Informatie handboek over het Transnationale Verwijzingsmechanisme. voor slachtoffers van mensenhandel in België, Nederland en Hongarije

Informatie handboek over het

“Doorverwijzing van en bijstand aan slachtoffers van mensenhandel in Europa” – RAVOT-EUR

Transnationale Verwijzingsmechanisme voor slachtoffers van mensenhandel in België,

HOME/2012/ISEC/AG/4000004405

Nederland en Hongarije

Co-funded by the Prevention Az Európai Unió „Bűnmegelőzés of and Fight against Crime és a bűnözés elleni küzdelem” Programme of the European Union programja támogatásával.

Ministry of Interior

Uitgever: © Ministerie van Binnenlandse Zaken van Hongarije, 2015

Het project is gefinancierd met steun van de Europese Commissie. Deze publicatie vertegenwoordigt de standpunten van de auteurs.

Geredigeerd door Szandra WINDT PhD, 2015

Nog de Europese Commissie, nog het Ministerie van Binnenlandse Zaken van Hongarije kunnen verantwoordelijk worden gehouden

Auteurs: Szandra WINDT PhD (de Hongaarse bijdrage), Silvia

voor het gebruik van de hierin opgenomen informatie.

LAMONACA (de Belgische bijdrage), Jorn Johannes Marinus VAN RIJ PhD (de Nederlandse bijdrage) Het manuscript is in augustus 2015 afgerond. De publicatie Design: Graphasel Design Studio Kft.

is alleen elektronisch beschikbaar gesteld in het Engels, Frans, Nederlands en Hongaars. Deze vertalingen zijn ook beschikbaar

Deze publicatie is mogelijk gemaakt door de financiële steun

via de website van het RAVOT-EU project.

van de Europese Commissie – het 2012 programma Prevention of and Fight against Crime van het Directorate-General for Home Affairs in het kader van het project Referral of and

Citeren is toegestaan indien een bronvermelding opgenomen

assistance for victims of human trafficking in Europe – RAVOT-

wordt, met uitzondering van commercieel gebruik. De publica-

EUR, HOME/2012/ISEC/AG/4000004405.

tie mag niet worden doorverkocht.

Inhoud I. Voorwoord...................................................................6

Hongaarse slachtoffers in Nederland.................46 Vooruitzichten van de slachtoffers

II. Acroniemen en afkortingen.....................................8

in Nederland.............................................................47 Hongarije.........................................................................49

III. Het fenomeen mensenhandel.............................10

Trends in mensenhandel.......................................49

Push en pull factoren van mensenhandel.............18

Soorten mensenhandel in Hongarije................. 51

Mythen en feiten in verband met mensenhandel....20

Slachtoffers................................................................52 De belangrijkste nationale wetgeving

IV. Landprofielen en belangrijke definities..............24

betreffende mensenhandel..................................59

België...............................................................................24

De institutionele achtergrond..............................69

Trends in mensenhandel.......................................24 Soorten mensenhandel in België.......................25 De belangrijkste nationale wetten inzake

Wat betekent het Transnationale Verwijzing

mensenhandel.........................................................30

Mechanisme?.................................................................77

De institutionele achtergrond.............................. 31

Het Nationale Verwijzing Mechanisme in België......79

Nederland.......................................................................33

Onderzoeken, opsporen en identificeren..........82

Trends in de mensenhandel.................................34

De eerste fase...........................................................87

Soorten mensenhandel in Nederland...............34

De tweede fase........................................................90

De belangrijkste nationale wetten inzake

Eindfase van het mechanisme............................ 91

mensenhandel.........................................................37

Strafrechtelijke en civiele procedures.................94

De geschiedenis van artikel 273f van 3

V. Transnationale Verwijzing Mechanisme..............77

Nationale Verwijzing Mechanisme van Nederland....100

het Wetboek van Strafrecht..................................43

De release van het Project Nationale

De institutionele achtergrond..............................44

Verwijzing Mechanisme mensenhandel........ 100

» Inhoud

Detectie van slachtofferschap........................... 104

Gezondheid in kinderentehuizen..................... 212

De identificatie, bescherming

Speciale kindertehuizen (verpleeghuizen)..... 212

en opvang van slachtoffers................................ 104

Specifiek kindertehuis......................................... 212

Hoe uitbuiting te identificeren......................... 110

Roma in Hongarije..................................................... 219

1e stap: Identificatie..............................................125

Opvangplaatsen in Hongarije..................................225

2e stap: Hulp aan slachtoffers - Nationale door

Herstelprogramma’s worden geleverd door de

verwijzing van de slachtoffers na identificatie... 130

opvangcentra...............................................................231

3e stap- Verwijzing- schuilplaatsen................ 138

Meningen en ervaringen van de Hongaarse

4e stap Strafrechtelijke en civiele procedure....... 140

NGO’s en slachtoffers................................................ 234

Transnationale Verwijzing Mechanisme (TRM).... 149

Ervaringen van slachtoffers............................... 240

Typische kenmerken van een Transnationale Verwijzing Mechanisme..................................... 149

VII. Conclusies – verdere stappen............................245

De principes en benaderingen van een

Belemmeringen voor slachtofferhulp..............245

Transnationaal Verwijzing Mechanisme......... 153

Conclusie................................................................ 248

I. SOP – Identificatie............................................. 154

Wat kan er worden gedaan?.............................. 249

II. SOP – Eerste hulp en bescherming..............155 III. SOP – Lange Termijn bijstand

Referenties.................................................................251

en sociale integratie.............................................157

1. Flowchart: Voorwaarden voor de toekenning

IV. SOPs – Terugkeer en sociale integratie..... 159

van de status van het slachtoffer volgens

V. SOP – Strafrechtelijke en civiele Procedures... 164

de Belgische wetgeving......................................... 81 2. Flowchart: De Belgische NRM..............................82

VI. Terugkeer naar Hongarije....................................195

4

3. Flowchart: Veilige terugkeer.................................93

Overzicht van het Hongaarse

4. Flowchart: Drie pijlers van

kinderbescherming systeem................................... 196

het Nederlandse system.....................................101

Thuiszorg aanbieders........................................... 209

5. Flowchart: Het proces van woonplaats,

Moeder- en kindzorg gecombineerd/samen..... 212

zorg en bijstand.................................................... 103

» Inhoud

5

6. Flowchart: Vier stappen naar veiligheid......... 108

3. Tekstveld......................................................................37

7. Flowchart: Barrière model.................................. 122

4. Tekstveld.....................................................................46

8. Flowchart: Stappen in het Hongaarse

5. Tekstveld.....................................................................47

Nationale Verwijzing Mechanisme..................125

6. Tekstveld.....................................................................55

1 Afbeelding: Wet C van 2012

7. Tekstveld......................................................................56

(Hongaars wetboek van strafrecht).....................67

8. Tekstveld:....................................................................59

2. Afbeelding: De verbinding tussen

9. Tekstveld.....................................................................60

TRM en NRM............................................................78

10. Tekstveld...................................................................64

3. Afbeelding: Stappen van TRM.............................78

11. Tekstveld...................................................................68

4. Afbeelding: Vormen van bijstand.................... 133

12. Tekstveld................................................................ 123

5. Afbeelding: Hongaars kinderbescherming

13. Tekstveld................................................................ 124

Systeemdiensten.................................................. 202

14. Tekstveld................................................................ 139

1. Tabel: verschillen tussen mensenhandel

15. Tekstveld.................................................................151

en mensensmokkel................................................15

16. Tekstveld.................................................................197

2. Tabel: Soorten mensenhandel in Nederland.....35

17. Tekstveld................................................................ 198

3. Tabel: Elementen van mensenhandel...............42

18. Tekstveld................................................................ 199

4. Tabel: Hongaarse wetgeving................................62

19. Tekstveld................................................................ 222

5. Tabel: Belangrijkste definities in België,

20. Tekstveld................................................................ 238

in Nederland en in Hongarije.............................. 71

21. Tekstveld................................................................ 239

6. Tabel: Overzicht van beroep..................................95

22. Tekstveld................................................................ 240

7. Tabel: Verantwoordelijke instanties ................135

23. Tekstveld................................................................ 240

8. Tabel: De Nationale Verwijzing Mechanismen

24. Tekstveld.................................................................241

van België, Nederland en Hongarije............... 170

25. Tekstveld................................................................ 242

9. Tabel: Aantal opvangcentra............................... 226

26. Tekstveld................................................................ 243

1. Tekstveld......................................................................13

27. Tekstveld................................................................ 243

2. Tekstveld......................................................................14

» Inhoud

I. Voorwoord

M

ensenhandel is een wereldwijde uitdaging, een fenomeen dat de fundamentele mensenrechten ernstig schendt, het recht van vrij verkeer misbruikt en als gevolg daarvan een van de belangrijkste verworvenheden van de Europese Unie bedreigt. Mensenhandel treft alle landen, het aantal slachtoffers van mensenhandel kan variëren van enkele honderden tot duizenden per jaar. De aard en omvang van het probleem vraagt in wezen om complexe en langdurige oplossingen, waarvoor de verantwoordelijk-

heid bij de betrokkenen van de besluitvormingsmechanismen ligt. De bestrijding van de mensenhandel is een gemeen-

schappelijk belang van zowel het ministerie van Binnenlandse Zaken van Hongarije als het ministerie van Veiligheid en

Justitie van Nederland en Payoke vzw België. Samen werken zij aan de uitvoering van het project Verwijzing van en hulp voor slachtoffers van mensenhandel in Europa (hierna: RAVOT-EUR) met de financiële steun van de Europese Commissie. Haar voornaamste doel is om de samenwerking tussen de deskundigen te vergroten die betrokken zijn bij de bestrijding van mensenhandel, om de slachtoffers van seksuele of arbeidsuitbuiting bijstand te verlenen voor hun terugkeer en herintegratie in de maatschappij en om een transnationaal verwijzingsmechanisme tussen België, Nederland en Hongarije te ontwikkelen dat transnationale netwerken opbouwt en het vertrouwen tussen de deskundigen bevordert. Hongaarse autoriteiten ontvangen uit bestemmingslanden van mensenhandel regelmatig informatie over Hongaarse slachtoffers die naar Hongarije willen terugkeren en niet altijd bereid zijn om in het bestemmingsland te verblijven. Sommigen die naar huis terugkeerden, werden weer slachtoffer van mensenhandel in het bestemmingsland. In zulke gevallen was hun re-integratie niet succesvol, wat mensenhandelaren in staat stelt om de controle over hen te herwinnen. Tegelijkertijd is er een gebrek aan informatie over de betrokken autoriteiten en organisatorische achtergrond, taken, verantwoordelijkheden in de verwijzing en identificatie van de slachtoffers, over de beschikbaarheid en voorwaarden van 6

de respectieve service providers en over wat de Hongaarse slachtoffers van mensenhandel kunnen verwachten wanneer

» Voorwoord

ze terug naar huis zijn gekeerd. Deze kwesties belemmeren de effectieve transnationale verwijzing van slachtoffers van mensenhandel. Bovendien kan elke ontbrekende schakel tot vertragingen in de bijstand leiden en de veiligheid van de slachtoffers in gevaar brengen. Om de bovengenoemde problemen te vermijden, bevat het handboek praktische informatie voor deskundigen die betrokken zijn bij de identificatie, doorverwijzing en begeleiding van slachtoffers van mensenhandel, tevens over de aard van de mensenhandel en over de effectieve manieren van doorverwijzing en begeleiding van slachtoffers. Dit zorgt ervoor dat deskundigen in het bezit zijn van de informatie die relevant is voor de effectieve hulp, de identificatie, en de transnationale verwijzing van slachtoffers van mensenhandel, alsmede de onderlinge internationale samenwerking en de re-integratie van de slachtoffers. In overeenstemming met de definitie van het Internationaal Centrum voor de ontwikkeling van het migratiebeleid (ICMPD) is het Transnationale verwijzingsmechanisme in dit handboek bedoeld om de grensoverschrijdende bijstand te verbeteren aan de slachtoffers van mensenhandel. Echter, in dit stadium zijn geen formele coöperatieve overeenkomsten bepaald over de rollen, verantwoordelijkheden, rechten en plichten van alle betrokkenen. Dit handboek biedt dan ook vooral informatie over wat mensenhandel is en hoe de nationale verwijzingsmechanismen van België, Nederland en Hongarije werken en wat de verbanden tussen hen zijn. Naast dit handboek heeft het RAVOT-euro-project een website ontwikkeld, die ontworpen is als een handboek voor maatschappelijke werkers, juristen, wetshandhavingsinstanties, diensten voor slachtofferhulp, ambtenaren en andere dienstverleners die actief zijn in de bestrijding van mensenhandel. Deze website biedt deskundigen de mogelijkheid om in contact met elkaar te komen en om via de database informatie in te winnen over relevante autoriteiten en organisaties die betrokken zijn bij de identificatie, bijstand en doorverwijzing van slachtoffers van mensenhandel. Daarnaast kunnen bezoekers lezen over 1.) het fenomeen mensenhandel, 2) in hoeverre deze drie landen zijn getroffen door mensenhandel en 3) nuttige links en best practices vinden. Door het ontwikkelen van dit handboek en de website hopen we een waardevolle en nuttige bijdrage te leveren aan het 7

werk van de relevante organisaties in het proces van identificatie, bijstand en doorverwijzing. Dit om de veilige terugkeer, de sociale integratie en de re-integratie van de slachtoffers van mensenhandel te verbeteren.

» Voorwoord

II. Acroniemen en afkortingen

B8/3 BÁH

8

Article 8 subparagraph k of the Aliens Act

EMN

European Migration Network

(artikel 8 alinea k van de Vreemdelingenwet)

(Europees Migratie Netwerk)

Office of Immigration and Nationality

EMPACT

European Multidisciplinary Platform against

(Bureau van Immigratie en Nationaliteit)

Criminal Threats (Europese Multidisciplinair

BM


platform tegen criminele bedreigingen)

(ministerie van Binnenlandse Zaken)

EU

European Union (Europese Unie)

BNRM

Bureau Nationaal Rapporteur Mensenhan-

EUROPOL

European Police Office

del en Seksueel Geweld tegen Kinderen

(Europese politiedienst)

(National Rapporteurs Office)

GDP

Gross Domestic Product

CC

Criminal Code (Wetboek van Strafrecht)

(BNP: Bruto Nationaal Product)

COA

Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers

GGD-GHOR Gemeenschappelijke Gezondheidsdienst-Ge-

(Central Organisation for the Reception

neeskundige Hulpverlening in de Regio (Regi-

of Asylum Seekers)

onal Community Healtcare Services)

CoMensha Coordinatiecentrum Mensenhandel

GyvT

Child Protection Act (Wet kinderbescherming)

(Coordination Centre Human Trafficking)

HBA

Hungarian Baptist Aid

CoE

Council of Europe (Raad van Europa)

(Hongaarse Baptistische Hulp)

COSM

Categorale Opvang voor Slachtoffers van

HDI

Human Development Index

Mensenhandel (Designated Shelters)

ICMPD

International Centre for Migration Policy

EC

European Commission (Europese Commissie)

Development (Internationaal Centrum voor

EMM

Expertisecentrum Mensenhandel en

de ontwikkeling van het migratiebeleid)

Mensensmokkel (Expertise Centre for Human Trafficking and Human Smuggling)

ICP

Interdepartmental Coordination Platform (Interdepartementaal Coördinatie Platform)

» Acroniemen en afkortingen

ILO

International Labour Organisation

PSI

(Internationale Arbeidsorganisatie)

(Overheidsinformatie)

IND

Immigratie- en Naturalisatiedienst

RNM

(Immigration and Naturalisation Service –

INTERPOL IOM

Koninklijke Marechaussee) SEE

South-Eastern Europe (Zuid-Oost Europa)

International Criminal Police Organization

SOCTA

Serious Organised Crime Threat Assessment

(Internationale Politieoorganisatie)

(Seriouse Georganiseerde Beoordeling Mis-

International Organization for Migration

daadsdreigingen) SOP

JIT Joint Investigation Teams Ministry of Foreign Affairs and Trade (Minis-

NCM NGO

9

Standard Operating Procedure (Standaard Operatie Procedure)

SZW

Sociale Zaken en Werkgelegenheid (Social Affairs and Employment)

terie van Buitenlandse Zaken en Handel) LEM

Royal Netherlands Marechausse (Kmar:

Ministry of Security and Justice)

(Internationale Organisatie voor Migratie) KKM

Public Sector Information

Landelijke Expertgroep Mensenhandel

THB

Trafficking in Human Beings (Mensenhandel)

(National Expertise Unit Human Trafficking)

TIP

Trafficking in Persons (Handel in Personen)

National Coordination Mechanism (Natio-

TRM

Transnational Referral Mechanism

nale Coördinatiemechanisme)

(Transationaal Verwijzingsmechanisme)

Non-Governmental Organisation

UNHCR

United Nations High Commissioner for

(Niet-gouvernementele organisatie)

Human Rights (Hoge Commissaris voor de

NRM

National Verwijzing Mechanism

Mensenrechten van de Verenigde Naties)

(Nationaal Verwijzingsmechanisme)

OC

Organised Crime (Georganiseerde misdaad)

OKIT

National Crisis Telephone Information Service

VoT

Victim of trafficking

(Nationale Crisis Telefoon Informatie Service)

(Slachtoffer van Mensenhandel)

OM

Openbaar Ministerie

VSS

Victim Support Service (Hungary)

(Public Prosecutions Office)

(Slachtofferhulp Dienst (Hongarije)

WvSr

Wetboek van Strafrecht (Criminal Code)

UNODC

United Nations Office on Drugs and Crime (VN-Bureau voor Drugs en Misdaad)

» Acroniemen en afkortingen

III. Het fenomeen mensenhandel

Dit hoofdstuk omschrijft het fenomeen mensenhandel, richt zich op de fundamentele misvattingen met betrekking tot het onderwerp mensenhandel, verzamelt de push en pull factoren en bespreekt deze op basis van een lijst met mythen en feiten.

De definitie van de mensenhandel Mensenhandel vindt plaats wanneer een persoon in gedwongen dienst wordt gehouden. Het is een van de meest lucratieve illegale activiteiten in Europa en wereldwijd. Mensenhandel is een misdaad tegen een persoon met ernstige schending van de mensenrechten van het slachtoffer. Het wordt ook wel ‘moderne slavernij’ genoemd vanwege zijn buitengewoon wrede aard, omdat mensenhandel de slachtoffers uit hun vertrouwde omgeving plukt en in volledig isolement storten, waar ze aan geweld en bedreigingen zijn onderworpen en vaak niet eens de taal van hun bewaarders begrijpen. Tot prostitutie gedwongen vrouwen, mannen en kinderen; als slaven in de landbouw, huishoudelijke slavernij, fabrieken en ‘sweatshops’ werkende kinderen en volwassenen; hele families die worden gedwongen te werken tegen zeer lage of geen loon. Vaak om een schuld af te betalen die kunstmatig is verhoogd; mensen van alle leeftijden die worden gedwongen om te bedelen. Alle personen die aan mensenhandelaren ten prooi zijn gevallen, zijn slachtoffers, ongeacht of zij aanvankelijk akkoord gingen of zelfs medeplichtig waren aan de misdaad van mensenhandel. Hoewel de term lijkt te gaan over verplaatsing, hebben de slachtoffers van mensenhandel alleen één ding gemeenschappelijk, 10

met name dat zijn ten gevolge van misleiding en dwang worden uitgebuit, ongeacht of ze ooit waren verhuisd vanuit hun woonplaats.

» Het fenomeen mensenhandel

Het fenomeen heeft drie kernelementen die naast elkaar bestaan: 1. De daad van mensenhandel, die het werven, vervoeren, overdragen, of het schuilhouden of onderbrengen van een persoon betekent, 2. De aard van mensenhandel, die dreiging of gebruik van geweld, misleiding, dwang, misbruik van macht of de positie van kwetsbaarheid omvat, 3. Het doel van mensenhandel die altijd exploitatie is en prostitutie of andere vormen van seksuele uitbuiting, gedwongen arbeid of diensten, slavernij of met slavernij vergelijkbare praktijken, dienstbaarheid of de verwijdering van organen is.1 Terwijl iedereen ten prooi kan vallen aan mensenhandel, zijn bepaalde bevolkingsgroepen buitengewoon kwetsbaar. Onder de meest aan mensenhandel blootgestelde groepen zijn migranten en migranten zonder papieren, weggelopen en dakloze jongeren, slachtoffers van trauma en misbruik, vluchtelingen en personen die proberen om aan armoede, marginalisatie en discriminatie te ontsnappen.

Mensenhandel: een omstreden begrip Een van de belangrijkste problemen bij de bespreking van het probleem mensenhandel is het bestaan van diverse hardnekkige misverstanden. Deze misverstanden leiden vaak tot conversaties die kunnen verhinderen dat aan slachtoffers van mensenhandel adequate hulp wordt verstrekt. Veel van wat bekend is over het fenomeen mensenhandel is gebaseerd op informatie uit de media. Het is echter fout om te veronderstellen dat deze informatie altijd gegrond is. Bij het aantonen van het probleem mensenhandel in de media treffen wij vaak een aantal hardnekkige, maar misleide conversatie aan.2 11 1 Algemene vergadering resolutie 55/25 van 15 november 2000 (United Nations Convention against Transnational Organized Crime). 2 Oude Breuil, B.C., Siegel, D., Reenen, P. van, Beijer, A. & Roos, L. (2011).


Een van deze hardnekkige conversatie bij het aantonen van het probleem mensenhandel in de media is de opvatting dat de slachtoffers jong zijn en seksueel worden uitgebuit via: ••

prostitutie op straat;

••

bordeel- en raamprostitutie;

••

strip clubs/bars;

••

porno-industrie;

••

escort services en modellenbureaus;

••

massagesalons.3

Hoewel mensenhandel met het oog op seksuele uitbuiting kan worden beschouwd als een vorm van mensenhandel, omvat mensenhandel op zich veel meer dan alleen de handel in arme jonge buitenlandse vrouwen. Bij mensenhandel kan ook gaan om uitbuiting door (andere vormen van) gedwongen arbeid, zoals: ••

landbouw;

••

bouw;

••

de textielindustrie;

••

de horeca (restaurants, bars en hotels);

••

tuinbouw;

••

zorg;

••

visserij;

••

overige.4

12 3 EUROSTAT (2014) p. 29. 4 EUROSTAT (2014) p. 29.


De laatste, “overige” categorie omvat uitbuiting door gedwongen bedelarij, huishoudelijke slavernij, uitkeringsfraude, gedwongen criminele activiteiten en het gedwongen afstaan van organen5, kinderhandel, gedwongen en nephuwelijken, het smokkelen van verdovende middelen, illegale adoptie van kinderen en kindsoldaten. Deze categorieën zijn ook opgenomen in de huidige Europese definitie van mensenhandel zoals bedoeld in artikel 1 lid 1 van de Richtlijn 2011/36/EU:

1. Tekstveld

‘Het werven, vervoeren, overbrengen, huisvesten of opnemen van personen, met inbegrip van de uitwisseling of overdracht van de controle over deze personen door middel van bedreiging met of gebruik van geweld of andere vormen van dwang, ontvoering, fraude, misleiding, van het misbruik van macht of van een kwetsbare positie of het verstrekken of ontvangen van betalingen of voordelen om de instemming van een persoon die controle te verkrijgen over een andere persoon, ten behoeve van de exploitatie‘.

13 5 Ibid


In artikel 2 lid 3 en 4 van de Richtlijn 2011/36/EU worden de twee belangrijkste elementen van de kwetsbaarheid en de exploitatie als volgt bepaald:

2. Tekstveld

‘Kwetsbaarheid is een situatie waarin de betrokkene geen andere werkelijke of aanvaardbare keuze heeft dan het misbruik te ondergaan’ (§2) en ‘uitbuiting is prostitutie of andere vormen van seksuele uitbuiting, gedwongen arbeid of diensten, met inbegrip van bedelen, slavernij of met slavernij vergelijkbare praktijken, dienstbaarheid, uitbuiting van strafbare activiteiten of het wegnemen van organen’ (§3). Er zijn verschillende redenen dat deze duidelijke onderverdeling van de verschillende soorten van uitbuiting min of meer door de media wordt genegeerd. De voornaamste reden is dat in Europa over de periode van 2010-2012 bijna zeventig procent van de geïdentificeerde slachtoffers ten prooi viel aan seksuele uitbuiting. 6 Tachtig procent van deze zeventig procent waren vrouwen en daarvan waren twintig procent minderjarigen. 7

14 6 EUROSTAT (2014) p. 30. 7 EUROSTAT (2014) p. 30.


Behalve deze cijfers zijn er ook andere reden waarom de media bijzondere aandacht besteedt aan deze specifieke vorm van uitbuiting. Binnen Europa is er al jaren een verhit debat gaande. Dit debat is tussen de neo-abolitionistische groepen, die alle seksuele arbeid als uitbuiting beschouwen en de anti-abolitionistische groepen die een onderscheid maken tussen vrijwillige en onvrijwillige seksuele arbeid. Een tweede hardnekkig fenomeen bij het aantonen van het probleem mensenhandel in de media is het fenomeen rechtshandhaving. Binnen dit fenomeen ligt de focus op de rechtshandhaving en daardoor op de repressie, wat impliceert dat de opsporing en de vervolging van daders de belangrijkste doelstellingen zijn bij de bestrijding van mensenhandel, in plaats van het verstrekken van hulp en steun aan de slachtoffers.8 In deze discussie bestaat de misvatting dat in alle situaties met betrekking tot mensenhandel een duidelijk onderscheid kan worden gemaakt tussen slachtoffer en dader. Het derde sterk en hardnekkig fenomeen is dat er vaak geen onderscheid wordt gemaakt tussen mensensmokkel, zijnde een soort geleverde dienst zonder slachtoffer, en mensenhandel waarin het element uitbuiting en ten gevolge ervan het-slachtoffer-worden telkens aanwezig is. In het kort9: Mensenhandel

Mensensmokkel

Doel

Uitbuiting

Financieel of ander materieel voordeel

Instemming

Niet relevant

Ja

Transnationaal element

Niet noodzakelijk

In elk geval

Strafbare handeling

Tegen een persoon

Tegen een staat 1. Tabel: verschillen tussen mensenhandel en mensensmokkel

15 8 Oude Breuil, B.C., Siegel, D., Reenen, P. van, Beijer, A. & Roos, L. (2011) 9 Ministerie van Veiligheid en Justitie (2013) p. 10.


Het vierde fenomeen is van etnografische aard en is gebaseerd op het feit dat er weinig kwalitatief gevalideerd en etnografisch onderzoek over het onderwerp is uitgevoerd. We zijn pas onlangs begonnen om meer diepgaande kennis te vergaren over de misdaden, de slachtoffers en de behoeften en de wensen van de slachtoffers. Bovendien hebben de bovenstaande fenomenen ook een historische grondslag die heeft bijgedragen aan het vormgeven en het versterken van deze fenomenen.10 De focus van de anti-mensenhandel campagnes is vaak gericht op vrouwelijke slachtoffers van seksuele uitbuiting, omdat dit soort uitbuiting in het algemeen wordt gezien als de meest vernederende en in het menselijke leven het diepst ingrijpende type van mensenhandel.11

Soorten mensenhandel Zoals hierboven al genoemd is seksuele uitbuiting de meest zichtbare en het vaakst geïdentificeerde vorm van mensenhandel, maar de kern van het fenomeen omvat veel verschillende vormen van slavernij. Daarnaast maken we onderscheid tussen de ‘vermoedelijke’ en ‘geïdentificeerde’ slachtoffers. In overeenstemming met Richtlijn 2011/36/EU wordt de term ‘verondersteld slachtoffer’ gebruikt voor slachtoffers van mensenhandel die aan de criteria van de EU-richtlijn voldoen, maar door de relevante formele instanties als slachtoffer van mensenhandel niet formeel zijn geïdentificeerd of die geweigerd hebben om formeel of juridisch te worden geïdentificeerd als slachtoffer van mensenhandel. De term ‘geïdentificeerde slachtoffer’ verwijst naar personen die door de bevoegde autoriteiten formeel als een slachtoffer van mensenhandel geïdentificeerd zijn.

16 10 Goderie, M. & Boutellier, H. (2011). 11 Alvarez, M.B. & Alessi, E.J. (2012)


Gedwongen arbeid Ook bekend als onvrijwillige dienstbaarheid. Dwangarbeid vindt plaats wanneer kwetsbare individuen onder de dreiging van een vorm van straf worden gedwongen tegen hun wil te werken. Immigranten zijn buitengewoon kwetsbaar, maar slachtoffers kunnen ook ten gevolge van interne migratie ten prooi van dwangarbeid vallen of zelfs, en heel vaak, zonder dat ze hun plaats van herkomst verlaten. Vrouwelijke slachtoffers van dwangarbeid, in het bijzonder vrouwen en meisjes in huishoudelijke slavernij, worden ook vaak seksueel misbruikt. Gedwongen arbeid vindt vooral plaats in onder-gereguleerde sectoren die op basis van de Engelse woorden – dirty(smerig), dangerous(gevaarlijk) en difficult(moeilijk)- ook “3D-werken” worden genoemd, zoals huishoudelijke slavernij, landbouw, bouw, mijnbouw, steengroeven, productie, verwerking en verpakking.

Schuldslavernij Schuldslavernij is een vorm van dwangarbeid waarbij de schuld wordt gebruikt om het slachtoffer onder dwang te houden. Het slachtoffer van de schuldslavernij wordt misleid of in een val gelokt waardoor hij/zij gedwongen wordt, voor weinig of geen loon te werken, in ruil voor de geleverde diensten van de mensenhandelaar die het slachtoffer slechts bij het regelen van de reis, het vinden van werk en huisvesting heeft geholpen. Werk wordt geëist door de uitbuiter ter afbetaling van vaak buitengewoon hoog opgeschroefde schulden. De waarde van het werk van het slachtoffer wordt uiteindelijk hoger dan het bedrag van het oorspronkelijk “geleende” geld.

