september 2007 zijn basisscholen verplicht afspraken te maken met bedrijven die voor- en naschoolse opvang aanbieden, wanneer ouders daar
Zij zijn vrijgesteld van de verplichting om een oudercommissie te
behoefte aan hebben. De voor- en naschoolse opvang vallen
hebben. Ook hebben ze een vrijstelling voor de opleidingseisen.
weer wel onder de Wet kinderopvang.
Alle overige kwaliteitseisen gelden wel.
Vormen van informele opvang Vormen van pedagogisch-educatieve opvang buiten Wet kinderopvang
Naast formele opvang worden veel kinderen opgevangen via infor-
Er zijn ook vormen van opvang die buiten de reikwijdte van de Wet
ring mogelijk is vanuit de Wet kinderopvang én de opvang niet gere-
kinderopvang vallen. Dit geldt voor:
gistreerd staat bij een gemeente. Dit betekent ook dat daarmee de
mele opvang. Van informele opvang is sprake wanneer geen financie-
kwaliteits- en veiligheidseisen van de Wet kinderopvang niet worden 0 Peuterspeelzaal
toegepast in de informele opvang. In veel gevallen gaat het om de
Een peuterspeelzaal is in principe toegankelijk voor alle kinderen
opvang van kinderen in ‘eigen kring’, dat wil zeggen door familie,
tussen twee en vier jaar. Wel kunnen er per gemeente voorrangs-
vrienden of bekenden. Andere vormen van informele opvang zijn de
regels gelden, bijvoorbeeld voor kinderen met een sociaal-
wijkoppascentrale, opvang op de leslocatie (georganiseerd door taal-
medische indicatie of met (potentiële) ontwikkelingsachterstanden.
aanbieders) en opvang in de moskee.
De peuterspeelzalen hebben vooral een pedagogische functie.
14 | kinderopvang
kinderopvang | 15
1.3
Kinderopvang in relatie tot inburgering
Het kinderdagverblijf is de
Er bestaan diverse mogelijkheden van opvang voor inburgeraars
meest gebruikte vorm van
met een zorgtaak voor kinderen. Ouders met een inburgeringsvoorziening als bedoeld in artikel 19 van de Wet inburgering kunnen op grond van artikel 6 onderdeel g van de Wet kinderopvang een
kinderopvang
tegemoetkoming in de kosten van kinderopvang ontvangen. Inburgeringsplichtigen vormen in tegenstelling tot inburgerings-
gebruik van opvang door inburgeraars
formele opvang voor kinderen van nul tot vier jaar.
behoeftigen automatisch een doelgroep voor de Wet kinderopvang; zij kunnen daarom aanspraak maken op een vergoeding in de kosten
In de vijf pilotgemeenten is geïnventariseerd van welke vormen
voor formele opvang. Naast formele opvang kan de doelgroep
van opvang (formeel en informeel) inburgeraars gebruik maken.
ervoor kiezen om gebruik te maken van informele opvang (zonder
Hier een overzicht van de uitkomsten van deze inventarisatie.
een kinderopvangtoeslag vanuit de Wet kinderopvang te ontvangen).
Formele opvang in pilotgemeenten
Het schema geeft de mogelijkheden weer.
In alle pilotgemeenten is het kinderdagverblijf de meest gebruikte 0 tot 4 jaar Formele opvang binnen Wet kinderopvang
Pedagogischeducatieve opvang buiten Wet kinderopvang Dagopvang Vroeg-Voor schoolse Educatie (2,5-4 jaar) Gastouderopvang Peuterspeelzaal (2-4 jaar)
16 | kinderopvang
4 tot 12 jaar Formele opvang binnen Wet kinderopvang Voorschoolse opvang Buitenschoolse opvang
vorm van formele opvang voor kinderen van nul tot vier jaar. Pedagogischeducatieve opvang buiten Wet kinderopvang Voorschoolse opvang op basisschool Tussenschoolse opvang op basisschool Verlengde schooldag Naschoolse activiteiten
(Innovatieve) gastouderopvang Ouderparticipatie Crèche
(Innovatieve) Gastouderopvang
Informele opvang Familie, vrienden, buren Wijkoppascentrales Taalaanbieder Moskee
Informele opvang Familie, vrienden, buren Wijkoppascentrales Taalaanbieder Moskee
Buitenschoolse opvang komt het meest voor bij kinderen van vier tot twaalf jaar. Ook tussenschoolse opvang is bij deze leeftijdsgroep gebruikelijk (geen vergoeding vanuit de Wet kinderopvang mogelijk). In de vijf pilotgemeenten blijft (innovatieve) gastouderopvang achter. Inburgeraars benutten deze mogelijkheid nauwelijks vanwege onbekendheid. Volgens kinderopvangorganisaties hebben inburgeraars meer vertrouwen in de professionele opvang in het kinderdagverblijf. Verder is in alle pilotgemeenten een gebrek aan (allochtone) gastouders. Culturele aspecten spelen een rol omdat (vooral buiten de randstad) weinig allochtone leidsters werken binnen de kinderopvang. Daarnaast is het niet vanzelfsprekend dat de aanwezigheid van allochtone leidsters betekent dat er voldoende wordt ingespeeld op behoeften van inburgeraars. Het is niet bekend of de pilotgemeenten gebruikmaken van ouderparticipatiecrèches.
kinderopvang | 17
Nijmegen stimuleert inburgeraars om zoveel mogelijk formele
Voor kinderen van twee tot vier jaar wordt eveneens
opvang te gebruiken. De gemeente ziet de formele opvang als
gebruikgemaakt van voor- en vroegschoolse educatie. Soms gebeurt
het beste instrument voor allochtone ouders en kinderen om te
dit op brede scholen in het kader van het experiment
integreren en participeren in de Nederlandse samenleving. Nijmegen
Dagarrangementen 3. Tot de inwerkingtreding van de Wet
heeft twee kinderopvangmakelaars in dienst om de doelgroep te
kinderopvang werkte de gemeente Den Haag samen met ROC de
ondersteunen bij de administratieve afhandeling van de aanvraag
gebruik
Een punt van verbetering was het
gebruik
Mondriaan Onderwijsgroep en de organisatie voor kinderopvang
voor een tegemoetkoming uit de Wet kinderopvang.
Stichting DAK. Bij Stichting DAK werden kindplaatsen en gastouder-
De kinderopvangmakelaars onderhouden nauwe contacten met
opvang ingekocht. De gemeente Den Haag maakte tevens gebruik
KION, de grootste Nijmeegse kinderopvanginstelling. KION zorgt
van de kinderoppas (informele opvang). De gemeente financierde de
voor een geschikte kindplaats in de formele opvang.
kindplaatsen voor nieuwkomers tot de inwerkingtreding van de Wet Kinderopvang en financiert het nog steeds voor oudkomers. Er was
Nijmegen: formele opvang met multicultureel tintje
nauwelijks sprake van wachtlijsten. Een punt van verbetering was het
rendement, er was
Het Internationaal Kindercentrum (IKN) biedt, onder de vlag van de
rendement, er was geen bezetting van honderd procent. Hierdoor
geen bezetting van
grootste Nijmeegse kinderopvangorganisatie Kion, dagopvang aan
waren de kosten van de kinderopvang te hoog. Per 1 januari 2007
kinderen van nul tot vier jaar. Het centrum richt zich met name op
heeft Stichting DAK de samenwerkingsrelatie met de gemeente
allochtone kinderen. Dit betekent een intensievere begeleiding voor de
opgezegd. Tegelijkertijd zijn vormen van informele kinderopvang niet
kinderen en hun ouders dan in een doorsnee kinderdagverblijf.
meer toegestaan binnen de gemeente Den Haag. Er is daardoor
De multiculturele aanpak van IKN komt op vele manieren tot uiting:
sprake van een capaciteitstekort bij de kinderopvang voor inburge-
brood komt van de Turkse bakker en er wordt geen varkensvlees
raars. Er zijn groepen die met vertraging zijn gestart met het inbur-
gegeten. De formele opvang wordt voor de ouders aantrekkelijk
geringstraject omdat de kinderopvang niet tijdig geregeld kon wor-
gemaakt door het vergoeden van alle dagdelen die noodzakelijk zijn
den. Momenteel werkt de gemeente Den Haag aan alternatieven.
om het inburgeringstraject te volgen.
In de overgangssituatie wordt door de gemeente extra ingezet
honderd procent.
op persoonsgebonden budgetten en gastouderopvang. Meer weten? Zie praktijkcase 1.
Den Haag: vroeg- en voorschoolse educatie In Den Haag brengt het gebrek aan kinderopvang voor ouders die een inburgeringscursus volgen, de ambities van de stad en van het rijk op het terrein van inburgering in gevaar. Ook wordt een aanzienlijk deel van de doelgroep van de Voorschool niet bereikt, met name kinderen tussen de tweeënhalf en vier jaar met een taalachterstand.
18 | kinderopvang
kinderopvang | 19
Door het inburgeringsprogramma te combineren met de Voorschool voor
• In gemeenten met een zogeheten oppasregeling
kinderen met inburgerende ouders zijn deze twee problemen tegelijker-
(vergoeding voor informele opvang per gevolgd lesuur) wordt
tijd aan te pakken. De Stichting Rijswijkse Kinderopvang wil samen met
eerder gebruikgemaakt van informele opvang die aansluit bij de
de gemeente Den Haag deze combinatie in de praktijk brengen, maar
behoeften van inburgeraars.
heeft voorlopig last van een capaciteitsprobleem.
gebruik
gebruik Meer weten? Zie praktijkcase 2.
Drie pilotgemeenten: oppasregeling / persoonsgebonden budget Amsterdam: De oppasregeling is er voor ouders die geen traject kunnen volgen omdat zij op hun kind(eren) moeten passen. Indien ouders zelf oppas regelen, kunnen zij een vergoeding ontvangen van vier euro per gevolgd lesuur.
De volgende argumenten spelen een rol bij de keuze voor een
Taalaanbieders organiseren in de meeste gevallen opvang wanneer ouders dat
formele vorm van kinderopvang:
zelf niet kunnen. In dat geval ontvangt de school de oppasvergoeding. In veel
• Voldoet aan kwaliteits- en veilgheidseisen zoals geformuleerd
gevallen gaat het dan om opvang in een ruimte in de school of in de nabije
binnen de Wet kinderopvang
omgeving daarvan.
• Er is financiering via de Wet kinderopvang mogelijk. • De participatie wordt bevorderd
Den Haag: Het persoonsgebonden budget bedraagt drieënhalve euro per uur.
(argument van de gemeente Nijmegen).
Vanwege problemen met reguliere kinderopvang is het persoonsgebonden budget
• De handhavende taak van de gemeente conflicteert met het
op dit moment het belangrijkste instrument om kinderopvang voor inburgeraars te
faciliteren van informele opvang.
organiseren.
Informele opvang in pilotgemeenten
Utrecht: Ouders die geen aanspraak kunnen maken op de Wet kinderopvang en
In Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht wordt veel
ervoor kiezen om de opvang zelf te organiseren, kunnen een beroep doen op een
gebruikgemaakt van informele opvang door middel van een
vergoeding van drie euro per kind per gevolgd lesuur.
zogeheten oppasregeling of persoonsgebonden budget. Het persoonsgebonden budget wordt vooral gebruikt voor opvang in ‘eigen kring’ door familie of vrienden. Daarnaast is informele opvang mogelijk door welzijnsinstellingen, moskeeën, vrouwenorganisaties enzovoort. Dit gebeurt op of nabij de leslocatie. Deze vorm treffen we met name aan in Amsterdam, Rotterdam en Utrecht. 4
De inburgeraars
Uit de ervaringen van taalaanbieders in Rotterdam blijkt dat een
kiezen eerder voor
groot deel van de inburgeraars met een zorgtaak voor kinderen,
alternatieve informele vormen van opvang.
geen beroep doet op formele opvang. Volgens de taalaanbieders is er voor inburgeraars over het algemeen een hoge drempel om gebruik te maken van formele opvang (zie hoofdstuk 2). De inburgeraars kiezen eerder voor alternatieve informele
De volgende praktijksituaties doen zich voor in de pilotgemeenten:
vormen van opvang. Uit de ervaringen van taalaanbieders blijkt dat
• Informele opvang (meestal opvang in eigen kring) is de meest
inburgeraars met een zorgtaak voor kinderen vaak opvang in eigen
gebruikte vorm van kinderopvang door inburgeraars met een
kring organiseren.
zorgtaak voor kinderen;
20 | kinderopvang
kinderopvang | 21
Volgens een Rotterdamse taalaanbieder lijken allochtone vrouwen
Ouders in Amsterdam maken veel gebruik van informele opvang.
problemen te hebben met het toevertrouwen van hun kind(eren)
De keuze hiervoor hangt af van de beschikbaarheid van (flexibele)
aan een 'vreemde'.
opvang in een stadsdeel. De praktijk leert dat ouders vaak voor informele opvang kiezen, wanneer slechts beperkt passende opvang
Er zijn twee Rotterdamse wijkoppascentrales (in Feijenoord en Pendrecht) waarbij vrijwilligers uit de wijk de opvang verzorgen in
gebruik
beschikbaar is in de wijk of de buurt van de leslocatie.
gebruik
De taalaanbieders zijn in Amsterdam mede verantwoordelijk voor
een speciaal daarvoor ingerichte ruimte. Deze centrales bieden ook
passende kinderopvang. Zij organiseren in veel gevallen opvang in
na schooltijd opvang aan kinderen tussen de twaalf en veertien jaar.
een ruimte in de school of de nabije omgeving van de school.
Volgens stichting Cleo-Patria zijn de wijkoppascentrales erg populair
Het aanbod aan informele opvang verschilt per stadsdeel en varieert
onder allochtone ouders. In andere deelgemeenten zou eveneens
van opvang op de leslocatie, moeders die voor elkaars kinderen
behoefte bestaan aan een dergelijke laagdrempelige voorziening.
zorgen tot opvang in de moskee.
De wijkoppascentrales worden gefinancierd vanuit private en publieke gelden.
Ook zijn in de meeste stadsdelen welzijnsorganisaties actief die inburgeraars niet alleen begeleiden bij de inburgering, maar tevens
Rotterdam: samen in vrouwenstudio en wijkoppascentrale
informele opvang aanbieden. Inburgeraars met kinderen van vier
De stichting Cleo-Patria heeft vijf vrouwenstudio’s opgezet in Rotterdam,
tot twaalf jaar maken vaak gebruik van de mogelijkheid om over te
om zo de participatie, emancipatie en integratie van vrouwen te bevorderen.
blijven op school. Amsterdam verstrekt een vergoeding van
Omdat de drempel naar formele kinderopvang erg hoog is, hebben de meeste
anderhalf euro op basis van de gemeentelijke overblijfregeling.
vrouwenstudio’s een aparte ruimte voor kinderen ingericht. Cleo-Patria heeft
Deze centrales bieden ook na schooltijd opvang aan kinderen tussen de twaalf en
verder naast of in de buurt van de studio’s wijkoppascentrales ontwikkeld.
Amsterdam: Moeder Kind Centrum
Twee centrales, in Feijenoord en in Pendrecht, zijn al operationeel. Hier vangen
Het Moeder Kind Centrum (MKC) is een laagdrempelige multifunctionele
vrijwilligers uit de wijk de kinderen op. Hun manier van werken wekt vertrouwen
voorziening voor vrouwen uit de Amsterdamse Kolenkitbuurt. Het MKC is voor
bij allochtone vrouwen. Deze vrouwen kunnen hierdoor met een gerust hart een
hen een ontmoetingsplek waar de kinderen niet worden vergeten. Vrouwen die
traject of cursus volgen.
een cursus volgen binnen het MKC, mogen gebruik maken van de flexibele kinderopvangvoorziening in het centrum. Het centrum wordt voor het merendeel
Meer weten? Zie praktijkcase 3.
gesubsidieerd door het stadsdeel Bos en Lommer.
veertien jaar. Meer weten? Zie praktijkcase 4.
