Inhoud Inleiding..............................................................................................................................................3 De ontwikkeling van een twaalfjarige. .................................................................................................4 Ontwikkelingstaken 12- 17 jarigen ..................................................................................................5 Opdrachten bij dit hoofdstuk ..........................................................................................................6 Jouw ontwikkeling tot puberouder .....................................................................................................7 Ouderschapsfasen...........................................................................................................................7 Wat is nu belangrijk in die interafhankelijkheidsfase? .....................................................................9 Opdrachten bij dit hoofdstuk ..........................................................................................................9 De overgang van basisschool naar middelbare school ....................................................................... 10 Veranderingen .............................................................................................................................. 10 Huiswerk, hoe ga je daar als ouder mee om? .................................................................................... 11 De rol van ouders bij het huiswerk ................................................................................................ 11 Hoeveel tijd kost huiswerk? .......................................................................................................... 12 Opdrachten bij dit hoofdstuk ........................................................................................................ 12 Loslaten in vertrouwen ..................................................................................................................... 13 Vertrouwen .................................................................................................................................. 13 Tot slot ............................................................................................................................................. 15 Bronnen............................................................................................................................................ 16
2
Inleiding Je kind zit in de brugklas, een nieuwe fase voor hem of haar maar zeker ook voor jou als ouder. Hoe gaat het? Heeft je kind het naar zijn zin, heeft hij nieuwe vrienden gekregen, is het niveau passend? En wat betekent het voor jou als ouder? Hoe is het contact met school? Bemoei je je met het huiswerk? Zie je kind veranderen? Er gebeuren allerlei nieuwe dingen in deze fase. Dat kan spannend zijn voor jullie allebei. Maar zeker ook leuk! Wat in deze periode kan helpen is voorbereid zijn op wat er zoal gebeurt in deze periode. Kennis en inzicht geven zelfvertrouwen, voor jou en je puber! Deze uitgave wil je daar als ouder bij helpen. In de hoofdstukken vind je informatie, tips en “huiswerkopdrachten”. Deze opdrachten helpen je om eens na te denken over jouw specifieke situatie en wat daarin de sterke kanten zijn en wat de aandachtspunten.
3
Hoofdstuk 1 De ontwikkeling van een twaalfjarige.
4
De puberteit is een woelige periode waarin je kind zich op allerlei gebieden ontwikkelt. Dit gebeurt op lichamelijk, verstandelijk, emotioneel en sociaal gebied. Ieder heeft wel een beeld van een puber voor zich die op het ene moment superenthousiast is en even later diep in de put belandt. Eén ding is zeker: het leven met een puber is niet saai! Dus leef mee en wees nieuwsgierig naar wat er allemaal gebeurt. Je kind begint rond het tijdstip dat het naar de brugklas gaat aan een ontdekkingstocht naar zichzelf. Het ontwikkelen van een eigen identiteit, wie ben ik los van mijn ouders, is een belangrijk proces op weg naar volwassenheid. In dat proces heeft een kind taken te volbrengen. Ontwikkelingstaken zijn thema’s die kenmerkend zijn voor een bepaalde levensfase en die bepaalde vaardigheden vragen. Dit is dus waar je puber in deze periode zo druk mee is!
In onderstaande tabel vind je de ontwikkelingstaken die in de leeftijd van 12-17 jaar belangrijk zijn.
Ontwikkelingstaken 12- 17 jarigen Positie ten opzichte van de ouders
Minder afhankelijk worden van de ouders en het bepalen van een eigen plaats binnen de veranderende relaties in het gezin en de familie.
Onderwijs of werk
Kennis en vaardigheden opdoen om later een beroep uit te kunnen oefenen en een keuze maken ten aanzien van werk.
Vrije tijd
Ondernemen van activiteiten in de vrije tijd en het zinvol doorbrengen van de tijd waarin er geen verplichtingen zijn.
Eigen woonsituatie
Zorgdragen voor eigen kamer en spullen, omgaan met je huisgenoten. Accepteren dat er instanties en personen boven je gesteld zijn, binnen geldende regels en codes opkomen voor eigen belang.
Autoriteit en instanties
Gezondheid en uiterlijk
Zorgen voor goede voeding en een goede lichamelijke conditie, een uiterlijk waar je je prettig bij voelt en het inschatten en vermijden van risico’s.
Sociale contacten en vriendschappen:
Contacten leggen en onderhouden, oog hebben voor wat contacten met anderen kunnen opleveren, je openstellen voor vriendschap, vertrouwen geven en nemen, wederzijdse acceptatie.
Sociale media en internet
Smartphone en computer gebruiken, informatie vinden en delen, informatie en berichten wegen, onderscheid tussen de virtuele en de reële werkelijkheid maken, Seksualiteit integreren in je persoonlijkheid, ontdekken wat mogelijkheden, wensen en grenzen zijn in intieme en seksuele relaties bij jezelf en bij anderen zijn.