Seksuele uitbuiting 17

Mensenhandel met het oog op seksuele uitbuiting ontstaat wanneer vrouwen, mannen of kinderen op gewelddadige, misleidende of dwingende wijze worden gerekruteerd en vastgehouden en tot prostitutie of seksuele slavernij gedwon-


gen. Deze slachtoffers lijden extreme schendingen van hun mensenrechten. Ze worden vaak in een val gelokt, opgesloten, geïntimideerd, verkocht in schuldslavernij, gedrogeerd en constant lichamelijk, geestelijk en seksueel misbruikt door hun mensenhandelaren. Veel slachtoffers ondergaan ernstige emotionele en fysieke trauma’s, wat tot schade op lange termijn en levensbedreigende aandoeningen kan leiden. De commerciële seksindustrie omvat straatprostitutie, spa’s, massagesalons, escortservices, stripclubs en bordelen. Veel vrouwen en jonge meisjes, gesmokkeld naar Noord-Europa, vallen ten prooi aan loverboys. Loverboys zijn pooiers die vrouwen verleiden en ‘hersenspoelen’, vaak liefde en romantiek beloven, geschenken geven en zelfs een huwelijk aangaan om hun vertrouwen te winnen en ze later te exploiteren. De laatste stap is het wanneer ze hun slachtoffers dwingen om aan het werk te gaan in de prostitutie, als drugskoerier of andere illegale taken uit te laten voeren. Slachtoffers, vaak tieners of jonge vrouwen, worden geleidelijk geïsoleerd van hun vrienden en familie, raken emotioneel en financieel afhankelijk van hun loverboys en uiteindelijk gevangen in een oneindige cyclus van misbruik, drugsverslaving en slavernij.

Push en pull factoren van mensenhandel Push en pull factoren zijn indicatoren die de beslissing om iets te doen beïnvloeden. Push-factoren zijn de redenen (in het milieu van herkomst) waarom iemand überhaupt wil veranderen. Pull factoren zijn de ‘lokkende’ berichten (vooral uit de landen van bestemming) die betere omstandigheden beloven.12 Mensenhandel is een zeer divers en complex fenomeen. De redenen erachter zijn ook talrijk en afhankelijk van sociale, economische en culturele kwesties. Push en pull factoren van het fenomeen van mensenhandel zijn, vooral in het geval van de Hongaarse slachtoffers, als volgt: 18 12 zie meer Stanojoska& Petrevski.


Push factoren •• Financiële problemen: extreme armoede; •• Laag opgeleid •• Werkloosheid •• Arme familieachtergrond (geen ouders, echtscheiding enz.) •• Hopeloosheid

Pull factoren •• Vraag - de markt is beter in West- Europa (gespecialiseerde OCGs) •• Hoop op een betere levensstandaard en een hoger inkomen •• Meer mogelijkheden •• Beloften

•• Angst Naast de push en pull factoren zijn er een aantal zogenaamde faciliterende factoren die ook van invloed op de beslissing zijn. Deze zijn: ‘globalisering van de arbeid en markten (vooral in de Europese Unie), de modernisering van de reis-systemen gekoppeld aan de lagere kosten van het reizen, de boost in internationale migraties, de verspreiding van nieuwe technologieën’13, goede voorbeelden en verhalen van kennissen, uit de media etc. De push, pull en faciliterende factoren zijn die stukjes van de puzzel die ons kunnen helpen om de redenen te begrijpen waarom de handel in de mens in Europa en ook in Hongarije, in de afgelopen decennia tot zo’n ernstig probleem uitgegroeid is.

19 13 Stanojoska& Petrevski


Mythen en feiten in verband met mensenhandel Samengevat, de mythen en feiten over mensenhandel zijn: 1. Mythe: Mensensmokkel en mensenhandel zijn hetzelfde. Feit: Mensensmokkel is een soort van aangeboden dienst, terwijl mensenhandel een element van uitbuiting impliceert. Deze twee vormen van criminaliteit kunnen met elkaar overeen komen, wanneer de dienstverlening gemakkelijk kan veranderen in een uitbuitingssituatie.

14

2. Mythe: Mensenhandel komt binnen de Europese Unie niet voor. Feit: De landen van de Europese Unie, vooral die in de Noord-West-regio zijn de landen van bestemming. Hun sociaaleconomische status maakt ze tot een interessante bestemming, terwijl veel van de arme landen in het oosten en zuiden van Europa als landen van herkomst functioneren. 15 3. Mythe: Alle slachtoffers worden verhandeld met het oog op seksuele uitbuiting. Feit: Binnen Europa gaat het bij bijna zeventig procent van de slachtoffers van mensenhandel om mensenhandel met het 20 14 Salt & Hogarth (2000). 15 http://www.unodc.org/documents/data-and-analysis/tocta/2.Trafficking_in_persons.pdf (2013).


oog op seksuele uitbuiting. Dit aantal kan echter een vertekend beeld geven omdat seksuele uitbuiting de meest onderzochte vorm van mensenhandel is. Daarom wordt het vaker herkend dan andere vormen van uitbuiting. Zoals eerder betoogt, omvat mensenhandel ook arbeidsuitbuiting in de landbouw, de bouw, de textielindustrie, de horeca, de zorg en de visserij. Naast uitbuiting omvat mensenhandel ook gedwongen bedelarij, huishoudelijke slavernij, uitkeringsfraude, algemene criminele activiteiten en het verwijderen van organen.16 4. Mythe: Alle slachtoffers zijn vrouwen. Feit: Vrouwen hebben meer kans om slachtoffer te worden van mensenhandel. Ongeveer tachtig procent van de slachtoffers zijn vrouwen, maar ook mannen worden slachtoffer, hoewel de aard van de uitbuiting meestal verschilt.17 5. Mythe: Alle slachtoffers zijn in het buitenland geboren personen. Feit: Hoewel veel slachtoffers buitenlanders zijn, is de meerderheid (2/3) van de geïdentificeerde slachtoffers onderdaan van het land waarin ze zijn uitgebuit.18 6. Mythe: Alle slachtoffers zijn berooid en arm.

21

16 EUROSTAT (2014) p. 29. 17 EUROSTAT (2013). 18 BNRM (2012).


Feit: Er is geen uniek profiel voor slachtoffers van mensenhandel omdat het alle demografie omvat. Ontbering en armoede zijn voorbeelden van kwetsbaarheden die kunnen leiden tot slachtofferschap resp. de kans erop verhogen. Een andere grote invloed is de oorlog die mensen uit alle sociale groepen dwingt te vluchten, waardoor de kwetsbaarheid toeneemt. Vaak is er geen unieke reden omdat de meeste factoren zijn verweven met andere omstandigheden, dat wil zeggen ‘de druk van de omgeving en de familie’. 7. Mythe: Alle slachtoffers zijn ontvoerd, misleid of gedwongen. Feit: Sommige slachtoffers worden vanaf het begin gedwongen, maar andere begonnen vrijwillig te werken en werden pas later slachtoffers van mensenhandel. 8. Mythe: Slachtoffers en daders zijn duidelijk te onderscheiden. Feit: Er zijn situaties waarin de twee rollen verwisselbaar zijn. Er zijn tal van voorbeelden wanneer een persoon als slachtoffer begint, maar uiteindelijk slachtoffer en dader tegelijk is.19 Duidelijke voorbeelden zijn te vinden in het concept van seksuele uitbuiting. Een jong meisje wordt naar Nederland gebracht, waar ze wordt gedwongen te werken als prostituee. Over een bepaalde periode wordt ze vergezeld met andere slachtoffers en vanwege haar diensttijd krijgt ze meer privileges dan de anderen. Een van de voorrechten is dat ze niet langer wordt gedwongen tot seks, maar een functie kan hebben als een plaatsvervangende uitbuiter. De promotie houdt in, gedwongen te worden om andere vrouwen te prostitueren. 22 19 van Rij (2014).


Het is interessant om te zien dat het aantal vrouwelijke daders op het gebied van mensenhandel steeds meer toeneemt.20 9. Mythe: Alle slachtoffers beschouwen zich slachtoffer en zullen daarom bij gelegenheid hulp zoeken. Feit: Niet ieder slachtoffer beschouwt zichzelf als slachtoffer. Sommige van de slachtoffers beschouwen hun uitgebuite situatie als beter dan voor de exploitatie. Andere (werden misleid om te) geloven dat ze er vrijwillig voor hebben gekozen om onder omstandigheden van uitbuiting te werken, en er zijn ook slachtoffers die gebonden zijn door familiebanden of schulden. 10. Mythe: Mensenhandelaren zijn altijd vreemden voor de slachtoffers, die hen via ontvoering rekruteren. Feit: Mensenhandelaren zijn vaak bekende van de slachtoffers, met inbegrip van familie of partners. Familieleden kunnen hun familieleden ook in een uitbuitingssituatie dwingen, hetzij in ruil voor geld of andere voordelen, of omdat de handelaren uit de bestaande machtsverhoudingen binnen de familie en de kwetsbaarheden voordeel trekken om het slachtoffers in de val te lokken.

23 20 UNODC (2014).


IV. Landprofielen en belangrijke definities

Dit hoofdstuk geeft een overzicht van de trends in de mensenhandel in België, in Nederland en in Hongarije en een profiel van de Hongaarse slachtoffers van dwangarbeid en seksuele uitbuiting in België, in Nederland en in Hongarije. De Belgische, Nederlandse en Hongaarse wetgeving inzake mensenhandel zal ook worden besproken, evenals de institutionele achtergrond van de bestrijding van mensenhandel in deze drie landen.

België

Trends in mensenhandel België is in principe een land van bestemming voor slachtoffers van mensenhandel. Buitenlandse slachtoffers komen vooral uit Oost-Europa, Afrika, Zuid- en Oost-Azië en Latijns-Amerika.21 In de periode tussen 2009 en 2012 werden er per jaar gemiddeld 130 slachtoffers van mensenhandel geïdentificeerd. Meer dan de helft van de slachtoffers werden verhandeld met het oog op economische uitbuiting, de sectoren met een hoog risico waren: bouw, schoonmaak en autowasdiensten, horeca en detailhandel (winkels en callcenters), landbouw en sweatshops. Ongeveer 40% van de slachtoffers werden verhandeld met het oog op seksuele uitbuiting. In de afgelopen jaren kwamen er gedwongen bedelarij en gedwongen criminele activiteiten voor, met name binnen de Roma-ge24 21 TIP Rapport 2014, België.

» Landprofielen en belangrijke definities

meenschap.22 Er zijn ook een paar meldingen van gevallen van buitenlandse werknemers, blootgesteld aan gedwongen huishoudelijke dienst, waarvan ook de diplomatieke dienst in België betrokken was.23 Mensenhandelaren verplaatsen hun slachtoffers van de ene stad naar de andere, over de grenzen van België, Duitsland en Nederland.24 Werving gebeurt steeds meer online via geclassificeerd vacatures, forums en sociale netwerken. Het internet geeft mensenhandelaren het voordeel om allerlei informatie over hun slachtoffers te vinden, die ze kunnen gebruiken om hen te manipuleren.

Soorten mensenhandel in België

Hongaarse slachtoffers van mensenhandel met het oog op seksuele uitbuiting België heeft in de grote steden red-lights districts. Een groot aantal van de Hongaarse vrouwen en meisjes, de meeste van hen tussen de 18 en 25 jaar oud25, zijn werkzaam in de seksindustrie. In een stad als Gent, bijvoorbeeld, wordt geschat dat ongeveer 150 van de 250 prostituees in het red-light district van Hongaarse afkomst zijn. De meeste van hen zijn vermoedelijk slachtoffers van mensenhandel. De grote meerderheid van de prostituees uit Hongarije worden verondersteld van Roma-afkomst te zijn26. Elk geval is uniek, maar kenmerkend is de armoede, de ontbering, het gebrek aan goed onderwijs en werkgelegenheid. In de afgelopen jaren zijn er nieuwe patronen van exploitatie waargenomen. In tegenstelling tot het typische patroon van wanneer vrouwen zonder enige bezittingen als slaven worden gehouden, wordt het slachtoffer vandaag de dag in het 22 Rapport betreffende de uitvoering van de Raad van Europa inzake de bestrijding van mensenhandel door België (GRETA) 2013. 23 Rapport betreffende de uitvoering van de Raad van Europa inzake de bestrijding van mensenhandel door België (GRETA) 2013. 24 Mensenhandel, Building Bridges, Jaarverslag 2013van de onafhankelijke rapporteur van mensenhandel in België.

25

25 In het algemeen is de leeftijd overspanning van de Hongaarse slachtoffers van mensenhandel voor seksuele uitbuiting is tussen de 18 en 50 jaar. 26 Chris Van Geit, gepensioneerde / Leader commissaris Unit, de Belgische Federale Politie, Interview, 23 juni 2015. Volgens het rapport “Het doorbreken van de stilte”, gepubliceerd in 2011 door het European Roma Rights Centre, zijn Roma sterk oververtegenwoordigd onder de slachtoffers van mensenhandel uit Hongarije. (Zie later meer.)


algemeen steeds meer door middel van psychologische en emotionele dwang gedwongen. Mensenhandelaren gebruiken verleiding, beleden liefde en aandacht waarmee de slachtoffers makkelijker gemanipuleerd kunnen worden dan met dwang of geweld. Vrouwen blijken te worden gelokt door kleine geschenken zoals contant geld, sigaretten, mooie kleren of andere kleine comfort- en luxeproducten waar ze blij mee zijn en waardoor ze zich verplicht of schatplichtig aan de pooier voelen of denken dat ze zelf voor hun levensonderhoud opkomen. Terwijl de pooiers het grootste deel van het geld dat de meisjes verdienen, voor zichzelf houden, hanteren pooiers vaak het argument dat de verhandelde persoon dient te betalen voor de geleverde ‘diensten’ zoals huisvesting, vervoer, werkruimte, kleding, voedsel, enz. Tegelijkertijd beloven ze de meisjes dat ze ooit op een dag hun loon zullen krijgen. Sommige pooiers creëren de verwachtingen van romantiek en huwelijk. Ze lokken hun slachtoffers door de belofte om de leegtes in hun leven te vullen. Sommige gaan zelfs over tot een huwelijk met het slachtoffer – dit gedrag hebben we nog nooit eerder gezien. Deze types van uitbuiters kunnen ook hun slachtoffers voor werving gebruiken. Ze overtuigen de vrouwen om hun vriendinnen bij hun werk te betrekken. Met de hulp van de meisjes zijn de pooiers onder de vrienden van het meisje op zoek naar nieuwe slachtoffers. Ze kijken op de sociale media zoals Facebook naar hun profiel en nemen contact op om de werving te starten. Net als de meeste slachtoffers van mensenhandel met het oog op seksuele uitbuiting, zijn ook de Hongaarse slachtoffers meestal bang voor wetshandhavers, ze wantrouwen autoriteiten en zelfs maatschappelijk werkers. Ze worden wijsgemaakt om te geloven dat de pooiers ze tegen de politie, de klanten en de ‘criminelen’ beschermen. De daders vertellen hen vrienden te hebben bij de politie, in België en ook in hun plaats van herkomst. De slachtoffers zijn ook vaak bang dat er een strafrechtelijke procedure wordt gestart omdat ze tot illegale activiteiten worden gedwongen. Slachtoffers hebben de neiging om alles te geloven wat hun misbruikers zeggen. Ze hebben niemand anders tot wie ze zich kunnen wenden, zij spreken geen vreemde talen, kunnen niet communiceren en weten nauwelijks waar ze zijn, ze hebben er alleen een vage voorstelling van ergens in België te zijn. Ze kunnen heel gemakkelijk worden gemanipuleerd. 26

Dankzij deze subtiele tactiek zien de slachtoffers zichzelf niet als zodanig en wijzen ze de hulp meestal af, hetzij omdat ze ten gevolge van de hersenspoeling geloven dat hun pooier van hen houden en ze niet willen dat hun ‘vriendje’ of echtge-


noot de gevangenis in moet, hetzij omdat ze hopen dat ze hun geld op een dag zullen ontvangen. In sommige gevallen beschouwen de slachtoffers de mensenhandel niet als een tegen hen gepleegd strafbaar feit, maar alleen als een nieuw hoofdstuk van een continuüm van ontbering, instabiliteit en geweld die altijd in hun leven aanwezig is geweest.27 Deze patronen creëren borderline-situaties waarin de politie of justitie veel moeilijker kan bewijzen dat het gaat om uitbuiting of mensenhandel. Als EU-burgers hebben slachtoffers van mensenhandel van Hongaarse afkomst die erin slagen om zich te bevrijden van hun misbruikers, geen interesse in een verblijfsvergunning. De meesten van hen willen terug naar huis. Ze willen terug naar hun familie of gewoon doorgaan met hun leven. Degenen die kiezen voor een verblijf in België, staan te popelen om een baan te vinden zodat zij een inkomen voor zichzelf verdienen en geld terug naar huis kunnen sturen voor hun kinderen en gezin. Ze willen wel werken, maar spreken geen vreemde talen. Hoewel hen wordt aangeboden een lokale taal te leren, beroepsopleidingen te volgen, hulp te ontvangen bij het zoeken naar een baan en alle andere voordelen te krijgen die het Belgische beschermingssysteem kan bieden, beseffen ze al snel dat dit proces tijd kost en dat - rekening houdend met de kosten van levensonderhoud in het land - ze uiteindelijk slechts een bescheiden inkomen zouden verdienen. Ze hebben gezien dat pooiers aanzienlijke hoeveelheden geld verdienen door middel van prostitutie. Het makkelijkste voor hen is om weer als prostituee te werken, maar dan zelfstandig en voor hun eigen inkomen.28

Hongaarse slachtoffers van mensenhandel met het oog op arbeidsuitbuiting Hongaarse slachtoffers van arbeidsuitbuiting zijn voornamelijk mannen tussen de 20 en 45 jaar oud, die gezinnen moeten onderhouden. De meest voorkomende rekruteringsmethode is de rekrutering via een nep-uitzendbureau in hun woonplaats. De slachtoffers vernemen over de mogelijkheid voor een baan vaak van familieleden of vrienden. De man27 Op basis van gegevens van de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) in het kader het project te bevorderen en de integratie van de slachtoffers van mensenhandel (Fiit) verzameld, 2012-2013..

27

28 De meeste informatie in deze sectie is gebaseerd op een interview met Isabelle de Meyer, Social Consultant bij het hoofdkantoor van de politie te Gent en de presentaties binnen het RAVOT-EUR project geleverd door Christiaan Van Geit, voormalig Unit leider van de Federale Gerechtelijke Politie te Gent en Ann Lukowiak, openbaar Ministerie te Gent. Andere primaire gebruikte bronnen zijn interviews met vertegenwoordigers van de drie opvangcentra in België, Payoke, Pag-Asa, and Surya.


nen zoeken het bureau op en er wordt een goed betaalde baan in België beloofd, alsmede vervoer, accommodatie en de overhandiging van het contract aan hen bij de aankomst resp. een maandsalaris van ongeveer 1.200 tot 1.500 euro. Mensenhandelaren zoeken laagopgeleide mensen zonder ervaring die geen middelen en mogelijkheden hebben om hun gezin te onderhouden en vaak wanhopig en bereid zijn om in een belofte van een beter leven te geloven. Het slachtoffer krijgt een naam en een mobiel telefoonnummer. Vervoer per minibus is geregeld voor de aangeworven werknemers, meestal vertrekkend vanuit de hoofdstad. Na hun aankomst in België krijgen ze een nep-contract en worden in 4- of 5-kamerappartementen ondergebracht, waar elke kamer wordt gedeeld met vier slachtoffers, zodat er gemiddeld 20 mensen in één appartement met één toilet, geen verwarming en geen andere voorziening dan een matras leven. De meeste Hongaarse slachtoffers van gedwongen arbeid zijn te vinden in de bouw, in het bijzonder in de sloop en in de typische ‘3 D’s’ banen - dirty (vies), dangerous (gevaarlijk) en difficult (moeilijk). De mannen worden gedwongen om lange uren te werken op bouwplaatsen die worden geëxploiteerd door hun smokkelaars, meestal van dezelfde nationaliteit, onder onveilige omstandigheden. Uitbuiters zijn geneigd om hun slachtoffers psychisch en lichamelijk afhankelijk te maken. Intimidatie en bedreigingen vormen een onderdeel van hun tactiek, met inbegrip van het dreigen met wapens, leugens, bedrog, emotionele manipulatie, het opdringen van ongezonde, onveilige en onhygiënische omstandigheden aan de slachtoffers en het veroorzaken van situaties die emotioneel bedreigend zijn. Misleiding blijft de geprefereerde en meest efficiënte methode van mensenhandelaren voor het controleren van de slachtoffers. De slachtoffers ontvangen aan het eind van de maand slechts een deel van het beloofde salaris voor hun werkzaamheden, over het algemeen honderd of tweehonderd euro. De exploitanten maken vaak gebruik van het excuus dat ze slechts een onderaannemer zijn en dat de Belgische baas te laat is met betalingen en dat de werknemers hun volledige loon zullen ontvangen zodra het geld is binnengekomen. De werknemer, wiens onuitbetaalde salaris zich intussen opstapelt, aarzelt om los te breken uit de handel, in de hoop op het verkrijgen van zijn ‘achterstallig’ loon. Mensenhandelaren vertellen slachtoffers dat het geen zin heeft om naar de politie 28

te gaan, want ze zijn vrienden met de politieagenten die corrupt zijn. Hierdoor ontstaat een situatie waarin slachtoffers, hoewel ze fysiek niet beperkt zijn, zich toch niet vrij kunnen bewegen.


Echter, in tegenstelling tot de slachtoffers van mensenhandel met het oog op arbeidsuitbuiting, beseft het merendeel van de slachtoffers van dwangarbeid op een gegeven moment dat ze worden misbruikt. Sommige zoeken hulp, maar omdat ze geen talen spreken en geen papieren hebben, kwam het ook voor dat de plaatselijke autoriteiten er niet in geslaagd waren hen te identificeren en te helpen, wat de slachtoffers in nog grotere mate demoraliseerde. Hongaarse slachtoffers van dwangarbeid brengen meestal minimaal 2 of 3 maanden in België door. Ze zijn vaak gemotiveerd om te ontsnappen door de wens om zich te herenigen met hun familie, vooral rond de feestdagen. Toch beslissen ze in sommige gevallen, om na een verblijf in Hongarije terug te gaan naar België, via hetzelfde bureau waaraan ze in eerste instantie ten prooi waren gevallen, omdat ze geen andere manier kunnen vinden om hun familie te onderhouden dan de uitbuitende banen die hen door mensenhandelaren worden aangeboden. De in herhaling gevallen slachtoffers wordt verteld dat ze niet meer kunnen ontsnappen, anders zullen zij streng worden gestraft. Slachtoffers die van dwangarbeid weglopen zijn, willen over het algemeen zo snel mogelijk naar huis. Ze tonen er geen belangstelling voor om hulp te willen ontvangen, noch in België, noch in Hongarije. Ze willen hun achterstallige loon krijgen, maar uiteindelijk weigeren ze aangifte te doen omdat ze bang zijn voor represailles of simpelweg omdat ze de voordelen van een rechtszaak niet kunnen inzien.29 De meest recente onderzoeken doen naar dwangarbeid in België richten zich op clubs, champagne bars, cabarets, peep shows, nachtclubs etc. Veel Hongaarse vrouwen werken hier in de adult entertainment industrie. Ze tonen een typische achtergrond van instabiliteit in de familie alsmede sociale en economische uitsluiting. Ze worden meestal geworven via nep-model- en uitzendbureaus in Hongarije die werk als model, danser of serveerster in het buitenland beloven. Terwijl de opsporingen nog niet afgerond zijn, vermoeden de autoriteiten dat er achter deze activiteiten misschien arbeidsuitbuiting en verborgen prostitutie zit.30

29

29 Dit profiel is hoofdzakelijk gebaseerd op een interview met het hoofd van de Hongaarse consulaire afdeling in Brussel, Gevolmachtigd Minister Amb. Arpad Andras Precsenyi, juni 2015. Geen enkele andere gevallen van mensenhandel voor arbeidsuitbuiting betreffende Hongaarse onderdanen is gesignaleerd door de Belgische autoriteiten geraadpleegd in het kader van de RAVOT EUR-project. 30 Patrick Bourgeois, Hoofd van de Mensenhandel, Belgische Federale Politie, Interview, juni 2015.


De belangrijkste nationale wetten inzake mensenhandel België was in grote lijnen het eerste land in Europa waar een uitgebreid actiekader tegen mensenhandel werd ontwikkeld. Naar aanleiding van het Europese paradigma van de “vier P” Prevention (preventie), Prosecution (vervolging), Protection (bescherming) en Partnership (partnerschap) is het systeem een combinatie van verschillende multidisciplinaire, met elkaar samenhangende componenten die uiteindelijk streven naar een win-win situatie. Waarvan het doel de bescherming en de bijstand aan slachtoffers van mensenhandel is, gelijktijdig wordt de vervolging van mensenhandelaren en de uitbanning van hun netwerken nagestreefd. De logica daarachter is dat het slachtoffer vaker wel dan niet de enige persoon is die kan getuigen tegen zijn of haar uitbuiters en dus de justitie kan helpen de mensenhandelaren te berechten. Tegelijkertijd zijn slachtoffers de zwakste schakel. Hen ondersteunen betekent ook hen aan te sporen om als getuigen de justitie te helpen.. Het Belgische model, gebaseerd op een benadering met de mensenrechten in het middelpunt, heeft snel brede internationale erkenning gekregen.31 In 1995 werd er op basis van de bevindingen van een parlementaire onderzoekscommissie een nieuwe wet tot wijziging van de Immigratiewet aangenomen welke een hiaat in de wetgeving vulde en mensensmokkel en mensenhandel strafbaar maakte. 32 Met de wijzigingen van augustus 2005 is België volledig geharmoniseerd met zijn nationale wetgeving en met de bestaande internationale en Europese instrumenten. 33 Als gevolg daarvan werd er een duidelijk onderscheid gemaakt tussen mensenhandel en mensensmokkel, waarbij mensenhandel voor de eerste keer als een zelfstandig gedefinieerd strafbaar feit eenduidig in het Wetboek van Strafrecht werd opgenomen. Bovendien kunnen er onder de nieuwe wet niet alleen buitenlanders, maar ook Belgische burgers als potentiële slachtoffers van mensenhandel worden 31 ‘Het Belgische model voor het assisteren en de ondersteuning van slachtoffers van mensenhandel’ Payoke, 32 Wet van 13 april 1995 houdende bepalingen voor de bestrijding van mensenhandel en kinderpornografie.

30

33 Aanvullend protocol ter voorkoming, bestrijding en bestraffing van mensenhandel, vooral van vrouwen en kinderen, en het aanvullend protocol tegen de smokkel van migranten over land, zee en lucht, tot aanvulling van het VN-Verdrag tegen grensoverschrijdende georganiseerde misdaad. Kaderbesluit van de Raad (2002/629 / JBZ) van 19 juli 2002 inzake bestrijding van mensenhandel, Kaderbesluit 2002/946 / JBZ van de Raad van 28 november 2002 over de versterking van het strafrechtelijk kader voor de hulp bij illegale binnenkomst, illegale doortocht te voorkomen en woonplaats en de richtlijn 2002/90 / EG van 28 november 2002 tot omschrijving van hulpverlening bij illegale binnenkomst, illegale doortocht en illegaal verblijf.


beschouwd en de plegers van zowel transnationale en nationale misdaden kunnen worden vervolgd en gestraft. Vijf vormen van mensenhandel werden erkend door de wet: ••

seksuele uitbuiting / gedwongen prostitutie

••

arbeidsuitbuiting

••

gedwongen bedelarij

••

orgaanhandel

••

gedwongen criminele activiteiten.

In 2013 werden er een reeks van wetten34 aangenomen met het oog op de precisering en de uitbreiding van de definitie van mensenhandel. Deze wetten beogen hogere straffen voor mensenhandelaren, op basis van het aantal slachtoffers, en maken van elke vorm van seksuele uitbuiting strafbaar, met het inbegrip van persoonlijk gewin en voeren nieuwe bepalingen ter bescherming van de slachtoffers in. In 2008 heeft België haar eerste Actieplan tegen mensenhandel aangenomen. Het derde en laatste Actieplan werd goedgekeurd in juli 2015.

De institutionele achtergrond In 1995 heeft België het Interdepartementale Coördinatie Platform (ICP) opgezet voor het coördineren van de bestrijding van mensenhandel en mensensmokkel op nationaal niveau. Het mandaat van de organisatie werd vervolgens in 2004 opnieuw bepaald en verder uitgebreid. Naast een coördinerende functie is het ICP ervoor verantwoordelijk om voorstellen en aanbevelingen voor de beleidsinitiatieven van de bestrijding van mensenhandel te formuleren, in het bijzonder met het oog op criminele activiteiten, respectievelijk op de bestrijding van de netwerken van mensenhandelaren, op de bescherming van slachtoffers en op het volgen van de ontwikkelingen en de resultaten. 31 34 Omzetting naar het Belgisch recht van Richtlijn 2011/36/EU van het Europees Parlement en de Raad van Europa van 5 april 2011 inzake de voorkoming en bestrijding van mensenhandel en de bescherming van de slachtoffers daarvan.


De eenheid wordt voorgezeten door de FOD Justitie en verzamelt alle federale entiteiten die meedoen aan de bestrijding van mensenhandel, zowel op operationeel als beleidsniveau, onder andere: ••

Dienst Strafrechtelijk Beleid van de FOD Justitie Federale Gerechtelijke Politie

••

Centrale Dienst Mensenhandel

••

College van Procureurs-generaal

••

Diensten Sociale Inspectie

••

Immigratie- en Naturalisatiedienst

••

Ministerie van Buitenlandse Zaken

••

Ministerie van Justitie

••

Drie door de overheid gefinancierde, vaak gespecialiseerde opvangcentra genoemde, officieel erkende NGO’s zijn bevoegd om onderdak en hulp te bieden aan slachtoffers van mensenhandel: Payoke voor het Vlaamse Gewest, Pag-Asa in Brussel en Sürya in Wallonië.35

De functie van de ICP-secretaris wordt bekleed door het Federaal Migratiecentrum, een onafhankelijke federale overheidsdienst die de taak heeft om de migratiestromen te analyseren, de fundamentele rechten van vreemdelingen te beschermen en de bestrijding van mensenhandel te bevorderen. Het Federal Migratiecentrum is ook bevoegd om prestatienormen voor de drie gespecialiseerde opvangcentra vast te leggen. De Nationale Rapporteur is verantwoordelijk voor het toezicht op het beleid van de omzetting van de bestrijding van mensenhandel op nationaal niveau, en speelt een belangrijke rol in het verzamelen van gegevens over mensenhandel op nationaal en op EU-niveau. Een koninklijk besluit dat in 2014 in werking is getreden, bepaalt dat de rapporteur uit twee organen bestaat, namelijk het ICP als rapporteur van de Staat resp. het Federale Migratiecentrum als onafhankelijke rapporteur dat elk jaar een onafhankelijk rapport opstelt. Binnen de ICP is het ministerie van Justitie verantwoordelijk voor het formuleren van het tweejaarlijkse regeringsverslag. 32 35 Het Belgische model voor het assisteren en de ondersteuning van slachtoffers van mensenhandel, Payoke.