22 | kinderopvang
kinderopvang | 23
2
De inburgeraars in Utrecht maken veel gebruik van de
Hierbij ligt de nadruk op de
oppasvoorziening in de wijken Kanaaleiland en Overvecht.
organisatie van kinderopvang
Welzijnsorganisatie Cumulus organiseert deze informele vorm van
voor kinderen tot vier jaar
opvang. Ouders betalen als vergoeding vijftig eurocent per uur. Het voordeel van de oppasvoorziening in de wijk is dat vrijwilligers de
gebruik
kinderen opvangen in hetzelfde gebouw waar de ouder les heeft. De opvang is flexibel, omdat die afgestemd kan worden op de
praktische uitdagingen
lestijden. Hierdoor vormt een beperkte mobiliteit geen belemmering. Inburgeraars met kinderen van vier tot twaalf jaar
Het organiseren van kinderopvang binnen de driehoeksrelatie van
kiezen regelmatig voor de mogelijkheid om hun kinderen over te
gemeente, marktpartijen en inburgeraars vormt in de praktijk een
laten blijven op de basisschool. De gemeente Utrecht vergoedt de
uitdaging voor alle drie de partijen. In dit hoofdstuk worden de
kosten hiervan, indien de lestijden van de inburgeraar daartoe
acht meest in het oog springende uitdagingen beschreven met de
aanleiding geven.
oplossingen die daarvoor zijn bedacht in de pilotgemeenten.
In Nijmegen zijn weinig alternatieve vormen van informele
Hierbij ligt de nadruk op de organisatie van kinderopvang voor
opvang aanwezig. Incidenteel organiseert de welzijnsorganisatie
kinderen tot vier jaar.
Tandem informele opvang voor inburgeraars met een zorgtaak voor kinderen.
In dit hoofdstuk
Uitdagingen
2.1 Verantwoording gemeente voor organisatie kinderopvang
Inburgeraars kiezen vaak voor overblijven op basisschool.
In de praktijk blijkt het lastig voor gemeenten om kinderopvang
voor doelgroepen
toegankelijk te maken voor inburgeraars. In het aanbod vanuit de
2.2 Financiering
markt wordt vaak onvoldoende ingespeeld op de behoeften van de
2.3 Administratieve lasten van de Wet kinderopvang
doelgroep. De pilotgemeenten hebben - samen met de andere
2.4 Doorlooptijd versus financieel risico van kinderopvangorganisatie
partijen - voor de praktische uitdagingen waarvoor ze staan diverse
2.5 Interne gemeentelijke organisatie
oplossingen bedacht. Hoofdstuk 2 gaat hier verder op in.
2.6 Handhaving versus toegankelijk maken kinderopvang 2.7 Beschikbaarheid van voldoende kindplaatsen en onvoldoende
1
Capgemini Nederland bv, Eindrapportage Internationaal vergelijkend onderzoek kinderopvang (Utrecht 2007).
2
www.kinderopvang.net.nl.
3
Dagarrangementen: een gesubsidieerd experiment door het ministerie van OCW
aansluiting van aanbod 2.8 Culturele aspecten en communicatie
om het vormgeven van sluitende dagarrangementen voor kinderen van nul tot zestien jaar te bevorderen. 4
24 | kinderopvang
Niet in Den Haag, daar is het verboden vanuit de optiek van handhaving.
kinderopvang | 25
2.1
verantwoording gemeente voor organisatie kinderopvang voor doelgroepen
De kinderdagverblijven
De gemeente Nijmegen onderhoudt intensieve contacten met kinderopvanginstel-
lijken vooral in te spelen op
ling KION over de kinderopvang van inburgeraars. Via de kinderopvangmakelaars en de uitvoerende medewerkers van de afdeling inburgering worden problemen
behoeften van (autochtone)
met de uitvoeringspraktijk bespreekbaar gemaakt en wordt naar oplossingen
werkende ouders.
gezocht.
opvang doelgroepen Venlo: oppashulp aan huis
Het aanbieden van kinderopvang is geen taak van de overheid. Vanuit de Wet kinderopvang zijn gemeenten wél verantwoordelijk
Venlo heeft gebruik gemaakt van de mogelijkheden van innovatief gastouderschap
om kinderopvang toegankelijk te maken voor doelgroepen. De pilot-
voor het creëren van een extra voorziening voor doelgroepouders. Vrouwen in een
gemeenten geven aan dat het lastig is om deze taak uit te voeren,
re-integratie- of inburgeringstraject met een zorgtaak voor kleine kinderen kunnen
omdat ze geen invloed hebben op de bedrijfsvoering van kinderdag-
in Venlo gebruikmaken van flexibele kinderopvang: de oppashulp aan huis. Dit
verblijven. De kinderdagverblijven lijken vooral in te spelen op
wordt aangeboden door de Stichting Wel.kom, in samenwerking met de gemeente
behoeften van (autochtone) werkende ouders.
Venlo. Een coördinator van het gastouderbureau van Wel.kom brengt ouder en
Uit de inventarisatie blijkt dat kinderdagbedrijven de markt van doel-
gastouder samen. Als het klikt kan de opvang starten, anders wordt een andere
groepouders als minder rendabel ervaren. 1 Er kan sprake zijn van
gastouder gezocht. De gastouder vult een urenregistratie in, de ouder tekent die
een capaciteitsprobleem of van onvoldoende flexibiliteit om in te
af. Het gastouderbureau regelt de financiële afhandeling voor de ouder. De
spelen op behoeften van inburgeraars. Hoe gaan pilotgemeenten om
kosten voor kinderopvang worden door Belastingdienst en gemeente vergoed.
met de uitdaging om de markt te beïnvloeden zodat de inburgeraars
Soms is een kleine ouderbijdrage noodzakelijk.
toch worden bediend? Meer weten? Zie praktijkcase 5.
Den Haag en Nijmegen: beïnvloeding van markt van kinderdagverblijven De gemeente Den Haag en stichting DAK hebben hun samenwerking beëindigd. Tot januari 2007 was stichting DAK de belangrijkste organisatie voor kinderopvang voor inburgeraars. Stichting DAK wilde de dienstverlening niet uitvoeren onder de voorwaarden die de gemeente kon bieden. Oplossingen: • Den Haag is in gesprek met een aanbieder van kinderopvang uit een andere gemeente. • De gemeente gaat vroeg- en voorschoolse educatie uitbreiden. • Den Haag stelt een persoonsgebonden budget ter beschikking.
26 | kinderopvang
kinderopvang | 27
2.2
Gemeenten hebben baat
Inburgeringsplichtige deelnemers aan de Regeling Inburgering Allochtone Vrouwen
bij een grote instroom in
(G31 en nG31) kunnen via een WI-beschikking onder de Wet kinderopvang worden gebracht. Dit betekent wel dat op dat moment de handhavingstermijn
de formele opvang omdat
ingaat.
het Rijk dit financiert
financiering
financiering
Nijmegen en Rotterdam Nijmegen hanteert een brede re-integratieverordening. De kinderopvangmakelaars
De Wet kinderopvang is het financieringsinstrument vanuit het Rijk
checken of inburgeraars wellicht onder een andere doelgroep van de Wet
dat gemeenten een budget beschikbaar stelt voor de bekostiging van
kinderopvang kunnen vallen.
kinderopvang. Gemeenten hebben daarom baat bij een grote instroom in de formele opvang, omdat het Rijk hiervoor een tege-
Rotterdam heeft in de aanbesteding kinderopvang meegenomen. De inschrijver
moetkoming geeft. Vrijwillige inburgeraars of inburgeringsbehoeftigen
moet akkoord gaan met de gemeentelijke eisen voor kinderopvang. Zo moet de
- zijn in tegenstelling tot inburgeringsplichtigen geen doelgroep in
aanbieder instemmen met de eis dat in het inburgerplan tevens wordt
de Wet kinderopvang. Gemeenten kunnen dus voor inburgeringsbe-
aangegeven dat kinderopvang deugdelijk geregeld is. De financiering is gedeeltelijk
hoeftigen geen aanspraak maken op een tegemoetkoming uit de Wet
meegenomen in de trajectprijs.
kinderopvang. De deelnemers aan de Regeling Inburgering Allochtone Vrouwen (G31 en nG31) vormen evenmin een doelgroep voor de Wet kinderopvang. Gemeenten hanteren verschillende oplossingen voor deze financiële uitdaging.
Pilotgemeenten De rijksbijdrage Wet kinderopvang aan het Gemeentefonds is reeds uitbetaald voor 2007. Het budget is gebaseerd op een raming en is bedoeld voor de doelgroep inburgeringsplichtigen. Gemeenten zouden dit budget ook in kunnen zetten voor de vrijwillige inburgeraars. Dit betreft alleen de werkgeversbijdrage. Vrijwillige inburgeraars kunnen geen gebruikmaken van de belastingtoeslag. De pilotgemeenten stellen uit eigen middelen persoonsgebonden budgetten beschikbaar. Daarmee kunnen mensen uit de doelgroepen zelf vormen van informele opvang financieren. Wanneer informele vormen van opvang geschikter worden geacht voor de doelgroep of er is te weinig capaciteit binnen de formele opvang, kan een gemeente alternatieven uit eigen middelen financieren.
28 | kinderopvang
kinderopvang | 29
2.3
administratieve lasten van de wet kinderopvang
Van ouders wordt
Nijmegen vervult hierbij een sterke regierol. Deze gemeente biedt
zelfredzaamheid gevraagd
via de inzet van twee kinderopvangmakelaars concrete hulp bij alle onderdelen van het aanvraagproces. De kinderopvangorganisatie
bij het organiseren van de
KION geeft ondersteuning bij het organiseren van de kinderopvang.
kinderopvang.
Rotterdam legt de verantwoording voor hulp vooral bij de
administratieve lasten
taalaanbieder neer. In Den Haag en Utrecht bieden gemeente en kinderopvangorganisaties ondersteuning. Amsterdam heeft vanuit de gemeentelijke organisatie sinds 2007 een meer ondersteunde rol
Binnen de Wet kinderopvang is sprake van administratieve handel-
naar inburgeraars.
ingen tussen doelgroepouders, gemeenten, kinderdagverblijven en de Belastingdienst. Het aanvragen van tegemoetkomingen voor
Uit de inventarisatie blijkt dat gemeenten, kinderopvangorganisaties
kinderopvang is een ingewikkeld proces. Daarnaast wordt van
en taalaanbieders nog zoekende zijn naar de mate van begeleiding
ouders zelfredzaamheid gevraagd bij het organiseren van de kinder-
die zij aan inburgeraars willen bieden. In de praktijk blijkt dat
opvang. Volgens de gemeentelijke gesprekspartners ervaren inburge-
deze partijen weinig contact hebben over elkaars rol in het onder-
raars de administratieve organisatie van formele opvang als complex.
steuningsproces. Een sterke regierol vanuit de gemeente
De administratieve belasting van de Wet kinderopvang is groot voor
(bijvoorbeeld door de inzet van kinderopvangmakelaars) kan voor
de doelgroep, die (nog) geen Nederlands kan lezen en schrijven.
een betere communicatie zorgen. Zie voor meer informatie
Voor inburgeraars is het aanvragen van tegemoetkomingen van
praktijkcase 6 in deel II.
gemeente en Belastingdienst, in combinatie met het afsluiten van een contract met een kinderopvangorganisatie, een ingewikkelde zaak. 2 De formele opvang heeft hierdoor bij inburgeraars vaak een negatief imago. Naast de administratieve barrières kan de (angst voor) een eigen ouderbijdrage een drempel vormen om gebruik te maken van formele opvang. In de pilotgemeenten is op verschillende manieren een ondersteuningsstructuur voor de doelgroep ingericht. De ondersteuning tijdens het aanvraagproces varieert van het geven van informatie tot concrete hulp. 3 De vijf pilotgemeenten bieden in meer of mindere mate hulp bij de drie onderdelen van het aanvraagproces: het aanvragen van de gemeentelijke tegemoetkoming, het aanvragen van de kinderopvangtoeslag bij de Belastingdienst/Toeslagen en het regelen van de kinderopvang zelf.
30 | kinderopvang
kinderopvang | 31
2.4
doorlooptijd versus financieel risico van kinderopvangorganisatie
2.5
Ouders kunnen de toeslag
Kinderopvang moet onderdeel
zelf ontvangen, of deze
zijn van het gemeentelijke
rechtstreeks aan het kinderdagverblijf laten uitbetalen.
interne gemeentelijke organisatie
inburgeringsbeleid.
Bij de aanvraag van een tegemoetkoming uit de Wet kinderopvang is
Het organiseren van kinderopvang voor doelgroepen vergt nogal
sprake van een lange doorlooptijd. De afgifte van een gemeentelijke
wat afstemming binnen én tussen verschillende afdelingen van de
beschikking kan zes tot acht weken in beslag nemen. De wettelijke
gemeente. De manier waarop de kinderopvang binnen de
termijn voor eerste aanvragen voor uitbetaling van de kinderopvang-
gemeente is georganiseerd, hangt onder andere af van beleids-
toeslag door de Belastingdienst bedraagt maximaal acht weken.
keuzes die zijn gemaakt ten aanzien van kinderopvang voor doelgroepen. De resultaten van een publicatie van de Taskforce
Wanneer de aanvraag bij de Belastingdienst pas in gang wordt gezet
Inburgering uit 2002 zijn nog steeds relevant, nu gemeenten
nadat de gemeentelijke beschikking rond is, kan er sprake zijn van een
voor de uitdaging staan om kinderopvang voor inburgeraars te
(te) lange doorlooptijd. Inburgeraars hebben vaak baat bij een snelle
organiseren. 5 De aanbeveling uit de publicatie is helder:
plaatsing, afhankelijk van de start van het traject dat ze krijgen
kinderopvang moet onderdeel zijn van het integrale gemeentelijke
aangeboden. Kindercentra ervaren grote financiële risico’s bij het
inburgeringsbeleid. De publicatie bevat een stappenplan om deze
voorfinancieren. Het financiële risico bij betalingsachterstanden ligt
aanbeveling in de gemeentelijke praktijk in te bedden.
in de praktijk vaak bij hen. Wie tot de doelgroep van de Wet kinderopvang behoort, moet het
Anno 2007 bewijst de publicatie nog altijd haar waarde; gemeenten
belastingformulier ‘Aanvraag kinderopvangtoeslag’ opvragen.
blijven worstelen met de organisatie van vraaggerichte opvang voor
Het duurt ongeveer twee weken voordat dit formulier in huis is.
inburgeraars. Kinderopvang voor re-integratie kan gescheiden zijn van
Daarnaast moet een contract worden opgesteld met de kinderopvang-
kinderopvang voor inburgeraars. Kinderopvang kan belegd zijn
organisatie. Aan de hand van het inkomen volgt een berekening van
bij meerdere afdelingen, met als gevolg afstemmingsproblemen.
de kinderopvangtoeslag en de eigen bijdrage. Het formulier wordt
De vijf pilotgemeenten hebben voor verschillende organisatorische
vervolgens opgestuurd naar de Belastingdienst. Ouders kunnen de
oplossingen gekozen. Zie voor een overzicht praktijkcase 7 in deel II.
toeslag zelf ontvangen, of deze rechtstreeks aan het kinderdagverblijf laten uitbetalen. Dat laatste kan ook een voorwaarde zijn, omdat de kindercentra de toeslag voorfinancieren. 4 De ouders krijgen dan alleen een factuur van de kinderopvangorganisatie voor de eigen bijdrage.
