Inhoud • Achtergrond • Begrippen en definities • Facts and figures Woningen nieuw en renovatie utiliteit: scholen en kantoren als voorbeeld
• Uitdagingen richting energieneutraal
RVO en energieneutrale gebouwen Nationaal Energieakkoord •
(bijna) energieneutrale nieuwbouw vanaf 2020
•
En voor overheidsgebouwen vanaf 2018 (eigendom van de overheid, gebruikt door de overheid)
•
Lange termijn: Nederlandse gebouwde omgeving energieneutraal
•
…
Topsector Energie •
TKI EnerGO
•
(TKI Solar)
•
(TKI Smart Grids)
Veel begrippen en definities Bouwtechnische kwaliteit •
EPC
•
Passief bouwen
•
BENG 2020 (Bijna Energieneutrale nieuwe gebouwen)
Energie (gebouwgebonden en huishoudelijk) •
Energieneutraal
•
0 op de meter*
•
Energielasten neutraal
•
Autark
•
…
Woningen, nieuwbouw
Woningen, nieuwbouw Aantallen
Over het jaar 2012: •
5% van de bouwprojecten had ambitie behorend bij de eis van 2015
•
Aandeel bijna energieneutraal:statisch verwaarloosbaar
Woningen, nieuwbouw Seriematige woningbouw EPC ≤ 0,4
Woningen, nieuwbouw Appartementen EPC ≤ 0,4
Woningen, nieuwbouw Karakteristieken •
Meestal driedubbel glas en Rc > 6,0
•
Enkelen passiefhuis niveau
•
Vrijwel altijd veel PV
•
Vaak warmtepompconcept met (bodem)opslag soms een HR-ketel of warmtelevering
•
Zonneboilers
•
Heel vaak all electric
•
Gestapelde bouw (meer dan drie lagen): zonder gebiedsgerichte maatregelen e.d. wordt het moeilijk
•
Verschillende bouworganisatievormen
•
Sporadisch energieprestatiecontracten
Uitgelicht: 6 Energieneutrale woningen - Borne
• Voorbeeld van passief bouwen aanpak • Vorm en oriëntatie • vloeropp. woning: 139 m² • oriëntatie: zongericht
• Bouwkundige kenmerken/schil • • • •
luchtdichtheid (Qv;10): 0,15 U-waarde open geveldelen: 0,8 U-waarde deuren : 1,0 Rc vloer/gevel/dak: 6,5 / 8,7 / 9,4
EPC = 0,0
Uitgelicht: 6 Energieneutrale woningen – Borne (2)
• Installatietechnische kenmerken • ruimteverwarming en warm tapwater: HR-(gas)combi + zon thermisch • zonneboiler: 4 m² • PV: 16,3 m² • gebalanceerde ventilatie met WTW, regeling: handmatig • zomernachtventilatie met dakluik en inbraakvrije voorzieningen • voorzieningen: hotfill aansluiting
• Overige energiemaatregelen: • buitendeur voor/achter niet direct naar woonkamer • drievoudige beglazing
Uitgelicht: 16 woningen CO2-neutrale straat – Heinkenszand
• ‘verbeterd Bouwbesluit 2012 + PV’ • Vorm en oriëntatie • vloeroppervlak woning: 104,5 m² • aantal bouwlagen: 2 + kap • oriëntatie: zongericht
• Bouwkundige kenmerken/schil • • • •
luchtdichtheid (Qv;10): 0,15 U-waarde open geveldelen, incl. kozijnen: 1,01 U-waarde deuren : 1,01 Rc vloer/gevel/dak: 5,0 / 8,9 / 4,9
EPC = -0,28
Uitgelicht: 16 woningen CO2-neutrale straat – Heinkenszand (2)
• Installatietechnische kenmerken • ruimteverwarming en warm tapwater: HR-(gas)combi + zon thermisch • zonneboiler: 4 m² • PV: 34 m² • gebalanceerde ventilatie met WTW; regeling handmatig
• Overige energiemaatregelen: • douchewater-WTW
Woningen bestaande bouw
Woningen, bestaande bouw Labels afgemeld (* 1.000) 350
Woningen met energielabel A en B
300
Woningen met energielabel C en D
250
Woningen met energielabel E, F, G
200 150 100 50 0
Woningen bestaande bouw, Veel ambities en bewegingen
• Stroomversnelling huur naar 111.000 nul op de meter woningen • Stroomversnelling koop: naar 100.000 nul op de meter woningen
Woningen bestaande bouw Karakteristieken
• Naar label C of B •
Eenvoudige maatregelen in schil en installatie
• Naar 0 op de meter • • • •
Snelle renovaties Conceptueel/prefabricage De schil als hoogwaardig multifunctioneel bouwdeel, nieuwe technologiën, PV Af van het klassiek aanbesteden, andere businessmodellen, andere manieren van samenwerken, andere benadering bewoners
Utiliteit: scholen en kantoren • xx
Utiliteit: scholen en kantoren Aantallen
Over het jaar 2012: Scholen: •
13% van de bouwprojecten had ambitie behorend bij de eis van 2015
•
Aandeel bijna energieneutraal: statisch verwaarloosbaar
Kantoren: •
13% van de bouwprojecten had ambitie behorend bij de eis van 2015
•
1% bijna energieneutraal
Utiliteit: scholen en kantoren Scholen, nieuwbouw top 15 0,7 0,6 0,5
Gemiddeld heeft 55% onderwijsfunctie
0,4 0,3
EPC eis onderwijs-functie 2015: 0,7
0,2 0,1 0 1 -0,1 -0,2 -0,3
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
E/E is energieprestatie voor het hele gebouw (EPtot/EP;adm;tot)
Utiliteit: scholen en kantoren Kantoren, nieuwbouw top 15
4 1
BS Houthaven te Amsterdam; duurzaam en flexibel voor een lang leven 2
3
4
5
6
7
8
9 10 11 12 13 14 15
Brede scholen, gymzaal en kantoorruimte; 5.980 m2
energiegebruiken
MFC
1
WestergeestTriemen;
1
2
3
4
5
6
7
8
9 10 11 12 13 14 15
MFC 1.524 m2 met PO school en wijkcentrum
levert meer zonnestroom dan het gebouw zelf
LEERPLICHT. Iedereen in Nederland moet van zijn vijfde tot zijn achttiende gebruikt verjaardag naar school
energiegebruiken
Utiliteit: scholen en kantoren Karakteristieken Scholen
Kantoren
•
Zeer uiteenlopende pakketten
•
Meer focus op installatie- en regeltechniek
•
Veel PV als sluitstuk
•
•
Vraaggestuurde ventilatie
Meer aandacht voor innovatief bouwproces
•
Efficiënte en slimme verlichting
•
Rc tussen 6,0 en 10
•
Bijzondere technieken
-
•
bouwteam aanbesteding DBFMO (of onderdelen zoals DBM of E&B) 10- tot 20-jarig onderhoudscontract
Vaak externe warmtelevering of biomassa
Uitdagingen • Proces en businesscases: •
EnergieSProng, Stroomversnelling en 0 op de meter
•
U-bouw als voorbeeld: Energieprestatiecontracten, (DB)FM(O), Esco’s, enz.
• Techniek: •
Topsector Energie: TKI’s EnerGO, Smart Grids, Solar,….
Dank
•
www.rvo.nl/energieneutraalbouwen
•
www.lente-akkoord.nl
•
www.kennishuisgo.nl