Als vertegenwoordiger van de NGO’s is Child Focus ook lid van het ICP en levert een bijdrage in de bestrijding van de handel in kinderen. Bovendien zijn sinds 2014 de vertegenwoordigers van de gewesten, de gemeenschappen en de regionale sociale inspectiediensten ook lid van het ICP.

Nederland

Nederland is een constitutionele monarchie met een parlementaire democratie. Het is een van de meest geavanceerde landen in de wereld en behoort tot de top tien van de economische machten in de wereld op basis van het bruto binnenlands product (bbp) en tot de top vijf op basis van de Human Development Index (HDI)36 (index voor menselijke ontwikkeling). 1. Kaart: Nederland

Deze maatschappelijke positionering is gebaseerd op een sterke en relatief stabiele economie, welke is gebaseerd op landbouw, dienstverlening en internationale handel. Vanwege de economische situatie en de sociale-christelijke politieke achtergrond van het land het heeft een uitgebreid stelsel van sociale zekerheid dat bekend staat om haar zekere inkomsten en dat het voor iedereen die legaal in Nederland woont toegang biedt tot de gezondheidszorg. 37 Sommige faciliteiten zijn echter afhankelijk van de aanwezigheid op de arbeidsmarkt en hoe duur de sociale zekerheid is geworden, hoe beperkt de toegang en hoe laag de uitkeringen zijn geworden.

33 36 UN Website 37 Zorlu, Hartog & Beentjes (2010)


Trends in de mensenhandel Nederland is een bron-, bestemmings- en doorvoerland voor mannen, vrouwen en kinderen uit Nederland, Oost-Europa, Afrika en Zuid- en Oost-Azië die ten prooi vallen aan mensenhandel met het oog op seksuele uitbuiting en gedwongen arbeid in de landbouw, tuinbouw, catering, voedselverwerking, schoonmaken en gedwongen criminele activiteiten. Bij de kwetsbare bevolkingsgroepen horen Nederlandse meisjes die door jonge mannelijke mensenhandelaren worden weggelokt, niet-begeleide kinderen die asiel aanvragen, vrouwen met een verblijfstatus verkregen door middel van nep- of gedwongen huwelijken, huishoudelijk personeel van buitenlandse diplomaten alsmede in Oost-Europa, Afrika en Azië aangeworven mannen en vrouwen.38 Zowel trends en het profiel van zowel de slachtoffers als de daders komen met de eerder genoemde (België) overeen, omdat zowel slachtoffers als daders gebruik maken van de zogenaamde carrousel-methode welke grensoverschrijdend is en vaak via België en Nederland verlopen.39 Daarom wordt samenwerking gezocht tussen de Belgische en Nederlandse regeringen en bij gelegenheid speelt de Hongaarse regering ook een belangrijke rol. Deze samenwerking impliceert het opzetten van gezamenlijke onderzoekteams [Joint Investigation Teams (JIT)], waarin de politie en het Openbaar Ministerie nauw samen kunnen werken en informatie kunnen delen met hun buitenlandse collega’s om uitbuiting te voorkomen.

Soorten mensenhandel in Nederland Dettmeijer-Vermeulen, de Nationaal Rapporteur mensenhandel en seksueel geweld tegen kinderen beschrijft drie soorten mensenhandel waaronder de meerderheid van de slachtoffers kunnen worden gecategoriseerd.40 Deze soorten hebben de volgende kenmerken: 34

38 TIP (2015) p. 259 39 Van Rij (2014) 40 Dettmeijer-Vermeulen (2009)


Kleinschalige, huiselijk seksuele uitbuiting

Europese seksuele uitbuiting

Grootschalige, andere soort uitbuitingen

Jonge, voornamelijk mannelijke, hoofdzakelijk van Nederlandse, Turkse, Marokkaanse, Surinaamse afkomst en de uit voormalige Nederlandse Antillen

Ouder dan daders in de groep van binnenlandse, kleinschalige seksuele uitbuiting, uit Midden- & Oost-Europa, soms samen met vrouwelijke medeplichtigen

De oudste van de drie groepen, vaak zijn vrouwen betrokken die komen uit Azië en Nederland

Slachtoffers

Meestal Nederlands

Uit Midden-en Oost-Europa

Aziatisch

Aantal slachtoffers en daders

Per situatie een of twee daders en slachtoffers

Per situatie twee of drie daders en drie tot vier slachtoffers

Vaak een groot aantal, vier of meer daders en een heel variërend aantal slachtoffers, van drie tot honderd

Verhouding tussen slachtoffer/dader

Vaak is er een (schijnbare) liefdesrelatie tussen het slachtoffer en de dader

Af en toe is er een (schijnbare) liefdesrelatie tussen het slachtoffer en de dader

Nooit een liefdesrelatie. Altijd een dominante exploratieve situatie

Daders

2. Tabel: Soorten mensenhandel in Nederland

35


In 201441 heeft CoMensha 1561 personen gerapporteerd als mogelijke42 slachtoffers van mensenhandel. Van deze groep waren er 1314 (82,4%) vrouwen en 247 (17,6%) mannen. 461 van de slachtoffers behoren tot de leeftijdscategorie van 18 tot 23 jaar en 421 personen behoren tot de groep van de 24 tot 30 jarigen. De meerderheid van de 1561 mogelijke slachtoffers van mensenhandel (1026) in ten prooi gevallen aan van één van de soorten seksuele uitbuiting. Dit betekent dat meer dan 50% van de mogelijke slachtoffers in 2014 tussen 18 en 30 jaar waren en de meeste van deze slachtoffers zijn verhandeld met het oog op seksuele uitbuiting. In de lijst van de top 5 landen waar de gemelde slachtoffers vandaan komen, staat Hongarije op de vijfde plaats (de eerste is Nederland) in het totaal met 92 slachtoffers. Het is opmerkelijk want in 2012 en 2013 stonden de Hongaarse slachtoffers op de tweede plaats, direct na de Nederlandse slachtoffers. De meeste Hongaarse slachtoffers waren reeds in een kwetsbare positie in Hongarije welke in Nederland blijft bestaan. Deze kwetsbaarheid wordt deels veroorzaakt door het feit dat de daders hun slachtoffers hun waardigheid resp. het vertrouwen in anderen ontnemen, waardoor de slachtoffers in een afhankelijke situatie terechtkomen. Daarnaast werd hun paspoort afgenomen en de schuldslavernij (ook bekend als ‘debt slavery’ of gedwongen arbeid) ontstaat (vordering van de terugbetaling van de ‘kosten’ voor het vervoer van de slachtoffers naar een ander land en voor huisvesting). Vanwege deze kwetsbaarheid als gevolg van afhankelijkheid kunnen de slachtoffers hun situatie bij de autoriteiten moeilijk vermelden. Bovendien kunnen mensen in sommige gevallen in de zin van de wetgeving gelabeld worden als slachtoffers, maar ze beschouwen zichzelf niet als zodanig.43 Kijkend naar de achtergrond van de Hongaarse slachtoffers kunnen we een aantal zeer significante eigenschappen zien. Naast de gebruikelijke kenmerken zoals lage sociale en economische status, leeftijd tussen midden twintig en midden dertig, een laag IQ en zwakke sociale vaardigheden hebben ze ook een gebrek aan vertrouwen. Hun sociale relaties en hun connecties met andere Hongaren in dezelfde stad zijn beperkt. Binnen de Hongaarse populatie van slachtoffers 41 De hier gepresenteerde cijfers komen uit het nummer update van BNRM, “Mensenhandel in en uit beeld, update cijfers mogelijke slachtoffers 2010-2014”.

36

42 In haar rapport, het Nationaal Rapporteur schrijft over ‘mogelijke’ slachtoffers van mensenhandel, omdat in Nederland er is geen formele identificatieprocedure. Het Nationaal Rapporteur maakt gebruik van door CoMensha verzamelde cijfers, die alle mogelijke slachtoffers van mensenhandel heeft geregistreerd. 43 Van Rij (2014)


vormt de Roma-minderheid een specifieke groep, daarvoor is een ander aanpak nodig omdat Roma slachtoffers andere behoeften hebben dan slachtoffers uit de Hongaarse meerderheid. Exacte gegevens over de Roma-populatie in Nederland zijn niet beschikbaar want het is verboden om mensen te registreren op basis van etniciteit. Dit verschil in benadering is gebaseerd op het feit dat hun terugverwijzing naar Hongarije moeilijker is omdat hun families vaak zijn betrokken bij de initiële uitbuiting en nog steeds afhankelijk zijn van een vast inkomen uit het buitenland. Daarom is de terugverwijzing van de slachtoffers naar Hongarije moeilijker, vooral als er die nog steeds een kind van het slachtoffer bij de familie is, die kan en zal worden gebruikt als hefboom.44

3. Tekstveld

‘Ik kwam hier met het behulp van een vriendin, die me heeft geholpen, maar nu is ze teruggegaan naar Hongarije en ik weet gewoon niet wat te doen en waar te gaan.’ Edina, slachtoffer (24) De belangrijkste nationale wetten inzake mensenhandel De belangrijkste doelstellingen in de bestrijding van mensenhandel in Nederland zijn: de daders vervolgen en de slachtoffers een betere bescherming te geven, hun positie versterken en meer prospectief bieden.45 Om dit te kunnen doen, heeft de Nederlandse overheid wetten vastgesteld en gewijzigd en verschillende methoden en modellen opgezet om de 37 44 Van Rij (2014) 45 van Vianen, van Burik, Janssen, van Amersfoort, Wijers, & Goderie (2006)


bestrijding van deze vorm van ernstige georganiseerde misdaad (OC) effectiever te maken.46 Bovendien begon de Nederlandse regering in 2013 met de ontwikkeling van een nationaal verwijzingsmechanisme (zie hoofdstuk 5). Slachtoffers van mensenhandel worden door de wet niet afzonderlijk gedefinieerd. Artikel 51a van het Wetboek van Strafvordering bepaalt het slachtoffer als iemand die als direct gevolg is van een strafbaar feit (waaronder mensenhandel) een financieel verlies heeft of een ander nadeel heeft geleden. Slachtoffer van mensenhandel is dus een person die als direct gevolg van het misdrijf van mensenhandel een verlies heeft geleden in de zin van artikel 273f van het Wetboek van Strafrecht. Om in aanmerking te komen voor de opvang en hulp is de ‘geringste aanwijzing’ dat iemand slachtoffer is van mensenhandel, voldoende. Het is geen voorwaarde dat de mensenhandel in Nederland heeft plaatsgevonden.47 Programma 2010C/ 115/01 en Richtlijn 2011/36/EU dringt lidstaten aan om de nodige maatregelen te nemen tegen mensenhandel. Nederland heeft zijn wetgeving in overeenstemming met Richtlijn 2011/36/EU aangepast en sinds 1 juli 2009 vormen de bepalingen in artikel 273F van het Wetboek van Strafrecht (WvSr) 48 de basis voor alle misdaden in verband met mensenhandel. Dit artikel luidt als volgt:

Artikel 273f §1. Elke person die: 1 een ander door dwang, geweld of een andere feitelijkheid of door dreiging met geweld of een andere feitelijkheid, door afpersing, fraude, misleiding dan wel door misbruik van uit feitelijke omstandigheden voortvloeiend overwicht, door misbruik van een kwetsbare positie of door het geven of ontvangen van betalingen 38

46 Kamerbrief minister vanVeiligheid en Justitie ‘Nationaal Verwijsmechanisme Slachtoffers Mensenhandel’ d.d. 23 Juni 2014 47 EMPACT (2015) p. 46. 48 Hieronder is de niet-officiële vertaling van de Nederlandse rapporteur aangevuld door de auteur nadat het artikel is gewijzigd in 2014.


of voordelen om de instemming van een persoon te verkrijgen die zeggenschap over die ander heeft, werft, vervoert, overbrengt, huisvest of opneemt, met inbegrip van de wisseling of overdracht van de controle over die ander, met het oogmerk van uitbuiting van die ander of de verwijdering van diens organen; 2 een ander werft, vervoert, overbrengt, huisvest of opneemt, met inbegrip van de wisseling of overdracht van de controle over die ander, met het oogmerk van uitbuiting van die ander of de verwijdering van diens organen, terwijl die ander de leeftijd van achttien jaren nog niet heeft bereikt; 3 een ander aanwerft, meeneemt of ontvoert met het oogmerk die ander in een ander land ertoe te brengen zich beschikbaar te stellen tot het verrichten van seksuele handelingen met of voor een derde tegen betaling; 4 een ander met een van de onder 1° genoemde middelen dwingt of beweegt zich beschikbaar te stellen tot het verrichten van arbeid of diensten of zijn organen beschikbaar te stellen dan wel onder de onder 1° genoemde omstandigheden enige handeling onderneemt waarvan hij weet of redelijkerwijs moet vermoeden dat die ander zich daardoor beschikbaar stelt tot het verrichten van arbeid of diensten of zijn organen beschikbaar stelt; 5 een ander ertoe brengt zich beschikbaar te stellen tot het verrichten van seksuele handelingen met of voor een derde tegen betaling of zijn organen tegen betaling beschikbaar te stellen dan wel ten aanzien van een ander enige handeling onderneemt waarvan hij weet of redelijkerwijs moet vermoeden dat die ander zich daardoor beschikbaar stelt tot het verrichten van die handelingen of zijn organen tegen betaling beschikbaar stelt, terwijl die ander de leeftijd van achttien jaren nog niet heeft bereikt; 6 opzettelijk voordeel trekt uit de uitbuiting van een ander; 7 opzettelijk voordeel trekt uit de verwijdering van organen van een ander, terwijl hij weet of redelijkerwijs moet vermoeden dat diens organen onder de onder 1° bedoelde omstandigheden zijn verwijderd; 8 opzettelijk voordeel trekt uit seksuele handelingen van een ander met of voor een derde tegen betaling of de verwijdering van diens organen tegen betaling, terwijl die ander de leeftijd van achttien jaren nog niet heeft bereikt; 39

9 een ander met een van de onder 1° genoemde middelen dwingt dan wel beweegt hem te bevoordelen uit de opbrengst van diens seksuele handelingen met of voor een derde of van de verwijdering van diens orga-


nen; maakt zich schuldig aan mensenhandel en als zodanig gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste acht jaar en een vijfde categorie boete (dit is maximum € 76,000), of een van deze sancties. §2. Uitbuiting omvat ten minste uitbuiting van een ander in de prostitutie, andere vormen van seksuele uitbuiting, gedwongen of verplichte arbeid of diensten, met inbegrip van bedelarij, slavernij en met slavernij te vergelijken praktijken, dienstbaarheid en uitbuiting van strafbare activiteiten. §3. De schuldige wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vijftien jaren of geldboete van de vijfde categorie, indien: (a) de feiten, omschreven in het eerste lid, worden gepleegd door twee of meer verenigde personen; (b) degene ten aanzien van wie de in het eerste lid omschreven feiten worden gepleegd een persoon is die de leeftijd van achttien jaren nog niet heeft bereikt dan wel een ander persoon is bij wie misbruik van een kwetsbare positie wordt gemaakt. (c) de feiten, omschreven in het eerste lid, zijn voorafgegaan, vergezeld of gevolgd van geweld. §4. Indien een van de in het eerste lid omschreven feiten zwaar lichamelijk letsel ten gevolge heeft of daarvan levensgevaar voor een ander te duchten is, wordt gevangenisstraf van ten hoogste achttien jaren of geldboete van de vijfde categorie opgelegd. §5. Indien een van de in het eerste lid omschreven feiten de dood ten gevolge heeft, wordt levenslange gevangenisstraf of tijdelijke van ten hoogste dertig jaren of geldboete van de vijfde categorie opgelegd. §6. Onder kwetsbare positie wordt mede begrepen een situatie waarin een persoon geen andere werkelijke of aanvaardbare keuze heeft dan het misbruik te ondergaan. 40 §7. Artikel 251 is van overeenkomstige toepassing.


Het is duidelijk dat artikel 273f van het Wetboek van Strafrecht nauwe banden heeft met de Europese definitie van mensenhandel, zoals uiteengezet in Richtlijn 2011/36/EU. Artikel 273f van het Wetboek van Strafrecht. Dit is momenteel een van de meest omvattende artikelen van het Nederlandse Wetboek van Strafrecht. Om dit moeilijke en abstracte artikel volledig te begrijpen, is expertise en inzicht in de zaak vereist van degenen die te maken hebben met de bestrijding van mensenhandel en het verlenen van hulp en bijstand aan de slachtoffers. De Nederlandse wetgevers hebben beslist om verschillende, strafbaar gestelde handelingen in één artikel samen te vatten. Artikel 273f van het Wetboek van Strafrecht onderscheidt de verschillende vormen van exploitatie en maakt onderscheidt tussen volwassenen en minderjarigen. De in het artikel meest gebruikte terminologie is in overeenstemming met en gebaseerd op de internationale verdragen. Daarom is het bij het interpreteren van het artikel belangrijk, een internationale vergelijking te maken om volledig te kunnen begrijpen wat de wetgever bedoelde.49 Kortom, in dit artikel worden de volgende elementen bekeken, die samen aan het criterium van mensenhandel voldoen.50

41 49 BNRM (2012) p. 19 50 Ministerie van Veiligheid en Justitie (2013)


Daad Werving Vervoer Overdracht Huisvesting Ontvangst van een andere persoon » Landprofielen en belangrijke definities

Methode Dreiging Gebruik van geweld Dwang Ontvoering Fraude/Misleiding Machtsmisbruik of misbruik van kwetsbaarheid Betaling bevorderen of ontvangen Doel Seksuele uitbuiting Dwangarbeid Gedwongen slavernij en soortgelijke praktijken Dienstbaarheid 42

Verwijdering van organen 3. Tabel: Elementen van mensenhandel

Op basis van deze indeling kunnen slachtoffers van mensenhandel worden gegroepeerd en geclassificeerd op basis van: 1. Situaties van seksuele uitbuiting of niet-seksuele uitbuiting; 2. Volwassen of kind (<18 jaar); 3. Nederlands staatsburger, staatsburger van een lidstaat van EU of van buiten de EU.51

De geschiedenis van artikel 273f van het Wetboek van Strafrecht Het eerste Nederlandse artikel betreffende de bestrijding van mensenhandel is in 1911 in werking getreden. Dit artikel, 250 ter (oud) Wetboek van Strafrecht, in overeenstemming met het Verdrag van 1904 ter bestrijding van de mensenhandel en de exploitatie van prostitutie of anderen, had alleen maar betrekking op de handel in vrouwen en seksuele uitbuiting door middel van prostitutie. Ten gevolge van de internationale ontwikkeling en van nieuwe verdragen werd dit artikel door de jaren heen uitgebreid. In 1927 werd het aangevuld met de mogelijkheid en de erkenning van de mogelijkheid dat minderjarige jongens ook seksueel kunnen worden uitgebuit. Maar pas vrij recent, sinds 1994 wordt er een geslachtsneutrale term van mensenhandel gehanteerd.52 Met de opheffing van het bordeelverbod in 2000 werd artikel 250 ter Wetboek van Strafrecht vervangen door artikel 250a Wetboek van Strafrecht. Artikel 250a Wetboek van Strafrecht heeft winstbejag door middel van mensenhandel strafbaar gesteld. Dit artikel is vervangen door artikel 273a Wetboek van Strafrecht in 2005 welke de mogelijkheid creëert om andere niet-seksuele uitbuiting (d.w.z. huishoudelijke slavernij en de onvrijwillige verwijdering van organen) strafbaar te stellen. Dit artikel heeft in het Wetboek van Strafrecht een nieuwe plaats gekregen. De vorige artikelen betreffende de mensenhandel waren onderdeel van de zogenaamde seksuele misdrijven, terwijl art. 273a Wetboek van Strafrecht de mensenhandel als een strafbare handeling tegen de persoonlijke vrijheid van personen indeelt.53 Uiteindelijk werd in 43

51 Kamerbrief minister van Veiligheid en Justitie “Nationaal Verwijsmechanisme Slachtoffers Mensenhandel” d.d. 23 Juni 2014 52 BNRM (2012) 53 BNRM (2012) p. 20


2009 het artikel 273a van het Wetboek van Strafrecht hernoemd tot 273f Wetboek van Strafrecht en is dit nieuw geformuleerde artikel uit de teksten van de oude artikelen 250a en 273a een nieuw, vers en voor zijn tijd progressief artikel geworden. Het verschil was dat het nieuwe artikel de vrijheidsstraffen in verband met het misdrijf aanzienlijk heeft verhoogd.54 Daarmee voldoet de regering van Nederland volledig aan de minimumeisen met betrekking tot de afschaffing van mensenhandel,55 vooral omdat de Nederlandse regering snel reageert op veranderingen in de Europese wetgeving en - zoals het blijkt uit de bovenstaande feiten - de nationale wetgeving onmiddellijk aanpast.

De institutionele achtergrond Terwijl de regering van Nederland voor de juridische implementatie zorgt, houden zich ook andere relevante instellingen met het onderwerp van mensenhandel bezig. In 1997 riep de aanbeveling van 1325 ertoe op om een Europees netwerk van zogenaamde nationale rapporteurs Mensenhandel op te richten.56 In 2000 was Nederland het eerste land dat de functie Nationaal Rapporteur Mensenhandel (BNRM) in het leven riep die toen door Anna Korvinus werd bekleed.57 In 2006 werd Anna Korvinus door Corinne Dettmeijer-Vermeulen vervangen die de tweede Nationaal Rapporteur is geworden. In 2009 werden het begrip mensenhandel en de rol van het Bureau Nationaal Rapporteur uitgebreid zodat het ook de strafbare handelingen op het gebied van kinderpornografie omvat. In 2012 werd ook het seksueel geweld tegen kinderen toegevoegd aan de portefeuille van de Nationaal Rapporteur. Het kantoor van de rapporteur doet onderzoek naar het onderwerp mensenhandel en verzamelt gegevens voor de periodieke verslagen over de aard en omvang van mensenhandel in Nederland. Het Coördinatiecentrum Mensenhandel (CoMensha) werd opgericht in 1987 uit een stichting tegen vrouwenhandel. De oprichting van de stichting in 1982 werd geïnspireerd door het tekort aan informatie over de handel in vrouwen en het 54 Dettmeijer-Vermeulen (2012)

44

55 TIP Report (2015) 56 Zie ook Mattar (2008) 57 Dettmeijer-Vermeulen (2012)


voorkomen ervan. Tegenwoordig is CoMensha een tweedelijnsinstelling die rapporten over slachtofferschap en de kenmerken ervan opstelt en het verlenen van hulp, zorg en onderdak coördineert. CoMensha wordt gefinancierd door het ministerie van Veiligheid en Justitie. In 1995 lanceerde CoMensha het La Strada netwerk om programma’s te ontwikkelen om de handel in vrouwen in het land van herkomst te voorkomen. Deze programma’s zijn gebaseerd op drie pijlers, te weten: – Preventie en onderwijs; » Landprofielen en belangrijke definities

– Lobby en informatie (verzamelen en delen); – Onderdak en begeleiding. Deze programma’s werden voor het eerst uitgevoerd in Polen en de Tsjechische Republiek. Intussen is La Strada een onafhankelijk Europees netwerk met hoofdkantoor in Amsterdam geworden en telt acht leden: Polen, Tsjechië, Wit-Rusland, Oekraïne, Bulgarije, Moldavië, Macedonië en Nederland. Naast de BNRM en CoMensha die de lokale zorg coördineren, spelen de eerstelijnsinstellingen een uitermate belangrijke rol. Deze instellingen zijn in verschillende provincies aanwezig en omvatten: – Drie COSM instituten (HVO-Querido, PMW, Jade); – SHOP; Moviera; – Fier Fryslan; – MJD; 45

– Gemeente Weert (Provincie Limburg); – Veilig Thuis Brabant-Noordoost.

2. Kaart: Zorg coördinatoren

Hongaarse slachtoffers in Nederland Hongaarse slachtoffers vereisen een specifieke aanpak, omdat zij zonder goede redenen, zoals extreme geweld, onderdrukking of gevoelens van onrechtvaardigheid niet makkelijk stappen ondernemen.58 Tegelijkertijd vormen Hongaren slechts een kleine groep in de Nederlandse samenleving, dus het is niet gemakkelijk vrijwilligers of medewerkers met Hongaars als moedertaal te vinden. Daarom is het nogal moeilijk om met deze specifieke doelgroep contacten te leggen. Doordat de talen helemaal niet op elkaar lijken, is de communicatie ook moeizaam.

4. Tekstveld

‘We hebben meer native speakers nodig, die graag vrijwilliger willen worden en als culturele bemiddelaar daadwerkelijk er op uit gaan en mogelijke slachtoffers bezoeken en zo werken aan public relations en het verlagen van de drempel. Native speakers zijn de sleutel in het verkrijgen van contact met mogelijke slachtoffers. Eline (Fair Work) Een andere complicerende factor is dat Hongaarse slachtoffers vaak verdwijnen uit het systeem, vermoedelijk terug naar Hongarije. Dit maakt het moeilijk om de slachtoffers en de fase van hun doorverwijzing in de gaten te houden, hun algemene voortgang en behoeften te volgen. De zorgcoördinator in Den Haag heeft bijvoorbeeld een Hongaars sprekende contactpersoon die in contact staat met 46

mogelijke slachtoffers. Omdat de toegang makkelijker is, wordt ze vaak benaderd door vrouwen met allerlei vragen, vari58 Gebaseerd op een interview met Fairwork.


ërend van vragen betreffende informatie over abortus tot vragen over het herwinnen van de voogdij in Hongarije. Maar zelfs in deze situatie is er niet voldoende kennis ter beschikking om een beter beeld te krijgen van de mogelijkheid van grensoverschrijdende verwijzing.

5. Tekstveld

“Het merendeel van de vrouwen die met ons in contact komen, hebben zeer praktische vragen over hun positie en rechten in Nederland, maar ook over hun mogelijke terugkeer. d.w.z. erover hoe ze een huis krijgen, voogdij over hun kind etc.” Maaike (SPOT46) Vooruitzichten van de slachtoffers in Nederland Veel slachtoffers hebben aangegeven dat ze zichzelf niet als slachtoffer zien en hulp niet graag aannemen. Als eerste stap moet je deze barrière doorbreken en met de slachtoffers contact leggen, zonder vooroordelen en met veel geduld. Tijdens interviews gaven de slachtoffers aan dat ze geen vast idee hadden waar ze hulp en ondersteuning vandaan zouden kunnen krijgen: ‘als ze het nodig hadden, wat niet het geval was’. Dit is echter twijfelachtig, omdat het contact met andere Hongaarse slachtoffers beperkt is en ze behalve het Hongaars geen andere talen spreken, dus de uitwisseling van informatie zal hoogstwaarschijnlijk hinder ondervinden. 47

Hoe dan ook zijn de slachtoffers die zich melden (vaak vrouwen die seksueel worden uitgebuit) en om hulp vragen, meestal niet bereid volledig samen te werken met de politie. Meestal nemen ze “afwachtende” houding aan. Bovendien zijn de


hulpverzoeken die bij de eerste- of tweedelijns officieren binnenkomen, vaak vragen zoals: ‘Hoe kan ik aan een (gesubsidieerde) huis komen?’ ‘Hoe krijg ik mijn kind terug van de sociale diensten?’ ‘Hoe kan ik een uitkering krijgen? “ enz. Belangrijkste bevindingen ••

Hongaarse slachtoffers vertonen meestal tekenen van een “afwachtende” houding die de hulpverlening moeilijk maakt.

••

Mogelijke slachtoffers hebben onrealistische verwachtingen met betrekking tot de hulpverlening, de doorverwijzing en de financiële compensatie.

••

Een generalistische benadering van één type Hongaars slachtoffer is niet mogelijk. Er moet een onderscheid worden gemaakt op basis van etniciteit.

••

Het helpende contact wordt meestal geïnitieerd door de slachtoffers en is gericht op mogelijke terugkeer naar Hongarije en de herintegratie in de Hongaarse samenleving (het verkrijgen van huisvesting, uitkeringen, onderwijs, hereniging met kinderen).

••

Hongaren in Nederland zijn geen homogene groep waarin ze met elkaar contacten zouden leggen en elkaar zouden ondersteunen. Dit maakt hen kwetsbaarder voor uitbuitende situaties.

•• Taalproblemen (er zijn niet genoeg Hongaarse moedertaalsprekers die bereid zijn om te werken als vrijwilliger). ••

Financiële kwesties spelen een belangrijke rol voor NGO’s. Ze zijn afhankelijk van subsidies en hun mogelijkheden zijn dus beperkt.

48


Hongarije

IJsland Noorwegen

Trends in mensenhandel Hongarije is sinds 1 mei 2004 lid van de Europese Unie. Hongarije wordt momenteel geconfronteerd met economische en sociale uitdagingen. Na de economische crisis zijn armoede, hoge werkloosheid en de ongelijkheid op de arbeidsmarkt belangrijke problemen. Er zijn nu veel Hongaren in de Europese Unie die een betere levensstandaard willen en als Europese burgers recht hebben op vrij verkeer binnen de EU-landen. Dit biedt criminele groepen

Verenigd Koninkrijk

Finland

Zweden

Ierland Polen

Rusland

Wit-Rusland

Duitsland Bohemen SlowakijeOekraïne Frankrijk Zwitserland Hongarije Moldavië Slovenië Roemenië Portugal Servië Bulgarije Italië Kroatië Macedonië Spanje Bosnië Turkije Hercegovina Albanië Griekenland

een goede mogelijkheid om de situatie uit te buiten.