32 | kinderopvang
kinderopvang | 33
2.6
2.7
Het faciliteren van informele
handhaving versus toegankelijk maken kinderopvang
vormen van kinderopvang strookt echter niet met de handhavende taak van gemeenten.
beschikbaarheid van voldoende kindplaatsen en onvoldoende aansluiting van aanbod
Binnen een gemeente zijn niet altijd alle verschillende vormen van beschikbare opvang bekend.
Gemeenten hebben een handhavende taak in het kader van de Wet
Het aantal beschikbare kindplaatsen bij de kinderdagverblijven
kinderopvang. Zij zien toe op de naleving van de kwaliteitseisen die
verschilt per pilotgemeente. In Nijmegen zijn tot op heden
door de branche zelf zijn geformuleerd en op de veiligheidseisen.
voldoende kindplaatsen beschikbaar om de doelgroep te
De GGD controleert de locaties waar kinderopvang wordt aan-
bedienen. De opvang op maandag, dinsdag en donderdag blijkt uit
geboden. Het toegankelijk maken van kinderopvang voor de doel-
ervaring echter lastiger te realiseren dan op woensdag en vrijdag.
groep inburgeraars gaat vaak op informele wijze (zie hoofdstuk 1).
Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht constateren nu reeds een mogelijk tekort aan kindplaatsen. Er zijn geen cijfers
Soms kiezen gemeenten hiervoor, gezien de knelpunten die de zij
beschikbaar over de exacte, toekomstige vraag naar kinderop-
ervaren op het terrein van capaciteit, flexibiliteit en mobiliteit.
vang voor inburgeraars. Pilotgemeenten geven aan dat deze
Het faciliteren van informele vormen van kinderopvang strookt
vraag niet bekend is en daarmee niet inzichtelijk.
echter niet met de handhavende taak van gemeenten. Dit geldt met name als onder verantwoording van de gemeente
Onduidelijk is of de capaciteit in de formele opvang voldoende is
informele opvang wordt gefaciliteerd bij de leslocatie, zoals in een
om een eventuele toestroom vanuit de doelgroep van de Wet
moskee. Deze informele vormen van kinderopvang voldoen niet aan
inburgering op te vangen. Op basis van ervaringsgegevens met
de gestelde kwaliteits- en veiligheidseisen. De gemeente Den Haag
oud- en nieuwkomersregelingen denken de pilotgemeenten dat
voert haar handhavende taak steeds strikter uit om risico’s uit te
dertig tot zeventig procent van de vrouwelijke deelnemers behoefte
sluiten, zoals het risico om aansprakelijk te worden gesteld. 6
heeft aan kinderopvang. Hierbij zijn geen aantallen opgegeven en is geen onderscheid gemaakt tussen kinderen tot vier jaar en kinderen
Den Haag: sluiting informele kinderopvang
vanaf vier jaar. Daarnaast zijn binnen een gemeente niet altijd alle
De gemeente Den Haag heeft vanuit haar verantwoordelijkheid voor de kwaliteit
vormen van beschikbare formele en informele opvang bekend.
en veiligheid binnen de kinderopvang besloten om alle vormen van georganiseerde informele kinderopvang te verbieden. Dat betekent dat vormen van informele opvang, bijvoorbeeld in de moskee, niet meer mogelijk zijn. De oplossing voor dit probleem zal enige tijd vergen, omdat het contract met de aanbieder van formele opvang in januari 2007 niet is gecontinueerd. Voorlopig wordt een aantal alternatieven gecombineerd om dit probleem op te lossen: contact leggen met een nieuwe aanbieder van buiten Den Haag, stimuleren van vroeg- en voorschoolse educatie en gebruikmaken van een persoonsgebonden budget. 34 | kinderopvang
kinderopvang | 35
Pilotgemeenten: capaciteit voor doelgroep inburgeraars
De planning van inburgeringstrajecten sluit onvoldoende aan bij deze
• Gemeenten beslissen zelf hoeveel inburgeringstrajecten jaarlijks worden ingezet
verplichte minimumafname van kinderopvang.
voor de doelgroep. Hiermee kan van te voren worden vastgesteld hoeveel
Kinderopvangorganisaties zouden tevens onvoldoende inspelen op
behoefte er is aan formele vormen van kinderopvang.
de vraag van inburgeraars. Die hebben behoefte aan een flexibel aanbod van formele opvang in de wijk of in de buurt van de
• Het is belangrijk om vormen van VVE en dagarrangementen te stimuleren.
beschikbaarheid
• Kinderdagverblijven kunnen worden gestimuleerd om plaatsen voor de doel
beschikbaarheid
leslocatie. Kinderopvangorganisaties vinden het blijkbaar niet rendabel om de vraag van de inburgeraars (beperkt aantal
groep te reserveren.
benodigde dagdelen, grillige instroom van kinderen, opvang in de wijk) en het reguliere aanbod van opvangcentra beter op elkaar te
Rotterdam: dagarrangementen en combinatiefuncties
laten afstemmen. Gemeenten kunnen ervoor kiezen om voor
Het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap voert de maatregel
Deelnemers met
inburgeraars meer uren opvang af te nemen, waardoor het voor
Dagarrangementen & Combinatiefuncties uit. Een dagarrangement is een
minder dan twaalf
kinderopvangcentra rendabel is om kinderen van inburgeraars te
doorlopend aanbod van opvang vóór schooltijd, onderwijs, overblijf en culturele, sportieve en educatieve activiteiten na en tijdens school. De Mariaschool uit Rotterdam is gevestigd in Delftshaven. Deze school experimenteert met de maatregel Dagarrangementen & Combinatiefuncties. Resultaten kunnen worden gebruikt bij het oplossen van de problematiek van kinderopvang voor inburgeraars.
opvanguren worden in veel gevallen niet toegelaten tot de formele opvang.
Meer weten? Zie praktijkcase 8.
plaatsen. Daarnaast kan het vanuit pedagogisch-educatief oogpunt (bijvoorbeeld taalontwikkeling) een overweging zijn om kinderen een aantal dagdelen per week mee te laten draaien in een kinderopvanginstelling.
Nijmegen: optimaal inspelen op behoefte van inburgeraar Nijmegen oefent invloed uit op kinderdagverblijven om het aanbod aan opvang flexibeler te maken voor de doelgroep inburgeraars. De gemeente heeft besloten om hele dagen (twee dagdelen) te vergoeden in die gevallen, wanneer de
Volgens de pilotgemeenten hebben inburgeraars specifieke behoef-
lestijden van het inburgeringstraject niet overeenstemmen met de door
ten bij de afname van kinderopvang. Deze behoeften sluiten vaak
kindercentra gehanteerde dagdelen. Ouders ontvangen tevens van de gemeente
niet aan bij de structuren van formele kindercentra. De grillige
een vergoeding voor de gehele duur van het inburgeringstraject, zodat de opvang
instroom van kinderen van inburgeraars en de wisselende bezet-
wordt gecontinueerd. Jonge kinderen kunnen door deze maatregel optimaal
tingsgraad vraagt om grote flexibiliteit van de kinderopvanginstellin-
wennen aan de opvang en de ouders krijgen alle ruimte om het
gen. Deelnemers met minder dan twaalf opvanguren worden in veel
inburgeringstraject succesvol te doorlopen.
gevallen niet toegelaten tot de formele opvang. Kindercentra hanteren meestal een verplichte minimumafname van kinderopvang in dagdelen of dagen.
36 | kinderopvang
kinderopvang | 37
2.8
culturele aspecten en communicatie
Ouders hechten er waarde
Utrecht: opleiding tot gastouder
aan dat onder het personeel
In Utrecht wordt het project ‘Opleiding tot gastouder’ uitgevoerd. Centrum BOA leidt hierin, in samenwerking met Gastouderbureau Hop Marjanneke, allochtone
meerdere culturen zijn
vrouwen op voor een baan in de gastouderopvang. De opleiding gaat uit van de
vertegenwoordigd.
wijze waarop de kinderopvang in Nederland is geregeld en richt zich bijvoorbeeld
communicatie
op pedagogische vaardigheden, de bijzondere verantwoordelijkheid van het gastouderschap en de Nederlandse taal. Met deze opleiding stromen allochtone vrouwen uit naar een betaalde baan. Bovendien werken dan meer allochtone
Omdat inburgeraars behoefte hebben aan flexibele vormen van
vrouwen in de opvang, waardoor het voor allochtone ouders aantrekkelijker wordt
kinderopvang, is het de vraag waarom niet op grote schaal
om van deze opvang gebruik te maken.
gebruik wordt gemaakt van gastouderopvang. Dit staat bekend als de meest flexibele vorm van formele opvang en sluit daardoor
Meer weten? Zie praktijkcase 9.
het beste aan bij de behoeften van inburgeraars. Het stemt kinderopvangcentra tot nadenken over de vraag waarom er naar verhouding zo weinig allochtone ouders gebruikmaken van for-
Utrecht: diversiteit als verrijking
mele opvang en daarbij specifiek gastouderopvang.
Momenteel werken in de iBOX kinderdagverblijven in Utrecht relatief weinig allochtone leidsters: slechts tien van de vierhonderd. Daar wil de kinderopvang-
De vraag is onderzocht in het project Kinderopvang in alle kleuren in
organisatie wat aan doen, door de opvang ook voor allochtone ouders
Gelderland. 7 De ‘witte’ uitstraling van veel opvangvoorzieningen
aantrekkelijk te maken. Dat is niet alleen goed voor de integratie, maar ook
werpt een drempel op voor allochtone ouders. Zij denken dat in de
zakelijk van belang. De kinderopvangorganisatie leert haar werknemers intercul-
voorzieningen onvoldoende aandacht en begrip zal zijn voor andere culturen. Ouders hechten er daarom waarde aan dat onder het personeel meerdere culturen zijn vertegenwoordigd. Overigens speelt dit probleem veel minder in de Randstad; daar zijn meestal wel voldoende allochtone leidsters aanwezig. Dat betekent echter niet dat in deze kinderdagverblijven automatisch voldoende rekening wordt gehouden met culturele verschillen en de specifieke situatie van de
De informatie over kinderopvang is vooral afkomstig uit het eigen netwerk.
tureel te werken, zodat allochtone ouders eerder voor de formele opvang zullen kiezen. Daarvoor is een coördinator aangesteld. Deze heeft onder andere als taak om allochtone vrouwen en schoolgaande meisjes op vmbo-scholen voor de opleiding te interesseren. iBOX beschouwt intercultureel werken als een verrijking van de eigen organisatie.
Meer weten? Zie praktijkcase 10.
doelgroep inburgeraars. Allochtone ouders zijn niet goed op de hoogte van de verschillende vormen van professionele opvang. Informatie bereikt hen slecht en komt onvolledig door. De informatie over kinderopvang is vooral afkomstig uit het eigen netwerk. Hierdoor laten ouders zich sturen door de subjectieve ervaringen van anderen.
38 | kinderopvang
kinderopvang | 39
Zijn die positief, dan zullen ze sneller geneigd zijn hun kind naar het
communicatie
1
Deze constatering stemt overeen met de resultaten van het onderzoek dat Bureau
kinderdagverblijf te brengen. Negatieve verhalen houden hen tegen.
AStri in 2006 uitvoerde naar het functioneren van de doelgroepensystematiek bij
Allochtone ouders weten vaak niet goed hoe procedures verlopen
de financiering van kinderopvang. De geïnterviewde kinderopvangorganisaties
(wijzigingen doorgeven, dagen ruilen et cetera), wat ze van de
ervaren de gemeentelijke doelgroepouders als klanten waar ze relatief veel tijd in
opvang kunnen verwachten en wat van hen wordt verwacht. Volgens
moeten steken. C.L. van der Burg, B. Cuelenaere en Y. Vervoort, Functioneren
Enzovoort is het belangrijk dat kinderdagverblijven hier rekening
van de doelgroepensystematiek bij de financiering van kinderopvang (Leiden 2006).
communicatie
mee houden en op inspelen. De ouders hebben ook nauwelijks
2
Dezelfde realiteit blijkt een praktisch probleem te zijn voor doelgroepouders. Idem.
weet van de mogelijkheden om te participeren. Dat heeft zijn weer-
3
Idem.
slag op de betrokkenheid van allochtone ouders. Zij schromen vaak
4
Veel kinderopvangondernemers willen de ouders ondersteunen in hun aanvraag,
om vragen te stellen, informatie of klachten met de leiding uit te
maar krijgen hiervoor niet de faciliteiten van de Belastingdienst. Deze faciliteiten
wisselen, of op een niveau hoger aan de bel te trekken als ze het
hebben woningcorporaties en zorgverzekeraars wel voor de uitvoering van de
ergens niet mee eens zijn. De aard van de vragen en twijfels zijn
huur- en zorgtoeslag. De MOgroep Kinderopvang heeft een appel gedaan op de
geen probleem, maar het wordt wel een knelpunt als de ouders
Belastingdienst/Toeslagen om de afhandeltermijn voor de kinderopvangtoeslag te
geen gesprek erover durven aan te gaan. Het niet verwoorden van
verkorten en betere ondersteuning te bieden. De Belastingdienst/Toeslagen doet
vragen en klachten leidt tot irritaties en misverstanden bij ouders en
echter geen toezeggingen en heeft de MOgroep laten weten dat het nog minstens
leiding. Het lijkt om cultuurverschillen te gaan, maar het gaat in
twee à drie jaar zal duren voordat de gewenste verbeteringen in de doorlooptijd
wezen om slechte communicatie. Er kunnen diverse redenen zijn
worden gerealiseerd. De MOgroep Kinderopvang vindt dit volstrekt onacceptabel.
waarom allochtone ouders het moeilijk vinden om zich uit te
(www.mogroep.nl).
spreken: ze zijn het vaak niet gewend dat hun mening wordt
5
gevraagd, ze kijken op tegen professionals en zijn naast werk of opleiding zelden maatschappelijk actief. 8
Arnhem: kinderopvang in alle kleuren Ondersteuningsinstelling Enzovoort inventariseerde in 2001 en 2002 onder 46 Gelderse allochtone ouders de wensen en behoeften ten aanzien van kinderopvang. Kinderopvang SKAR, adviesbureau voor multiculturele vraagstukken Osmose en Spectrum - Instituut maatschappelijk Welzijn begonnen daarna samen met
Taskforce Inburgering, Vraaggerichte kinderopvang voor inburgeraars (Den Haag 2006). Onderdeel van de brochurereeks Sleutels tot inburgering.
Allochtone ouders schromen vaak om
6
Denk aan reacties op de Schipholbrand of de vuurwerkramp in Enschede.
7
H. Bölek en H. Neuijen, Kinderopvang in alle kleuren (Arnhem 2003).
8
Idem.
vragen te stellen of klachten uit te wisselen.
Enzovoort het project ‘Kinderopvang in alle kleuren’. In dit project is getracht de communicatie tussen allochtone ouders en de groepsleiders te verbeteren. Ook de participatie van de allochtone ouders moest beter. Een belangrijk element in het project was de opleiding van allochtone sleutelfiguren, die groepsleiders en ouders gingen bijstaan. De ervaringen met hen zijn zo positief dat SKAR ook buiten het project deze aanpak voortzet.
Meer weten? Zie praktijkcase 11. 40 | kinderopvang
kinderopvang | 41
3
3.1
Mogelijke oplossingen door experts.
aanbevelingen
Het aanbieden van
verantwoording gemeente voor organisatie kinderopvang doelgroepen
kinderopvang is geen taak van de overheid.
Op 25 mei 2007 vond in Utrecht de Expertmeeting kinderopvang
Het aanbieden van kinderopvang is geen taak van de overheid.
plaats. Deze expertmeeting had een tweeledig doel.