Intimiteit en seksualiteit
Bij cultuurverschillen
Normen van verschillende culturen kennen, inschatten welke vaardigheden in welke culturele context passend zijn. ( Han Spanjaard & Wim Slot juli 2015)
5
Natuurlijk is de streep niet bij de 12e en 18e verjaardag te trekken. Het ene kind ontwikkelt zich sneller dan het ander en daar is niets mis mee! Dus onthoudt dat bij alles wat je over opvoeden leest, het bij jou en jouw kind toch net iets anders kan gaan. Elk mens is immers uniek en elke combinatie van mensen daarmee ook.
Opdrachten bij dit hoofdstuk 1.Kijk voor de ontwikkeling van je kind eens op de volgende websites:
https://www.opvoeden.nl/puber/groei-en-ontwikkeling
Voor een luchtige benadering van de ontwikkelingstaken: De uitzendingen van dokter Corrie. http://www.npo.nl/de-dokter-corrieshow/POMS_S_NTR_470249
2.Denk eens na over hoe je over deze ontwikkelingen communiceert met je kind. Praat je weleens met je kind over deze veranderingen? Bespreek dit ook met je partner of met een goede vriend of vriendin.
6
Hoofdstuk 2 Jouw ontwikkeling tot puberouder
7
Je kind verandert wanneer het naar de middelbare school gaat, daar kun je zeker van zijn. Ik heb het zo vaak zien gebeuren, binnen een paar weken van meisje naar jongedame en van jongetje naar jongeman met een andere kleding- en muzieksmaak. Maar ’s avonds thuis op de bank toch nog weer even dat meisje en jongetje, gelukkig maar……….
Ouderschapsfasen Die veranderingen zijn soms pittig en brengen voor je puber, maar ook voor jou als ouder onzekerheden met zich mee. Over de puberontwikkeling is veel geschreven, over die van de ouder een stuk minder. Je bent op dit punt al door verschillende fasen van het ouderschap heengegaan en bent nu aanbeland in de interafhankelijksfase (ja, ja).
Ellen Galinsky (1987) heeft als één van de weinigen die ouderschapsfasen beschreven. Carolien Gravesteijn (2015) bracht die onlangs weer onder de aandacht. In de zwangerschap bevond je je in de voorstellingsfase, je maakte een plaatje van hoe het leven met een kind er uit zou gaan zien. Van de geboorte totdat het kind ongeveer anderhalf is zat je in de voedingsfase. In deze fase stond hechten aan je kind en het opnieuw definiëren van de relatie met je partner centraal. De autoriteitsfase was de periode waarin je kind tussen de anderhalf en de 4 jaar was. Je had inmiddels ontdekt wie jij bent als ouder en nu moest je vooral gaan onderzoeken hoe je de opvoeding wilde vormgeven. Welke regels vond je belangrijk, wat kon je verwachten van je kind? In de leeftijd van 4 tot 12 jaar van je kind bevond jij je als ouder in de interpretatiefase. Het vinden van een balans tussen samen en apart was belangrijk, net als het geven van informatie en helpen ontwikkelen van vaardigheden. En dan ben je nu aanbeland in de interafhankelijkheidsfase. Dit is de fase waar je als ouder bent wanneer je kind in de puberteit zit (ongeveer van 12-18 jaar). In deze fase draait het vooral om het vormgeven van een relatie met je langzaamaan volwassen wordende kind. Loslaten en stimuleren van zelfstandigheid zijn belangrijke termen hierbij. Het opnieuw vaststellen van grenzen zal een grote uitdaging kunnen vormen. Ook omgaan met de kritische houding van je kind naar jou toe is waarschijnlijk nieuw. Na deze fase heb je er nog één te gaan: de vertrekfase waarin je kind echt op eigen benen gaat staan. En dan ben je klaar………….toch? Of is er toch nog een fase, één die duurt tot aan jouw dood? Want volgens mij stopt je ouder zijn nooit.
8
Wat is nu belangrijk in die interafhankelijkheidsfase? De tips gaan hier vooral over het begin van deze fase omdat dit boekje over de brugklasfase gaat. Uitgaan, drinken en blowen spelen dan bij de meeste kinderen (gelukkig) nog geen rol en zal ik buiten beschouwing laten. 1. Vergaar informatie: begrip van de ontwikkeling van je puber helpt in de omgang met dat soms onbegrijpelijke gedrag. 2. Zoek naar de balans tussen loslaten en grenzen stellen. Dit verschilt per kind, maar ook per ouder. Het ene kind zal bijvoorbeeld zijn huiswerk helemaal goed zelf regelen, een ander heeft iets meer toezicht nodig. 3. Geef vertrouwen. Je kind heeft om zelf beslissingen te leren nemen jouw vertrouwen nodig dat hij of zij dat ook kan. Dit alles natuurlijk naar wat een kind aankan. 4. Praat met je partner (of met een vriend(in) die ook een puber heeft). Stem af wat jullie vinden van veranderend gedrag en nieuwe grenzen. Samen praten relativeert vaak al een hoop! 5. Zoek contacten met andere ouders van pubers. 6. Humor! Pubers kunnen ongelooflijk origineel en scherp uit de hoek komen. Waardeer dat! En glimlach in jezelf over dat typische pubergedrag……..