3. Kaart: Hongarije

Mensenhandel manifesteert zich doorgaans als antwoord op die sociale en economische problemen. Er zijn heel veel ongeschoolde en laagopgeleide jonge volwassenen die in een arm milieu leven en daarom gemakkelijk uitgebuit kunnen worden door mensenhandelaren met mooie woorden en beloften. Hongarije is ten aanzien van mensenhandel binnen de Europese Unie een land van herkomst en een transitie land. Volgens het TIP rapport, gepubliceerd in de VS in 2015, “maakten Hongaren 18 procent van alle slachtoffers uit die in het kader van de opsporingen naar mensenhandel door Europol tussen 2009 en 2013 in Europa zijn geïdentificeerd”, wat betekent dat in deze periode bijna elk vijfde geïdentificeerde slachtoffer Hongaars was.59 In Hongarije zijn de meest seksueel uitgebuite slachtoffers ook vrouwen en er zijn een heleboel Hongaarse meisjes die werkzaam zijn in de prostitutie in Nederland, België, Zwitserland, Duitsland en Oostenrijk. Hongaarse prostituees zijn ‘goedkoper’, dan de inheemsen en meestal hebben ze pooiers die hen uitbuiten. Deze twee factoren leiden tot een enorm 49

conflict in deze landen en leveren veel werk op voor de wetshandhavingsinstanties. 59 http://www.state.gov/documents/organization/243559.pdf p. 181.


Hongaarse mannen en vrouwen zijn ten prooi gevallen aan dwangarbeid in het binnen- en het buitenland, waaronder in het Verenigd Koninkrijk (UK), Nederland, andere Europese landen (vooral Zwitserland en Duitsland) en Noord-Amerika.60 Borsod-Abaúj-Zemplén

Tegelijkertijd neemt ook de nationale handel toe die vooral de armste gebieden van het land treft zoals de provincies Borsod-Abaúj-Zemplén, Szabolcs-Szatmár-Bereg (Noord-

Komárom-Esztergom Nógrád

Győr-Moson-Sopron

Heves

oost Hongarije) en Baranya (Zuidwest Hongarije). De provincies Tolna, Baranya (Zuidwest Hongarije) en Békés

Vas

(Zuidoost Hongarije) zijn ook belangrijke brongebieden.61 Zala

Veszprém

Hajdú-Bihar Jász-NagykunSzolnok

Pest Fejér Bács-Kiskun

Somogy Tolna Baranya

Békés

Csongrád Szabolcs-SzatmárBereg

4. Kaart: Hongaarse provincies

In de provincies die op de plattegrond met rood zijn gemarkeerd, is de werkloosheid heel hoog en dat is één van de redenen waarom mensen slachtoffers worden. De overgrote meerderheid van de geïdentificeerde slachtoffers in de landen van de Europese Unie zijn kennelijk Hongaars en lijken slachtoffers van seksuele uitbuiting en arbeidsuitbuiting te zijn. Er zijn aanwijzingen voor gevallen waar mensenhandel gepaard gaat met drugssmokkel. Volgens de Hongaarse autoriteiten zijn er aanwijzingen dat ook Hongarije ook in zekere mate een land van bestemming is vanuit de oosterse landen, maar er zijn momenteel onvoldoende gegevens om deze informatie te onderbouwen.62 De afgelopen tien jaar is het fenomeen van seksuele uitbuiting gegroeid, zowel in het binnenland als na toetreding tot de EU ook in de EU-landen. 50

60 http://www.state.gov/documents/organization/243559.pdf p. 181. 61 TIP Report (2015) 62 TIP Report (2015)


Deze slachtoffers zijn (zoals in België en in Nederland) meestal alleenstaande, laagopgeleide jonge vrouwen (tussen 18-25 jaar oud) met zeer arme achterstandsfamilies. Wij moeten benadrukken dat elke zaak individueel is, maar er zijn een aantal duidelijke, karakteristieke kenmerken: – Deze vrouwen hebben een kind (dat in Hongarije blijft, terwijl zij in het buitenland werken en dit is een van de belangrijkste redenen voor het aannemen van het werk). – In sommige gevallen werden deze vrouwen om geld aan mensenhandelaren verkocht (vooral in Noordoost Hongarije) –

Soms stemmen ze ermee in om als prostituee in het buitenland te werken (of werkten ze eventueel reeds in Hongarije als zodanig), met het oog op een beter salaris, maar de realiteit is in andere Europese landen heel anders. Ze worden geslagen, hun legitimatiebewijzen worden van hen afgenomen, de arbeidsomstandigheden zijn zeer slecht en ze krijgen het geld niet dat hun werd beloofd.

–

Soms solliciteren de slachtoffers naar een geadverteerde baan in de erotische sector (massage, dans, escortservices, maar geen prostitutie) of in de bouw, of eventueel in de landbouw etc.) om een beter leven en een beter betaalde baan in het buitenland te hebben. Ze sluiten alleen een ‘mondelinge’ overeenkomst over hun arbeidsvoorwaarden en verwachtingen af, maar ze hebben geen kennis over de werkelijkheid. Zonder contract raken de slachtoffers in het buitenland in een zeer slechte situatie: ze zijn bang om hulp te vragen bij de lokale politieorganen, ze hebben geen informatie over hun rechten en mogelijkheden, ze spreken de taal van het land niet of weten niet eens hoe ze daar komen.

Soorten mensenhandel in Hongarije Helaas zijn de statistieken voor misdaadbestrijding in Hongarije ten aanzien van het aantal gevallen mensenhandel zeer onbetrouwbaar. Dit blijkt ook uit het feit dat het hoogste aantal misdrijven volgens de officiële criminaliteitsstatistieken sinds 2000 onge51

veer 30 was (in 2001 en in 2002). Na de wijziging van het Wetboek van Strafrecht waren er in 2013 geen gevallen en in 2014 waren er 8 gevallen waarin de officier van justitie dacht dat hij of zij zou kunnen bewijzen dat er een misdaad was


gepleegd. (Er vinden in Hongarije ongeveer 400.000 misdaden per jaar plaats). Er zijn veel Hongaarse slachtoffers van mensenhandel in België en Nederland, maar over deze zaken is er in Hongarije evenmin voldoende betrouwbare informatie. Hoewel er geen betrouwbare officiële statistieken betreffende mensenhandel in Hongarije bestaan, is de situatie in het land niet goed. Volgens de in 2014 gepubliceerde Global Slavernij Index zijn er bijvoorbeeld ongeveer 35.600 Hongaren die in slavernij leven.63 Daarmee neemt Hongarije de derde plaats in Europa in, wat enigszins overschat lijkt. Om meer informatie over dit fenomeen in Hongarije te krijgen, moeten we verschillende bronnen gebruiken. Bijvoorbeeld informatie die door de Hongaarse buitenlandse missies, aan NGO’s en de Dienst Slachtofferhulp wordt verstrekt.

Slachtoffers De meeste Hongaarse slachtoffers van mensenhandel worden uitgebuit voor seksuele doeleinden, maar er is ook informatie over slachtoffers van arbeidsuitbuiting. Overeenkomstig de algemene trend in Europa zijn er verschillen tussen de slachtoffers van arbeidsuitbuiting en seksuele uitbuiting in termen van geslacht en leeftijd. De slachtoffers van arbeidsuitbuiting zijn voornamelijk oudere mannen, terwijl slachtoffers van seksuele uitbuiting voornamelijk vrouwen zijn. Volgens de weinige criminologische studies die tussen 2000 en 2010 werden uitgevoerd, waren er per strafbaar feit ongeveer 2-4 slachtoffers. Er is weinig informatie beschikbaar, maar uit de resultaten van eerdere studies blijkt dat deze meisjes en vrouwen heel jong waren. In feite zijn veel slachtoffers minderjarig. Het is een serieus probleem dat er hierover geen recentere gegevens ter beschikking zijn. Helaas groeiden de meeste slachtoffers op in kindertehuizen gerund door de staat. De slachtoffers zijn afkomstig uit een kansarme en achtergestelde achtergrond met slechte sociale en familieomstandigheden.64 52 63 http://d3mj66ag90b5fy.cloudfront.net/wp-content/uploads/2014/11/Global_Slaverij_Index_2014_final_lowres.pdf (14/07/2015) 64 Zie meer Fehér (2008)


Volgens de ervaringen van de Hongaarse missies in het buitenland en van de NGO’s geldt dit ook voor de recente gevallen. De meeste vermoedelijke slachtoffers groeiden op in kindertehuizen gerund door de staat en de meerderheid van deze vermoedelijke, tot prostitutie gedwongen slachtoffers zijn Roma. Dit betekent dat zij een zeer kwetsbare groep vormen. (Helaas zijn er geen verdere details over de Roma-bevolking omdat het verzamelen van gegevens met betrekking tot de etnische achtergrond verboden is.) In Hongarije geldt iemand als Roma als zij/hij zichzelf als zodanig omschrijft, het gaat dus om een zelf-verklaring, wat het moeilijker maakt om meer te weten komen over het slachtofferschap van deze etnische groep. Op deze kwestie komen wij later terug. De slachtoffers van arbeidsuitbuiting verschillen van de slachtoffers van seksuele uitbuiting. De dwangarbeid gebeurt in Hongarije, maar de afgelopen jaren kwamen er ook in het buitenland gepleegde gevallen voor. Deze slachtoffers werden door verschillende advertenties met hele mooie beloftes gerekruteerd om te gaan werken in het buitenland: goede accommodatie, goed salaris, zorgen voor alle officiële documenten enz. Maar de realiteit is in de meeste gevallen heel anders. Net als de slachtoffers van seksuele uitbuiting ontvangen ook deze slachtoffers hun salaris niet (of veel minder) en ze moeten in verschrikkelijke omstandigheden werken, soms zonder werkvergunning. De groepen die aan arbeidsuitbuiting blootgesteld worden, zijn meestal werkloze, ca.50 jaar oude mannen en vrouwen, de laagopgeleide of ongeschoolde mensen. In Hongarije kwam het ook voor dat de slachtoffers werden gedwongen om te werken rond het huis (met paarden, varkens etc.), wat als uitbuiting geldt omdat ze geen salaris ontvingen en daar jaren moesten wonen. (Dit komt vooral in afgelegen, onderontwikkelde landelijke gebieden in Hongarije voor.) De slachtoffers van gedwongen arbeid (zowel in Hongarije als in het buitenland) hebben geen arbeidscontract waarin de werktijden zouden zijn vastgelegd en de arbeidsvoorwaarden, salaris of betaalde vakantie bepaald. Deze slachtoffers hebben geen of minimale kwalificaties voor het door hen te verrichten werk. De omstandigheden op de werkplek zijn zeer slecht, er zijn geen brand- of veiligheidsalarmsystemen. Werkveiligheid is niet belangrijk en de slachtoffers hebben geen veiligheidskleding enz. 53


Zoals eerder vermeld, komt mensenhandel in de Hongaarse misdaadstatistieken nauwelijks voor, maar dit soort strafbare feiten zijn doorgaans verborgen criminaliteit en in hoge mate onzichtbaar. Er zijn heel weinig gegevens over de Hongaarse mensenhandel beschikbaar, en dit is slechts het topje van de ijsberg. De Dienst Slachtofferhulp van het Kantoor van Justitie verstrekt informatie over vermoedelijke slachtoffers van mensenhandel met betrekking tot de periode tussen 1 april 2014 en 31 december 2014. Volgens de Dienst Slachtofferhulp vroegen tijdens de verslagperiode 20 vermoedelijke slachtoffers van mensenhandel om bijstand. Qua geslacht en leeftijd kunnen de vermoedelijke slachtoffers als volgt worden opgesplitst: ••

19 volwassenen en 1 kind

••

6 mannen en 14 vrouwen.

••

Alle vrouwen waren slachtoffers van seksuele uitbuiting, 6 mannen waren slachtoffer van arbeidsuitbuiting resp. 2 vrouwen waren slachtoffer van zowel seksuele als economische uitbuiting.65

Uit de gegevens van de Dienst Slachtofferhulp blijkt dat er in 2014 één minderjarig slachtoffer was. Over kinderhandel zijn er nog minder gegevens beschikbaar, maar er zijn aanwijzingen dat het in Hongarije wel bestaat. Volgens een nieuwe studie over kinderhandel in Hongarije heeft de kinderhandel drie afzonderlijke, minder bekende vormen: het dwingen tot bedelen, zakkenrollen en seksuele uitbuiting van jongens. 66

Daders Volgens criminologische studies plegen daders de mensenhandel meestal samen met andere daders, in kleine groepen, waarin iedereen zijn eigen taken heeft. Er zijn 2 tot 9 daders die meestal recidive daders zijn, de kans op de herhaling van het strafbaar gedrag is zeer hoog. 54 65 TIP Report (2015) 66 Vidra & Baracsi & Sebhelyi (2015)


6. Tekstveld

Recidive betekent dat de dader al eerder misdaden heeft begaan waarvoor hij werd gestraft, maar hij valt telkens opnieuw in misdadigheid terug. Deze groepen begaan behalve mensenhandel ook andere misdaden, vooral valsheid in geschrifte, misdrijven tegen de persoonlijke vrijheid, geweld, misdrijven tegen personen, seksueel geweld, misdrijven in verband met verdovende middelen enz. De daders van mensenhandel zijn meestal jonge, maar ervaren mannen met een criminele achtergrond. Ze zijn midden 20, hebben goede communicatieve vaardigheden en kunnen de slachtoffers heel goed beïnvloeden en overtuigen. In sommige gevallen geven de oudere familieleden ‘het beroep pooier” door aan de zonen. In sommige gevallen hebben de daders helpers (vooral vrouwen) die in Hongarije voor de familie van het slachtoffer ‘zorgen’. De uitgebuite slachtoffers hebben huisvesting, voedsel en gezondheidszorg nodig die door een van de helpers van de daders worden ‘geleverd’. De daders rekruteren hun slachtoffers op verschillende manieren: ••

Zoals eerder vermeld is de makkelijkste manier om ‘medewerkers’ voor dergelijke banen aan te werven het zoeken door middel van internet advertenties (massagesalon/erotische bar/danser). Het is voor de wetshandhavingsinstanties en voor EURES een uitdaging om deze gevallen te voorkomen.67

••

Een andere typische manier van het aanwerven is gebaseerd op orale ‘informatie’: de mensenhandelaren maken gebruik van de slechte leefomstandigheden van de slachtoffers, ze beloven hen en de familie van de slachtoffer allerlei leuke dingen en dankzij het persoonlijke contact vertrouwen hen de slachtoffers. ‘Mensenhandelaren profiteren van de slechte financiële status van de potentiële slachtoffers en zetten ze aan tot prostitutie. Na een bepaalde

55 67 EURES heeft een folder hoe deze gevallen te voorkomen: Wanneer uw dromen veranderen in een NACHTMERRIE…http://konzuliszolgalat.kormany.hu/ download/9/d5/50000/eures_szlap_23_eng.pdf (31/07/2015)


tijd worden de vrouwen aan andere handelaren verkocht.68 “Het is typisch dat er in de fase van de aanwerving zelden geweld wordt gebruikt. In het geval van seksuele uitbuiting tonen de daders hun’ vriendelijke gezicht’, ze proberen een ‘liefdesrelatie’ op te bouwen met de potentiële slachtoffers om hun vertrouwen op die manier te winnen. In de meeste gevallen is deze emotionele invloed heel sterk en op lange termijn duurzaam en bevordert de mensenhandelaren om deze vrouwen naar eigen dunken uit te buiten.69

7. Tekstveld

De bekende Modus Operandi van de Hongaarse mensenhandelaren: • Telkens naar nieuwe slachtoffers zoeken • Kiezen, werven, faciliteren, overtuigen • In het algemeen niet gewelddadig, doen alsof het liefde was • Oudere prostituees als helpers en toezichthouders • Regelmatige verplaatsing en uitwisseling van slachtoffers binnen West-Europa 56 68 TIP Report (2015) 69 TIP Report (2015)


• In het geval van ontsnappen of verdwijnen - uitgebreid zoeken naar de slachtoffers • Kleine hoeveelheid geld aan de slachtoffers geven, de ondersteuning van familie • Slachtoffers afschrikken van de autoriteiten.70 Misbruik (Emotioneel, mondeling, fysiek, seksueel): ••

In sommige gevallen van arbeidsuitbuiting wordt emotioneel of verbaal geweld gebruikt. In het bijzonder met betrekking tot Hongaarse gevallen zijn er relevante aanwijzingen. Lichamelijke mishandeling is voor dit soort uitbuiting niet kenmerkend. Fysiek misbruik van de slachtoffers komt vooral voor bij seksuele uitbuiting.

••

Zoals eerder vermeld, bestaat er bij seksuele uitbuiting een liefdesrelatie tussen dader en slachtoffer, wat betekent dat het niet nodig is om geweld te gebruiken (in ieder geval in het begin). Het emotionele misbruik van slachtoffers verschijnt direct na het begin van het werk en wordt in de loop van de tijd steeds ernstiger. ‘De emotionele band tussen de handelaar en het slachtoffer is in de meeste gevallen voldoende om de slachtoffers in de situatie van mensenhandel te houden. De daders zoeken de familie en kennissen van het slachtoffer regelmatig op en steunen hen met geld en cadeaus, om daardoor zich goedgezind te laten lijken.71

••

Mensenhandelaren gebruiken meestal emotioneel of fysiek misbruik als het slachtoffer niet genoeg geld verdient of beslist om met prostitutie te stoppen. In dit geval bedreigt de dader de familie van het slachtoffer ook. Volgens de ervaringen van het Nationale Onderzoeksbureau van Hongarije, mishandelen de mensenhandelaren de families

57 70 Presentatie van Major Szabó Szonja at RAVOT-EUR workshop in Budapest, 18.06.2014 71 TIP Rapport (2015)


van de slachtoffers in de werkelijkheid niet. Maar ten gevolge van zijn/haar geïsoleerdheid kan er het slachtoffer zich er niet van vergewissen. Vermeldenswaardig is dat in de gevallen waarin een dader de ‘quasi geliefde’ van de uitgebuite vrouw is en het slachtoffer niet fysiek, maar emotioneel misbruikt, is de kans groter dat het slachtoffer niet of helemaal niet samenwerkt met de wetshandhavingsinstanties. Daarom is het heel moeilijk om de misbruiken die de daders begaan, te bewijzen. In sommige gevallen komen de slachtoffers en de daders uit dezelfde gemeenschap en de slachtoffers (en hun thuis gebleven gezinnen) zijn bang om door de mensenhandelaren aangevallen te worden.72 ••

Het fysieke of eventueel seksuele misbruik vindt plaats wanneer de slachtoffers een andere baan willen die niet gerelateerd is aan prostitutie. De daders proberen door het misbruik te voorkomen dat de slachtoffers van hun huidige situatie loskomen. Fysiek of seksueel geweld wordt gebruikt wanneer slachtoffers van gedachte veranderen en hun baan willen verlaten. Het is belangrijk op te merken dat wanneer de handelaars gebruik maken van fysiek en/of seksueel misbruik, de slachtoffers er toe neigen om aangifte te doen, te getuigen en samen te werken met de wetshandhavingsinstanties om deze criminele activiteiten te bewijzen.

58 72 TIP Rapport (2015)


8. Tekstveld

De slachtoffers melden de misdaad alleen als zij nadelig behandeld worden,, bijvoorbeeld: • het inkomen is niet gelijk verdeeld of zoals het vooraf werd afgesproken; • de benadeelde partij is fysiek gewond; of • als gevolg van jaloezie (vrezen dat de relatie zal eindigen).73 Volgens de ervaringen van de politie verdedigen de daders zich ermee dat ze slechts geliefden zijn/waren van de slachtoffers. De daders ontkennen het plegen van een misdrijf vaak volledig en beweren dat het om een liefdesrelatie gaat en dat hun slachtoffers zelf prostituees wilden worden: Ze doen dit vrijwillig en niet ten gevolge van bedreigingen.74 De belangrijkste nationale wetgeving betreffende mensenhandel In de afgelopen jaren hebben de Hongaarse besluitvormers de noodzaak erkend om belangrijke stappen te zetten in de strijd tegen mensenhandel. De Hongaarse wetgeving is geharmoniseerd met de actuele EU-richtlijnen die zich de afgelopen drie jaar werden veranderd: 75 59

73 Presentatie van Kopf Katalin bij RAVOT-EUR workshop in Budapest, 19.06.2014 74 zie meer Fehér (2007) 75 Windt (2014)


In grondwet van Hongarije wordt vastgelegd dat mensenhandel een zeer ernstig misdrijf is, dat de mensenrechten schendt en zeer streng moet worden gestraft. In 2013 veranderde het Hongaarse wetboek van strafrecht de definitie van en de straf voor mensenhandel. 1. De grondwet van Hongarije is de fundamentele wet van de staat en de hoogste wettelijke norm in Hongarije. Het is op 18 april 2011 goedgekeurd en op 1 januari 2012 in werking getreden. De grondwet en de wettelijke voorschriften zijn bindend voor iedereen.

9. Tekstveld:

Volgens Artikel III (1) Vrijheid en verantwoordelijkheid die de fundamentele rechten en plichten bepaalt: “Niemand mag worden onderworpen aan folteringen, aan elke vorm van onmenselijke of vernederende behandeling of bestraffing, of gehouden in slavernij of dienstbaarheid. Mensenhandel is verboden. “(De grondwet van Hongarije) 2. De belangrijkste wetten betreffende de mensenhandel en de daarmee samenhangende misdrijven: 60

–

Verdrag inzake de slavernij, ondertekend te Genève op 25 september 1926 (geratificeerd door de wet III van 1933),

–

Protocol tot wijziging van het Internationale Overeenkomst inzake slavernij, ondertekend te New York op 7 decem-


ber 1953 en het Aanvullend Verdrag betreffende de afschaffing van de slavernij, de slavenhandel en met slavernij gelijk te stellen instellingen en praktijken, ondertekend te Genève op 7 september 1956 (geratificeerd door de besluitwet XVIII van 1958), – Wet XIX van 1998 betreffende de strafvordering, – Wet CXXXV 2005 betreffende de hulp van slachtoffers van misdaden en de schadeloosstelling door de staat,76 –

Wet CII van 2006 betreffende het bekendmaken van het protocol inzake de voorkoming, bestrijding en bestraffing van mensenhandel, vooral in vrouwen en kinderen, ter aanvulling van het Verdrag van de Verenigde Naties tegen grensoverschrijdende georganiseerde misdaad, getekend op 14 december 2000 te Palermo

–

Wet XVIII van 2013 betreffende het bekendmaken van het Verdrag van de Raad van Europa inzake bestrijding van mensenhandel

– Richtlijn 2011/36/EU van het Europees Parlement en de Raad inzake de voorkoming en bestrijding van mensenhandel, de bescherming van slachtoffers ervan, en ter vervanging van Kaderbesluit 2002/629/JBZ van de Raad. – Wet C van 2012 op het Wetboek van Strafrecht, –

Regering besluit nr. 354/2012.(13 december) over de regelgeving van de identificatie van de slachtoffers van mensenhandel,

– Aanwijzing No. 13/2014. (16 mei) van het Nationale Politie Hoofdbureau betreffende de uitvoering van de politietaken met betrekking tot de behandeling van strafbare feiten met betrekking tot prostitutie en mensenhandel.

61

76 EU-lidstaten zullen de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen in werking laten treden die nodig zijn om te voldoen aan Richtlijn 2012/29 / EU van het Europees Parlement en de Raad van 25 oktober 2012 tot vaststelling van minimumnormen voor de rechten en de bescherming van slachtoffers van misdrijven en vervanging van Kaderbesluit 2001/220 / JBZ van de Raad van 16 november 2015. De Hongaarse wetgeving wordt gewijzigd.


Gebied

Nationale wet

Inwerkingtreding

Transcriptie van internationale wetgeving / overeenkomsten

Mensenhandel en aanverwante delicten

Wet C van 2012 van het Wetboek van Strafrecht

1 juli 2013

Richtlijn 2011/36/EU, Richtlijn 2011/93/EU Palermo Protocol, Verdrag van de Raad van Europa (Verdrag van Warschau)

Identificatie en doorverwijzing

Regeringsverordening 354/2012 (13 december) betreffende de regelgeving van de identifica-

1 januari 2013

Richtlijn 2011/36/EU

1 januari 2006

Besluit 2001/220/IB van Richtlijn 2004/80/EG

tie van slachtoffers van mensenhandel Recht op compensatie en bijstand

Wet CXXXV van 2005 betreffende Slachtofferhulp en Compensatie door de overheid

Richtlijn 2004/81/EG Richtlijn 2011/36/EU 4. Tabel: Hongaarse wetgeving

62


Hongaarse Wetboek van Strafrecht (Wet C van 2012) Hoewel de formulering van de wettelijke feiten van mensenhandel in het oudere Strafwetboek77 in 2001 is veranderd en werd geharmoniseerd met de beginselen van het Verdrag van de Verenigde Naties tegen grensoverschrijdende georganiseerde misdaad (Palermo Protocol, 2000), zijn een aantal nieuwe elementen en een nieuwe aanpak voor het omgaan met dit fenomeen nodig. Zoals eerder vermeld, werd het Hongaarse wetboek van strafrecht in 2013 overeenkomstig de laatste Europese eisen gewijzigd en volgt de richtlijnen zodat de verschillende soorten van criminaliteit en crimineel gedrag gedekt worden. De verschillende soorten modus operandi zijn onder de verschillende delen van de wet verdeeld, dus kunnen de wetshandhavingsinstanties zelf beslissen wat voor soort gevallen als strafbare feiten kunnen worden bewezen. Dit is een van de redenen waarom er zo weinig gevallen van mensenhandel in de misdaadstatistieken voorkomen. Wet C van 2012 op het wetboek van strafrecht, in werking getreden op 1 juli 2013. Mensenhandel is als bijzonder feit onderdeel van artikel 192 van het Wetboek van Strafrecht, waarin eerdere bepalingen worden gehandhaafd, maar tegelijkertijd komt er als nieuw element het doel van de exploitatie bij. De specifieke kenmerken van het fenomeen mensenhandel in acht nemende werd er op de uitbuitende aard - naast het kenmerk dat het gaat om verkoop - voldoende nadruk gelegd.78 Het centrale conceptuele element van uitbuiting is de poging om te profiteren van misbruik van de positie waarin het slachtoffer is gebracht of gehouden.

63 77 Wet IV of 1978 78 TIP Report (2015)


10. Tekstveld

‘Volgens art 192 lid 8 van het Wetboek van Strafrecht: Bij de toepassing van dit artikel betekent “exploitatie”: de poging om voordeel te halen uit de uitbuiting van de positie van een persoon die in een kwetsbare positie werd gebracht of gehouden’ Helaas is het concept van uitbuiting een heel nieuw element in het Hongaarse wetboek van strafrecht en dit veroorzaakt een aantal problemen in de strafprocedures. Dus zijn het verkrijgen van een koopprijs uit de verkoop van het slachtoffer of het afnemen van de verdiensten of inkomsten van het slachtoffer geen essentiële criteria voor een handeling te kwalificeren als uitbuiting. Voordeel betekent niet alleen financieel voordeel, maar betekent ook andere voordelen of voordelige posities die worden verkregen door de misbruik van de positie van het slachtoffer. Kwetsbare positie kan één factor of het geheel van meerdere factoren zijn die ertoe leiden dat het slachtoffer kwetsbaar is tegenover de dader. De kwetsbare positie kan ontstaan door, of onafhankelijk van het gedrag of de handeling van de dader. Het laatste geval wordt uitgevoerd door handhaving van de bestaande kwetsbare positie van de slachtoffers (bijvoorbeeld dakloosheid of financiële situatie) of door te voorkomen dat de slachtoffers hiervan kunnen loskomen.79 De wettelijke definitie van mensenhandel in het Wetboek van Strafrecht is nog niet aangevuld met bepalingen erover wat wordt aangeduid als parasiterende misdaden in verband met prostitutie, seksuele misdrijven, respectievelijk met 64

voorzieningen ten behoeve van de bescherming van kinderen. 79 TIP Report (2015)


Artikel 192 van het Wetboek van Strafrecht definieert mensenhandel als volgt: (1) Elke persoon die: a) een andere persoon verkoopt, aankoopt, uitwisselingen of overdrachten of ontvangt als tegenprestatie; of b) transporten, havens, schuilplaatsen of werft een andere persoon met het oog op de in Paragraaf a) bedoelde, met inbegrip van de overdracht van de zeggenschap over die persoon;

is schuldig aan een misdrijf bestraft met een gevangenisstraf van ten hoogste drie jaar.