Gemeenten worden wél geacht kinderopvang toegankelijk te
De deelnemers toetsten of de aandachtspunten, die de pilot-
maken voor doelgroepen. De pilotgemeenten geven aan dat
gemeenten naar voren hadden gebracht, klopten met hun eigen
het lastig is om deze taak uit te voeren, omdat ze geen invloed
bevindingen. Verder dachten ze actief mee over mogelijke
hebben op de bedrijfsvoering van kinderdagverblijven. Deze
oplossingen.
verblijven lijken vooral in te spelen op behoeften van (autochtone) werkende ouders.
Deelnemers expertmeeting • Cathelijne van der Burg, onderzoeker bureau AStri;
Meningen experts
• Mariëlle Cloïn, onderzoeksgroep Emancipatie, Jeugd en Gezin,
Kindercentra moeten bedrijfsmatig opereren. Het is de vraag of deze
Sociaal en Cultureel Planbureau; • Nuray Dogan, adviseur Enzovoort, Innovatie in Emancipatie. Ondersteuningsinstelling voor de provincie Gelderland; • Noëlle Haitsma, bestuurslid Branchevereniging ondernemers in de kinderopvang, directeur kinderopvang; • Gjalt Jellesma, voorzitter Belangenvereniging van Ouders in de Kinderopvang (BOINK);
bedrijven onder de huidige condities de markt goed kunnen bedienen. Indien een gemeente voor een kind van een inburgeraar slechts een beperkt aantal uren vergoedt, wordt het kinderdagverblijf voor de rest van de dag met leegstand opgezadeld. Dit heeft omzetverlies als gevolg. In Den Haag was aparte kinderopvang voor doelgroepen ingesteld. Maar de opkomst was zo onzeker dat er in de kindercentra veel leegstand voorkwam.
• Mieke Ronchetti, coördinator kinderopvang samenwerkende Amsterdamse stadsdelen; • Frans Rutjes, beleidsmedewerker Vereniging van Nederlandse Gemeenten; • Rob Vergeer, vervangend voorzitter MO-groep Kinderopvang, directeur Kinderopvang.
Volgens de experts kunnen de kinderdagverblijven de doelgroep inburgeraars bedienen, als zij daarvoor gefaciliteerd worden. Het is lastig dat het budget voor kinderopvang verspreid is onder gemeenten en de Belastingdienst. Uit onderzoek van Cap Gemini 1 blijkt verder dat Nederland als enige land geen mogelijkheid heeft om binnen de wettelijke regeling kinderopvang voor doelgroepen te
42 | kinderopvang
Verder waren vier medewerkers van de ministeries van OCW en
subsidiëren. In vergelijking hebben Nederlandse gemeenten daar-
VROM betrokken als toehoorder.
naast relatief weinig ruimte om zelfstandig te handelen.
kinderopvang | 43
3.2 Vanuit gemeentelijk Indien het budget voor kinderopvang in zijn geheel naar gemeenten
gezichtspunt is het geld
zou gaan, ligt de voorkeur bij de samenwerking met formele vormen
organisatie
van kinderopvang. Hierbij kunnen mogelijkheden voor innovatieve
gereserveerd voor een
vormen van gastouderschap verder verkend worden.
wettelijke taak en kunnen
Aanbevelingen • Gemeenten kunnen eraan meewerken dat er voor meer uren
vrijwillige inburgeraars daar
financiering
geen gebruik van maken.
aan opvang wordt ingekocht om continuïteit voor de kinderdagverblijven te garanderen. • De intermediaire functie van de gemeente is nodig om inburgering
Vrijwillige inburgeraars of inburgeringsbehoeftigen zijn in tegenstelling tot inburgeringsplichtigen geen doelgroep voor de Wet
en kinderopvang te laten slagen. Voor deze regierol is extra
kinderopvang. Deze ouders kunnen geen aanspraak maken op
budget nodig want de lokale overheid wordt niet gefinancierd
een tegemoetkoming uit de Wet kinderopvang.
voor deze taak. • Kinderopvang voor de doelgroep inburgeraars is duurder voor de
Meningen experts
kinderdagverblijven. De organisatie en de begeleiding van de
Het ministerie van OCW heeft voor de financiering rekening
ouders kost meer tijd. Dit moet vertaald worden in een hogere
gehouden met in totaal 47.000 inburgeringstrajecten op jaarbasis.
uurprijs of door meer uren te vergoeden.
De werkgeversbijdrage voor in totaal 47.000 trajecten is in het
• Het budget voor kinderopvang moet naar één plek worden
gemeentefonds gestort. Bij de raming voor de Wet kinderopvang is
overgeheveld; de gemeente of de Belastingdienst.
geanticipeerd op de Wet inburgering. Dit gebeurde toen deze in
Hierbij wordt opgemerkt dat gemeenten beter op de hoogte zijn
ontwikkeling was en er nog geen onderscheid werd gemaakt tussen
van de lokale situatie. Zij zijn daardoor beter in staat om
inburgeringsplichtigen en inburgeringsbehoeftigen. Volgens het
kinderopvang voor de doelgroep inburgeraars te organiseren.
ministerie van OCW bevat het gemeentefonds daarom genoeg geld om ook de werkgeversbijdrage kinderopvang (ongeveer 1/6 deel) voor de inburgeringsbehoeftigen te kunnen bekostigen. Doordat de doelgroep inburgeringsbehoeftigen niet binnen het kader van de Wet kinderopvang valt, kan echter geen aanspraak gemaakt worden op de Belastingtoeslag (ongeveer 5/6 deel). Vanuit gemeentelijk gezichtspunt is dit geld gereserveerd voor een wettelijke taak en kunnen inburgeringsbehoeftigen daar geen gebruik van maken. De pilotgemeenten zeggen geen geld te hebben om ook de kinderopvang voor de inburgeringsbehoeftigen te kunnen betalen. De financiering is ingewikkeld omdat een deel via gemeenten en een deel via de Belastingdienst wordt betaald.
44 | kinderopvang
kinderopvang | 45
3.3
Aanbevelingen
Eén aanspreekpunt per
• De experts stellen voor dat de ministeries van OCW en VROM
gemeente is voor ouders
en de VNG aan de onderhandelingstafel met elkaar overleggen om tot oplossingen te komen over de gereserveerde financiering die niet bij de doelgroep vrijwillige inburgeraars terechtkomt.
financiering
• Wijzig de Regeling inburgeringsbehoeftigen zodat deze doelgroep wel onder de Wet kinderopvang valt. Twee punten:
administratieve lasten van de Wet kinderopvang
het duidelijkst.
1. Er zitten haken en ogen aan een (snelle) wetswijziging; 2. Binnen de huidige kabinetsperiode zal de harmonisatie 2
Voor inburgeraars is het aanvragen van tegemoetkomingen van
doorgevoerd worden waarbij dit knelpunt kan worden
gemeente en Belastingdienst, in combinatie met het afsluiten
meegenomen.
van een contract met een kinderopvangorganisatie, een
• Gemeenten kunnen onderzoeken of een vrijwillige inburgeraar
ingewikkelde zaak.
onder de Wet kinderopvang kan worden gebracht als doelgroep WWB of nugger. Of dit mogelijk is, is afhankelijk van de
Meningen experts
gemeentelijke re-integratieverordening.
Binnen de Wet kinderopvang is sprake van administratieve handelin-
• Verdeel het geld voor kinderopvang onder de gemeenten, als
gen tussen doelgroepouders, gemeenten, kinderdagverblijven en de
onderdeel van het inburgeringstraject, en haal het weg bij de
Belastingdienst. Het aanvragen van tegemoetkomingen voor kinder-
Belastingdienst.
opvang is een ondoenlijke taak voor inburgeraars die nauwelijks
• Informele opvang is geen alternatief, want dan is er vanuit de
Nederlands kunnen lezen of schrijven.
gemeente geen toezicht op de kwaliteit en veiligheid van de kinderopvang. Daarom verdient formele opvang de voorkeur.
De gemeente Amsterdam zet hiervoor een intermediair in. Dit kost
Wellicht kan samenwerking een optie zijn waardoor de informele
de gemeente veel geld uit eigen middelen. Maar bij de gemeenten
opvang geformaliseerd kan worden.
die geen begeleiding bieden, loopt het niet goed. Uit onderzoek van AStri 3 blijkt dat gemeenten vaak nog zoekende zijn naar de juiste aanpak. Regelmatig gebeurt het dat gemeenten die intensieve ondersteuning bieden, vanwege de kosten en hoge administratieve lasten overgaan op een lichtere vorm van ondersteuning. Andersom merken gemeenten die weinig ondersteuning bieden dat ouders in de praktijk meer hulp nodig hebben en intensiveren de ondersteuning daarom. De ondersteuning hoeft overigens niet door de gemeente zelf geboden te worden, maar kan ook door de kinderopvangorganisatie vervuld worden. Eén aanspraakpunt (loket) per gemeente is daarbij voor ouders het duidelijkst.
46 | kinderopvang
kinderopvang | 47
3.4
De aanvraag voor een
Aanbevelingen • Het is niet reëel om te veronderstellen dat er op korte termijn wetswijzigingen gerealiseerd kunnen worden. Een vereenvoudiging van het aanvraagproces dient deel uit te maken van de eerder genoemde harmonisatie.
administratieve lasten
• Maak kinderopvang voor alle ouders toegankelijk via de Belastingdienst. Het zou niet moeten uitmaken of ouders wel
doorlooptijd versus financieel risico van kinderopvangorganisatie
tegemoetkoming kent een lange doorlooptijd.
of niet werken. • Laat de gemeente ondersteuning bieden bij het aanvragen van
De aanvraag voor een tegemoetkoming uit de Wet kinderopvang
financiële tegemoetkomingen en het sluiten van een contract met
kent een lange doorlooptijd. De afgifte van een gemeentelijke
de kinderopvang. Formele kinderopvang voor inburgeraars blijkt
beschikking kan zes tot acht weken duren. De wettelijke termijn
vooral daar effectief te werken waar gemeenten ondersteuning
van de Belastingdienst voor de uitbetaling van de kinderopvang-
bieden. De gemeente financiert deze ondersteuning uit eigen
toeslag bedraagt maximaal acht weken. Wanneer de aanvraag bij
middelen, circa 275 tot 350 euro per kind. Sommige kindercentra
de Belastingdienst pas in gang wordt gezet nadat de gemeente-
bieden deze dienstverlening gratis aan.
lijke beschikking rond is, wordt de doorlooptijd nog langer. Kindercentra ervaren grote financiële risico’s bij het voorfinancieren van de toeslag.
Meningen experts Het probleem speelt totdat de Belastingdienst de achterstand heeft opgelost. Kan de doorlooptijd van de Belastingdienst niet verkort worden? Als iemand de aanvraag voor toeslag vanaf 1 oktober van dat jaar indient, wordt deze pas het jaar daarop meegenomen. Door de lange doorlooptijd ervaren de kinderdagverblijven grote financiële risico’s omdat de betaling lang op zich laat wachten. Liquiditeit vormt vooral een probleem voor de kleine kinderdagverblijven. De kindercentra die hun inkomsten rechtstreeks van de ouders krijgen, ervaren een extra risico omdat de aan de ouders uitbetaalde toeslag soms aan andere dingen wordt besteed.
48 | kinderopvang
kinderopvang | 49
3.5
Aanbevelingen
Gemeenten moeten
• De gemeente biedt betalingsgarantie.
integraler gaan werken.
• De inburgeringstrajecten starten vaak op korte termijn. Er moet een planning komen voor de langere termijn. • Marktwerking moet voor andersoortige trajecten zorgen die meer
doorlooptijd
maatwerk bieden. Er wordt dan meer rekening gehouden met de beschikbare tijden van de kinderopvang.
interne gemeentelijke organisatie
• Tijdens het assessment moet men al beginnen met de organisatie van de kinderopvang. De periode tussen de intake en de start
Het organiseren van kinderopvang voor doelgroepen vergt nogal
bedraagt minimaal acht weken.
wat afstemming binnen én tussen verschillende afdelingen van de
• Gastouderschap inzetten als tussenoplossing bij de stap naar de
gemeente.
formele opvang. In de praktijk wordt dit door de doelgroep echter weinig gebruikt vanwege onbekendheid. • Het inschakelen van informele opvang met behulp van het
Meningen experts Het gaat om een bureaucratisch- en managementprobleem.
persoonsgebonden budget is risicovol omdat de gemeente bij een
Inburgering, Werk en Inkomen en Handhaving vallen onder de taak-
eventueel ongeluk aansprakelijk is. Gezien de handhavende rol
gebieden van verschillende afdelingen binnen de gemeente. Op
van de gemeente is de inkoop van informele kinderopvang dus
beleidsniveau betreden de afdelingen regelmatig elkaars terrein, zon-
niet aan te raden.
der dat van elkaar te weten. Waarom wordt er niet van te voren
• De ouders ondertekenen een machtiging waardoor de toeslag
bedacht welke partijen bij een project betrokken moeten worden?
rechtstreeks naar de kinderopvanginstelling gaat. Deze instelling helpt de ouders met het invullen van de aanvraag voor
Aanbevelingen
tegemoetkoming. Het tekenen van een machtiging kan
• Werk met een integrale intake, volgens de één-loket gedachte.
gestimuleerd worden dan wel verplicht gesteld worden door
• Gemeenten moeten integraler gaan werken.
kinderopvangorganisaties. (De mogelijkheid blijft echter bestaan
• Uitvoerders van verschillende afdelingen moeten resultaten voor
dat ouders de machtiging vervolgens weer intrekken).
de doelgroep halen. • Zorg voor een goede regie op kinderopvang.
50 | kinderopvang
kinderopvang | 51
3.6
handhaving versus toegankelijk maken kinderopvang
3.7
De Wet inburgering is gericht
Het zou helpen als de
op de ouders terwijl de
werktijden beter gespreid
kinderen een belangrijke rol kunnen spelen bij de integratie van de moeder.
beschikbaarheid van voldoende kindplaatsen
zouden worden.
Het faciliteren van informele vormen van kinderopvang strookt
Op dit moment zijn nog geen cijfers beschikbaar over de exacte,
niet met de handhavende taak van gemeenten. Zij zien toe op
toekomstige vraag naar kinderopvang voor inburgeraars. Het is
de naleving van de kwaliteits- en veiligheidseisen die door de
onduidelijk of de capaciteit in de formele opvang voldoende is
branche zelf zijn geformuleerd.
om een eventuele toestroom vanuit de doelgroep van de Wet inburgering op te vangen.
Meningen experts Er is een grijs gebied. Dit maakt het moeilijk te bepalen wat wel en
Meningen experts
niet onder de Wet kinderopvang valt. Juist voor inburgeraars is de
Binnen een bepaalde bandbreedte zou de hoeveelheid kindplaatsen
kwaliteit van kinderopvang belangrijk en vormt dit een positieve
toch bekend moeten zijn. Maar wie maakt er daadwerkelijk gebruik
stimulans om aan het traject deel te nemen. Met de informele opvang
van? Door de aantrekkende arbeidsmarkt zal de vraag naar kinder-
door familieleden of vrienden heeft de overheid geen bemoeienis.
opvang zeker toenemen. Het zou helpen als de werktijden beter
Formele kinderopvang is dus het beste kader. Het doel van de Wet
gespreid zouden worden. De cursusaanbieders zorgen voor te veel
kinderopvang is om ouders in staat te stellen te werken of een traject
versnippering in de lesuren. Er is een tekort aan kindplaatsen dus is
te volgen. De Wet inburgering richt zich vooral op de ouders en niet
het logisch dat een aanvraag voor vijf hele dagen voorgaat op een
op kinderopvang voor kinderen. Terwijl de kinderen juist een belangrij-
aanvraag voor drie halve dagen. De taalaanbieder geeft les op de
ke rol kunnen spelen bij de integratie van de moeder. De markt van
drukste dagen voor kinderopvang, namelijk de maandag-, dinsdag-
kinderdagverblijven zou zich met deze doelgroep kunnen profileren.
en donderdagochtend.