Opdrachten bij dit hoofdstuk 1. Schrijf 3 kwaliteiten van jezelf als ouder op en hoe die er voor deze fase uitzien. Schrijf 1 aandachtspunt van jezelf als ouder op voor deze fase. 2. Laat je partner als je die hebt hetzelfde doen en bespreek samen de uitkomsten en kijk waar je elkaar kunt ondersteunen. Als je alleen de kinderen opvoed kun je de punten die je hebt opgeschreven met een goede vriend of vriendin bespreken.
9
Hoofdstuk 3 De overgang van basisschool naar middelbare school
10 Veranderingen Het is nogal wat, van de school waar je over het algemeen acht jaar hebt gezeten naar een nieuwe plek. Als je geluk hebt dan gaan er een paar klasgenoten naar dezelfde school. Maar op die nieuwe school, vaak groter en verder weg, ben je opeens niet meer de oudste maar loop je opeens tussen veel grotere jongeren rond. Die allemaal zo zeker van hun zaak lijken………. En als ouder kende je de basisschool door en door. Je hebt daar bewust voor gekozen en in de loop van de jaren had je alle ins en outs van de school wel door. Je kent veel van de gezinnen en je kind is over het algemeen niet ver uit je buurt. Maar die middelbare school….zo groot, je kind tussen al die pubers en met al die verschillende docenten…. Je hebt als ouder een stuk minder zicht op wat er gebeurt. Hebben de leerkrachten wel genoeg aandacht voor je kind? Zit ie wel lekker in de groep? Wie zijn al die kinderen waar ze het over heeft? Pfff, een hoop onzekerheden zijn je gezin binnengekomen. Maar ook leuke nieuwe uitdagingen! Wees nieuwsgierig naar wat deze periode jullie allemaal brengt!
Hoofdstuk 4 Huiswerk, hoe ga je daar als ouder mee om? Je kind komt vrolijk thuis, drinkt samen met jou een kopje thee en gaat dan gelijk aan haar huiswerk. Zie je het voor je? Nou ik niet helemaal. Ze zullen er vast zijn hoor, deze pubers, maar in de meeste gevallen ziet het er denk ik toch anders uit: Je kind komt zuchtend thuis, gooit de spullen in een hoek en ploft op de bank vastgekleefd aan haar mobiel. Op de vraag “heb je nog huiswerk?” klinkt een hhmm…
11
De rol van ouders bij het huiswerk Maar hoe het er bij jullie ook uitziet, huiswerk zal de komende jaren zeker een rol spelen in je gezin. En de vraag is wat jouw rol als ouder daar dan in is. Zeker in het begin van de brugklas is jouw begeleiding belangrijk. Kijk samen met je kind hoe hij of zij het huiswerk gaat aanpakken. Onderzoek wat bij jouw kind past. En
laat steeds iets meer los. Spreek met je kind en partner over de verwachtingen over en weer. Dit kan conflicten door onduidelijkheid voorkomen. Toon belangstelling (wees nieuwsgierig!) naar hoe je kind tegen huiswerk maken aan kijkt. Hoe denkt ze dit aan te gaan pakken, denkt ze hulp nodig te hebben? Hoelang schat ze in met het huiswerk bezig te zijn? Begeleiden bij het huiswerk is belangrijk, maar onthoud wel wiens huiswerk het is. Ga dus geen hele werkstukken voor je kind maken. Wel kun je helpen in het proces: hoe vind je goede informatie, hoe plan je het maken van het werkstuk in?
Hoeveel tijd kost huiswerk? Veel leerlingen zijn gemiddeld 1 of 2 uur per dag bezig met hun huiswerk. Soms besteden kinderen veel te veel tijd aan hun huiswerk, let ook daarop! Kijk dan eens goed waar dat aan ligt. Is het te moeilijk? Delen ze hun tijd wel goed in? Zijn ze wel echt met hun huiswerk bezig, of gaat tussendoor veel tijd naar whatsapp en facebook? Ga naar de ouderavonden op school, hier kunt u ook informatie krijgen over wat de school verwacht rond huiswerk. Dit zal voor elke school net weer iets anders zijn. Mooie tips voor ouders staan op deze site: http://www.anababa.nl/school/puberhelpen-bij-huiswerk Of hier: http://www.havoplus.nl/cms/page.php?47 Bas en Sab geven informatie over huiswerk, een kort schooltelevisie filmpje: http://www.schooltv.nl/video/huiswerk-maken-op-de-middelbare-school/
Opdrachten bij dit hoofdstuk 1. Bespreek met je kind hoe het gaat met huiswerk maken. Wees daarbij vooral nieuwsgierig, niet controlerend! 2. Laat je kind nadenken over wat voor begeleiding bij het huiswerk hij of zij van jou zou willen.