(2) Elke persoon die - ten behoeve van de exploitatie - verkoopt, aankopen, uitwisselingen, benodigdheden, ontvangt, werft, vervoert, havens of schuilplaatsen een andere persoon, met inbegrip van de overdracht van de zeggenschap over die persoon, wordt gestraft met gevangenisstraf van één tot vijf jaar. (3) De straf wordt een gevangenisstraf van twee tot acht jaar zijn als mensenhandel is gepleegd: a) tegen een persoon in gevangenschap gehouden; b) door middel van geweld of dreiging van geweld; c) door misleiding; d) door kwellende de benadeelde partij; e) tegen een persoon die in de zorg, het gezag of het toezicht op of ontvangt de medische behandeling van de dader, of als misbruik wordt gemaakt van een erkende positie van vertrouwen, gezag of invloed van het slachtoffer; f) voor het onrechtmatig gebruik van het menselijk lichaam; g) door een ambtenaar, in een officiële hoedanigheid; h) in strafzaken samen met medeplichtigen; of i) op commerciële schaal. (4) De straf wordt een gevangenisstraf van vijf tot tien jaar te zijn, indien: a) het misdrijf bedoeld in het eerste lid (2) is gepleegd tegen een persoon onder de leeftijd van achttien jaar; 65

b) het strafbare feit bedoeld in het eerste lid (2) is gepleegd tegen een persoon in gevangenschap, en een van de verzwarende omstandigheden waaronder de leden b) -i) van het eerste (3) toe te passen; of


c) het strafbare feit bedoeld in het eerste lid (2) resulteert in een bijzonder grote schade of gevaar voor het leven. (5) De straf is een gevangenisstraf van vijf tot vijftien jaar, indien: a) het misdrijf bedoeld in het eerste lid (2) is gepleegd tegen een persoon onder de leeftijd van veertien jaar; b) het strafbare feit bedoeld in het eerste lid (2) is gepleegd tegen een persoon onder de leeftijd van achttien jaar, en een van de verzwarende omstandigheden van onderafdeling (3) toe te passen; c) het strafbare feit bedoeld in het eerste lid (2) is gepleegd tegen een persoon onder de leeftijd van achttien jaar, en resulteert in een bijzonder grote schade of gevaar voor het leven; of d) het strafbare feit bedoeld in het eerste lid (2) is gepleegd tegen een persoon onder de leeftijd van achttien jaar voor het doel van kinderporno. (6) De straf is een gevangenisstraf tussen de vijf tot twintig jaar of levenslange gevangenisstraf, indien: a) het misdrijf bedoeld in het eerste lid (2) is gepleegd tegen een persoon onder de leeftijd van veertien jaar, en een van de verzwarende omstandigheden onder afdeling (3) toe te passen; b) het strafbare feit bedoeld in het eerste lid (2) is gepleegd tegen een persoon onder de leeftijd van veertien jaar, en resulteert in een bijzonder grote schade of gevaar voor het leven; of c) het strafbare feit bedoeld in het eerste lid (2) is gepleegd tegen een persoon onder de leeftijd van veertien jaar voor het doel van kinderporno. (7) Een ieder die zich met de voorbereiding van mensenhandel bezighoudt maakt zich schuldig aan een overtreding bestraft met een gevangenisstraf van ten hoogste twee jaar. De Wet C van 2012 betreffende het Wetboek van Strafrecht van Hongarije onderscheidt de misdaden tegen de vrijheid (hoofdstuk XVIII) en misdaden tegen de menselijke waardigheid en bepaalde fundamentele rechten (hoofdstuk XXI). Mensenhandel wordt onder de schending van de persoonlijke vrijheid (in hoofdstuk XVIII) ingedeeld.

66


HOOFDSTUK XXXIV

HOOFDSTUK XIX

Hongaarse Wetboek van Strafrecht

SEKSUELE VRIJHEID EN SEKSUEEL GEWELD

• ARTIKEL 196

STRAFBARE FEITEN TEGEN DE REGELGEVING VAN ADMINISTRATIEVE PROCEDURES • ARTIKEL 356 ILLEGALE ARBEID VAN ONDERDANEN VAN DERDE LAN

SEKSUELE UITBUITING

• ARTIKEL 197

SEKSUEEL GEWELD

• ARTIKEL 198

(Wet C 2012)

SEKSUEEL MISBRUIK

• ARTIKEL 200 PROSTITUERING

• ARTIKEL 201

ANBESTEDING VOOR PROSTITUTIE OF SEKSUELE HANDELING


• ARTIKEL 202 WONEN OP WINST VAN PROSTITUTIE

• ARTIKEL 203

EXPLOITATIE VAN KINDERPROSTITUTIE

• ARTIKEL 204

KINDERPORNOGRAFIE

HOOFDSTUK XVIII MISDRIJVEN TEGEN DE PERSOONLIJKE VRIJHEID • ARTIKEL 192 MENSENHANDEL

HOOFDSTUK XX OVERTREDINGEN TEGEN KINDEREN EN TEGEN HET FAMILIERECHT • ARTIKEL 209 KINDERARBEID

• ARTIKEL 193 DWANGARBEID

• ARTIKEL 194

SCHENDING VAN DE PERSOONLIJKE VRIJHEID

• ARTIKEL 195 DWANG

1. Afbeelding: Wet C van 2012 (Hongaars wetboek van strafrecht)

Juridische achtergrond van arbeidsuitbuiting In de meeste gevallen solliciteren de slachtoffers van dwangarbeid op advertenties die officieel werden aangekondigd 67

(welke enkele verdachte, maar veelbelovende aanbiedingen hadden). Om dit te voorkomen, moeten uitzendbureau’s worden geregistreerd en gecontroleerd door het bevoegde arbeidsbureau. Dergelijke bedrijven moeten aan strenge voor-

waarden voldoen om te worden geregistreerd, zoals opname in het Register van Bedrijven, een goed kantoor, gekwalificeerd personeel en zekerheden‘.80 11. Tekstveld

Artikel 193 van de Wet C van 2012, dwangarbeid (1) Een ieder die een ander dwingt door gebruik te maken van zijn kwetsbare situatie, of door geweld of dreiging met geweld, het werk tegen zijn wil uit te voeren, is schuldig aan een misdrijf bestraft met een gevangenisstraf tussen één tot vijf jaar. (2) De straf moet een gevangenisstraf van twee tot acht jaar zijn als de misdaad van dwangarbeid is gepleegd: a) door het slachtoffer te martelen; b) door het veroorzaken van een ernstig letsel van belangen; of c) tegen een persoon onder de leeftijd van achttien jaar. 68 80 TIP Report (2015)


Arbeidsbureaus hebben het recht om een boete te geven of zelfs het verwijderen van de betrokken bedrijven uit het register na illegale activiteiten. Het regeringsbesluit nr. 118/2001 (VI. 30.) op de voorwaarden voor de voortzetting van de activiteiten met betrekking tot werknemers inhuren en private uitzendbureaus ‘definieert dat potentiële werknemers niet de instanties betalen voor aanwerving of doorverwijzing. Het arbeidsbureau kan ook een boete opleggen aan het uitzendbureau als het niet wordt geregistreerd. De arbeidsbureaus hebben dit recht en een aantal gevallen zijn aanhangig gemaakt bij het Hof, hoewel een uniforme rechtspraak nog niet is vastgesteld.81 EURES heeft een Hongaarse folder en een korte film om te voorkomen dat mensen slachtoffer worden van uitbuiting, met inbegrip van wat verdachte signalen om op te letten in reclames, het zorgen voor ID documenten, genoeg geld om terug te keren naar Hongarije etc.82 Aan de andere kant, zijn arbeidsmarkt autoriteiten in een moeilijke situatie als een buitenlands uitzendbureau illegale activiteiten verricht in Hongarije. In dit geval stelt de Hongaarse arbeidsmarkt autoriteit het relevante buitenlandse gezag op de hoogte over het probleem, omdat de Hongaarse arbeidsmarkt autoriteiten niet in staat zijn om boetes op te leggen aan het buitenlandse uitzendbureau.83

De institutionele achtergrond Het kader voor de bestrijding van mensenhandel werd de door de regering Resolutie 1018/2008 van de Nationale Strategie van mensenhandel in Hongarije. Het werd een Nationaal Coördinatie Mechanisme (NCM) tegen mensenhandel en benoemde een nationale anti-mensenhandel coördinator. De Nationale coördinator bestrijding mensenhandel is de adjunct-staatssecretaris van Europese en Internationale Betrekkingen van het ministerie van Binnenlandse Zaken. De belangrijkste rol van de nationale coördinator bestrijding 69

81 TIP Report (2015) 82 zie eerdere en meer informatie hier: https://ec.europa.eu/eures/main.jsp?acro=search&lang=hu (07/08/2015) 83 TIP Report (2015)


mensenhandel is om inspanningen van Hongarije tegen mensenhandel te verbeteren en om de interactie tussen de verschillende overheids- en niet-overheidsorganisaties met betrekking tot de bestrijding van mensenhandel te vergemakkelijken. De Nationale coördinator anti-mensenhandel vertegenwoordigt de anti-mensenhandel afdeling van Hongarije zowel op nationaal als op Europees en internationaal niveau.84 De nationale coördinator is voorzitter van de vergadering van het mechanisme nationale coördinatie, die het belangrijkste forum is voor samenwerking tussen de betrokken organisaties in Hongarije. Organisaties die betrokken zijn bij mensenhandel kwesties en de strijd tegen mensenhandel voor seksuele en economische uitbuiting, met inbegrip van instellingen die lid zijn van het mechanisme Nationale Coördinatie.85 Naast het mechanisme Nationale Coördinatie, werd de NGO Ronde tafel opgericht in december 2011. Deze wordt ook voorgezeten door de Nationale Coördinator. Niet-gouvernementele organisaties, die het slachtoffer van verschillende vormen van mensenhandel ondersteunen kunnen op vrijwillige basis aan de vergaderingen deelnemen. De leden van het mechanisme Nationale Coördinatie waren/zijn betrokken bij het delen van informatie, de mogelijkheden, de organisatie van opleidingen, workshops, bewustmakingscampagnes, hulp bij de identificatie en doorverwijzing van de slachtoffers, projecten, het handhaven van een schuilplaats, de uitbreiding van de capaciteit van de opvang en een nieuw onderkomen zoeken. Andere instanties die tegen mensenhandel in Hongarije werken: In Hongarije behoort de misdaad van mensenhandel tot de onderzoekende autoriteiten van het hoofdkantoor van de Provinciale Politie (los van de hoofdstedelijke politie Boedapest), tenzij de misdaad internationale verbindingen heeft. De afdeling voor de bestrijding van mensenhandel, de georganiseerde misdaad afdeling van het National Bureau of Investigation speelt een grote rol in de strijd tegen de mensenhandel, waar het om internationale verbindingen gaat. Het is een zeer goed opgeleide speciale groep met veel ervaring, waaronder politieagenten die in staat zijn om de slachtoffers te ondervragen op basis van hun wensen. 70 84 TIP Report (2015) 85 TIP Report (2015) en zie meer hier: http://trafficking in human beings.kormany.hu/?_preview=7fb856a4-ffcc-5a08-2a30-00006f206607 (22/05/2015)


Belangrijkste definities in de drie landen Mensenhandel Art. 433 quinquies van het Belgische Wetboek van Strafrecht definieert mensenhandel:

“Werving, vervoer, overbrenging, huisvesting en de ontvangst van een persoon, met inbegrip van het begin of overdracht van de controle over deze persoon, om te schakelen: 1.

de exploitatie van prostitutie of andere vormen van seksuele uitbuiting;

2.

de exploitatie van bedelarij;

3.

het werk of diensten, in omstandigheden die in strijd zijn met de menselijke waardigheid;

4.

Voor de toepassing van orgaanverwijdering in strijd met de wet van 13 juni 1986 betreffende het wegnemen en transplanteren van organen, of menselijke biologische materialen in strijd met de wet van 19 december 2008 betreffende het verkrijgen en het gebruik van menselijk lichaamsmateriaal bestemd voor menselijke medische toepassingen of voor de doeleinden van wetenschappelijk onderzoek;86

5.

° of, om die persoon te dwingen een misdaad of een misdrijf tegen zijn wil plegen.

Behalve in het geval zoals vermeld onder punt 5, is het niet relevant of de persoon in paragraaf 1 bedoelde, gaf zijn/haar toestemming voor de voorgenomen of daadwerkelijke uitbuiting. “ Artikel 273f

§1. Elke person die: 1

een ander door dwang, geweld of een andere feitelijkheid of door dreiging met geweld of een andere feitelijkheid, door afpersing, fraude, misleiding dan wel door misbruik van uit feitelijke omstandigheden voortvloeiend overwicht, door misbruik van een kwetsbare positie of door het geven of ontvangen van betalingen

71

86 Deze tekst werd geïntroduceerd door middel van een subamendement op amendement nr. 1. De laatste inderdaad tot expressie gebracht in algemenere termen: «behoeve van de illegale verwijdering van organen, weefsels of cellen van deze persoon”. Verder bevat het subamendement niet de inhoud van privé-factuur 53-2608 gericht op uitbreiding van de criminele bedoelingen ten aanzien van de verwijdering of waardoor het wegnemen van organen of weefsels in het kader van mensenhandel door aanpassing van de nieuwe in amendement geen terminologie. 1 («behoeve van”). Dit wetsvoorstel werd aanvankelijk doorgestuurd door de Senaat (Private wetsvoorstel van 12 september 2011 tot uitbreiding van de criminele bedoelingen ten aanzien van de verwijdering of waardoor het wegnemen van organen of weefsels in het kader van mensenhandel, Doc. Parl., Senaat, sessie 2010-2011, Doc 5 1214/1 tot en met 4).


of voordelen om de instemming van een persoon te verkrijgen die zeggenschap over die ander heeft, werft, vervoert, overbrengt, huisvest of opneemt, met inbegrip van de wisseling of overdracht van de controle over die ander, met het oogmerk van uitbuiting van die ander of de verwijdering van diens organen; 2

een ander werft, vervoert, overbrengt, huisvest of opneemt, met inbegrip van de wisseling of overdracht van de controle over die ander, met het oogmerk van uitbuiting van die ander of de verwijdering van diens organen, terwijl die ander de leeftijd van achttien jaren nog niet heeft bereikt;

3

een ander aanwerft, meeneemt of ontvoert met het oogmerk die ander in een ander land ertoe te brengen zich beschikbaar te stellen tot het verrichten van seksuele handelingen met of voor een derde tegen betaling;

4

een ander met een van de onder 1° genoemde middelen dwingt of beweegt zich beschikbaar te stellen tot het verrichten van arbeid of diensten of zijn organen beschikbaar te stellen dan wel onder de onder 1° genoemde omstandigheden enige handeling onderneemt waarvan hij weet of redelijkerwijs moet vermoeden dat die ander zich daardoor beschikbaar stelt tot het verrichten van arbeid of diensten of zijn organen beschikbaar stelt;

5

een ander ertoe brengt zich beschikbaar te stellen tot het verrichten van seksuele handelingen met of voor een derde tegen betaling of zijn organen tegen betaling beschikbaar te stellen dan wel ten aanzien van een ander enige handeling onderneemt waarvan hij weet of redelijkerwijs moet vermoeden dat die ander zich daardoor beschikbaar stelt tot het verrichten van die handelingen of zijn organen tegen betaling beschikbaar stelt, terwijl die ander de leeftijd van achttien jaren nog niet heeft bereikt;

6

opzettelijk voordeel trekt uit de uitbuiting van een ander;

7

opzettelijk voordeel trekt uit de verwijdering van organen van een ander, terwijl hij weet of redelijkerwijs moet vermoeden dat diens organen onder de onder 1° bedoelde omstandigheden zijn verwijderd;

8

opzettelijk voordeel trekt uit seksuele handelingen van een ander met of voor een derde tegen betaling of de verwijdering van diens organen tegen betaling, terwijl die ander de leeftijd van achttien jaren nog niet heeft bereikt;

9

een ander met een van de onder 1° genoemde middelen dwingt dan wel beweegt hem te bevoordelen uit de opbrengst van diens seksuele handelingen met of voor een derde of van de verwijdering van diens orga-

72

nen; maakt zich schuldig aan mensenhandel en als zodanig gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste acht jaar en een vijfde categorie boete (dit is maximum € 76,000), of een van deze sancties.


Sectie 192 Wet C van 2012: (1)

Een ieder die:

a)

een ander persoon verkoopt, aankoopt, uitwisselt, overdraagt of ontvangt als tegenprestatie; of

b)

een ander persoon transporteert, onderbrengt, schuil houdt of aanwerft met het oog op het in Paragraaf a) bedoelde, met inbegrip van de overdracht van de zeggenschap over die persoon;

is schuldig aan een misdrijf bestraft met een gevangenisstraf van ten hoogste drie jaar.

(2)

Ieder die - ten behoeve van de exploitatie - een ander persoon verkoopt, aankoopt, uitwisselt, overdraagt of ontvangt als tegenprestatie transporteert, onderbrengt, schuil houdt of aanwerft met inbegrip van de overdracht van de zeggenschap over die persoon, wordt gestraft met gevangenisstraf van één tot vijf jaar.

Uitbuiting Zie de definitie van mensenhandel. Art. 273f, §2 Uitbuiting omvat tenminste de uitbuiting van een ander in de prostitutie, andere vormen van seksuele uitbuiting, gedwongen of verplichte arbeid of diensten, met inbegrip van de slavernij, de slavernij zoals praktijken of dienstbaarheid en de uitbuiting van criminele activiteiten. Het misbruik van macht of van een kwetsbare positie met het doel van profiterend van het slachtoffer, welke gedwongen in een dergelijke situatie wordt gehouden. Prostitutie In België is er geen misdaad van prostitutie als zodanig, het bedrijfsresultaat van Reviews prostitutie van een andere persoon kunnen worden vervolgd (onafhankelijk van de toestemming). Het Wetboek van Strafvordering Procedures verbiedt sommige aan prostitutie gerelateerde activiteiten, zoals het betrekken, verleidelijke dwang, 73

met een persoon die niet de wettelijke leeftijd ten behoeve van prostitutie of losbandigheid heeft (artikel 380 [1].) Het houden van een huis van prostitutie of losbandigheid (artikel 380 [2].) verkopen, huren, of het maken van bes-


chikbare kamers of andere gebouwen ten behoeve van prostitutie met het doel van de verdiencapaciteit “abnormale winst” (artikel 380 [3].) en de exploitatie van de prostitutie of losbandigheid van derden (art. 380 [4]). Prostitutie is gelegaliseerd en gezien als een vorm van arbeid, mits aan de gestelde wettelijke normen wordt voldaan. Actief zijn in de prostitutie wordt gezien als een rationele beslissing, gebaseerd op de mogelijkheid voor vrouwen en mannen om deel te nemen in seks arbeid meestal om financiële redenen. Uitbuiting van vrouwen of mannen door hen te dwingen tot prostitutie is een strafbaar feit.87 Sectie 459 Definition - 25. Wet C van 2012 op het Wetboek van Strafrecht ‘waarbij geld of een andere vorm van beloning wordt gegeven als betaling in ruil voor seksuele activiteiten’. Identificatie Voor de Belgische wet, is een “slachtoffer van een strafbaar feit” iedere persoon die schade -financiële, morele of fysieke verwondingen- als gevolg van een strafbaar feit heeft geleden. Mensenhandel wordt omschreven als “de werving, het vervoer, onderdak, de ontvangst van personen, de controle of overdracht van de zeggenschap over hen met het doel van uitbuiting controle.”

Om de officiële status van slachtoffer van mensenhandel toe te kennen, moet een persoon voldoen gelijktijdig de drie volgende voorwaarden: 1.

Alle banden met de vermoedelijke daders verbreken.

2.

Hulp geboden door een gespecialiseerd en erkend opvangcentrum voor slachtoffers van mensenhandel accepteren.

3.

74

Samenwerken met de gerechtelijke autoriteiten met het verstrekken van informatie.88

87 Van Rij (2014) p.54-55 88 Circulaire van 26 september 2008 betreffende de uitvoering van een multidisciplinaire samenwerking met betrekking tot de slachtoffers van mensenhandel en / of bepaalde ernstige vormen van mensenhandel.


In verband met de identificatie van slachtoffers van mensenhandel, maakt de politie gebruik van meerdere officiële richtlijnen die zijn ontwikkeld door wetshandhavingsinstanties in samenwerking met de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND), het Expertisecentrum Mensenhandel en Mensensmokkel (EMM), de Koninklijke Marechaussee Nederland en de Inspectie SZW (de arbeidsinspectie en Opsporingsdienst). De politie kan het onderzoek elk moment starten, als er de minste aanwijzing van mensenhandel is. In dit onderzoek proces, is een potentieel slachtoffer nooit officieel als zodanig benoemd. Zolang de officiële / wettelijke criteria niets anders zijn dan de ‘geringste aanwijzing’ van mensenhandel.89 Te beslissen of de persoon een vermoedelijk slachtoffer is van mensenhandel Volgens het regering besluit nr. 354/2012. (XII.13) over de identificatie orde van slachtoffers van mensenhandel. Doorverwijzing Er is een verschil tussen de eerste identificatie/detectie van het slachtoffer van de verschillende uitvoerenden en de formele identificatie en herkenning van het slachtoffer.

Eerste identificatie: Een slachtoffer wordt gedetecteerd door de verklaringen en/of op basis van indicatoren die wijzen op een mensenhandel zaak. Circulaire nr. COL 1/2015 uitgewerkt voor de frontline diensten en openbare aanklagers, bevat, in bijlage 2, een lijst van indicatoren.90

Formele identificatie/erkenning: het slachtoffer stemt in met een speciale bescherming in de circulaire van 26 september 2008 beschreven procedure in te voeren om officieel erkend te worden als slachtoffer van mensenhandel. Er is geen wettelijk kader waarin de verwijzing wordt georganiseerd. Het nationale verwijzing mechanisme is een initiatief om de samenwerking te coördineren door de belanghebbenden te informeren over elkaars mogelijkheden en delen (algemene) informatie om inzicht en toegang tot de beschikbare zorg en verwijzing te verhogen.

75

89 EMPACT(2015) p. 47 90 De identificatie van slachtoffers van mensenhandel in de internationale bescherming en gedwongen terugkeer procedures in België, EMN.http://www. emnbelgium.be/sites/default/files/publications/be_emn_study_-_identification


Het proces van het overbrengen van een persoon van de ene procedure naar de andere. Opvangcentrum Het Belgische nationale verwijzing mechanisme wordt beschreven in een circulaire van 26 september 2008 waarin een “multidisciplinaire mechanisme voor samenwerking tussen de betrokken partners -politie, inspectiediensten, Dienst Vreemdelingenzaken, opvangcentra en Openbare Procureur gericht op de implementatie van een systeem voor de bescherming van slachtoffers van mensenhandel en/of bepaalde verzwarende vormen van mensensmok» Landprofielen en belangrijke definities

kel.91 “(artikel 2.1) Er zijn geen officiële opvangcentra. Biedt accommodatie en diensten in overeenstemming met de relevante wetgeving voor de vluchteling aanvragen, subsidiaire of tijdelijke beschermde status, of voor tijdelijke en subsidiaire beschermde personen, personen die bevoegd zijn om te verblijven en vluchtelingen. Er zijn opvangcentra in Bicske, Debrecen en Vámosszabadi in Hongarije, onder leiding van de directie van de Vluchteling Zaken van het Bureau van de Immigratie en nationaliteit. 5. Tabel: Belangrijkste definities in België, in Nederland en in Hongarije

76 91 Federaal migratie centrum, Rapport 2013

V. Transnationale Verwijzing Mechanisme

In dit hoofdstuk kunt u de definitie van het Transnationaal Verwijzing Mechanisme (TRM) en National Verwijzing Mechanismes (NRM) van België, Nederland en Hongarije lezen. Het bespreekt de gezamenlijke transnationale elementen in de systemen, de achtergrond en de positionering van de betrokken partners, te delen informatie over de procedures en werpt een licht op de doelstellingen en de inspanningen om slachtoffers van mensenhandel te helpen.

Wat betekent het Transnationale Verwijzing Mechanisme? Volgens de richtlijnen van de TRM ICMPD’s (2010) een ‘Transnationale Verwijzing Mechanisme (TRM) is een coöperatieve overeenkomst voor de grensoverschrijdende uitgebreide bijstand en/of overdracht van geïdentificeerde of potentiële slachtoffers van mensenhandel. Een TRM verbindt alle stadia van het verwijzing proces vanaf de eerste screening, via formele identificatie en bijstand, de vrijwillige begeleide terugkeer, de sociale integratie en de civiele en strafrechtelijke procedures. Het is gebaseerd op de samenwerking tussen overheidsinstanties, binnen-overheid organisaties en niet-overheid organisaties van de landen van herkomst, doorvoer en bestemming van de slachtoffers van mensenhandel. Door het TRM, voldoen overheidsinstanties van de verschillende landen aan hun verplichtingen om de mensenrechten te bevorderen en slachtoffers van mensenhandel te beschermen’. In lijn met deze definitie is het TRM in deze handleiding bedoeld om grensoverschrijdende bijstand te verbeteren en/of over te dragen aan de slachtoffers van mensenhandel. Echter, in dit stadium bepalen geen formele coöperatieve overeenkomsten de rollen, verantwoordelijkheden, rechten en plichten van alle betrokkenen die op hun plaats zijn gezet. Deze 77

handleiding biedt dan ook vooral informatie over hoe de nationale verwijzingsmechanismen van België, Nederland en Hongarije werken en wat de verbanden zijn tussen hen.

» Transnationale Verwijzing Mechanisme

Transnationale Verwijzing Mechanisme gebaseerd

NRM van

erland Ned van

Mechanismes (NRM):

Hon ga

op het Nationale Verwijzing

NRM

ir je

Transnationale Verwijzing Mechanisme

N R M va

n B el gië

» Transnationale Verwijzing Mechanisme 2. Afbeelding: De verbinding tussen TRM en NRM

Dit zijn de belangrijkste stappen van de Nationale Verwijzing Mechanismes (en Transnationale Verwijzing Mechanisme) die zijn aangesloten en op elkaar voortbouwen:

&s ij n

St k & c r a f r e c h t e lij es r iviel e procedu e

e t nd o p l a n g e tie &s ocial tegra e in

s

n t i f i c at i e

rm

Bij

78

Id e

ta

T e r u g ke e ale integra i c o

t ie

Eer s t e Hul p escherming B &

3. Afbeelding: Stappen van TRM

Een TRM is daarom strikt verweven met de Nationale Verwijzing Mechanismes (NRM) van de betrokken landen. De NRM is als volgt door de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) gedefinieerd: Het Nationale Verwijzing Mechanisme is een coöperatief kader waardoor overheids betrokkenen voldoen aan hun verplichtingen de mensenrechten te beschermen en bevorderen, van slachtoffers van mensenhandel, coördineren hun inspanningen in een strategisch partnerschap met het maatschappelijk centrum. De basisdoelstellingen van de NRM zijn om ervoor te zorgen dat de mensenrechten van slachtoffers van mensenhandel worden gerespecteerd en zorgen voor een effectieve manier om slachtoffers van mensenhandel te verwijzen naar diensten. Daarnaast kan het NRM werken om te helpen het nationaal beleid en procedures op een breed scala van het slachtoffer gerelateerde onderwerpen zoals verblijf en terugkeer regelgeving, schadeloosstelling van slachtoffers, en de bescherming van getuigen te verbeteren.92

Het Nationale Verwijzing Mechanisme in België Het eerste wettelijke kader voor de ondersteuning van slachtoffers van mensenhandel in België werd geïntroduceerd in 1993. Het embryonale verwijzing mechanisme, in eerste instantie beperkt tot het toekennen van verblijfsvergunningen aan slachtoffers, werd vervolgens uitgebreid in latere verordeningen om tegelijkertijd de slachtoffers te helpen en vervolging van mensenhandelaren en hun netwerken. Het Belgische nationale verwijzing mechanisme werd verder ontwikkeld in 2008 met de invoering van een wettelijk kader voor multidisciplinaire en sector overschrijdende samenwerking. Het systeem creëert de voorwaarden voor een reële en effectieve samenwerking tussen de politie en inspectiediensten, de Dienst Vreemdelingenzaken, de erkende opvangcentra voor slachtoffers, het Openbaar Ministerie en de minderjarigen en Mensenhandel cel (MINTEH) van de Dienst Vreemdelingenzaken. Hierin beschrijft een mechanisme voor ‘flexibele trajecten voor verwijzing’, de circulaire 79

2008, de stappen en procedures voor de identificatie, doorverwijzing, opvang en begeleiding van potentiële slachtoffers 92 ICMPD richtlijnen (2010)


van mensenhandel en/of van bepaalde verzwarende vormen van mensensmokkel. Het systeem is ontworpen met een tweeledig doel: aan de ene kant, om ervoor te zorgen dat de slachtoffers passende bescherming en steun krijgen en aan de andere kant, om te vechten tegen personen en netwerken die betrokken zijn bij mensenhandel. Vertrouwend op de algemene beginselen van multidisciplinaire dimensie, een op mensenrechten gebaseerde aanpak, de overheid en de maatschappelijke betrokkenheid, blijft de regeling ook verankerd aan de zorgvuldige beoordeling van elk individueel geval en gericht op maatwerk.

Slachtoffers en uitbuiting De beschermde regeling kan ook gelden voor slachtoffers van bepaalde verzwarende vormen van mensensmokkel in de volgende gevallen: a) het strafbare feit is begaan tegen een niet-begeleide minderjarige, b) het strafbare feit is gepleegd door misbruik te maken van de bijzonder kwetsbare situatie van het slachtoffer, c) het strafbare feit is gepleegd door het gebruik van direct of indirect bedrog, geweld, bedreigingen of enige vorm van dwang, d) het strafbare feit heeft het leven van het slachtoffer opzettelijk bedreigd als gevolg van grove nalatigheid, e) het strafbare feit heeft een ongeneeslijke ziekte veroorzaakt, ofwel een permanente fysieke of psychische ongeschiktheid, of het totale verlies van een orgaan of van het gebruik van een orgaan, f) het strafbare feit heeft ernstige verminking veroorzaakt. 80


NAAR ANDERE DIENSTEN VERWEZEN NON SLACHTOFFER

EERSTE ONDERZOEK

CONTACT VIA ANDERE KANALEN

veronderstelde slachtoffer?

CONTACT DOOR MIDDEL VAN RECHTSHANDHAVING

misschien>

ja> opname

verwijzen naar politie

(residentiële diensten)

ZELFVERTROUWEN

WIJZIGING VAN DE IMMIGRATIESTATUS

AMBULANTE STEUN

OPVANG ACCOMMODATIE

ONDERTEKENING VAN BEGELEIDING OVEREENKOMST

1. Flowchart: Voorwaarden voor de toekenning van de status van het slachtoffer volgens de Belgische wetgeving.

81


veronderstelde slachtoffer wordt gedetecteerd

parket voert formele identificatie uit

EINDE VAN DE GERECHTELIJKE PROCEDURE

TERUGKEER

AFGIFTE VAN EEN PERMANENTE VERBLIJFSVERGUNNING

VERWIJZING VOOR HULP

FORMELE IDENTIFICATIE

ONDERZOEK, OPSPORING, IDENTIFICATIE

Het systeem van de Belgische Nationale Verwijzing Mechanisme kan als volgt worden opgesteld:

NON-SLACHTOFFER WORDT DOORVERWEZEN NAAR ANDERE DIENSTEN

SLACHTOFFER WORDT VERWEZEN NAAR OPVANG

CONCLUSIE

SLACHTOFFER WORDT EEN 6 MAANDEN VERGUNNING VERLEEND

2E FASE

SLACHTOFFER LEGT EEN VERKLARING AF EN ONTVANGT EEN 3-MAANDEN VERGUNNING

1E FASE

45 DAGEN BEDENKTIJD

2. Flowchart: De Belgische NRM

Onderzoeken, opsporen en identificeren Onderzoeken, opsporen en identificeren zijn de eerste fasen van de verwijzing mechanisme waardoor een verondersteld slachtoffer van mensenhandel wordt erkend als slachtoffer. In de meeste gevallen worden slachtoffers van mensenhandel geïdentificeerd door eerstelijns hulpverleners, zoals de federale of lokale politie, de sociale inspectie of de gezondheidszorg, of de speciale steun voor slachtoffers. Verwijzingen kunnen ook afkomstig zijn van sociale diensten, advocaten, andere gespecialiseerde centra, immigratie en consulaire 82

diensten en burgers. Enkele andere slachtoffers kunnen rechtstreeks contact opnemen met de diensten, maar zelf-verwijzing is zeer zeldzaam.