Aanbevelingen • Als gemeente hoor je te handhaven en je niet te bemoeien met informele kinderopvang. • Door alle vormen van kinderopvang voor nul tot vier jarigen te stroomlijnen (harmonisatie) kan dit probleem worden opgelost. • Tot die tijd bieden goede voorbeelden van andere gemeenten mogelijk uitkomst. • In verband met de integratiedoeleinden zou de Wet inburgering zich niet alleen op de ouders maar ook op de kinderen moeten richten. 52 | kinderopvang
kinderopvang | 53
3.8
Aanbevelingen
Zorg voor heldere
• De gemeente moet het voor de aanbieder van kinderopvang
communicatie vanuit
aantrekkelijker maken. • De gemeente moet als voorwaarde in haar aanbesteding opnemen dat cursusaanbieders ook op rustige dagen (woensdag,
beschikbaarheid
vrijdag, zaterdag en zondag) inburgeringstrajecten verzorgen. • Het aantal kindplaatsen zal groeien als gemeenten ook voor
culturele aspecten en communicatie
tweerichtingsverkeer.
inburgeraars hele dagen kinderopvang faciliteren, in plaats van drie uur per dag vanwege de cursusduur. • Gemeenten, kinderdagverblijven en cursusaanbieders moeten
Door het geringe percentage allochtone leidsters (vooral buiten de randstad) of onvoldoende aandacht voor culturele aspecten
gezamenlijk oplossingen vinden zodat er meer kindplaatsen
van inburgeraars, kunnen kinderdagverblijven een ‘witte’
worden gecreëerd.
uitstraling hebben. Allochtone ouders denken dat in deze voor-
• Bij flexibele kinderopvang buiten de drukke tijden zou de gemeente een hoger uurtarief moeten uitkeren. • Het bestand inburgeraars is een vast bestand. Een zekere mate
zieningen onvoldoende aandacht en begrip zal zijn voor andere culturen. Ouders hechten er waarde aan dat onder het personeel meerdere culturen vertegenwoordigd zijn. De informatie over
van raming rondom inburgeringsplichtigen -behoeftigen
kinderopvang is vooral afkomstig uit het eigen netwerk. Hierdoor
moet mogelijk zijn.
laten ouders zich sturen door de subjectieve ervaringen van anderen. Het niet verwoorden van vragen en klachten leidt tot irritaties en misverstanden bij ouders en leiding. Het lijkt om cultuurverschillen te gaan, maar het gaat in wezen om slechte communicatie.
Meningen experts Vanuit allochtoon gezichtspunt zijn veel ouders bang dat de normen en waarden van een ‘wit’ kinderdagverblijf niet corresponderen met die van henzelf. Zij voelen zich daardoor minder thuis. Een aanbieder van kinderopvang zegt dat dit in de Randstad minder speelt omdat circa 35 procent van de kinderen en leidsters daar een allochtone achtergrond heeft. Bovendien bestaat de populatie op het ROC voor vijftig procent uit allochtonen. Maar hoeveel afgestudeerden krijgt werkelijk een baan in de kinderopvang? En leidt het aanstellen van allochtoon personeel automatisch tot intercultureel werken? Of dat er voldoende wordt ingespeeld op behoeften van inburgeraars?
54 | kinderopvang
kinderopvang | 55
Het vertrouwen van Marokkaanse en Turkse ouders in de reguliere
Elf praktijkvoorbeelden
kinderopvang is niet zo groot. Heeft dit niet vooral met sociaal-
met oplossingen vanuit
economische factoren te maken? Ook laagopgeleide autochtone
verschillende gemeenten.
ouders hebben weinig vertrouwen in de formele kinderopvang.
culturele aspecten
Aanbevelingen • Zorg voor voldoende allochtone leidsters en zet hen in als
praktijkcases
ambassadeurs voor de kinderopvang om het vertrouwen hierin te stimuleren. • Laat het onderdeel kinderopvang deel uitmaken van het inburgeringsexamen. • Organiseer een cursus over omgaan met andere culturen en
In dit deel worden elf praktijkvoorbeelden onder de loep genomen. Deze cases geven een goed beeld van de oplossingen die gemeenten kiezen voor het organiseren van kinderopvang voor inburgeraars. De meeste voorbeelden gaan over ervaringen
taalachterstand voor medewerkers van een kinderdagverblijf.
in de pilotgemeenten. Verder komen projecten in Arnhem en
Multicultureel werken moet je leren.
Venlo aan bod.
• Zorg voor heldere communicatie vanuit tweerichtingsverkeer. • Voorkom segregatie bij peuterspeelzalen en kinderdagverblijven.
In de praktijkcases
1
Cap Gemini: vergelijkend onderzoek naar kinderopvang in 8 landen
1. Nijmegen: formele opvang met multicultureel tintje
2
Als uitwerking van een passage uit het regeerakkoord zullen alle voorzieningen
2. Den Haag: vroeg- en voorschoolse educatie
voor 0-4 jarigen worden geharmoniseerd.
3. Rotterdam: samen in vrouwenstudio en wijkoppascentrale
C.L. van der Burg, B. Cuelenaere en Y.Vervoort, Functioneren van de
4. Amsterdam: Moeder Kind Centrum
doelgroepensystematiek bij de financiering van kinderopvang
5. Venlo: oppashulp aan huis
(Bureau AStri, Leiden 2006).
6. Pilotgemeenten: ondersteuning bij administratieve afhandeling
3
van kinderopvang 7. Pilotgemeenten: organisatie van kinderopvang 8. Rotterdam: dagarrangementen en combinatiefuncties 9. Utrecht: opleiding tot gastouder 10. Utrecht: diversiteit als verrijking 11. Arnhem: kinderopvang in alle kleuren
56 | kinderopvang
kinderopvang | 57
praktijkcase
1
nijmegen: formele opvang met multicultureel tintje
Bij het IKN werken drie
Intensieve begeleiding kinderen en ouders
autochtone en vijf allochtone
Het IKN begeleidt kinderen (en ouders) intensiever dan een doorsnee kinderdagverblijf, bijvoorbeeld door extra ondersteuning in de
leidsters en groepshulpen.
vorm van extra groepshulpen en bijscholing. Vanwege de deelname van allochtone ouders aan inburgeringstrajecten zijn ook de brengtij-
nijmegen
den in de ochtend met een kwartier verruimd. Het IKN houdt zoveel mogelijk rekening met de verscheidenheid aan culturen in het kinderdagverblijf. Tegelijkertijd worden de eigen
Het Internationaal Kindercentrum (IKN) biedt, onder de vlag van
normen en waarden niet uit het oog verloren. De kinderen krijgen
de grootste Nijmeegse kinderopvangorganisatie Kion, dagopvang
extra ondersteuning door voorschoolse en vroegtijdige educatie.
aan kinderen van nul tot vier jaar. Dit gebeurt in het stadsdeel
Zo komen ze spelenderwijs al op jonge leeftijd in aanraking met de
West waar relatief veel allochtone ouders met kleine kinderen
Nederlandse taal, terwijl de moeder een inburgeringstraject volgt.
wonen. Het IKN bewijst dat ook in de formele opvang een bepaalde mate van flexibiliteit mogelijk is.
Kijk op kleintjes Het IKN heeft haar pedagogisch beleid afgestemd op het project
Multiculturele aanpak
‘Kijk op kleintjes’. In dit project bieden de consultatiebureaus en
Het IKN is een multicultureel kinderdagverblijf met veel verschillen-
het maatschappelijk werk snelle ondersteuning aan ouders bij
de nationaliteiten. Slechts een kwart van de zestig kinderen heeft
opvoedingsvragen. Wanneer het IKN ontwikkelingsproblemen
twee Nederlandse ouders, de anderen zijn veelal afkomstig uit de
vermoedt, dan wordt - met toestemming van de ouders - de
minder veilige landen van Afrika. Het kinderdagverblijf heeft een
zorgcoördinator ingeschakeld. Deze observeert het kind op het
multiculturele inrichting en uitstraling, waardoor allochtone ouders
kindercentrum en bespreekt zijn bevindingen met de groepsleiding
en kinderen er zich thuis voelen. Bij het IKN werken drie autochto-
en de ouders. Zo kan snel een adequate oplossing worden gezocht.
ne en vijf allochtone leidsters en groepshulpen. De multiculturele aanpak van IKN komt op vele manieren tot uiting:
Rol gemeente Nijmegen
brood is afkomstig van de Turkse bakker en er wordt geen varkens-
De gemeente Nijmegen steunt het IKN met subsidie voor extra
vlees gegeten. Daarnaast wordt een keer per jaar samen met de
taalondersteuning. Omdat de lestijden van de trajecten vaak slecht
ouders een feest georganiseerd, waarbij iedereen eten uit hun eigen
aansluiten bij de dagdelen van formele opvangcentra, krijgen
land meebrengt. Tevens schenkt het kinderdagverblijf speciale aan-
allochtone ouders ook meerdere dagdelen vergoed. Hierdoor is
dacht aan bijvoorbeeld het internationale kinderfeest, het suiker-
de formele opvang voor hen aantrekkelijker. Bovendien blijft de
feest, het diwaliefeest en Sinterklaas.
vergoeding gedurende het totale traject van kracht, zodat het eenmaal ontstane ritme van ouders én kinderen gehandhaafd blijft.
58 | kinderopvang
kinderopvang | 59
praktijkcase
2
den haag: vroeg- en voorschoolse educatie
Er wordt gestimuleerd dat
Haags model
kinderen van tweeënhalf tot
Om de koppeling tussen inburgering en Voorschool te realiseren, zal het Haags Model op twee punten moeten worden aangepast. Voor
vier jaar een goede basis
kinderen van ouders die een inburgeringscursus volgen, zou het
meekrijgen voor de basisschool.
Voorschoolprogramma (net als hun cursus) uit drie in plaats van vier
den haag
dagdelen moeten bestaan. Dit biedt ook de mogelijkheid om wekelijks drie in plaats van twee groepen te bedienen. Deze uitzondering zou enkel gelden tot het moment van afronden
In Den Haag wordt aan inburgeraars kinderopvang aangeboden
van de eigen inburgeringscursus. Ook de vaste koppeling tussen
voor kinderen van nul tot vier jaar. Dit is vaak slechts ‘oppas’.
Voorschool-programma en een basisschool die hetzelfde programma
Tegelijkertijd wordt gestimuleerd dat kinderen van tweeënhalf tot
gebruikt, zou moeten verdwijnen om deelname aan inburgering
vier jaar een goede basis meekrijgen voor de basisschool.
(denk aan de afstand tot de school) aantrekkelijker te maken. Het
Dit Voorschoolprogramma (Haags Model) duurt wekelijks vier
nieuwe voorstel is zowel door de wethouder van Inburgering als die
dagdelen en is gekoppeld aan een basisschool met hetzelfde
van Onderwijs positief ontvangen. Wel moet het concept nog verder
programma, waar de kinderen naar doorstromen.
worden uitgewerkt.
Taalachterstand
Bescheiden start
Op rijksniveau en ook in Den Haag zelf heeft deelname aan een
De kinderopvang bij ROC Mondriaan onderwijsgroep wordt sinds
Voorschoolprogramma door kinderen met een taalachterstand
1 januari 2007 verzorgd door de Stichting Rijswijkse Kinderopvang
prioriteit. De kinderen van inburgeraars horen bij uitstek tot deze
(SRK). De Rijswijkse kinderopvangorganisatie bood in Rijswijk reeds
groep, maar nemen weinig deel. Door inburgeringsprogramma’s te
Voorschoolprogramma’s aan op alle peuterspeelzalen. In Den Haag
combineren met de Voorschool is hier veel winst te halen.
is eerder een pilot met een geïntegreerde vorm van kinderopvang
Wanneer de kinderopvang Voorschoolprogramma’s aanbiedt,
en een voorschoolprogramma uitgevoerd. SRK zal voorlopig
worden de inburgeringslessen voor inburgeraars aantrekkelijker én
bescheiden starten met vier groepen van maximaal twaalf kinderen,
meer vanzelfsprekend. Bovendien worden de ouders van kinderen
op de locatie Brouwersgracht waar een VVE programma zal worden
jonger dan tweeënhalf jaar bereikt. Zij zijn zo al vroeg bekend met
gegeven.
het bestaan en de mogelijkheden van de Voorschool.
Capaciteitsprobleem In Den Haag is op het ogenblik niet voldoende capaciteit om alle kinderen op te vangen tijdens de inburgeringstrajecten. De Mondriaan-locaties bieden bijvoorbeeld slechts opvang voor een derde van de kinderen. Het probleem is zo groot dat inburgeringstrajecten niet van start gaan. Sommige aanbieders dreigen hun opdracht zelfs terug te geven. Het lijkt de gemeente hierdoor niet te lukken om haar eigen doelstellingen én de prestatieafspraken met 60 | kinderopvang
het Rijk te realiseren.
kinderopvang | 61
praktijkcase
3
rotterdam: samen in vrouwenstudio en wijkoppascentrale
Het doel van de
Opvoeding
vrouwenstudio’s is om de
Naast thema’s als zelfbestuur, conversatielessen, samenwerking en het participatieproces staat de opvoeding centraal binnen de
participatie, emancipatie en
studio’s. Goed integreren en tegelijkertijd goed opvoeden vraagt
integratie van vrouwen in de wijk te bevorderen.
veel inspanning van allochtone vrouwen. Het is immers moeilijk om
rotterdam
onderdeel te zijn van de Nederlandse samenleving en tegelijkertijd vast te willen houden aan de waarden van eigen cultuur en godsdienst. In de vrouwenstudio’s wordt daarom veel aandacht
De Stichting Cleo-Patria heeft vijf vrouwenstudio’s opgezet:
besteed aan onderlinge uitwisseling van ervaringen over opvoeden.
in Charlois, Feijenoord, Katendrecht, Kralingen/Crooswijk, de Millinxbuurt en Pendrecht. Het doel van de vrouwenstudio’s is
Wijkoppascentrales
om de participatie, emancipatie en integratie van vrouwen in de
Voor vrouwen die naar Nederlandse les willen of andere activiteiten
wijk te bevorderen. Vrouwen die de studio’s bezoeken hebben
volgen, is de drempel naar formele opvang erg hoog. Alternatieve
niet of nauwelijks opleiding en zijn soms zelfs analfabeet.
vormen van opvang lijken beter te werken. De meeste vrouwenstu-
De vrouwenstudio’s doen dienst als veilige ontmoetingsplekken
dio’s hebben een aparte ruimte voor kinderen ingericht. Gezien de
voor deze vrouwen. Stichting Cleo-Patria geeft vrouwen de kans
grote vraag naar kortdurende opvang, heeft Cleo-Patria bovendien
een plekje in de Nederlandse samenleving te bemachtigen.
naast of in de buurt van de studio’s wijkoppascentrales ontwikkeld.
Jaarlijks begeleidt de stichting gemiddeld 600 vrouwen. Binnen
Twee zijn er inmiddels operationeel: in Feijenoord en Pendrecht.
de studio’s wordt vrouwen geleerd om zelf initiatieven te nemen.