12
Hoofdstuk 5 Loslaten in vertrouwen
13
De brugklas, het is wel weer een mijlpaal. Een moment waarop je als ouder weer verder moet loslaten. Je tranen van de eindmusical waren net opgedroogd (wat was dat ontroerend he?) of je kind fietste al naar dat grote nieuwe schoolgebouw. Als baby wist je kind niet waar hij zelf ophield en waar jij als ouder begon. Geleidelijk is je kind zich bewust geworden van een eigen ik. En gelukkig maar. Zo is het begin van de middelbare school weer een moment waarop grenzen verlegd worden. En grenzen verleggen is spannend.
Vertrouwen Om je kind los te laten zul je vertrouwen moeten hebben. Vertrouwen, wat is dat eigenlijk? Volgens van Dale heeft dit de volgende betekenissen -Met zekerheid hopen: we vertrouwen erop dat … -Vertrouwen stellen: hij is niet te vertrouwen hij is onbetrouwbaar -Geloof in iemands goede trouw en eerlijkheid
Een diepere betekenis van vertrouwen is het vertrouwen dat je in iemand hebt voor wat hij is. Omdat je weet - of voelt - dat de ander deugt. In vertrouwen loslaten betekent natuurlijk niet dat je kind nu alles zelf mag bepalen. Jij bent als opvoeder verantwoordelijk, jij bepaalt de kaders. Jij zorgt dat je kind veilig kan opgroeien. Waarbij veilig niet betekent dat er niks mag gebeuren en dat je overal de rode loper voor je kind uitlegt. Het is niet erg als er eens iets fout gaat, van fouten leert je kind. En zeker ook van het oplossen van die fouten. Dus probeer te denken vanuit de kwaliteiten van je puber en vertrouw eens wat vaker op hun eigen inzichten. Grote kans dat het in ieder geval de sfeer een stuk veraangenaamd.
En ik vertrouw erop dat jij de weg wel weet, Maar stiekem kijk ik toch een beetje mee. (Marco Borsato)
14
Hoofdstuk 6 Tot slot Het is misschien nog wat wennen een middelbare scholier in huis, maar hopelijk heb je al gemerkt dat dit ook veel leuke aspecten heeft. Ik wil niet ontkennen dat het ook een lastige fase kan zijn die komen gaat. Uit onderzoek blijkt dat ouders van pubers zich vaak iets minder gelukkig voelen dan ouders met jongere kinderen. Dit wordt dan geweten aan meer conflicten in het gezin en het minder controle hebben over wat je kind doet en denkt. Als dit voor jou een lastige tijd is, of gaat worden, bedenk dan dat het een fase is die in bijna alle gevallen weer overgaat. Ik weet het, een schrale troost als je er midden in zit. Maar het helpt misschien om te relativeren en af en toe je schouders er maar bij op te halen. Vind je het ouderschap echt even lastig, aarzel dan niet hulp in te schakelen. Van familie of vrienden, of van mij. Je kunt bij mij terecht voor ondersteuning in de vorm van gesprekken. Dit kan bij mij in de praktijk, bij jou thuis (binnen een straal van 20 km van Westervoort), of online (mail of skype). Blijf niet te lang rondlopen met het gevoel dat het niet gaat, hoe eerder je in gesprek gaat hoe sneller je als ouder weer goed in je vel komt te zitten!
Groet van Jacqueline Schilling www.jacquelineschilling.nl
[email protected] 06-195 07 695
15
Bronnen Bil, M. de & Bil, P. de (2007). Praktijkgerichte ontwikkelingspsychologie. Van wieg tot hangplek: de ontwikkeling van 0- tot 18 jarigen. Soest: Nelissen. Galinsky, E. (1987). The six stages of parenthood. Cambridge, MA: the Perseus Books group. Gravesteijn, C. (2015). Ouderschap in ontwikkeling. Over beleving, levensvaardigheden en welzijn van ouders. In C.Gravesteijn & M. Aartsma (Red.) Meer dan opvoeden. Perspectieven op het werken met ouders (pp.85-101). Bussum: Coutinho.
Spanjaard, H. & Slot, W. (2015) Ontwikkelingstaken.Gedownload op 29 juli 2015 van http://www.hanspanjaard.nl/wp-content/uploads/2015/07/ontwikkelingstakenSpanjaard-Slot-2015.pdf
16