Tijdens de detectiefase wordt een eerste onderzoek uitgevoerd om te beoordelen of de onderschepte persoon een potentieel slachtoffer is. Detectie en identificatie is een moeilijke en gevoelig taak, zoals blijkt uit het grote aantal geïdentificeerde slachtoffers die uiteindelijk onzichtbaar blijven. Wanneer hulpverleners onvoldoende opleiding hebben, kunnen ze de slachtoffers niet herkennen of passende maatregelen nemen om ze in veiligheid te brengen. Om deze reden, krijgt de Belgische rechtshandhaving en eerstelijns hulpverleners regelmatig training.

Onderzoek Voor de Belgische politie, is criminele inlichtingen analyse het cruciale instrument dat leidt tot een onderzoek naar mensenhandel. In het algemeen zijn er drie mogelijke scenario’s: 1. het slachtoffer ontsnapt haar misbruikers om hulp te zoeken(gebeurd zelden); 2. een onderzoek wordt gestart op basis van ter plekke gevonden informatie (bijvoorbeeld door middel van surveillance, verhoor en onderzoek); 3. een onderzoek wordt gestart op basis van informatie van de burgers, gesprekspartners of informanten die een ongewone situatie signaleren of inzicht bieden in de politie-informatie. Deze door inlichtingen geleide en proactieve onderzoekstechniek, helpt de rechtshandhaving, overtreders, methoden, kenmerken en eigenschappen te begrijpen. Ze richten hun zoektocht in en rond de omgeving van het slachtoffer, zonder te hoeven wachten op het slachtoffer om naar voren te komen en een verklaring af te leggen om het onderzoek te starten (reactief onderzoek). Vaak stemt een slachtoffer pas nadat zijn of haar misbruikers zijn gearresteerd, in met het afgeven van een verklaring (bijvoorbeeld in geval van seksuele uitbuiting, voelen vrouwen zich veiliger om het misbruik te melden wanneer de pooier is gearresteerd.) 83

Het onderzoek kan ook contacten met het land van herkomst betrekken, om van bepaalde informatie van de lokale wetshandhavingsinstanties na te gaan over de vraag of, bijvoorbeeld, een verondersteld slachtoffer ontbreekt, om te


controleren of een vermoedelijke mensenhandelaar bekend is actief te zijn in de prostitutie handel in zijn land, om een achtergrond controle uit te voeren op verdachten, of gewoon om de nummerplaat van het voertuig van een buitenlandse verdachte te controleren. (zie ook de paragraaf over het transnationale verwijzing mechanisme) Regelmatige patrouilles worden uitgevoerd door de politie of andere inspectiediensten om mogelijke gevallen van mensenhandel met betrekking tot individuen, bedrijven of andere instellingen die verdacht zijn. Met het gebruik van de aanwijzingen die door het netwerk van gespecialiseerde magistraten voor mensenhandel van de Raad van openbare aanklagers en van de nationale indicatoren voor de identificatie van de slachtoffers zijn verzameld. De principes die opsporing en vervolging in het Belgische systeem leiden zijn gericht op mensenrechten: ••

Niet-bestraffing van het slachtoffer / geen tweede slachtofferschap: potentiële slachtoffers kunnen worden vastgehouden en zelfs vervolgd voor immigratie misdrijven, in het bezit van valse documenten, of als de daders van misdaden in het geval van gedwongen criminele activiteiten. Het beginsel van non-straf, stelt daarom dat slachtoffers van mensenhandel niet gestraft moeten worden voor illegale activiteiten waar ze gedwongen waren zich aan te verbinden;

••

Onderzoeken zijn gecentreerd rond de daders, niet de slachtoffers;

••

Opzetten van een vertrouwensrelatie tussen de frontlinie hulpverleners en slachtoffers is van cruciaal belang, zowel in de onderzoeksfase om de persoon uit de uitbuitende omgeving te verwijderen en tijdens de vervolging, zodat het slachtoffer samenwerkt met justitie;

••

Een multidisciplinaire aanpak is essentieel om de slachtoffers in veiligheid te brengen en het herstel zo vroeg mogelijk te starten.

Detectie en identificatie 84

Een slachtoffer wordt gedetecteerd op basis van zijn of haar verklaring of op basis van indicatoren en rode vlaggen die helpen tekenen van slachtoffers te identificeren. Eerste lijn hulpverleners moeten voldoen aan dringende en fundamen-


tele behoeften van de persoon en informeert hem of haar over de bescherming van de slachtoffers door een meertalige bijsluiter. De folder, beschikbaar in 27 talen, helpt slachtoffers om hun situatie te begrijpen en de steun die ze kunnen verwachten. Het legt uit wat mensenhandel is, bevat de contactgegevens van de drie opvangcentra en beschrijft hun diensten. Of het interview nu wordt uitgevoerd door de politie of opgeleide hulpverleners, bepaalde kwaliteitseisen moeten altijd worden behaald. Interviews moeten plaatsvinden in een veilige en vertrouwelijke omgeving en in een taal die het slachtoffer gemakkelijk kan begrijpen. Het is cruciaal om zorgvuldig gescreende en gekwalificeerde tolken te betrekken, eventueel opgeleid om te werken met kwetsbare groepen, of opgeleid op mensenhandel. Slachtoffers moeten worden geïnformeerd over hun rechten, in lijn met de “vier C’s ‘benadering: a) Vertrouwelijkheid, (Confidentiality) b) Controle van de kant van het slachtoffer over de mogelijkheid om het interview te stoppen op elk gewenst moment, om iemand aanwezig te laten zijn voor ondersteuning, om vragen te stellen en om zijn of haar privacy en vertrouwelijkheid gerespecteerd te zien, (Control) c) samenwerking met de politie, justitie en / of NGO’s, (Cooperation) d) de toestemming van de persoon aan het gesprek. (Consent) De toepassing van de “vier C’s ‘aanpak zorgt ervoor dat de mensenrechten van de slachtoffers worden gerespecteerd. De eerstelijns hulpverleners die een slachtoffer identificeren nemen de volgende stappen:

De rol van het Openbaar Ministerie Op dit punt voert het Openbaar Ministerie een formele identificatie van de betrokkene om te beoordelen of hij of zij de 85

speciale bescherming status kan worden geboden.


Op elk moment kan het slachtoffer beslissen om een verklaring tegen haar daders af te leggen. De persoon heeft het recht om een verklaring anoniem in te dienen bij het Openbaar Ministerie. De verklaring kan worden gefilmd zodat het Hof niet alleen de feiten hoort, maar ook het slachtoffer en haar emotionele toestand kan zien. In België hoeven de slachtoffers niet te verschijnen in de rechtbank. In België raden een aantal officieren van justitie die werken met slachtoffers van mensenhandel het gebruik van het PEACE-model interview aan. Het PEACE-model, ontwikkeld in de jaren 1990 als een manier om de verspreiding van valse bekentenissen als gevolg van een beschuldigende verhoor stijl te voorkomen, gaat ervan uit dat een relaxed persoon, met wie de interviewer een binding heeft, meer bereid is om samen te werken met justitie. Van de kant van de interviewer, houdt de planning en voorbereiding proces rekening met alle beschikbare informatie en is bedoeld om de belangrijkste kwesties en doelstellingen te bepalen. Het interview richt zich meestal op de reconstructie van het verhaal van het slachtoffer vanaf het begin, waar de handel begon in het land van herkomst. Voorbereiding is een belangrijke stap, omdat de uiteindelijke verklaring het succes van het gesprek bepaalt en dientengevolge kan het positieve resultaat van het gehele onderzoek ervan afhangen. Als voorbeeld van een succesvolle aanpak om slachtoffers te interviewen, heeft het Openbaar Ministerie in Gent richtlijnen ontwikkeld, die een gestructureerde interview aanpak bevorderen, in tegenstelling tot een narratieve benadering. De reden achter deze voorkeur van interview methodiek is dat de verklaring van het slachtoffer soms tegenstrijdigheden blijkt te bevatten die tijdens het proces tegen hem of haar gebruikt kunnen worden. Om dergelijke valkuilen te vermijden, moeten interviews zich richten op de belangrijkste elementen van het onderzoek naar bewijzen, met name:

86

••

de werking van het werven, vervoeren, opvang en het beheersen een persoon,

••

de gebruikte middelen -dwang, geweld, bedreiging, etc.

••

het doel -exploitatie.


De eerste fase Bedenktijd Als er geloofwaardige tekenen van slachtofferschap zijn, moet elk vermoedelijke slachtoffer worden doorverwezen naar een van de drie erkende en toegewijde opvangcentra voor slachtoffers van mensenhandel. Als het slachtoffer een verklaring afgeeft aan de politie en besluit om het programma slachtofferhulp te volgen, wordt hij of zij toegelaten tot de opvang en een drie maanden durende verblijfsvergunning verleend. Als het slachtoffer tijd nodig heeft om een beslissing te nemen, kan hij of zij worden toegelaten tot de opvang onder de zogenaamde bedenktijd. Gedurende deze tijd, die in België 45 dagen is, kunnen de slachtoffers niet worden uitgezet, ze worden sociale bescherming geboden, tijd om te rusten en te herstellen, diensten en voordelen, ongeacht hun immigratie of andere status, of hun bereidheid om samen te werken met de autoriteiten. Slachtoffers kunnen deze tijd gebruiken om een weloverwogen beslissing over de vraag om wel of niet een klacht in te dienen.

Opvangcentra Er zijn momenteel drie erkende steunpunten in België: Pag-Asa in Brussel, Surya in Luik, voor Wallonië, en Payoke in Antwerpen, voor Vlaanderen. Minderjarige slachtoffers worden meestal ondergebracht in centra voor niet-begeleide minderjarigen, zoals het Esperanto, in Wallonië, en Minor N’Dako-Juna in Brussel. Het bijstand programma, vergelijkbaar voor alle drie de centra, duurt meestal twee tot drie jaar. Het is ontworpen om het slachtoffer van de eerste verwijzing tot het einde van de gerechtelijke procedure te ondersteunen en is gericht op het helpen van de cliënt om volledige autonomie en zelfredzaamheid te bereiken. Wanneer de persoon is geïdentificeerd als slachtoffer, wordt vastgesteld of hij of zij in aanmerking komt voor hulp en treedt hij of zij toe tot het begeleiding 87

programma. In de meeste gevallen worden de slachtoffers verwezen naar het centrum door de politie en zijn daarom al geïdentificeerd als slachtoffer van mensenhandel.


De opvangcentra zijn de aanbieders van de meeste van de diensten ter beschikking gesteld aan de slachtoffers, namelijk: –

Individuele steunpakket - Case managers werken met elk slachtoffer om een aangepast steunpakket te ontwikkelen hoe om te gaan met trauma, herstellen van een gevoel van controle over zijn of haar leven en het ondersteunen van sociale re-integratie.

–

Woonzorg - De centra bieden huisvesting in de vorm van ongeïdentificeerde beschermde schuilplaatsen. Als alternatief kunnen slachtoffers particuliere accommodatie kiezen en wordt er flexibele ondersteuning aangeboden door het personeel van het centrum, maar het wordt aanbevolen dat het slachtoffer wordt gehuisvest in een opvanghuis, wanneer de alternatieve huisvesting in hetzelfde milieu zou zijn als waarin hij of zij is misbruikt of waar hij of zij in gevaar kan komen.

– Psychologische ondersteuning - Slachtoffers krijgen psychologische ondersteuning en begeleiding om het genezingsproces te ondersteunen. –

Rechtshulp - Juridische advies, zoals begeleiding en informatie, wordt aangeboden om de klant te informeren over zijn of haar wettelijke rechten en plichten, in een taal die het slachtoffer kan begrijpen. Juridische ondersteuning wordt gegeven om rechtszaken na te streven tegen de daders van de slachtoffers in het Belgische rechtssysteem. Het slachtoffer krijgt ook gegarandeerd toegang tot een tolk en een advocaat, indien gewenst of nodig. Deze diensten zijn bedoeld om slachtoffers te helpen een onafhankelijke en weloverwogen beslissing te maken over de vraag of een klacht in te dienen tegen hun uitbuiters. De opvangcentra kunnen ook civiele actie ondernemen, hetzij voor hun rekening of voor rekening van het slachtoffer.

– Administratieve Ondersteuning - Het centrum helpt slachtoffers bij hun aanvraag voor een verblijfsvergunning, werkvergunningen en reisdocumenten en helpt ze bij toegang tot gezondheidszorg en andere sociale diensten. – Ondersteuning voor sociale inclusie - De centra spelen een belangrijke rol in het helpen van slachtoffers met de wederopbouw van hun leven. Zij verstrekken informatie over de mogelijkheden voor slachtoffers over voortgezet onderwijs, beroepsopleiding, arbeidsbemiddeling en de integratie in de Vlaamse of Franstalige regio’s te vergemakkelijken, ook op de sociaaleconomische aspecten van re-integratie. Zij kunnen ook slachtoffers helpen bij het vinden van geschikte huisvesting nadat ze de opvang verlaten. 88

–

Bijstand in Repatriëring - De centra werken nauw samen met de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) en Caritas om de repatriëring van klanten die willen terugkeren naar hun land van herkomst te vergemakkelijken. De


centra maken ook gebruik van verwijzing netwerken, zowel in België als in de landen van herkomst, om de best mogelijke terugkeer naar huis voor de slachtoffers te garanderen. –

Voorlichting en opleiding - De centra worden verder ingezet voor het opleiden van het publiek over de problemen rond mensenhandel, kunnen ze aanbevelingen doen aan de betrokken autoriteiten, en informatie verstrekken over de bescherming en bijstand aan slachtoffers.

Het slachtoffer wordt aangemoedigd om zijn of haar identiteit door middel van een paspoort of gelijkwaardig reisdocument te bewijzen, of door het tonen van zijn of haar nationale identiteitskaart. Bij het ontbreken van een verblijfsdocument zijn de opvangcentra gemachtigd om namens het slachtoffer, de aanvraag in te dienen voor een verblijfsvergunning certificaat aan de Dienst Vreemdelingenzaken. Het Federaal Migratie Centrum en de gespecialiseerde opvangcentra hebben een elektronisch ingediende zaken systeem ontwikkeld om het rechtszaak management te stroomlijnen en te harmoniseren, genaamd Eldorado. Via e-filing wordt elke zaak opgenomen in de database door het invoeren van de basis-relevante informatie met betrekking tot de start, de voortgang en het einde van de procedure van de slachtoffers. Het systeem biedt het voordeel van het verzamelen van alle elementen van de verklaring en informatie van een slachtoffer in een enkel bestand en database beheerd door het centrum, in volledige overeenstemming met de hoogste privacy normen en voorschriften.

Recht om te blijven België heeft een specifieke verblijfsvergunning procedure voor slachtoffers van mensenhandel. Het verlenen van een vergunning wordt afhankelijk gesteld van de samenwerking met de gerechtelijke autoriteiten. Om in aanmerking te komen voor de ‘slachtoffer status “, moet de betrokken persoon voldoen aan drie fundamentele eisen: 1) verbreken van contacten met vermoedelijke uitbuiters, 2) de hulp aanvaarden van een gespecialiseerd opvangcentrum en 89

3) samen werken met justitie door het indienen van een klacht of het maken van een verklaring (behalve tijdens de bedenktijd).


Er dient te worden opgemerkt dat in het Belgische status van slachtoffer-systeem, een verklaring, bedoeld als eigen verklaring van de ervaring van het slachtoffer, voldoende bewijs is van de samenwerking; er is geen verplichting om een formele klacht in te dienen. Op dit punt kan het slachtoffer besluiten om terug te keren naar zijn of haar land van herkomst.

De tweede fase Als het slachtoffer beslist te blijven en samen te werken in de strafrechtelijke vervolging, komt hij of zij in aanmerking voor een drie maanden durende registratie afgegeven door de Dienst Vreemdelingenzaken. Dit document is geen echte verblijfsvergunning maar een certificering van een tijdelijk recht op verblijf op het grondgebied om asiel aan te vragen of om een andere verblijfsvergunning en kan zowel aan de EU-burgers als aan onderdanen van derde landen worden toegekend. Aan het einde van de drie maanden, wordt het slachtoffer een zes maanden durend bewijs van inschrijving in het register van buitenlanders verleend indien het Openbaar Ministerie bevestigt dat: 1) de persoon moet worden beschouwd als een slachtoffer van mensenhandel of van verzwaarde vormen van mensensmokkel, 2) als onderzoeken of juridische procedures nog in behandeling zijn, 3) de persoon bereid is om samen te werken aan de juridische stappen, 4) de persoon alle contacten met de vermoedelijke daders heeft verbroken, 5) de persoon niet beschouwd wordt als een potentiële bedreiging voor de openbare orde of de nationale veiligheid. Als het Openbaar Ministerie bevestigt dat de voorwaarden aanwezig zijn om een voorlopige status van slachtoffer van mensenhandel toe te kennen, instrueert de Mensenhandel afdeling van de Dienst Vreemdelingenzaken de gemeente 90

om een zes maanden durend bewijs van inschrijving te verlenen. Deze status kan zolang de rechtsvordering aanhangig is vernieuwd worden en kan worden omgezet in verblijfsstatus voor lange termijn, afhankelijk van de voortgang van de


rechtszaak. Het slachtoffer in het bezit van dit registratiebewijs wordt ook de toegang tot opleiding en werkgelegenheid toegekend (met een arbeidskaart C) en aan de sociale zekerheid door het federale sociale systeem of door zijn of haar opvangcentrum. De Dienst Vreemdelingenzaken kan op elk moment de verblijfsvergunning onder bepaalde omstandigheden in trekken. Een drie maanden registratiebewijs kan worden ingetrokken wanneer: ••

is vastgesteld dat de houder vrijwillig hernieuwde contacten met de vermoedelijke daders onderhoud;

••

het slachtoffer niet langer samen werkt met het Openbaar Ministerie;

••

het slachtoffer wordt beschouwd als een potentiële bedreiging voor de openbare orde of de nationale veiligheid.

Een zes maanden verblijfsvergunning kan worden ingetrokken wanneer: ••

de gerechtelijke autoriteiten hebben besloten om de zaak te sluiten;

••

de samenwerking van het slachtoffer misleidend zijn of de klacht frauduleus of ongegrond bleek.

Dit systeem is niet alleen van toepassing op onderdanen van derde landen, maar ook voor de EU-burgers die niet een gunstige status hebben.

Eindfase van het mechanisme In de laatste fase, kan het slachtoffer geconfronteerd worden met een van de volgende situaties: 1) Het verlenen van een verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd 91

De bevoegde minister of zijn/haar plaatsvervanger mag een permanente verblijfsvergunning verlenen aan het slachtoffer bij: ••

de klacht of de verklaringen hebben geleid tot een juridische veroordeling van de daders;


••

het Openbaar Ministerie heeft de kosten voor mensenhandel of mensensmokkel ingehouden onder verzwarende omstandigheden.

Op dit punt wordt de persoon verzocht om bewijs van identiteit te presenteren. Als het slachtoffer niet in het bezit is van een document, moet hij of zij de autoriteiten informeren over de stappen die zijn genomen om zijn of haar identiteit vast te stellen. In het geval dat het slachtoffer niet in staat is een dergelijk document te tonen, zullen de Belgische autoriteiten de nodige maatregelen nemen om de identiteit van de persoon vast te stellen. 2) Terugkeer In sommige gevallen, geeft het slachtoffer er de voorkeur aan om terug te keren naar zijn of haar land van herkomst. In deze gevallen wordt contact gemaakt met de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) om de terugkeer en herintegratie te regelen, die begeleiding voor vertrek, transport en hulp na aankomst, het verzamelen en het verstrekken van tijdige informatie over de voorwaarden voor de re-integratie kunnen omvatten. De ontwikkeling van een op maat gesneden re-integratie plan en het toezicht op en de follow-up van de repatrianten ‘re-integratieproject.

92


slachtoffer wil terugkeren

opvang maakt afspraken

IOM PLAN VOOR TERUGKEER EN REÏNTEGRATIE

REIZEN WORDT GEREGELD VIA IOM, HET ASIEL OF ONAFHANKELIJK VAN DE OPDRACHTGEVER

CLIENT WORDT VERWEZEN NAAR IOM

CLIENT IS VOORZIEN VAN EEN LIJST MET CONTACTPERSONEN VAN DE DIENSTVERLENERS

CLIENT KAN HULP KRIJGEN IN HONGARIJE

slachtoffer kiest om terug te keren op zichzelf

RISKEREN EN BEHOEFTE BEOORDELING

EEN VÓÓR VERTREK INDIVIDUEEL BEOORDELING PLAN WORDT UITGEWERKT MET DE CLIËNT

OPVANG MAAKT CONTACT MET DIENSTVERLENERS IN HONGARIJE DOOR MIDDEL VAN DATABASES OF SLACHTOFFERHULP SERVICE

CLIENT WORDT AFGERADEN TERUG TE GAAN GEZIEN DE RISICO'S OF DREIGINGEN

CASEMANAGER HELPT DE CLIËNT MET ONTWIKKELEN VAN EEN ALTERNATIEF PLAN VOOR EEN VERBLIJF IN BELGIË

HULP IN DE PLAATS VAN HERKOMST IS AFHANKELIJK VAN EIGEN INITIATIEF SLACHTOFFER

CLIENT WEIGERT TE BLIJVEN. OPVANGCENTRUM WERKT MET DE RECHTSHANDHAVING OP RISICOBEHEERSPLAN

CLIENT WORDT VERWEZEN NAAR EEN ONTVANGENDE ORGANISATIE VOOR RESIDENTIËLE OF AMBULANTE HULP

REIS WORDT GEREGELD VIA IOM, HET ASIEL OF ONAFHANKELIJK VAN DE OPDRACHTGEVER

CONTACT WORDT GELEGD MET DE WETSHANDHAVINGSINSTANTIES IN HONGARIJE OM SLACHTOFFERS TERUGKEER VOOR TE BEREIDEN

SLACHTOFFER ONTVANGT BIJSTAND VIA DE ONTVANGENDE ORGANISATIE IN HONGARIJE

3. Flowchart: Veilige terugkeer

Einde van de procedure De politierechter van het Openbaar Ministerie kan autonoom en op elk moment beslissen dat de betrokkene niet langer wordt beschouwd als een slachtoffer van mensenhandel. De beslissing wordt genomen na overleg met de rechtshand93

having en/of inspectiediensten, de gespecialiseerde opvangcentra en de Dienst Vreemdelingenzaken.


Strafrechtelijke en civiele procedures Overzicht van de rechterlijke macht in België In België zijn er vijf grote gerechtelijke gebieden, elk binnen de bevoegdheid van een hof van beroep: Brussel, Luik, Bergen, Gent en Antwerpen. Elk van deze gebieden is verdeeld in gerechtelijke arrondissementen met hun eigen rechtbank van eerste aanleg. Er zijn 12 gerechtelijke arrondissementen in het land en 9 arbeids en 9 rechtbanken van koophandel. Twee vormen van genoegdoening zijn beschikbaar in het Belgisch rechtssysteem: gewone rechtsmiddelen en buitengewone rechtsmiddelen. De gewone schadevergoeding procedure kan bestaan uit: ••

een bezwaar, wanneer de verweerder bezwaar maakt tegen een vonnis en de zaak kan worden herzien door de rechter die het vonnis heeft uitgesproken.

••

een beroep op punten feitelijk en rechtens die kunnen worden uitgeoefend door een van de betrokken, niet alleen de veroordeelde partijen, maar ook een partij die schadevergoeding eist, een aanvrager van een verdachte of het Bureau van de Staat Counsel. Het beroep wordt altijd door een rechtbank beschouwd, hoger dan degene die het aanvankelijke oordeel velde.

94


Overzicht van de rechtbanken die te maken hebben met een hoger beroep: 6. Tabel: Overzicht van beroep Oordeel

Beroep

Burgerlijke overheid

Civiele zaken

Gerecht van eerste aanleg (civiele sectie)

Handelszaken

Commerciële rechter

Politierechtbank

Strafzaken

Rechtbank van eerste aanleg (Criminal rechter)

Civiele zaken

Rechtbank van eerste aanleg (burgerlijke rechter)

Arbeid tribunaal

Arbeid rechter

Rechtbank van eerste aanleg

Hof van beroep

Handelsrechtbank

Hof van beroep

Wanneer de rechter in hoger beroep een definitieve uitspraak geeft, kunnen de partijen nog steeds in beroep over rechtsvragen bij het Hof van Cassatie. Het beroep bij het Hof van Cassatie is een buitengewone procedure die niet in aanmerking komt als derde instantie, zoals de rechter niet opnieuw de feiten zal onderzoeken, maar is slechts bevoegd voor de controle op de interpretatie van de wet. Strafrechtelijke en civiele procedures Onderzoek Een strafzaak in België bestaat uit onderzoek en het proces. In de meeste gevallen wordt het onderzoek uitgevoerd door de officier van justitie of een onderzoeksrechter. Tijdens de onderzoeksfase, wordt het bewijs verzameld om vast te stellen of er een misdrijf is gepleegd en of de daders kunnen worden geïdentificeerd. Voor een strafrechtelijke procedure in 95

mensenhandel zaken in België, worden de verklaringen uitgebracht door slachtoffers gebruikt als bewijs. Als het slachtoffer niet meer in het land is, kan het openbaar ministerie of de onderzoeksrechter hem of haar interviewen per video-


conferentie of telefoonconferentie of in het land van herkomst (door middel van wederzijdse rechtshulp of via de Joint Investigation Team). Proces Als gevolg van een onderzoek, wordt een zaak ofwel gesloten of verwezen naar een rechtbank voor berechting. Zodra het slachtoffer een rapport heeft ingediend of een verklaring heeft afgelegd, is hij of zij niet verplicht om te verschijnen in de rechtbank en te getuigen tegen de mensenhandelaren. Uitzonderlijk, kan het slachtoffer worden gedagvaard voor de rechtbank als getuigen als de rechter van oordeel is hun aanwezigheid noodzakelijk is. Dit is echter zeer zeldzaam. In het geval het slachtoffer wil getuigen, staat het Wetboek van strafvordering toe dat de persoon voor de rechter verschijnt zonder de aanwezigheid van de verdachte (art. 73). Tijdens de rechtszaak zal de rechtbank het bewijsmateriaal onderzoeken en bepalen of de verdachte schuldig is of niet. Bij een veroordeling op sommige of alle punten, kan een straf worden opgelegd. Echter, kan de rechter de verdachte ook onschuldig verklaren, wanneer er tegen hem/haar juridisch onvoldoende bewijs om te veroordelen. Veroordeelde mensenhandelaren in België kan een gevangenis straf van 1 tot 5 jaar worden voorgeschreven en een boete van 500 tot 50.000 euro. De boete zal worden vermenigvuldigd met het aantal geïdentificeerde slachtoffers, waarbij het alle slachtoffers omvat en niet alleen degenen die in het programma zijn opgenomen. De veroordeling kan oplopen tot een gevangenis straf van 15 jaar en een boete tussen 1.000 en 150.000 Euro, indien er verzwarende omstandigheden zijn. De boete zal ook worden vermenigvuldigd met het aantal geïdentificeerde slachtoffers. De rechten van slachtoffers Getuigenbescherming 96

Een reeks van getuigenbescherming maatregelen zijn goedgekeurd in 2002 en geeft bepaalde voordelen om slachtoffers te beschermen die in gevaar zijn voor represailles:


••

begeleiding;

••

preventieve politiepatrouilles;

••

registratie van inkomende en uitgaande telefoongesprekken;

••

verstrekken van een geheim telefoonnummer, beschermd kenteken voor de auto, mobiele telefoon voor noodoproepen;

••

fysieke bescherming;

••

verhuizing voor maximaal 45 dagen.

Bovendien geven deze wetten gedeeltelijke of volledige anonimiteit die door het Openbaar Ministerie of onderzoeksrechter kan worden verleend en gebruikt om getuigen in bedreigende situaties te beschermen. Bij mensenhandel wordt volledige anonimiteit meestal verleend voor gevallen waarbij een criminele organisatie (gedefinieerd door de Belgische wet als een georganiseerd netwerk van twee of meer mensen, met het doel om criminele activiteiten uit te voeren om financieel voordeel te verkrijgen), of wanneer de misdrijf is herhaald. Echter, in de mensenhandel procedure brengt anonimiteit slechts gedeeltelijke voordelen voor de slachtoffers, omdat mensenhandelaren gemakkelijk kunnen inzien, uit de aard van de beschuldigingen tegen hen, wie de beschuldigingen heeft geuit.

Recht op informatie over gerechtelijke procedures Slachtoffers van mensenhandel die een civiele aanklacht doen in het strafproces hebben recht op toegang tot informatie over de ontwikkelingen in hun zaak. De wet bepaalt dat de benadeelde partijen het recht hebben om op de hoogte gehouden te worden van de uitspraak van de rechter of van het vervallen van de zaak.

97


Juridisch advies Slachtoffers die aanklachten tegen hun daders als benadeelde partij hebben voor een strafrechter, hebben recht op gratis juridisch advies en vertegenwoordiging. De gespecialiseerde centra maken in het algemeen de nodige regelingen voor hun cliënt, met inbegrip van interpretatie.