Opvang door vrijwilligsters Persoonlijke ontwikkeling
De opvang wordt verzorgd door vrijwilligsters uit de wijk in een
Cleo-Patria bemerkte een enorme behoefte aan een eigen, veilige
speciaal daarvoor ingerichte ruimte. Zij zijn verplicht cursussen te
ruimte waar vrouwen kunnen praten met andere vrouwen over
volgen op het gebied van (kinder-) EHBO en pedagogie. Binnen de
vrouw zijn, over opvoeding en over andere vraagstukken. Door
oppascentrales wordt samengewerkt met het gastouderbureau
activiteiten te organiseren en aandacht te schenken die gericht zijn
Allround Care. Met deze samenwerking hebben vrouwen die eerst
op persoonlijke ontwikkeling en emancipatie van de (allochtone)
als vrijwilligster werken, de mogelijkheid om door te stromen naar
vrouw, zal hun ontwikkeling ook in de opvoeding van de kinderen
een reguliere baan. De wijkoppascentrales biedt daarnaast na
merkbaar zijn.
schooltijd opvang aan kinderen tussen de twaalf en veertien jaar. Veel moeders zijn namelijk bang dat hun kind gaat zwerven tijdens haar afwezigheid thuis. De twee wijkoppascentrales voorzien in een belangrijke behoefte van allochtone vrouwen. Zeker in het begin bestaat er een hoge drempel om gebruik te maken van (formele) opvang. De aanwezigheid van de wijkoppascentrales en de manier waarop ze werken, wekt vertrouwen bij allochtone vrouwen. Daardoor kunnen ze met een gerust gevoel naar
62 | kinderopvang
Nederlandse les of andere activiteiten volgen.
kinderopvang | 63
praktijkcase
4
amsterdam: Moeder Kind Centrum
Het Moeder Kind Centrum
Moeder en kind centraal
(MKC) is een laagdrempelige
Het MKC begeleidt allochtone vrouwen bij hun eerste stap naar deelname aan de samenleving. Dit doet het centrum door het
multifunctionele voorziening
aanbieden van een breed scala aan cursussen en activiteiten.
voor vrouwen uit de Amsterdamse Kolenkitbuurt.
Zoals Nederlandse conversatieles, Arabische les en Engelse les.
amsterdam
Ook is er veel ruimte voor ontspanning: aerobics, naailessen en workshops zoals fotografie en mozaïeken. De taalactiviteiten en inburgeringstrajecten in het centrum worden
Het Moeder Kind Centrum (MKC) is een laagdrempelige multifunctionele voorziening voor vrouwen uit de Amsterdamse Kolenkitbuurt. Het MKC is gericht op allochtone (met name Turkse en Marokkaanse) moeders en gelegen in het stadsdeel Bos en Lommer. Voor deze vrouwen is het MKC een ontmoetingsplek waar ook kinderen niet worden vergeten.
door taalaanbieders verzorgd. Eén van hen biedt zelfs een combina-
Voor moeders die een inburgeringstraject volgen is kinderopvang gratis.
tie van klassikale taallessen en dramatiek. Zo leren vrouwen op een informele en creatieve wijze de Nederlandse taal te beheersen. In groepen van twaalf tot vijftien personen worden cursisten klaargestoomd voor het inburgeringsexamen of voor een vervolgtraject dat hiertoe kan leiden.
Vrouwen die een cursus volgen binnen het MKC, mogen gebruikmaken van de flexibele kinderopvangvoorziening
Flexibele kinderopvang
in het centrum.
Voor de moeders uit de Kolenkitbuurt wordt het volgen van een inburgeringstraject of Nederlandse taallessen in het MKC gecombi-
64 | kinderopvang
Ontmoetingsplek
neerd met flexibele kinderopvang. Voor kinderen tussen de nul en
Het MKC (Anne Tefle) is in 2002 ontstaan vanuit een behoefte aan
vier jaar is er kinderopvang, op voorwaarde dat de moeder op dat
een laagdrempelige voorziening voor vrouwen uit de buurt.
moment een cursus volgt. Daarnaast organiseert het MKC tal van
Bewoners van dit stadsdeel zijn over het algemeen laag opgeleid.
activiteiten voor kinderen en huiswerkbegeleiding. Voor moeders die
Velen zijn ook werkloos. Ze spreken vaak niet of nauwelijks de
een inburgeringstraject volgen, is de kinderopvang gratis. De taalaan-
Nederlandse taal waardoor ze in sommige gevallen in een isolement
bieder vergoedt in dat geval de opvangkosten. Vrouwen die een cur-
verkeren. Voor deze vrouwen past een ontmoetingsplek, met een
sus volgen, betalen vijftig eurocent per kind per (deel van een) uur.
breed aanbod aan activiteiten, cursussen én kinderopvang.
De kinderen kunnen gedurende elk tijdstip op de dag opgevangen
In het MKC werkt een team van enthousiaste medewerkers en een
worden. De meeste zijn in de leeftijd van nul tot tweeënhalf jaar,
grote groep vrijwilligers. Het centrum heeft nauwe contacten met
daarna gaan ze vaak naar een voorschool of crèche in de buurt.
haar bezoekers. Samen wordt nagedacht over nieuwe activiteiten en
Moeders kiezen in veel gevallen voor voorschoolse opvang op de
oplossingen van problemen. Om het MKC zo laagdrempelig mogelijk
tegenover het MKC gelegen Paulusschool of de naastgelegen Bos en
te houden zijn er ook Arabisch en Turks sprekende medewerkers.
Lommerschool.
kinderopvang | 65
praktijkcase
5 Voor vrouwen in een
Financiering
re-integratietraject of
De meeste activiteiten in het MKC zijn gratis. Voor sommige
inburgeringstraject wordt een
activiteiten of cursussen wordt een kleine bijdrage gevraagd. Voor het merendeel wordt het MKC gesubsidieerd door het stadsdeel Bos en Lommer. De gemeente hecht grote waarde
amsterdam
aan een laagdrempelige voorziening als het MKC. Zo kunnen vrouwen in een re-integratietraject via de Dienst Werk en
venlo: oppashulp aan huis
flexibele vorm van kinderopvang aan huis geboden.
Inkomen worden doorgeleid naar het MKC voor een werkervaringsplaats.
Venlo heeft gebruik gemaakt van de mogelijkheden van innovatief gastouderschap voor het creëren van een extra voorziening voor doelgroepouders. Voor vrouwen in een re-integratietraject of inburgeringstraject met een zorgtaak voor kleine kinderen biedt het gastouderbureau van Stichting Wel.kom een flexibele vorm van kinderopvang aan huis. Flexibele kinderopvang is voor deze vrouwen een randvoorwaarde: op zeer korte termijn en op wisselende tijstippen moet kinderopvang te regelen zijn. Hiervoor is het gastouderbureau in het leven geroepen. Stichting Wel.kom werkt met de ‘Oppashulp aan huis’, kleinschalige opvang op maat in een huiselijke sfeer bij de kinderen thuis.
Aanmelding Ouders met een zorgtaak voor kinderen worden door toeleiders (klantmanagers van de gemeente Venlo en re-integratiebureaus) aangemeld voor het gastouderbureau van Stichting Wel.kom. Bij het gastouderbureau kunnen deze ouders het aanvraagformulier ‘Kinderopvang aan huis’ krijgen, waarna de toeleiders voor een urenindicatie zorgen. Dat laatste gebeurt aan de hand van een formulier dat door klantmanagers van de gemeente wordt gemaakt. Daarop staan de duur en het aantal uren dat kinderopvang nodig is.
66 | kinderopvang
kinderopvang | 67
praktijkcase
Kennismaking De coördinator van het gastouderbureau gaat op huisbezoek en inventariseert de uren en de dagdelen waarop opvang gewenst is. Vervolgens zoekt de coördinator aan de hand van de wensen van zowel ouder als gastouder een gastouder die bij het gezin past. De
venlo
gastouders worden altijd gescreend en zijn verplicht een verklaring van goed gedrag te overleggen. Ook onderschrijven zij het pedago-
6
pilotgemeenten: ondersteuning bij administratieve afhandeling van kinderopvang
De nieuwe aanpak bestaat uit een aantal maatregelen om doelgroepen te ondersteunen bij de organisatie van formele kinderopvang.
gisch beleid dat het gastouderbureau hanteert. Als eerste maken ouder en gastouder met elkaar kennis. Als dit goed verloopt, maakt
De vijf pilotgemeenten bieden op verschillende manieren onder-
het gastouderbureau vervolgens de administratieve zaken in orde en
steuning aan inburgeraars bij de aanvraag en afhandeling van
kan de opvang starten. Klikt het niet, dan wordt een andere gastou-
kinderopvang. Een overzicht.
der gezocht. Iedere maand vult de gastouder een urenregistratieformulier in dat
Amsterdam
door de ouder wordt afgetekend. Op basis van dit formulier betaalt
De gemeente Amsterdam hanteert vanaf april 2007 een meer
het gastouderbureau de gastouder.
sluitende aanpak om formele opvang toegankelijker te maken voor inburgeraars. De nieuwe aanpak bestaat uit een aantal maatregelen
Kosten
om doelgroepen te ondersteunen bij de organisatie van formele
Het gastouderbureau regelt de financiële afhandeling voor de ouder.
opvang. Dienst Werk en Inkomen (DWI) ondersteunt inburgeraars
De kosten voor kinderopvang worden deels door de Belastingdienst
met een zorgtaak voor kinderen bij de administratieve afhandeling
(Wet kinderopvang) en deels door de gemeente Venlo vergoed. In
van de aanvraag en de zoektocht (match) naar een geschikte vorm
enkele gevallen, bijvoorbeeld bij een ouder met een werkende part-
van formele opvang. De reeds bestaande oppasregeling (vergoeding
ner, is een kleine ouderbijdrage nodig.
van vier euro per gevolgd lesuur) blijft gelden voor ouders die geen aanspraak kunnen maken op de Wet kinderopvang.
Begeleiding vanuit gastouderbureau Het gastouderbureau heeft gedurende de opvang regelmatig contact
Den Haag
met zowel de vraag- als gastouder. Eenmaal per jaar wordt de
Het Bureau Kinderopvang bemiddelt naar een kinderopvangplek en
opvang geëvalueerd in een gesprek tussen vraagouder, gastouder en
helpt nieuwkomers met het invullen van de formulieren. Financiering
een medewerker van het gastouderbureau.
gebeurt volgens de methodiek van de Wet kinderopvang. Ondersteuning gebeurt in samenwerking met de taalaanbieders.
68 | kinderopvang
kinderopvang | 69
pilotgemeenten
Cliënten worden persoonlijk uitgenodigd
Nijmegen
Utrecht
De gemeente Nijmegen heeft twee kinderopvangmakelaars aange-
De gemeente Utrecht heeft de kinderopvangorganisatie Skobi (met
steld om de doelgroep administratief te ondersteunen bij de aan-
kinderopvanginstellingen onder de paraplu van iBOX) gecontracteerd
vraag voor het gebruik van formele opvang. In de Pavem-pilot wer-
voor de organisatie van (formele) kinderopvang voor inburgeraars.
ken gemeente, aanbieders en kinderdagverblijf nauw samen om de
Ouders die aanspraak kunnen maken op een tegemoetkoming van
kinderopvang te regelen voor de doelgroep. De aanbieder inventari-
pilotgemeenten
de Wet Kinderopvang, worden door Bureau Inburgering doorverwe-
seert de gezinssituatie van de cliënten met kinderen. Indien uit de
zen naar Skobi. ‘Skobi plaatsing en service kinderopvang’ regelt in
checklist blijkt dat de ouders onder de Wet kinderopvang vallen, dan
overleg met ouders de plaatsing van hun kinderen in een kinderop-
vraagt de aanbieder het belastingformulier telefonisch op. Het is
vangvoorziening van iBOX. Incidenteel verwijst Skobi door naar
belangrijk om dit zo snel mogelijk te doen omdat het twee weken
informele opvang, wanneer de specifieke situatie van de ouders
duurt voordat het formulier in huis is. Cliënten worden persoonlijk
daarom vraagt.
uitgenodigd om de formulieren in te vullen. Hierbij zijn de kinderop-
om de formulieren
vangmakelaar, de aanbieder en het kinderdagverblijf vertegenwoor-
in te vullen.
digd. Cliënten moeten alle papieren bij zich hebben. Het ingevulde aanvraagformulier wordt nog dezelfde dag naar het kinderdagverblijf gefaxt, waar meteen het contract wordt opgemaakt. Dit contract gaat naar de cliënt. Op het moment dat de cliënt het formulier van de Belastingdienst heeft ontvangen, wordt een nieuwe afspraak gemaakt. Zie bijlage 2 voor een beschrijving van het werkproces bij aanmelding voor kinderopvang.
Rotterdam In de aanbesteding van inburgeringstrajecten heeft de gemeente Rotterdam een eisenprogramma opgenomen, waarin taalaanbieders medeverantwoordelijk worden gesteld voor het organiseren van kinderopvang voor inburgeraars. De taalaanbieders zijn verplicht akkoord te gaan met het programma van eisen te aanzien van kinderopvang. In het inburgerplan moet worden aangegeven dat kinderopvang deugdelijk is geregeld. De trajectaanbieder is verantwoordelijk voor de coördinatie en totstandkoming van de aanvraag voor een tegemoetkoming in de kosten voor kinderopvang. Ook legt de trajectbegeleider contact met een kinderopvanginstelling, zodat de ouder een offerte krijgt die is afgestemd op het te starten traject. De klant wordt ingelicht over de stappen die hij of zij wat betreft de betrokken partijen moet doorlopen. 70 | kinderopvang
kinderopvang | 71
praktijkcase
7
Pilotgemeenten: organisatie van kinderopvang
De stadsdelen hebben
Belangrijk uitgangspunt in het beleid is het wegnemen van drempels
zicht op de doelgroep
voor groepen inburgeraars die inburgeringstrajecten volgen. De gemeente wil het gebruik van formele opvang onder de doel-
voor inburgeringstrajecten.
groep bevorderen.
pilotgemeenten
Den Haag Het Bureau Kinderopvang van de gemeente Den Haag ondersteunt (in samenwerking met taalaanbieders) inburgeraars bij het organise-
De pilotgemeenten hebben ieder op eigen manier invulling gegeven aan de organisatie van kinderopvang voor inburgeraars. Een overzicht.
Amsterdam Bij de organisatie en uitvoering van de inburgering binnen Amsterdam zijn verschillende actoren betrokken: stadsdelen, Dienst
De gemeente wil
ren van kinderopvang. De afdeling OCW is belast met handhaving van kinderopvang. De afdeling SZW is verantwoordelijk voor de uit-
het gebruik van
voering van de Wet kinderopvang voor gemeentelijke doelgroepen
formele opvang
en voor de inkoop van kinderopvang voor inburgeraars en re-inte-
onder de doelgroep bevorderen.
gratieklanten. OCW is verantwoordelijk voor inkoop van kinderopvang voor educatieklanten. Er zijn afspraken tussen de verschillende beleidsvelden (kinderopvang, inburgering en WWB). Er is sprake van
Maatschappelijke Ontwikkeling (DMO), Dienst Werk en Inkomen
een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Dat vergt veel afstemming
(DWI), CWI, UWV, onderwijsinstellingen, welzijnsinstellingen, zelfor-
en overleg.
ganisaties, moskeeën en werkgevers. De stadsdelen hebben zicht op de doelgroep voor inburgeringstra-
Nijmegen
jecten. Zij weten wat er nodig is om de doelen van inburgeraars te
Het inburgeringsbeleid van de gemeente Nijmegen is erop gericht
realiseren. Kinderopvang maakt een belangrijk onderdeel uit van de
om gelijke kansen voor iedereen te creëren. Nijmegen investeert
sociale infrastructuur, waarin inburgering mogelijk kan worden
fors in taalcursussen, inburgeringstrajecten en sport- en ontmoe-
gemaakt. DWI organiseert in samenwerking met UWV de inburge-
tingsactiviteiten. Op het terrein van inburgering werkt de gemeente
ringstrajecten voor uitkeringsgerechtigden uit de doelgroep. De
nauw samen met maatschappelijke actoren, zoals kinderopvangorga-
inburgeringstrajecten worden gecombineerd met re-integratietrajec-
nisaties. Nijmegen stimuleert instellingen om zich meer te richten op
ten. Verder is DWI betrokken bij de uitvoering van de Wet kinder-
de specifieke omstandigheden waarin inburgeraars verkeren.
opvang. De dienst verstrekt de gemeentelijke tegemoetkoming in de
Kinderopvang is binnen de gemeente ondergebracht bij de afdeling
kinderopvangkosten van doelgroepouders. Het CWI fungeert als
Zorg en Inkomen van de Directie Inwoners. Het loket Zorg en
informatie- en adviesloket voor inburgering van haar klanten. 2 De
Inkomen voert het doelgroepenbeleid uit van de Wet Kinderopvang.
afdeling Educatie & Inburgering van DMO is vanuit beleidsmatig
Voor de uitvoering van de Wet kinderopvang zijn twee kinderop-
oogpunt intensief betrokken bij het onderwerp kinderopvang voor
vangmakelaars aangesteld. Met deze aanstelling ligt de regie ten
inburgeraars.
aanzien van de kinderopvang in handen van de gemeente Nijmegen.
1
De twee kinderopvangmakelaars ondersteunen de doelgroep bij de aanvraag voor het gebruik van formele opvang.
72 | kinderopvang
kinderopvang | 73
pilotgemeenten
Nijmegen stimuleert hiermee allochtone ouders om formele opvang
Utrecht
te verkiezen boven informele opvang. De gemeente ziet de formele
De afdeling Welzijn van de gemeente Utrecht is belast met kinder-
opvang als het beste instrument voor allochtone ouders om te
opvang. Bureau Inburgering is verantwoordelijk voor de uitvoering
integreren en participeren in de Nederlandse samenleving. In deze
van inburgeringstrajecten. Beide afdelingen vallen onder de Dienst
centra werken professionals en hebben allochtone kinderen veel
Maatschappelijke Ontwikkeling (DMO). Bureau Inburgering heeft
contact met kinderen met een Nederlandse achtergrond. Verder is
pilotgemeenten
afspraken gemaakt met de afdeling Welzijn over wie gebruik kan
op de formele opvang een betere controle mogelijk vanwege de
maken van de drie-euroregeling. De afspraken maken deel uit van
wettelijke vastgestelde kwaliteitscriteria.
een sluitende aanpak kinderopvang, die bestaat uit de drie-euroregeling, de wijkoppasregeling en de ondersteuning voor
Rotterdam
doelgroepen die onder de Wet kinderopvang vallen.
Inburgering valt in Rotterdam onder de dienst Jeugd, Onderwijs en
Wanneer ouders aanspraak maken op de drie-euroregeling, zijn
Samenleving (JOS). Het beleid wordt grotendeels bepaald door de
ze helemaal zelf verantwoordelijk voor de organisatie van de
dienst JOS en de dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheid
opvang. In veel gevallen vindt opvang plaats door familie, vrienden
(SoZaWe). Het Centraal Inburgeringsloket (CIL), als onderdeel van
of bekenden. Bureau Inburgering regelt de declaratie van de
SoZaWe is samen met de districten (daar waar het om klanten met
drie-euroregeling. Ouders moeten hiervoor twee formulieren
een uitkering gaat), verantwoordelijk voor de uitvoering van de Wet
invullen. Zij moeten de formulieren meenemen naar de leslocatie en
Inburgering en de Regeling vrijwillige inburgering 2007.
door de taalaanbieder laten ondertekenen. De trajectbegeleider van
Verschillende gemeentelijke diensten zijn belast met het beleid en
Bureau Inburgering inventariseert maandelijks de declaraties.
de uitvoeringspraktijk rondom kinderopvang. SoZaWe is regie-
Om de drie-euroregeling uit te betalen aan de ouders heeft Bureau
verantwoordelijke voor het kinderopvangbeleid voor gemeentelijke doelgroepouders. De afdeling Regie Werk en Inkomen is beleidsmatig belast met het onderwerp kinderopvang. Het Serviceteam kinderopvang zorgt voor de uitvoering van de Wet Kinderopvang. Het serviceteam verstrekt de gemeentelijke tege-
De afdeling Welzijn
Inburgering contact met de afdeling Financiële Zaken.
van de gemeente 1
Utrecht is belast met kinderopvang.
De gemeente Amsterdam telt vijftien stadsdelen: Amsterdam-Centrum,
Amsterdam-Noord, Oud-Zuid, de Baarsjes, Bos en Lommer, Geuzenveld/Slotermeer, Oost/Watergraafsmeer, Osdorp, Oud-West, Slotervaart,
moetkoming in de kinderopvangkosten van doelgroepouders.
Westerpark, Westpoort, Zeeburg, Zuideramstel en Amsterdam Zuidoost.
Naast SoZaWe zijn ook JOS en de GGD Rotterdam-Rijnmond
2
betrokken bij het thema kinderopvang. JOS is de dienst in Rotterdam
het inburgeringsplan: Niemand aan de kant, Inburgering De Amsterdamse Aanpak.
Raadpleeg voor meer informatie over de organisatie van inburgering in Amsterdam
die zich onder meer inzet voor het integraal jeugdbeleid, het onderwijsbeleid, integratie, educatie en de sociale kwaliteit. De GGD is verantwoordelijk voor de sociaal-medische indicatiestelling en het toezicht op en de handhaving van de kwaliteit van de aangeboden kinderopvang.
74 | kinderopvang
kinderopvang | 75
praktijkcase
rotterdam: dagarrangementen en combinatiefuncties
8
Ouders en kinderen kunnen
Dat brengt risico’s met zich mee. Waar voorzieningen voor kinderen
naar keuze een dagarrange-
onvoldoende op elkaar aansluiten worden kansen gemist om (beide) ouders arbeid en zorg te laten combineren, kinderen optimale ont-
ment samenstellen.
wikkelingsmogelijkheden te bieden, onderwijsachterstanden effectief te bestrijden, integratie te bevorderen en het leren binnen en buiten
rotterdam
de school met elkaar te verbinden.
Versterking samenhang De Mariaschool uit Rotterdam is gevestigd in Delfshaven. Deze
Op lokaal niveau wordt geëxperimenteerd met initiatieven die de
deelgemeente kent een hoog aantal allochtonen. De Mariaschool
samenhang en kwaliteit van de pedagogische en sociale infrastructuur
experimenteert met de maatregel Dagarrangementen &
voor alle kinderen versterken. Deze voorzieningen, al dan niet
Combinatiefuncties. Resultaten kunnen worden gebruikt bij het
binnen een multifunctionele accommodatie, zijn vaak gecentreerd
oplossen van de problematiek van kinderopvang voor inburge-
rond één schakel of vallen binnen een geïntegreerde wijk- of buurt-
raars.
aanpak. Schematisch kan dit als volgt worden weergegeven.
Arrangement naar keuze Het ministerie van OCW voert de maatregel Dagarrangementen & Combinatiefuncties uit. Een dagarrangement is een doorlopend aanbod van opvang vóór schooltijd, onderwijs, overblijf, en culturele, sportieve en educatieve activiteiten na en tijdens school. Ouders en kinderen kunnen naar keuze een arrangement samenstellen. Naast het vergemakkelijken van de combinatie van arbeid en zorg voor werkende ouders, worden op deze manier de ontwikkelingsmogelijkheden van kinderen geoptimaliseerd. Het programma is gericht
Twee programmalijnen
op kinderen van nul tot zestien jaar.
Het programma Dagarrangementen & Combinatiefuncties kent twee programmalijnen:
Van schakel naar schakel
• Versterking van de sociale infrastructuur. Gemeentelijke en
De schakels in de keten van het dagarrangement zijn veelal nog niet
provinciale overheden regisseren een intensieve samenwerking
met elkaar verbonden. De bindende factor is veelal het kind dat ‘van
tussen onderwijs-, opvang- en vrijetijdsvoorzieningen en nieuwe
schakel naar schakel’ trekt. Voorzieningen (scholen, opvang- en zorginstellingen, sport- en cultuuraanbieders) en overheden
vormen van dienstverlening op buurt-, wijk- of dorpsniveau. • Combinatiefuncties in onderwijs, kinderopvang, welzijn, cultuur
(gemeenten en provincies) ervaren knelpunten bij hun pogingen
en sport. Werkgevers in onderwijs, kinderopvang, welzijn,
meer samenhang in hun aanbod te realiseren.
cultuur en sport experimenteren met personele samenwerking. Zij zoeken naar combinaties van taken in één persoon, bijvoor beeld overblijf- en onderwijsassistentie of buitenschoolse opvang
76 | kinderopvang
en sport en cultuur.
kinderopvang | 77
praktijkcase
9
utrecht: opleiding tot gastouder
De kracht van BOA schuilt in
Motivatie voorwaarde
de persoonlijke begeleiding
De opleiding tot gastouder is bedoeld voor vrouwen zonder eigen inkomen of met een uitkering, van allochtone afkomst en wonend in
en de op de specifieke
de gemeente Utrecht. Deze vrouwen moeten zeer gemotiveerd zijn
problematiek afgestemde aanpak.
en minimaal taalniveau 2 beheersen.
utrecht
De opleiding gaat uit van de wijze waarop de kinderopvang in Nederland is geregeld en de eisen die eraan worden gesteld. Thema’s zijn onder andere de ontwikkeling van het kind, pedagogi-
Centrum BOA (Beroepsondersteuning en Advisering) in Utrecht
sche vaardigheden, veiligheid, de bijzondere verantwoordelijkheid
is een multicultureel re-integratiebedrijf en loopbaancentrum.
van het gastouderschap en natuurlijk de Nederlandse taal. Er is veel
BOA is specialist in het begeleiden van cliënten met een grote
aandacht voor het leren van praktische vaardigheden die gericht zijn
afstand tot de arbeidsmarkt, op weg naar betaald werk of maat-
op de gastouderrol. Ook de zakelijke kant van het gastouderschap
schappelijke participatie. Daarnaast heeft BOA bijzondere des-
wordt niet vergeten.
kundigheid ten aanzien van de groep vrouwen, die een extra
In december 2006 is een groep gestart met de opleiding. De oplei-
kwetsbare positie innemen op de arbeidsmarkt: allochtone vrou-
ding vereist minimaal drie dagdelen per week en duurt zes maanden.
wen, migranten en vluchtelingen.
Een praktijkstage maakt onderdeel uit van het traject. De deelne-
De kracht van BOA schuilt in de persoonlijke begeleiding en de
mers krijgen na een succesvol traject een certificaat en kunnen gaan
op de specifieke problematiek afgestemde aanpak. De pijlers zijn
werken bij Hop Marjanneke, of bij een ander gastouderbureau.
de vertrouwensband die wordt opgebouwd, het leren geloven in eigen kunnen en eigen kracht en de combinatie van individuele en
Sneeuwbaleffect
groepsgewijze begeleiding. Tevens wordt ondersteuning geboden
Centrum BOA hoopt met het project een sneeuwbaleffect te
bij het realiseren van randvoorwaarden zoals kinderopvang,
bewerkstelligen. Als er meer allochtone vrouwen in de gastouderop-
financiën en de balans tussen werk en zorg.
vang gaan werken, kan het voor allochtone gezinnen aantrekkelijker worden om gebruik te maken van de gastoudervoorzieningen.
Stimuleren
Zo ontstaat er een win-win situatie: allochtone vrouwen stromen
Centrum BOA voert het project ‘Opleiding tot gastouder’ uit in
uit naar een betaalde baan, de gastouderopvang wordt een betere
opdracht van de gemeente Utrecht. Het doel is om allochtone vrou-
afspiegeling van de samenleving en daardoor aantrekkelijker voor
wen op te leiden en te laten werken in de gastouderopvang. Weinig
allochtone ouders.
allochtone vrouwen doen dat op dit moment, terwijl Bureau Inburgering van de gemeente Utrecht wel een behoefte signaleert. Daarom werd Centrum BOA benaderd om een opleidingstraject te ontwikkelen. Centrum BOA heeft hierbij samenwerking gezocht met gastouderbureau Hop Marjanneke, om de beschikbaarheid van specialistische expertise en uitstroom te garanderen.
78 | kinderopvang
kinderopvang | 79
praktijkcase
10
utrecht: diversiteit als verrijking
Om intercultureel werken te
Actieve werving
bevorderen heeft iBOX een
Door middel van actieve werving, informatieverstrekking en enthousiasmering hoopt iBOX het imago van werken in de kinder-
coördinator intercultureel
opvang onder potentiële allochtone leidsters te verbeteren.
werken aangesteld.
De coördinator intercultureel werken werft actief tweede generatie
utrecht
vrouwen via ROC’s, re-integratiebureaus, vrouwenorganisaties, buurthuizen en andere kanalen. De coördinator legt aan de vrouwen uit wat iBOX doet en inventariseert belemmeringen om te gaan
iBOX is een professionele kinderopvangorganisatie die de opvang
werken in de formele opvang. Die belemmeringen zijn onder
verzorgt voor meer dan 2000 kinderen. De opvang vindt plaats in
andere: te weinig kennis van de Nederlandse maatschappij en van
achttien kinderdagverblijven en acht naschoolse opvangvestigin-
de mogelijkheden om leidster te worden. Verder speelt ook het
gen in Utrecht en nabije omgeving.
negatieve imago in de ogen van met name Turken, Marokkanen en
In de iBOX kinderdagverblijven werken momenteel 400 mede-
Iraniërs een rol.
werkers, waarvan slechts tien van allochtone afkomst. iBOX
De coördinator probeert via voorlichting op vmbo-scholen meisjes
heeft plannen om de kinderopvang ook voor de niet-westerse
van allochtone afkomst enthousiast te maken voor een mbo-oplei-
bevolking aantrekkelijk maken. Dat is goed voor de integratie,
ding waarmee ze kinderleidster kunnen worden.
maar ook zakelijk van belang omdat een groot deel van de Utrechtse bevolking van niet-westerse komaf is. De kinderop-
Intercultureel werken
vangorganisatie hoopt te bereiken dat allochtone ouders de voor-
Intercultureel werken betekent extra aandacht voor onder andere
delen van formele opvang gaan inzien.
slapen, hygiëne, feesten, eten en spel. iBOX leert haar medewerkers dat bepaalde gewoonten niet voor iedereen vanzelfsprekend
Project Koraal
zijn. In sommige culturen is het bijvoorbeeld normaal om kinderen
Om intercultureel werken te bevorderen heeft iBOX een coördina-
te laten slapen, wanneer zij dat willen totdat ze ongeveer zes jaar
tor intercultureel werken aangesteld. Zij moet de toestroom van
oud zijn. Verder kijken ouders uit andere culturen ook anders aan
allochtone leidsters vergroten en waar nodig ondersteuning bieden
tegen het spelen door kinderen.
aan leidsters en teams. Daarnaast is iBOX in juni 2006 het project
Deze diversiteit wordt bij iBOX niet als een probleem, maar juist als
Koraal gestart. Als eerste werd onderzocht hoe iBOX de instroom
een verrijking van de organisatie gezien. iBOX heeft het idee dat als
van allochtone leidsters én kinderen kan vergroten. Het bleek dat
haar medewerkers bewust intercultureel werken, dit voor allochtone
het lage aantal allochtone klanten vooral te verklaren is door het
ouders de drempel tot formele opvang zal wegnemen.
geringe aantal allochtone medewerkers bij iBOX. De kinderopvangorganisatie wil dat bezwaar wegnemen, onder andere door bij sollicitaties bij gelijke geschiktheid voorrang te geven aan allochtone leidsters.