Interpretatie Buitenlandse burgers in België hebben het recht om te vragen om een gratis tolk wanneer ze de taal niet officieel spreken. Ze kunnen er ook voor kiezen om hun eigen verklaring te schrijven.

Compensatie Wanneer het slachtoffer een financiële compensatie verzoekt bij het strafproces, moet hij of zij een civiele vordering in de strafprocedure indienen. Civiele actie kan mede namens het slachtoffer worden ingediend door het opvangcentrum. De claim kan verwijzen naar alle soorten van schade, zoals lichamelijk letsel en de daarmee samenhangende medische kosten, morele schade, materiële schade, verloren lonen, enz. Als de handelaar schuldig wordt bevonden, zal de rechter uitspraak doen over de civiele vordering van het slachtoffer en besluiten dat hij of zij recht heeft op schadevergoeding. De rechtbank zal dan de omvang van de schade evalueren. Specifieke bepalingen van het Belgische Wetboek van Strafrecht overwegen confiscatie van de activa van de daders en het gebruik van dergelijke middelen om schadeclaims te betalen. 98

Echter, soms is het moeilijk voor slachtoffers om een schadevergoeding van de dader te verkrijgen. Het is niet ongewoon voor de daders om regelmatig al hun activa naar het buitenland te verplaatsen, voorafgaand aan het onderzoek en het


arrest, waardoor inbeslagname en ontneming van vermogensbestanddelen onmogelijk of slechts gedeeltelijk mogelijk is. Wanneer activa van veroordeelde mensenhandelaren in beslag worden genomen door de staat, gaan ze naar de federale schatkist. Het Belgische Centraal Bureau voor de inbeslagneming is het officiële verrekeningshuis voor alle gegevens met betrekking tot confiscatie van de activa en heeft tot taak de coördinatie en de uitvoering van inbeslagneming en verbeurdverklaring via rechterlijke bevelen mogelijk te maken. Het Centraal Bureau voor de inbeslagneming en de confiscatie is een lid van CARIN, het Camden Assets Recovery Inter-Agency Network, een grensoverschrijdend en inter-agency rechtshandhaving instrument ter bevordering van een gecoördineerde en geïntegreerde aanpak van het identificeren en verwijderen van de winst uit de georganiseerde criminele activiteiten. Het Fugitive Asset Search Team (FAST) is een werkgroep van de federale politie die verantwoordelijk is voor voortvluchtig onderzoek, waarvan de rol onlangs is uitgebreid met het zoeken naar eigendommen en bezittingen van aangeklaagde criminelen. In België kan een slachtoffer van mensenhandel ook een beroep doen op de hulp van de Commissie van het Fonds voor financiële hulp aan slachtoffers van opzettelijke gewelddaden door het indienen van een verzoek om financiële bijstand. Het fonds, opgericht in 1985, is niet gebaseerd op de aansprakelijkheid van de staat wegens niet voorkomen dat het misdrijf te plegen tegen de slachtoffers, maar op het beginsel van collectieve solidariteit. Om toegang te krijgen tot financiële bijstand, zijn bepaalde voorwaarden van toepassing: ••

het slachtoffer moet aantonen dat een opzettelijke daad van geweld is gepleegd,

••

de daad van geweld moet zijn gepleegd op het grondgebied van België,

••

het slachtoffer moet ook aantonen dat hij of zij ernstige lichamelijke of psychische schade heeft geleden als een direct gevolg van de daad van geweld.

Een speciale procedure wordt ter beschikking gesteld aan de slachtoffers van strafbare feiten die in andere EU-lidstaten 99

heeft plaatsgevonden. Bovendien kan het Fonds ook bijstand verlenen als de dader onbekend is of niet verantwoordelijk was voor zijn/haar daden.


Er dient te worden opgemerkt dat de Commissie enige financiële steun kan verlenen, en geen compensatie. In het bijzonder, zijn er drie soorten steun: 1. De primaire steun wordt toegekend als financiële steun voor de geleden schade, indien de schade wordt geschat tussen de 500 en 62.000 euro. 2. De noodhulp kan worden afgegeven wanneer een vertraging in de levering van de primaire steun van de aanvrager aanzienlijke schade kan veroorzaken. Het geldt voor schade tussen de 500 en 15.000 euro en kan worden aangevraagd nadat de civiele procedure is gestart of de klacht wordt ingediend. 3. aanvullende steun wordt verleend in aanvulling op de belangrijkste hulp, wanneer de schade aanzienlijk is gegroeid in de tijd. Een terugkerend slachtoffer kan een schriftelijk verzoek sturen aan de Commissie bij de organisatie die officieel verantwoordelijk is in Hongarije voor de bijstand aan slachtoffers compensatie aanvraag, door middel van het indienen van een standaardformulier.

Nationale Verwijzing Mechanisme van Nederland De release van het Project Nationale Verwijzing Mechanisme mensenhandel In oktober 2013 hebben het ministerie van Veiligheid en Justitie, het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid initiatief genomen tot het project Nationale Verwijzing Mechanisme mensenhandel.93 Het doel van het Nederlandse nationale verwijzing mechanisme is de hulp en ondersteuning van slachtoffers van mensenhandel te verbeteren en te structureren en de vervolging van de daders. Echter, in tegenstelling tot België is dit niet bereikt via een wettelijk kader met het bepalen van de rollen, verantwoordelijkheden, rechten en 100

plichten van alle betrokkenen, maar door te werken aan een geïntegreerde aanpak van de bestrijding van mensenhandel. 93 http://www.wegwijzermensenhandel.nl/algemeneinformatie/ (06/08/2015)


Het Nederlandse verwijzing mechanisme bestaat uit drie kernpunten: zorg, vervolging en voor niet-Nederlandse slachtoffers, verblijfsvergunningen. Dit kan worden gevisualiseerd in drie pijlers.94

TERUG

Slachtoffers behoeften en wensen die zullen worden bepaald op basis van verschillende evaluaties, waarna een op maat gemaakt programma zal worden ontworpen en toegepast.

STRAFPROCES

101

ZORG EN ONDERSTEUNING

VERBLIJF EN WONING 4. Flowchart: Drie pijlers van het Nederlandse system

94 ibid


Na te zijn herkend en geïdentificeerd als een mogelijk slachtoffer van mensenhandel, wordt de mogelijkheid op een strafrechtelijke procedure beoordeeld, de eerste pijler. Gedurende deze periode heeft het slachtoffer het recht om te helpen en te blijven, waarbij de tweede en derde pijlers van de Nederlandse aanpak zijn. Slachtoffers hebben recht op zorg, die is aangepast aan hun specifieke behoeften en kan variëren van hen te voorzien van algemene informatie over de procedure tot om ze te plaatsen in een beveiligde schuilplaats. Het aanbieden van niet-Nederlandse slachtoffers van drie maanden bedenktijd op grond van artikel B8/3 van de Vreemdelingenwet vormt de derde pijler van de Nederlandse aanpak. Deze handeling werd gelijktijdig gemaakt met artikel 273f Wet van Strafrecht toen het Nederlandse vreemdelingenrecht werd hervormd door de Vreemdelingencirculaire 2000, met de mogelijkheid van de B9-regeling. Deze regeling, die in 198895 actief werd, gaf vreemdelingen die slachtoffer of mogelijk slachtoffer of getuigen van mensenhandel zijn de mogelijkheid om tijdens de periode van onderzoek door de politie en het openbaar ministerie en het werkelijke proces legaal in Nederland te blijven. Deze regeling is een hybride omdat het zowel mogelijkheden biedt voor de vervolging van mensenhandelaren en omdat slachtoffers de optie krijgen om in Nederland te verblijven. Door dit te doen, zullen de slachtoffers ter beschikking van het openbaar ministerie blijven. Tegelijkertijd, ontvangt het slachtoffer het recht van tijdelijk verblijf en toegang tot Nederlandse voorzieningen en voordelen.96 Deze regeling geeft het slachtoffer meer autonomie, tijd en opties in de rapportage van de misdaden tegen hen gepleegd.97 Met de implementatie van het ‘Moderne Migratiebeleid’ werd de B9 omgedoopt in B8/3 en heet nu “woonplaats regeling mensenhandel” en is momenteel nog steeds toegankelijk voor niet-EU- en EU-slachtoffers van mensenhandel. De inhoud van het artikel is tijdens de overdracht hetzelfde in gebleven.98 Tijdens de bedenktijd op basis van B8/3, is het slachtoffer een wettelijke inwoner van Nederland en heeft toegang tot alle sociale diensten, de gratis juridische vertegenwoordiging (voor het geval dat het slachtoffer zich geen juridische bijstand kan veroorloven), medische en psychologische hulp, huisvesting en begeleiding. 95 Smit, M. & Boot, M. (2007)

102

96 Dettmeijer-Vermeulen, C. (2012) p. 288 97 Greenberg, M. & Ruback, R. (1992) 98 Comensha La Strada Nederland (2013)


De processen van de woonplaats, zorg en bijstand lopen gelijktijdig naast de strafrechtelijke procedure. Voor niet-Nederlandse slachtoffers worden deze processen als volgt gevisualiseerd: In geval van ontslag eindigd B8/3 te bestaan op basis van B9/12. Een tijdelijk verblijf op humanitaire grond is mogelijk.

Kiest geen klacht in te dienen, in welk geval het slachtoffer beperkt toegang heeft tot (sociale) services Opvang blijft mogelijk

ONTSLAG

Verblijf op basis van B8/3. Opvang is verzorgd, maar tijdelijk.

Potentieel slachtoffer is ‘gevonden’

Eerste uitvoerder oftewel politie

DIEN EEN AANKLACHT IN

IOM

ONDERZOEK

VEROORDELING


Bedenktijd (drie maanden) (mogelijk in geval van B8/3)

COSM

ONTSLAG

COMMENSHA

Ontslag uit verblijf (in geval van B8/3)

5. Flowchart: Het proces van woonplaats, zorg en bijstand

Vormen van uitbuiting en de rol en de positie van slachtoffers van mensenhandel De detectie en bescherming van slachtoffers staat centraal binnen het Nederlandse Nationale Verwijzing Mechanisme. Een succesvolle doorverwijzing van de slachtoffers biedt hen (betere) bescherming en ondersteuning en door het ver103

hogen van zowel de bescherming en ondersteuning, kan het ook de bereidheid bevorderen, om zich als slachtoffer te melden bij de autoriteiten. Dit moet ook de opsporing, vervolging en bestraffing van mensenhandelaren vereenvoudigen.

Het Nederlandse Nationale Verwijzing Mechanisme richt zich op alle vormen van uitbuiting, namelijk seksuele uitbuiting, arbeidsuitbuiting, uitbuiting door gedwongen bedelen of stelen, uitbuiting door middel van gedwongen opsluiting en ten slotte, mensenhandel met als doel orgaanverwijdering.99

Detectie van slachtofferschap Detectie van slachtofferschap begint met een adequate erkenning van signalen. Vaak zullen deze signalen worden gedetecteerd door de eerste lijn contacten (d.w.z. sociaal werkers, artsen, inspecteurs etc.) en de signalen zijn soms zeer duidelijk en herkenbaar, maar in sommige gevallen kan hun aard verborgen zijn. In het kader van het nationale verwijzingsmechanisme is een algemene lijst ontwikkeld. Een lijst van alle mogelijke signalen van mensenhandel is beschikbaar gesteld op de Nederlandse NRM website www.wegwijzermensenhandel.nl. Het is aan de professionele hulpverleners, om tijdens de interactie met het mogelijke slachtoffer deze signalen te detecteren, identificeren en categoriseren. Tijdens dit proces zal een beoordeling worden uitgevoerd en een follow-up door middel van verwijzing. Deze verwijzing moet het mogelijke slachtoffer begeleiden naar relevante instanties die adequaat kunnen ondersteunen en het slachtoffer helpen met zijn/haar wensen. Het is daarom noodzakelijk voor de verschillende betrokken partijen over voldoende expertise te beschikken, hoe het slachtoffer te identificeren en over voldoende kennis van de sociale kaart voor om succesvolle doorverwijzing te waarborgen en het slachtoffer de best mogelijke ondersteuning te bieden.

De identificatie, bescherming en opvang van slachtoffers Alle procedures met betrekking tot de identificatie en bescherming van mogelijke slachtoffers van mensenhandel worden nationaal gecoördineerd. Het is van essentieel belang dat professionals van verschillende organisaties in staat zijn om 104

signalen over slachtofferschap te detecteren, omdat slachtoffers zelden uit eigen beweging naar voren komen. Slacht99 http://www.wegwijzermensenhandel.nl/algemeneinformatie/ (06/08/2015)


offers van Nederlandse nationaliteit, alsmede slachtoffers die burgers zijn van andere EU-lidstaten kunnen, na identificatie, direct worden doorverwezen naar een opvangplaats, terwijl de niet-EU-burgers de mogelijkheid krijgen van een drie maanden bedenktijd om te beslissen of ze bereid zijn om de autoriteiten te helpen. Echter, deze bedenktijd is ook mogelijk voor EU-burgers die slachtoffer zijn geworden van mensenhandel. Deze bedenktijd is onderdeel van de Residence regeling voor mensenhandel die in het hoofdstuk B8.3 Vreemdelingencirculaire 2000 is vastgelegd. Als het vermoedelijke slachtoffer bereid is om samen te werken zullen ze een tijdelijke verblijfsvergunning (B8.3) voor de duur van het onderzoek door de politie, de RNM of de Inspectie SZW ontvangen. Aangezien deze organisaties ook verantwoordelijk zijn voor het verwijzen van het slachtoffer, hebben ze ook de mogelijkheid tot het geven van de toegang tot de drie maanden bedenktijd, die de Immigratie- en Naturalisatiedienst is via een M55 formulier kan geven. Als een slachtoffer vrijwillig meewerkt met de autoriteiten, maar geen vervolging kan worden gestart of succesvol voltooid, wordt het slachtoffer de mogelijkheid geboden om asiel aan te vragen of een niet-tijdelijk verblijf op humanitaire gronden. Zoals hierboven vermeld, is de detectie van slachtofferschap slechts de eerste stap in wat mogelijk een lang en uitgebreid proces is om de veiligheid van de slachtoffers te verzekeren. Bij vele gelegenheden zal de rol van de eerste lijn contacten eindigen bij de verwijzing. Deze organisaties kunnen dan ook niet verantwoordelijk worden gehouden voor toekomstige verwijzing en bijstand. Het is echter belangrijk voor een organisatie om controle te nemen en een overzicht te houden van de beslissingen over de toekomstige verwijzing en hulp. De belangrijkste redenen waarom het zo belangrijk is om een goed functionerend detectie systeem te hebben zijn: ••

de bescherming van slachtoffers;

••

slachtoffers moeten als zodanig worden behandeld en niet als daders, als ze worden gedwongen in de criminaliteit;

••

nadat een mogelijk slachtoffer wordt gedetecteerd en geïdentificeerd is het van het grootste belang om deze persoon te beschermen en te voldoen aan zijn/haar basisbehoeften. Dit werkt het beste met de hulp van een voldoende verwijzing mechanisme;

105

••

er zijn gewoonlijk meer slachtoffers dan degene eerst geïdentificeerd, omdat veel criminelen meerdere slachtoffers tegelijkertijd misbruiken;


••

belangrijke informatie kan worden verzameld die kan leiden tot een arrestatie en succesvolle vervolging;

••

als er een succesvolle vervolging volgt, kan het slachtoffer legaal schade en de gederfde inkomsten vorderen van de afperser.100

In de praktijk geeft dit de eerste lijn professionals signalen van mensenhandel en mogelijke slachtofferschap, welke bevindingen ze binnen de eigen organisatie kunnen melden. Dit zou een mensenhandel expert, leider of centraal meldpunt kunnen zijn. De organisaties die logischerwijs een rol spelen in de opsporing van mensenhandel en slachtofferschap en die de verantwoordelijkheid hebben om te handelen op deze verdenkingen, hebben interne procedures en duidelijk richtlijnen opgezet voor alle betrokken personen binnen de organisatie over waar ze hun bevindingen kunnen melden en wat van hen wordt verwacht. De personen die verantwoordelijk zijn voor het ontvangen en verwerken van de rapporten zijn zich ervan bewust dat ze kunnen doorsturen en de rapporten buiten de organisatie overdragen. Dit vereist kennis en inzicht in het bestaan van en de aanwezigheid van andere organisaties, zodat mogelijke slachtoffers zo goed mogelijke en passende hulp en opvang kan worden geboden. Op dit moment, zoals eerder vermeld, wordt het Nationale Verwijzing Mechanisme (NRM) afgerond. Dit biedt professionals en ambtenaren een overzicht van de opties beschikbaar om slachtoffers van mensenhandel te helpen en te ondersteunen. De officiële website getiteld ‘Signpost mensenhandel’ kan worden geraadpleegd via www.wegwijzermensenhandel.nl. De website wordt beheerd door een redactie bestaande uit vertegenwoordigers van het ministerie van Veiligheid en Justitie, Slachtofferhulp Nederland en CoMensha. De website geeft informatie over slachtofferschap en de opsporing en het stelt professionals in staat om elkaar te vinden en samen te werken in de bijstand en verwijzing van slachtoffers van mensenhandel. Binnen dit proces moeten veel organisaties worden opgenomen om te garanderen dat de bijstand aan slachtoffers succesvol is. Daarom moeten ze fungeren als schakels van een ketting. Met elkaar verbonden samenwerking is nodig om de 106

sterkte van de keten te garanderen. De signpost tracht dergelijke langdurige samenwerking tot stand te brengen en te 100 Ministerie van veiligheid en Justitie (2013) p.9.


zorgen voor uithoudingsvermogen en de kracht van de keten. Om de kracht en het succes van de keten te waarborgen, informeren ze relevante partijen, professionals, coördinatoren, slachtoffers en burgers over de opties voor het ontvangen van hulp en bijstand. Dit delen van informatie is gestructureerd en biedt een overzicht van de relevante Nederlandse organisaties die fungeren als regionaal zorgcoördinatoren. Door dit te doen bieden zij hun diverse gespecialiseerde diensten aan slachtoffers van mensenhandel in een bepaalde regio van het land. Vier stappen naar veiligheid Het Nederlandse nationale verwijzingssysteem noemt vier stappen om de veiligheid van het slachtoffer te garanderen tot een veilige zelfstandige terugkeer in de maatschappij volledig wordt bereikt. Dit proces omvat vier stappen waarin verschillende partijen een cruciale rol spelen. Schematisch zijn deze stappen en belangrijke spelers:101

107 101 Aangepast aan de situatie met betrekking tot de EU-burgers


6. Flowchart: Vier stappen naar veiligheid STAP 1

STAP 2

A. Identificatie van mogelijke slachtoffers

B. Zorg, ondersteuning en bescherming

1. Detectie

1. Onmiddellijk onderdak en behoeften te steunen:

•• Politie

•• regionale steun coördinatoren

•• Koninklijke Marechaussee Nederland

•• Geval en ondersteuning vergaderingen

•• Inspectie Sociale Zaken

•• Opvanghuizen (dwz Fier Fryslan, Horizon, Spirit, COSM, SMO):

•• Werkgelegenheid •• Meld Misdaad Anoniem

–

Ambulante zorg

•• Organisaties op het gebied van de immigratie

–

Dames/ Heren opvangplaatsen

•• Schuilplaatsen

–

Gespecialiseerde opvangplaatsen

•• medische professionals en hulpverleners

•• CoMensha

•• Gemeenten

•• COSM (HVO Querido, Jade, Humanitas)

•• NGO’s (dat wil zeggen FairWork / CoMensha)

•• COA

•• GGD-GHOR Nederland

•• Slachtofferhulp in Nederland

•• Kamer van Koophandel

•• GGD-GHOR Nederland

•• Immigratie- en Naturalisatiedienst •• Enz. 2. Registratie

2. Juridische ondersteuning •• Advocaten •• Slachtofferhulp in Nederland

•• CoMensha

•• Slachtofferhulp bureau/loket

•• Expertisecentrum Mensenhandel

•• Juridische bureau/loket

en mensensmokkel

3. Bescherming •• Politie •• Gespecialiseerde opvangplaatsen

108


STAP 3

STAP 4

C. Stijd: een geïntegreerde benadering

D. Steun voor onafhankelijkheid

1. Initiëren, stimuleren en te verbeteren

1. In Nederland

•• Taakgroep Mensenhandel 2. Opsporing en Vervolging

•• Schadefonds Geweldsmisdrijven

•• Politie

•• Immigratie- en Naturalisatiedienst Services

•• Koninklijke Marechaussee Nederland

•• NGO’s

•• Inspecties Sociale Zaken en Werkgelegenheid

2. Keer terug naar het land van herkomst

•• Openbaar Ministerie

•• Internationale Organisatie voor Migratie

•• Fiscale Inlichtingen- en Onderzoek Dienst

•• Dienst Terugkeer en Vertrek

3. Administratieve, fiscale en andere ingrepen

•• Return initiatieven/projecten

waaronder preventieve maatregelen

3. Andere: Daders

•• regionale informatie- & Expertise Centrum

•• Justitiële Inrichtingen Dienst

•• Beveiligingsnetwerk van Samenwerkingsverbanden

•• Reclassering

•• Gemeenten •• Belastingdienst •• Zaken/Private partners (dwz toerisme en landbouw) •• Nederlands Centrum voor Misdaad Preventie en Veiligheid

109

•• Slachtofferhulp in Nederland


Hoe uitbuiting te identificeren Verschillende organisaties maken gebruik van verschillende normen om een situatie van uitbuiting te identificeren. Uitbuiting is de belangrijkste voorwaarde om te bepalen of er sprake is van mensenhandel. Uitbuiting op zich wordt echter beschouwd als een duidelijk begrip. Uitbuiting, zoals gedefinieerd in artikel 1 van het kaderbesluit van de Raad van 19 juli 2002 inzake bestrijding van mensenhandel is, ‘ten minste, uitbuiting van de prostitutie van anderen of andere vormen van seksuele uitbuiting, gedwongen arbeid of diensten, slavernij of praktijken vergelijkbaar zijn met slavernij, dienstbaarheid of de verwijdering van organen en dit komt overeen met artikel 3.§a van het VN-protocol inzake de voorkoming, bestrijding en bestraffing van de handel in personen, vooral vrouwen en kinderen, tot aanvulling van het Verdrag van de Verenigde Naties tegen grensoverschrijdende georganiseerde misdaad. Behalve voor een algemeen doel van uitbuiting en met uitzondering van de mensenhandel met het oog op het wegnemen van organen. Deze definitie is nog steeds vaag en laat ruimte voor overheden om de mogelijke handelingen die passen binnen deze overkoepelende definitie te interpreteren. Dit is de reden waarom de daad van uitbuiting veel verschillende facetten heeft. Bovendien, kunnen afhankelijk van de organisatie naast identificeren van een slachtoffer van mensenhandel, verschillende signalen worden opgemerkt. Bijvoorbeeld, de inspectie van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid geeft de volgende voorbeelden van situaties als uitbuiting wanneer werknemers / slachtoffers:

110

••

verplicht zijn om gevaarlijk en ongezond werk te doen;

••

verplicht zijn om lange uren te werken;

••

te weinig krijgen betaald, niet worden betaald, of de betaling van hun loon wordt uitgesteld;

••

geen toegang hebben tot hun eigen paspoort;

••

naar Nederland worden gelokt onder valse beloften;

••

mishandeld worden, gechanteerd, gedwongen of bedreigd

••

gedwongen worden een grote schuld te betalen aan de werkgever;


••

geen toegang hebben tot het geld op hun eigen bankrekening;

••

inkomens betaald krijgen die niet zijn aangegeven bij de belastingdienst, of zijn niet verzekerd, bijvoorbeeld tegen ongevallen;

••

ondergebracht zijn in een industrieel gebouw of in een industrieel gebied, of worden ondergebracht onder slechte omstandigheden

••

niet het adres van hun eigen accommodatie weet;

••

op een andere manier onder druk worden geplaatst.

••

Uitbuiting is overal te vinden102

Terwijl de politie situaties overweegt die uitbuitend zijn als mensen: ••

niet hun eigen reizen of een visum regelen;

••

in het bezit van een vals paspoort;

••

illegaal in Nederland zijn;

••

geen eigen huisvesting hebben, waar zij verantwoordelijk voor zijn;

••

bang zijn voor deportatie en misbruik;

••

ernstige schulden hebben;

••

een onredelijk groot deel van hun inkomen moeten betalen;

••

niet de nodige medische zorg ontvangen;

••

geen of weinig contact met anderen hebben;

••

een beperkte autonomie hebben;

••

worden gechanteerd, afgeperst en bedreigd;

••

uitzonderlijk lange dagen moeten werken;

••

tekenen van fysieke mishandeling vertonen.103

111 102 http://www.inspectieszw.nl/onderwerpen/arbeidsverhoudingen/arbeidsuitbuiting/Mensenhandel_en_arbeidsuitbuiting.aspx (06/08/2015) 103 https://www.politie.nl/themas/mensenhandel.html#alinea-title-welke-signalen-kunnen-duiden-op-mensenhandel (06/08/2015)


Hoewel de samenvattingen overeenkomsten hebben zijn er ook veel verschillen. Dit komt omdat elke organisatie kijkt naar een specifiek type exploitatie. Om deze indicatoren binnen het nationale verwijzingsmechanisme te synchroniseren worden ze op één lijst gezet.104 Maar een belangrijk probleem bij mensenhandel is dat; I. een groot deel van de slachtoffers zichzelf niet als slachtoffer beschouwen en melden daarom hun situatie niet bij de juiste instanties en II. de uitbuiters beperken de bewegingsvrijheid van de slachtoffers vaak en daarmee de mogelijkheden voor hen om in contact te komen met de autoriteiten. Hoewel veel van de situaties met betrekking tot arbeidsomstandigheden en gerelateerde aandoeningen worden beschouwd als uitbuiting volgens het Nederlandse recht. In veel gevallen wijken het werk en de voorwaarden niet af van de norm die het slachtoffer gewend kan zijn. De vraag blijft hoe de signalen onder de aandacht van de autoriteiten kunnen worden gebracht. Om het bewustzijn te verhogen, zijn er campagnes gelanceerd door de overheid en NGO’s en speciale brochures geproduceerd zowel op papier als online. Deze brochures geven informatie over de Nederlandse arbeids normen, zoals werktijden, lonen enz. Maar geven ook informatie over hoe te handelen in geval van misbruik. Het komt erop neer, om hen in contact te laten komen met de politie als er het vermoeden van een uitbuitingssituatie waaronder mogelijk geweld is. Belangrijke organisaties bij de bestrijding van mensenhandel en/of het helpen van slachtoffers van mensenhandel. De vorige flowcharts illustreren dat een breed scala van organisaties betrokken zijn bij de aanpak van mensenhandel in Nederland. Hieronder volgt een korte beschrijving van de belangrijkste organisaties.

112 104 die toegankelijk via http://www.wegwijzermensenhandel.nl/signalenvanmensenhandel.aspx.


A. Gemeenten:105 Gemeenten spelen een leidende rol in de strijd tegen de mensenhandel. Ze zijn verantwoordelijk voor de preventie, detectie en voor de zorg en ondersteuning en het creëren van barrières. Deze barrières moeten proberen om criminelen of criminele organisaties te voorkomen misbruik te maken van de juridische instrumenten van de gemeenten. Voor het maken van barrières hebben gemeenten verschillende juridische instrumenten tot hun beschikking. Ze kunnen lokale wetgeving en controle zones creëren en zijn verantwoordelijk voor het beheer van de integriteit van de controles. Om effectief te werken, moeten gemeenten de krachten bundelen door het creëren van uniforme methoden en processen, maar ook door het delen van informatie.

B. De politie:106 Wanneer een proces-verbaal wordt ingediend, is een onrechtmatige situatie gedetecteerd of wordt relevante informatie ontvangen en wordt een onderzoek gestart. Binnen de nationale politie zijn gespecialiseerde mensenhandel eenheden opgericht, die omvatten hoog opgeleide en gecertificeerde detectives. Dit betekent dat de politie zowel een eerste-lijn organisatie is, wanneer ze een uitbuitingssituatie ontdekken terwijl ze op surveillance zijn of bij rechtshandhaving activiteiten en een tweede-lijn instantie zijn wanneer mogelijke slachtoffers worden genoemd terwijl een andere organisatie verantwoordelijk is voor de opsporing en de situatie verder moet onderzoeken. De politie is ook verantwoordelijk voor: ••

Bewaken en de rechtshandhaving met betrekking tot prostitutie (zowel legale als illegale bordelen, escort enz.);

••

controle van de prostitutie (licenties, minderjarigen en dwangarbeid);

••

bijstaan van slachtoffers van mensenhandel tijdens de juridische procedures na detectie;

••

handelen na klachten en vermoedens van mensenhandel.

113 105 http://www.hetccv.nl/dossiers/Mensenhandel/menuketenpartners/index (06/08/2015) 106 https://www.politie.nl/themas/mensenhandel.html (06/08/2015)


C. Het Openbaar Ministerie (OM):107 Het Openbaar Ministerie (OM) en de rechtbanken vormen samen de rechterlijke macht. Het Openbaar Ministerie beslist wie moet verschijnen voor een rechtbank en voor welke aanklacht. Het is de enige instantie die kan beslissen om iemand te vervolgen. Hoofdtaken van het Openbaar Ministerie zijn: ••

opsporing van strafbare feiten

••

vervolging van daders

••

toezicht op de tenuitvoerlegging van vonnissen.

D. Werkgroep bestrijding van mensenhandel:108 De Werkgroep bestrijding van mensenhandel werd in 2008 opgericht door het ministerie van Justitie. Het wordt voorgezeten door het Openbaar Ministerie en de leden komen uit verschillende ministeries, het kantoor van de nationale rapporteur, de politie, gemeenten en CoMensha. Gezien het bereik van de leden, wordt een geïntegreerde aanpak van een effectieve bestrijding van de mensenhandel gezocht. De hoofdtaak van de werkgroep is om problemen op te sporen in de strijd tegen mensenhandel en advies over hoe deze problemen aan te pakken.