80 | kinderopvang
kinderopvang | 81
praktijkcase
11
arnhem: kinderopvang in alle kleuren
Allochtone ouders maken
Doelstellingen
relatief weinig gebruik van
Het project Kinderopvang in alle kleuren kende drie doelstellingen: • inbedden van diversiteitsbeleid op de onderdelen voorlichting,
de reguliere opvang.
ouderparticipatie en pedagogisch beleid; • zorgen voor een betere communicatie tussen groepsleiding,
arnhem
opvanginstelling en allochtone ouders; • bieden van handvatten aan de instellingen om blijvend aandacht te besteden aan diversiteitsbeleid.
Allochtone ouders maken relatief weinig gebruik van de reguliere opvang. Het blijkt dat, met name door cultuurverschillen, de
Om deze doelstellingen te bereiken zijn in het project diverse
communicatie niet goed verloopt. Dat is een van de conclusies
activiteiten ontwikkeld. Allereerst is de participatie van de ouders
van ondersteuningsinstelling Enzovoort. Deze instelling onder-
gestimuleerd, om zo ook de communicatie tussen ouders en
zocht in 2001 en 2002 wat allochtone ouders vinden van de kin-
groepsleiding te verbeteren. Met dit doel voor ogen zijn daarnaast
deropvang en aan welke voorwaarden die zou moeten voldoen.
allochtone sleutelfiguren opgeleid, die groepsleiders en allochtone
De resultaten zijn beschreven in de Special kinderopvang:
ouders kunnen helpen bij bijvoorbeeld intakegesprekken.
Nieuwe ideeën met en voor allochtone ouders.
Groepsleiders kregen bovendien de cursus ‘Ik ben ik en jij bent jij - Samen Intercultureel Werken’ aangeboden, terwijl de
Drie thema’s
beroepskrachten met een leidinggevende functie de training
Enzovoort verrichtte een inventarisatie onder 46 Gelderse allochto-
‘Omgaan met diversiteit’ volgden. Tot slot is een uitvoeringsnota
ne ouders naar hun wensen en behoeften ten aanzien van de
voor de kinderopvanginstelling gemaakt.
kinderopvang. De resultaten werden beschreven in de Special Kinderopvang. De uitkomsten zijn samen te vatten onder drie
Onderdelen project voortgezet
thema’s: informatie, communicatie en (multicultureel) personeelsbe-
Kinderopvang SKAR heeft na afloop van het project onderdelen
leid. Kinderopvang SKAR toonde interesse in het onderzoek, aange-
ervan overgenomen en in haar beleidsplan benadrukt ermee aan de
zien zij bezig waren met vernieuwing van hun pedagogisch beleid.
slag te gaan. Zo wordt bijvoorbeeld de inzet van allochtone sleutelfi-
Vervolgens werd het project Kinderopvang in alle kleuren geboren,
guren voortgezet, aangezien zij in het contact met ouders veel kun-
waarin behalve Kinderopvang SKAR en Enzovoort ook adviesbureau
nen bereiken. Tot slot zijn de bevindingen uit het project in de drie
voor multiculturele vraagstukken Osmose en Spectrum - Instituut
regio’s die onder SKAR vallen, uitvoerig onder de aandacht gebracht.
maatschappelijk Welzijn betrokken werden. De vier organisaties hebben van november 2002 tot november 2003 met hart en ziel gewerkt om van diversiteit binnen de drie locaties van SKAR een proces in beweging te maken. Dit gebeurde onder andere door veel groepsleiders en ouders erbij te betrekken. Vanzelfsprekend was een jaar te kort om diversiteit goed in te bedden in de praktijk, maar er zijn wel flinke stappen vooruit gezet. 82 | kinderopvang
kinderopvang | 83
Inburgeraars leren de taal beter als er een link wordt
bijlage 1 checklist ondersteuning bij administratieve afhandeling Wet kinderopvang
gelegd met hun toekomstperspectief.
Een overzicht van het
bijlage 2 werkproces aanmelding kinderopvang
bijbehorende werkproces Aanmelding kinderopvang binnen de gemeente Nijmegen.
Deze checklist is gebaseerd op de ervaringen van de gemeente
De gemeente Nijmegen heeft twee kinderopvangmakelaars in
Nijmegen. Zie paragraaf 2.3 in deel I voor meer informatie.
dienst, die inburgeraars ondersteunen bij de administratieve afhandeling van de aanvraag voor een tegemoetkoming uit de
Trajectaanbieder inventariseert de gezinssituatie
Wet kinderopvang. Hier een overzicht van het bijbehorende
van de ouder(s).
werkproces Aanmelding kinderopvang binnen de gemeente.
Trajectaanbieder vraagt telefonisch het aanvraagformulier voor
Start werkproces
de kinderopvangtoeslag op voor de ouder(s) die aanspraak
Het werkproces Aanmelding kinderopvang wordt gestart bij
kunnen maken op een tegemoetkoming uit de Wet
klanten die beginnen met werk, een re-integratietraject of een
Kinderopvang.
inburgeringstraject waarbij kinderopvang noodzakelijk is. Als een klant alleen hulp nodig heeft bij het invullen van de formulieren
Checklist wordt overhandigd aan ouder(s) met benodigde
maar de rest is allemaal geregeld, kan de klant (eventueel met
documenten voor het invullen van het aanvraagformulier.
tussenkomst van de klantmanager) zelf contact opnemen met de kinderopvangmakelaar. Het werkproces hoeft dan niet te
Trajectaanbieder of kinderopvangmakelaar ondersteunt de
worden gestart.
ouder(s) bij het invullen van het aanvraagformulier voor de kinderopvangtoeslag.
Overdracht aan kinderopvangmakelaar De medewerker bij de gemeente kan een driegesprek met
Het ingevulde aanvraagformulier wordt gefaxt naar de
kinderopvangmakelaar en klant plannen, zodra het re-integratie of
kinderopvanginstelling.
inburgeringsbedrijf alle relevante informatie heeft gestuurd en bekend is hoeveel uur kinderopvang in welke periode noodzakelijk
De kinderopvanginstelling behandelt met spoed de aanvraag
is. Met het werkproces Aanmelding Kinderopvang kan de mede-
en stuurt het contract naar de ouder(s).
werker dan de klant aanmelden en overdragen aan de kinderopvangmakelaar. De kinderopvangmakelaar zorgt vervolgens voor terug-
84 | kinderopvang
De ouder(s) retourneren het ondertekende contract naar
koppeling zodat de medewerker weet welke afspraken in het
de kinderopvanginstelling.
vervolgtraject met de klant zijn gemaakt.
kinderopvang | 85
nijmegen
De definitieve
Indienen van aanvraag
Fysiek dossier
Voor een tegemoetkoming in de kosten van kinderopvang is het
Na het starten van het werkproces worden dossierstickers én het
indienen van een aanvraag vereist. Dat geldt tevens voor een
fysieke dossier kinderopvang aangemaakt. De aanvrager krijgt een
tussentijdse verhoging of een verlenging van de tegemoetkoming.
ontvangstbevestiging van de aanvraag. Een kopie hiervan wordt
Meldt een klant dat de tegemoetkoming tussentijds moet worden
opgeslagen in het dossier. Hierna komt het proces op naam van de
verlaagd, zonder dat er sprake is van een terugvordering, dan gaat
nijmegen
medewerker die de aanvraag gaat afhandelen. Of op de rol van de
het werkproces Tussentijdse mutatie tegemoetkoming van start. Let
medewerkers, als nog niet bekend is wie dit gaat doen. De volgende
op: voor een tussentijdse verlaging die wél tot een vordering leidt,
fase is Overdracht medewerker.
is het werkproces Controleren verstrekking Loket de volgende stap. De definitieve hoogte van de tegemoetkoming wordt vastgesteld
Overdracht medewerker
na afloop van het kalenderjaar waarvoor de tegemoetkoming is
Het aanvraagformulier wordt gecontroleerd op de volledige invulling
toegekend. Hiervoor wordt het werkproces Definitieve toekenning
van alle noodzakelijke gegevens en op de aanwezigheid van noodza-
kinderopvang gepland tijdens het afhandelen van de aanvraag.
kelijke bewijsstukken. Ontbreekt er iets, dan wordt doorgegaan naar
wordt vastgesteld na
Controle van de afgewerkte processen gebeurt achteraf,
de fase Opschorten. In alle andere gevallen volgt de fase
afloop van het
steekproefsgewijs via het controleplan Zorg en Inkomen.
Onderzoek.
hoogte van de tegemoetkoming
kalenderjaar waarvoor de tegemoetkoming is toegekend.
De bevindingen hiervan worden vastgelegd in de applicatie KIC.
Opschorting Vastleggen van klantgegevens
De afhandeling van de aanvraag wordt opgeschort (maximaal
Klanten die met werk,een re-integratietraject of
vier weken), als het aanvraagformulier niet (volledig) is ingevuld
inburgeringstraject beginnen waarbij kinderopvang noodzakelijk is,
of stukken ontbreken. In een opschortingsbeschikking wordt de
kunnen hiervoor een tegemoetkoming aanvragen. Het indienen van
klant verzocht de ontbrekende stukken alsnog aan te leveren.
deze aanvraag wordt geregistreerd in het Scherm Werkproces.
Nadat hij hieraan heeft voldaan, volgt de onderzoeksfase. Laat de
Nieuwe klanten worden eerst vanuit de GBA opgevoerd in GWS4all.
klant na (op tijd) te reageren op deze beschikking en zijn de stukken
Van bekende klanten worden de gegevens aan de hand van de GBA
daardoor niet (op tijd) ingeleverd, dan volgt een beschikking buiten
gecontroleerd. Met de werkinstructie Wijzigingen klantgegevens zijn
behandeling. Vervolgens wordt doorgefaseerd naar Besluit en toets.
onjuiste gegevens te wijzigen en nieuwe gegevens toe te voegen.
Voor aanvragen die een klant tussentijds weer intrekt, moet de fase Onderzoek worden geactiveerd.
86 | kinderopvang
kinderopvang | 87
Onderzoek en toets Aan de hand van het toetsingskader Verordening Wet kinderopvang en het toetsingskader Beleidsregels wet kinderopvang wordt beoordeeld of de klant voldoet aan de criteria die een tegemoetkoming in de kosten van kinderopvang toestaan. Het recht op een tegemoet-
nijmegen
koming wordt vastgesteld, alsmede de hoogte en de duur ervan. Na dit te hebben gerapporteerd volgt het aanmaken van de beschikking.
bijlage 3 contactgegevens
Als de tegemoetkoming wordt doorbetaald aan de kinderopvanginstelling, wordt deze instantie hiervan per brief op de hoogte gesteld.
Na het starten van het werkproces
Daarna worden de betreffende schermen in GWS4all gevuld.
De volgende personen hebben meegewerkt aan de totstandkoming van deze publicatie
Vervolgens volgt het klaarzetten van het vervolgproces Definitieve toekenning kinderopvang. De startdatum hiervan ligt op 1 december,
Contactpersonen pilotgemeenten
worden dossierstickers
een maand voor het einde van het kalenderjaar. Bij een tussentijdse
én het fysieke dossier
verhoging blijft het eerder geplande werkproces gelden. Als een aan-
Gemeente Amsterdam
vraag tussentijds is ingetrokken, volgt een brief Intrekken aanvraag.
Fatma Cevic en Mascha Cohen
Er wordt altijd doorgefaseerd naar Besluit.
[email protected]
Besluit en toets
Gemeente Den Haag
Aan de hand van de al genoemde toetsingskaders volgt een collegia-
Guus van Leer en Froukje Stiekema
le toetsing van het rapport, het advies en de beschikking. Ook is er
[email protected]
een controle van de mutaties in GWS4all. Hierdoor is vast te stellen
[email protected]
kinderopvang aangemaakt.
of volgens de van toepassing zijnde wet- en regelgeving is gehandeld. Wanneer alles in orde is, worden de mutaties gefiatteerd en
Gemeente Nijmegen
volgen enkel nog het versturen van de beschikking en het Einde
Judith Claassens
werkproces. Bij onduidelijkheden of incorrect handelen wordt altijd
[email protected]
geretourneerd. Zie de werkinstructie Retour sturen. Gemeente Utrecht
Einde werkproces
Annete Claassen
Het werkproces eindigt in het scherm Afsluiten werkproces. Daarna
[email protected]
worden alle stukken opgeborgen in een fysiek kinderopvangdossier. Gemeente Rotterdam Regina Pak en Sylvia Luiken
[email protected] [email protected]
88 | kinderopvang
kinderopvang | 89
contactgegevens
Contactpersonen kinderopvang pilotgemeenten
Contactpersonen voor de cases
Gemeente Amsterdam
Stichting MoederKindCentrum
Maarten Aernsbergen en Nazli Schilleman
Anne Tefle
[email protected]/
Wiltzanghlaan 97
[email protected]
contactgegevens
1061 HB Amsterdam
Gemeente Den Haag
Stichting Cleo-Patria
Conny van Schaaijk
Anneke de Goede
[email protected]
Heer Bokelweg 114 3032AD Rotterdam
Gemeente Nijmegen
www.adegoede.nl
Eefje Schoffelen, Karin Killaars en Anke Chekroun
[email protected]
[email protected] [email protected]
Centrum Boa
[email protected]
Colette van Duin Postbus 37
Gemeente Utrecht
3500 AA Utrecht
L. Chami
www.centrumboa.nl
[email protected]
[email protected]
Gemeente Rotterdam
iBOX Kinderopvang BV
J. Roelevink, M. van Kralingen en S. Choenti
Sara Pouramanian
[email protected]
Postbus 19278
[email protected]
3501 DG Utrecht
[email protected]
www.ibox.nl
[email protected]
90 | kinderopvang
kinderopvang | 91
Deelnemers expertmeeting
Scobi F. Stevens
contactgegevens
Postbus 19278
Sociaal en Cultureel Planbureau
3501 DG Utrecht
Marielle Cloïn
www.skobi.nl
Parnassusplein 5,
[email protected]
contactgegevens
2511 VX Den Haag www.scp.nl
Kion Janine Boekelder
Enzovoort, Innovatie in Emancipatie
Postbus 66
Nuray Dogan
6500 AB Nijmegen
Postbus 606
www.kion.nl
6800 AP Arnhem
[email protected]
www.enzovoort.org
[email protected]
Internationaal Kindercentrum Louise Buijs
de Branchevereniging ondernemers in de kinderopvang
3e Van Hezewijkstraat 6
Noelle Haitsma
6542 JP Nijmegen
Postbus 93002
www.kion.nl
2509 AA Den Haag
[email protected]
www.kinderopvang.nl
[email protected]
Stichting Wel.kom Marlies Vercoulen
MO-groep Kinderopvang
Postbus 656
Rob Vergeer
5900 AR Venlo
Zoutmanstraat 44
www.wel.kom.nu
2518 GS Den Haag
[email protected]
www.mogroep.nl
[email protected]
Stichting Rijswijkse Kinderopvang Tineke Onink Postbus 593 2280 AN Rijswijk. www.kinderopvang-plein.nl
92 | kinderopvang
kinderopvang | 93
Belangenvereniging van Ouders in de Kinderopvang Gjalt Jellesma Maliebaan 80 3581 CW Utrecht www.boink.info
contactgegevens
[email protected] Gemeente Amsterdam Stadsdeel Bos en Lommer Mieke Ronchetti Coördinator kinderopvang samenwerkende Amsterdamse stadsdelen Postbus 57239 1040 BK Amsterdam
[email protected] Bureau AStri Drs. Cathelijne van der Burg Stationsweg 26 2312 AV Leiden www.astri.nl
[email protected] Vereniging van Nederlandse Gemeenten Frans Rutjes Postbus 30435 2500 GK Den Haag www.vng.nl
[email protected]
94 | kinderopvang
aantekeningen
aantekeningen
aantekeningen
aantekeningen
aantekeningen