E. Nationaal Rapporteur Mensenhandel en seksueel geweld tegen kinderen (BNRM):109 De Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen rapporteert over de aard en omvang van mensenhandel en seksueel geweld tegen kinderen in Nederland. Het kantoor van de rapporteur controleert de effecten 114

107 https://www.om.nl/algemeen/english/ (06/08/2015) 108 http://www.hetccv.nl/dossiers/Mensenhandel/menuketenpartners/index (06/08/2015) 109 http://www.dutchrapporteur.nl/about/ (06/08/2015)


van beleid, detecteert knelpunten en doet onderzoek naar de thema’s van de wetgeving, het politie onderzoek, vervolging van daders en de positie van het slachtoffer. De rapporteur gebruikt deze informatie om gevraagd en ongevraagd aanbevelingen en advies te geven om de strijd tegen de mensenhandel te verbeteren. Het kantoor heeft geen onderzoeksbevoegdheden en is geen orgaan voor klachten. De rapporteur is onafhankelijk van de overheid, werkt objectief en wordt beschouwd als een autoriteit die nodig is om serieus te worden genomen.

F. Het Expertisecentrum mensenhandel en mensensmokkel (EMM):110 Het Expertisecentrum mensenhandel en mensensmokkel verzamelt informatie en gegevens op het gebied van mensenhandel en mensensmokkel. De EMM deelt deze informatie met de politie en ketenpartners. De EMM vertegenwoordigt de samenwerking tussen de nationale politie, de Koninklijke Marechaussee Nederland, de Immigratie- en Naturalisatiedienst, Sociale Intelligence- en Opsporingsdienst en de Werkgroep Vreemdelingen. Op basis van de richtlijn mensenhandel, zijn de politiediensten verplicht om alle signalen over mensenhandel aan de EMM te rapporteren. De EMM werkt ook op internationaal niveau, het ontvangt meldingen (ongeveer 5000 per jaar) via vele andere formele en informele kanalen. Deze informatie wordt geanalyseerd en aangevuld met andere gerelateerde informatie en besproken tijdens de maandelijkse vergadering voorgezeten door de nationale aanklager mensenhandel.

G. Nationale Resource Groep mensenhandel (LEM):111 De Nationale Resource Groep mensenhandel betreft de nationale politie, de Koninklijke Marechaussee Nederland, de EMM, en het Bureau van de Nationaal Rapporteur. Deze groep van deskundigen delen strategische en beleidsmatige informatie voor het ontwikkelen en uit te voeren beleid met betrekking tot prostitutie en de strijd tegen de mensenhandel. 115 110 http://www.hetccv.nl/dossiers/Mensenhandel/menuketenpartners/index (06/08/2015) 111 http://www.hetccv.nl/dossiers/Mensenhandel/menuketenpartners/index (06/08/2015)


H. Het Anti-mensenhandel Coördinatie Centrum (CoMensha):112 CoMensha is een in Amersfoort gevestigd NGO welke zich inzet voor het verstrekken van een beter leven voor de slachtoffers van mensenhandel. Een belangrijke taak is dat CoMensha meldingen van mensenhandel slachtoffers registreert. Zij registreren de aard en het aantal slachtoffers in Nederland. Deze informatie wordt onder anderen gebruikt door het kantoor van de nationale rapporteur. Naast het registreren van slachtofferschap, coördineert CoMensha ook de eerste opvang van en de hulp aan mogelijke slachtoffers van mensenhandel. In Nederland worden buitenlandse slachtoffers van mensenhandel opgevangen in het COSM en vrouwenopvang. CoMensha adviseert overheden en partners over kwesties met betrekking tot slachtoffers van mensenhandel en voorziet hen van relevante gegevens, trends en ontwikkelingen. De doelgroep van CoMensha zijn voornamelijk slachtoffers van mensenhandel, maar ook organisaties in de gezondheidszorg, onderzoekers, advocaten en overheidsinstellingen. CoMensha coördineert ook de categorale opvang van slachtoffers van mensenhandel (COSM), die bestaat uit zeventig veilig-onderdak plaatsen die adequate hulp bieden en het einde van de uitbuitingssituatie door het plaatsen van de slachtoffers in de zorg en hen te voorzien van onderdak.

I. Veiligheidshuis:113 Een veiligheidshuis is een lokaal coöperatief netwerk dat partners uit het strafrechtelijke systeem, gezondheidszorg, gemeenten en bestuur verbindt om meer effectief te worden in het aanpakken van complexe problemen, zoals mensenhandel.

116 112 Information provided by CoMensha 113 http://www.veiligheidshuizen.nl/achtergrond#.VcMcLW7tnY8 (06/08/2015)


J. Regionale informatie- & Expertise Centrum:114 Het Regionaal Informatie- en Expertise Centrum (RIEC) en het Landelijk Informatie en Expertisecentrum (LIEC) versterken de bestuurlijke aanpak en ondersteuning van de geïntegreerde aanpak in de strijd tegen de georganiseerde misdaad. Zowel de RIEC en LIEC ondersteunen de administratie door: ••

het verhogen van het bewustzijn van de aanwezigheid van de georganiseerde misdaad in het dagelijks leven.

••

vergroten van de kennis en het verbeteren van vaardigheden voor een effectieve bestrijding van de georganiseerde misdaad

••

het ondersteunen van gemeenten en provinciale bestuur door:

–

Het opzetten en uitvoeren van administratief beleid

–

Het verbeteren van de informatiepositie

–

Ondersteuning van de regionale samenwerking

K. Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW):115 De Inspectie SZW begon op 1 januari 2012. De Inspectie is een combinatie van de organisaties en activiteiten van de voormalige Arbeidsinspectie, de Inspectie Werk en Inkomen en de Sociale Inlichtingen- en Opsporingsdienst van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. De Inspectie SZW werkt voor eerlijke, gezonde en veilige arbeidsomstandigheden en sociaaleconomische zekerheid voor iedereen. Toezicht en onderzoek naar de taken van de Inspectie zijn: ••

Het toezicht op de naleving van de regelgeving op het gebied van de arbeidsomstandigheden en de preventie van grote gevaren met gevaarlijke stoffen.

••

Het toezicht op de naleving van de voorschriften met betrekking tot illegale arbeid en minimumloon.

117 114 http://www.hetccv.nl/dossiers/Mensenhandel/menuketenpartners/index (06/08/2015) 115 http://www.inspectieszw.nl/Images/What-does-the-Inspectorate-SZW-do_tcm335-330702.pdf (06/08/2015)


••

Het aanbieden van een inzicht in de effectiviteit van het stelsel van werk en inkomen door het bestuderen van de uitvoering van de besluiten van sociale zekerheid door het UWV, de Sociale Verzekeringsbank (SVB) en gemeenten.

••

Opsporing van fraude, uitbuiting en georganiseerde misdaad binnen de keten van werk en inkomen (uitbuiting, mensenhandel en grootschalige fraude op het gebied van de sociale zekerheid).

••

Dit wordt uitgevoerd onder leiding van het Openbaar Ministerie.

De Inspectie houdt ook toezicht op de risico’s en de relevante ontwikkelingen op de beleidsterreinen van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en rapporteert deze aan de ministers, staatssecretarissen en beleidsmakers. Voor de Inspectie SZW hebben de volgende taakgebieden prioriteit: ••

illegale arbeid;

••

arbeidsuitbuiting;

••

bedrijven met een slechte score met betrekking tot veiligheid op de werkplek;

••

bedrijven die werken met gevaarlijke stoffen;

••

uitkerings fraude.

L. GGD-GHOR in Nederland:116 GGD GHOR Nederland is de Vereniging van de GGD en GHOR- (Regionaal Geneeskundig noodgevallen Voorbereiding en Planning) kantoren in Nederland. Hun taak is om te kijken naar de belangen van de 25 GGD en GHOR-bureaus, die pleiten voor de verbetering van de volksgezondheid, de veiligheid en de kwaliteit binnen de publieke gezondheidszorg. Alle Nederlandse gemeenten hebben een verantwoordelijkheid de gezondheid van hun inwoners te beschermen, te controleren en het bevorderen ervan. Om deze taken uit te voeren, hebben de gemeenten een maatschappelijke gezond118

heidszorg. Er zijn iets minder dan 400 gemeenten in Nederland die verantwoordelijk zijn voor 25 maatschappelijke 116 http://www.ggdghor.nl/english/ (06/08/2015)


gezondheidszorg instellingen. Dit betekent dat men de maatschappelijke gezondheidszorg vaak wordt geregisseerd door verschillende gemeenten samen. De taken van de maatschappelijke gezondheidszorg zijn niet altijd identiek omdat elke gemeente zijn eigen opdrachten aan de GGD geeft, vermeld in de gemeentelijke nota’s over het lokale beleid op maatschappelijke gezondheid. Niettemin hebben alle Nederlandse maatschappelijke gezondheidszorg diensten een aantal uniforme taken. Deze taken zijn vastgelegd in de Wet publieke gezondheid (Wcpv). Elke GGD is verplicht om tenminste de in deze wet omschreven taken uit te voeren. In het kort, zijn de taken van de maatschappelijke gezondheidszorg: ••

Kinder gezondheidszorg

••

Milieugezondheid

••

Socio-medisch advies

••

Periodieke sanitaire controles

••

Volksgezondheid voor asielzoekers

••

Medisch onderzoek

••

Epidemiologie

••

Gezondheidsopleiding

••

Gemeenschap geestelijke gezondheid.

M. Vreemdelingenpolitie:117 De Vreemdelingenpolitie is een gespecialiseerde eenheid binnen de nationale politie, die controleert en toezicht houdt op de naleving van de Vreemdelingenwet. Zij voeren identiteitscontroles, monitoren verblijfsstatus en bestrijden criminele activiteiten, zoals mensensmokkel, mensenhandel en identiteitsfraude. 119 117 https://www.politie.nl/themas/vreemdelingenpolitie.html (06/08/2015)


N. Koninklijke Nederlandse Marechaussee (Kmar):118 De Koninklijke Marechaussee Nederland is een gendarmerie korps, dat wil zeggen een politiekorps met een militaire status. Marechaussees zijn zowel militairen en politiemensen. De Koninklijke Marechaussee Nederland is inzetbaar in alle situaties in binnen- en buitenland in het belang van de veiligheid, voornamelijk in zeer moeilijke situaties. De Kmar wordt ingezet op gebieden die van strategisch belang zijn, van paleizen en de luchthavens in Nederland aan de buitengrenzen van Europa, maar ook naar conflictgebieden en oorlogsgebieden overal ter wereld. Binnen de Nederlandse Defensie, functioneert de Kmar ook als militaire politie.

O. Reclassering:119 De Nederlandse Reclassering ondersteunt actief de veiligheid in de samenleving door het voorkomen van criminaliteit en door het verminderen van recidive. Ze streven ernaar om dit te doen door te focussen op de dader en helpen deze persoon zijn/haar gedrag te veranderen en te re-integreren in de maatschappij als volwaardig lid van de samenleving.

P. Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) Wanneer een slachtoffer Nederland wil verlaten en terug keren naar het land van herkomst, kan hij of zij hulp van de IOM ontvangen. De IOM helpt de slachtoffers om veilig terug te keren en kan ze gesubsidieerde re-integratie hulp bieden. 120

120

118 https://www.defensie.nl/english/organisation/marechaussee/contents/tasks-of-the-royal-netherlands-marechaussee (06/08/2015) 119 http://www.reclassering.nl/wie-wij-zijn/missie-en-visie (06/08/2015) 120 Zie ook de uitwerking van het terugkeerproces in België, omdat de processen erg op elkaar lijken.


Barrière Model Nauwe samenwerking tussen de bovengenoemde organisaties wordt gebruikt om barrières te vestigen. Dit zogenaamde Barrière Model brengt in kaart welke soorten barrières kunnen worden opgeworpen en door wie om effectief mensenhandel en aanverwante subversieve misdaden te bestrijden. Deze belemmeringen zijn methoden om te voorkomen dat criminele organisaties of personen gebruik kunnen maken van juridische structuren, namelijk de afgifte van vergunningen, identiteitsbewijzen etc. De overheid probeert de opties van criminelen om hun activiteiten te mengen met ‘normaal’ leven te beperken door het tegenwerken van deze pogingen en daarbij goed van kwaad te scheiden. Binnen een barrière model hoeven niet alle partijen tegelijk te handelen, zijn partners ingeschakeld wanneer nodig, maar hebben altijd een actieve preventieve rol. De volgende barrières zijn in aanwezig: ••

toegang en identiteit (illegale binnenkomst voorkomen en identiteitsfraude);

••

behuizing (huurders en andere begeleiders);

••

arbeid (vergunningen en de inschrijving bij de Kamer van Koophandel);

••

financiën (witwassen van geld).

Barrière modellen detecteren de misdaden niet door te kijken naar de feitelijke criminaliteit, maar door het beoordelen van toepassingen, zoals het faciliteren van de criminaliteit die nodig is om de exploitatie en daarmee mensenhandel te vergemakkelijken. Barrière modellen zijn in het algemeen als volgt opgebouwd:121

121 121 CCV (2010) p.44


TOEGANG

HUISVESTING

IDENTITEIT

ARBEID

FINANCIËN

ILLEGAL SERVICE PROVIDERS

MENSEN SMOKKEL

PROSTITUTIE

DOCUMENT HANDEL

POOIERS

GELD WITWASSEN

ILLEGALE ACTIVITEITEN

VERVOER BETALINGEN DOCUMENTEN

AANKOOP OF HUUR VAN ONROEREND GOED

SOCIALE FRAUDE VALSE PASPOORTEN

LAGE LONEN GEWELD EXPLOITATIE

FINANCIEEL CIRCUIT

LEGALE SERVICE AANBIEDERS

STRATEGISCHE PARTNERS

KMAR GEMEENTEN IND REGIO VREEMDELINGENPOLITIE

GEMEENTEN REGIO FIOD HUISVESTINGVERENIGINGEN

REGIO IND VREEMDELINGENPOLITIE GEMEENTEN

INSPECTIE SOCIALE ZAKEN EN WERKGELEGENHEID UWV FIOD

MOT/BLOM BANKEN INSPECTIE SOCIALE ZAKEN EN WERKGELEGENHEIDFIOD

7. Flowchart: Barrière model

Nationale Verwijzing Mechanisme in Hongarije In Hongarije worden alle slachtoffers van misdrijven ongeacht geslacht, leeftijd of handicap voorzien van hulp, niet alleen slachtoffers van mensenhandel. Met het oog op een speciale behandeling voor kinderen die slachtoffer zijn, bereidt het Bureau van Justitie een kindvriendelijke protocol.

122


12. Tekstveld

In het kader van de Raad van Europa, betekent kindvriendelijke justitie dat beslissingen worden genomen over kinderen op een manier die hun rechten respecteert. Besluiten moeten snel worden gemaakt, daarbij de leeftijd en behoeften van het kind in aanmerking te nemen standpunten van het kind serieus te nemen en met respect voor zijn of haar privacy.122 Slachtoffers met een gehoorhandicap krijgen steun, gegeven door doventolken en de kosten van de interpretatie worden gedekt door de Dienst Slachtofferhulp.123 Het Hongaarse gecoördineerde systeem voor de identificatie en doorverwijzing van slachtoffers werd opgericht via regering besluit 354/2012 (XII.13.) over de identificatie orde van slachtoffers van mensenhandel, geldig vanaf 1 januari 2013.

123 122 zie hier meer documenten (in EN en in HU): http://www.coe.int/t/dghl/standardsetting/childjustice/publicationsavailable_en.asp (22/07/ 2015) 123 TIP Rapport (2015)


13. Tekstveld

Wie is het ‘slachtoffer van mensenhandel’? Het slachtoffer wordt gedefinieerd in de zin van wet XIX van 1998 over rechtsvervolging, maar er is een speciale definitie van mensenhandel slachtoffers in het regering besluit 354/2012 (XII.13.). “De Hongaarse autoriteiten hebben verklaard dat een slachtoffer van mensenhandel een persoon is die is onderworpen aan een strafbaar feit als bedoeld in sectie 192 Wetboek van Strafrecht en dat de status van het slachtoffer en het verlenen van bijstand zijn gekoppeld aan de lopende strafprocedure. Volgens de autoriteiten, zal het statuut van slachtoffer van kracht blijven zodra de handel werd gestart, maar geen veroordeling is opgelegd omdat de dood van de dader of om redenen van krank124

zinnigheid, wettelijke beperkingen of een subsidie van clementie.124 124 GRETA Rapport (2015)


Volgens dit regering besluit kan het proces van het nationale verwijzing mechanisme als volgt worden opgesteld: TIJDELIJKE VERBLIJFSVERGUNNING (TRP)

ANDERE PROCEDURE

JA

TERUGKEER

TRP BEËINDIGD

JA

NEE

NEE

ANDERE REDEN OM TE BLIJVEN?

VERHUIZING

Instanties met recht op indentificatie

MEEWERKENDE?

JURIDISCHE BIJSTAND, FINANCIËLE STEUN BEGELEIDING

30 DAGEN VERBLIJF VERGUNNING

KENNISGEVING REGIONALE VSS

ONDERDANEN VAN DERDE LANDEN

JA

IDENTIFICATIE CONVERSATIE

VRIJWILLIG SAMENWERKENDE INSTANTIES

SLACHTOFFER VAN MENSENHANDEL

Nee

VEILIGE ACCOMMODATIE?

GEZONDHEIDS SERVICE

KIND SLACHTOFFER

HU SLACHTOFFER IN HET BUITENLAND GEINDENTIFICEERD?

VERWIJZING NAAR OPVANG

BASISGEZONDHEIDSZORG DIENSTVERLENER

WET XXVII VAN 1997 OP DE KINDERBESCHERMING

CONSULAIRE AMBTENAAR, POLITIE

KENNIS HEBBEN NATIONALE CRISIS TELEFOONE INFORMATIE SERVICE

8. Flowchart: Stappen in het Hongaarse Nationale Verwijzing Mechanisme

1e stap: Identificatie De eerste stap in de Nationale verwijzingsmechanisme identificatie is een speciaal proces. Het doel hiervan is om te 125

beslissen of de persoon een verondersteld slachtoffer is van mensenhandel.


Dit proces op basis van de eerder genoemde Overheid Besluit 354/2012 (XII. 13.), over de identificatie van slachtoffers van mensenhandel, bepaalt het bereik van de verantwoordelijke autoriteiten en hun systeem van samenwerking op algemene wijze. Toepassingsgebied van de 2011/36/EU-richtlijn en het Hongaarse Nationale Verwijzing Mechanisme Slachtoffers zijn van alle leeftijden en alle vormen van mensenhandel (seksuele uitbuiting, uitbuiting, slavernij, gedwongen bedelarij, verwijdering van organen) als ze: ••

Hongaarse burgers, of

••

Personen met een vergunning van vrij verkeer en verblijf zijn.

Instanties gerechtigd tot identificatie:

126

••

Gezondheid dienstverlener

••

Staats gezondheid administratie instantie

••

Persoonlijke zorgverlener

••

Openbare educatieve dienstverlener

••

Politie

••

Arbeid autoriteit

••

Consulair ambtenaar

••

Grens politie autoriteit

••

Bureau van Immigratie en Nationaliteit

••

Vrijwillig samenwerkende instanties.


Identificatie gesprek Bijlage 1 van het regering Besluit bevat een informatieblad, welke instructies geeft voor het identificatie gesprek. Informatieblad - bijlage 1 van het regering Besluit moet worden gebruikt bij het identificatieproces. Vóór het gesprek ••

de personen die betrokken zijn bij het identificatieproces moeten worden geïnformeerd over het doel van de discussie.

••

de personen die betrokken zijn bij het identificatie proces moeten worden geïnformeerd dat als hij/zij verondersteld wordt een slachtoffer van mensenhandel te zijn, of hij/zij is geen slachtoffer van mensenhandel en wil niet instemmen met verdere procedure, wordt de identificatie productbeschrijving uitsluitend gebruikt voor statistische doeleinden zonder het gebruik van gegevens die kunnen worden gebruikt voor identificatiedoeleinden.

Volgens het regering besluit nr. 354/2012. (XII.13) over de identificatie volgorde van slachtoffers van mensenhandel: Het doel van het informatieblad is om te beoordelen of de betrokkene in de identificatieprocedure een slachtoffer is van mensenhandel. Tijdens de screening voor het identificatie gesprek worden vragen gesteld op basis van de indicatoren op het identificatie informatieblad. Op basis van de antwoorden kan worden vastgesteld of de geïdentificeerde persoon waarschijnlijk een slachtoffer is van mensenhandel. In alle gevallen zullen alle vragen worden gesteld voor elke categorie. Op basis van de indicatoren en reacties wordt in elke categorie vastgesteld of de geïdentificeerde persoon waarschijnlijk een slachtoffer is. De geïdentificeerde persoon is waarschijnlijk een slachtoffer van mensenhandel in de volgende gevallen: 127

••

twee tekenen van een hoge waarschijnlijkheid

••

een teken van grote waarschijnlijkheid en een teken van medium/lage waarschijnlijkheid


••

twee tekenen van middelgrote waarschijnlijkheid en een teken van lage waarschijnlijkheid werden geïdentificeerd en de waarschijnlijkheid van een slachtoffer wordt geïdentificeerd in alle categorieën.

Tekenen van slachtofferschap Uiterlijk Hoge waarschijnlijkheid ••

De persoon is waarschijnlijk minderjarig

••

De persoon heeft zichtbare verwondingen (kneuzingen, brandwonden, snijwonden, littekens, enz.)

••

De persoon heeft symptomen van onbehandelde infecties

••

De persoon is zichtbaar ondervoed

••

De persoon heeft een fysieke handicap

••

De persoon is zwanger

Middelgrote waarschijnlijkheid

128

••

De persoon toont tekenen van uitputting

••

De persoon heeft kleding die in slechte staat zijn

••

De persoon is niet voldoende gekleed voor het werk

••

De persoon is meestal gekleed voor seksuele activiteit


Lage waarschijnlijkheid ••

De persoon toont tekenen van angst en vrees Persoonlijke omstandigheden

Hoge waarschijnlijkheid ••

De persoon heeft geen identiteitsdocumenten in bezit

••

De persoon heeft een beperkte vrijheid en zijn/haar vrije verkeer wordt beperkt of gecontroleerd

Middelgrote waarschijnlijkheid ••

De persoon leeft, slaapt en werkt op dezelfde plaats

••

De persoon weet niet wat zijn of haar locatie of adres is

••

Continu veranderende accommodatie

••

Het slaapgedeelte is in slechte staat en is ongeschikt voor het leven Arbeidsvoorwaarden

Hoge waarschijnlijkheid

129

••

Lange werktijden

••

De persoon kan het verdiende geld niet houden

••

De persoon weet het adres van de werkplek niet

••

Overmatige kosten voor vervoer, accommodatie, eten


••

Als de persoon vrouwelijk is en als buitenlandse geïdentificeerd - de persoon heeft een kind of kinderen onder de 3 jaar oud in Hongarije

Middelgrote waarschijnlijkheid ••

De persoon heeft geen arbeidscontract of de voorwaarden komen niet overeenkomen met het contract

••

De arbeidsomstandigheden worden eenzijdig door de werkgever gesteld

••

De persoon gelooft dat hij zij geld schuldig is aan de werkgever

••

De werkplek is niet goed uitgerust voor ongevallen

••

Continu veranderende werkplek

Voor andere aandoeningen is het aan de data verzamelaar om alle andere tekenen van slachtofferschap op te nemen. In deze eerste stap van het Nationale Verwijzing Mechanisme wordt duidelijk of het slachtoffer een geïdentificeerde slachtoffer van mensenhandel is of niet. Als hij/zij een geïdentificeerde slachtoffer is, gaat het proces verder.

2e stap: Hulp aan slachtoffers - Nationale doorverwijzing van de slachtoffers na identificatie De tweede fase van het Nationale verwijzing mechanisme is individuele hulp aan de slachtoffers te bieden, afhankelijk van hun eigen behoeften, situatie en omstandigheden. 130

De belangrijkste instantie die betrokken is bij de bijstand aan slachtoffers van mensenhandel is de Slachtofferhulp Dienst (SHD).


De Hongaarse Staat biedt de volgende hulp aan alle slachtoffers van criminaliteit door de Slachtofferhulp Service: ••

(algemene) informatie

••

slachtoffer support service (onmiddellijke financiële hulp, het helpen om de belangen van het slachtoffer, juridische hulp, psychologische hulp, onderdak te bevorderen) en

••

schadeloosstelling door de staat (alleen voor slachtoffers van opzettelijke mishandeling en overtreding; zie details later).

Gebaseerd op wet CXXXV van 2005 over slachtoffers van misdrijven Ondersteuning en State Compensatie (VS Act) worden de volgende soorten bijstand verstrekt aan slachtoffers van mensenhandel: ••

als het misdrijf heeft plaatsvond in Hongarije, wordt de persoon geïdentificeerd als een slachtoffer van mensenhandel met recht om Slachtofferhulp Services en schadevergoeding te krijgen (als de voorwaarden van schadeloosstelling door de staat worden voldaan);

••

als het slachtoffer van mensenhandel de Hongaarse nationaliteit heeft of een persoon is met het recht van vrij verkeer en verblijf - ongeacht de strafrechtelijke vervolging - heeft hij/zij het recht om te worden ondergebracht in een opvangcentrum;

••

naast algemene informatie over het slachtoffer wordt aanvullende informatie verstrekt;

••

als het slachtoffer van mensenhandel een onderdaan is van een derde land dan wordt de volgende aanvullende ondersteuning geleverd: –

het slachtoffer krijgt 30-dagen bedenktijd om te beslissen of hij/zij bereid is samen te werken met de autoriteiten naar het onderzoek van de misdaad. Voor deze periode heeft het slachtoffer recht op een certificaat van tijdelijk verblijf.

–

Als het slachtoffer bereid is om samen te werken met de autoriteiten, heeft hij/zij recht op een verblijfsvergunning voor de duur van de samenwerking met de autoriteiten.125

Slachtofferhulp dienst regelt dat een certificaat voor tijdelijk verblijf wordt afgegeven door het Bureau van Immigratie 131

en nationaliteit. 125 Presentation of Zsófia Tóth at RAVOT-EUR workshop in Budapest, 19.06.2014


De Slachtofferhulp Dienst van het Bureau van Justitie wordt gefinancierd uit de staatsbegroting. Er is specifieke financiering voor de financiële steun van de Dienst - ‘Schadeloosstelling van slachtoffers van misdrijven’ een nationale indicatieve doelstelling die elk jaar wordt vastgelegd in een apart hoofdstuk van de begrotingswet - (instant monetaire hulp, schadeloosstelling door de staat). Het is echter niet alleen voor de slachtoffers van mensenhandel, maar voor de slachtoffers van alle vormen van criminaliteit. ‘De Dienst bood alleen al in 2014 een hulp van 115 367 121 HUF (dat wil zeggen ongeveer 385.000 euro). Er is geen aparte begroting voor hulp aan slachtoffers van mensenhandel en de autoriteiten hebben aangegeven dat de voor dit doel verrichte werkzaamheden zouden afhangen van overheidsfinanciering, afgeleid van andere taken op een ad hoc basis.126 Het verlenen van bijstand aan slachtoffers van mensenhandel in Hongarije wordt geregeld door wet CXXXV van 2005 over Crime Victim Support en schadeloosstelling door de staat. Op grond van artikel 1 (1) van deze wet, dit geldt voor slachtoffers van misdrijven begaan op het grondgebied van de Republiek Hongarije en alle natuurlijke personen die letsel hebben geleden als een rechtstreeks gevolg van strafbare feiten, in het bijzonder lichamelijke of emotionele schade, mentale schok of economisch verlies, op voorwaarde dat zij zijn: ••

Hongaarse burgers,

••

burgers van een EU-lidstaat,

••

burgers van niet-EU-landen die legaal in de EU verblijven,

••

staatlozen die legaal in Hongarije verblijven,

••

slachtoffers van mensenhandel of

••

een persoon beschouwd in overeenstemming met internationale verdragen geratificeerd door het land van herkomst en Hongarije.

Volgens de afdeling 1 (3) van de wet CXXXV van 2005: ‘Een slachtoffer van een misdrijf heeft het recht op slachtoffersteun en schadeloosstelling door de overheid verstrekt hieronder zelfs als: 132

a) bij misdrijven 126 TIP Report (2015)


aa) kosten worden afgewezen, het onderzoek wordt beëindigd, de procedure wordt ontslagen of de verdachte wordt vrijgesproken van de kosten voor redenen zoals minderjarigen, geestelijk onvermogen, dwang of vrijheidsberoving, fout, wettige zelfverdediging, extreme noodzaak of hoger bevel. Volgens de Slachtofferhulp wet, kan Slachtofferhulp Services verschillende vormen van bijstand aan slachtoffers van misdrijven te verstrekken.

Vormen van bijstandsverlening informatie en advies (voor iedereen)


ondersteuning (voor gecertificeerde slachtoffers)

SCHADELOOSSTELLING DOOR DE STAAT

VASTE SOM

MAANDELIJKSE TERMIJNEN

AANGEBODEN DIENSTEN

ONDERDAK

ONMIDDELLIJKE MONETAIRE HULP

BEVORDERING VAN DE BELANGEN VAN HET SLACHTOFFER

4. Afbeelding: Vormen van bijstand

Hoewel het lijkt erop dat de wet CXXXV 2005 voor alle slachtoffers van mensenhandel geldt, interpreteren de Hongaarse autoriteiten dat deze bepaling van toepassing is op slachtoffers van mensenhandel mits zij voldoen aan, in aanvulling 133

op criterium (e), een van de andere criteria die betrekking hebben op de nationaliteit of verblijfplaats (deel 1 (1) (a) tot (d) en (f)).

2. Diensten voor slachtofferhulp127 – Instant monetaire hulp, bewering van belangen (inclusief juridische, psychologische hulp, supplement van persoonlijke documenten.) - Ongeacht de nationaliteit, indien aan de overige voorwaarden is voldaan – Onderdak: als het een Hongaarse nationale of een persoon met het recht van vrij verkeer en verblijf – In aanmerking ongeacht de strafprocedure, – Niet door Slachtofferhulp dienst, maar door gespecialiseerde instellingen. 3. Schadeloosstelling door de staat - ongeacht de nationaliteit, indien aan de overige voorwaarden is voldaan (bijvoorbeeld het slachtoffer moet behoeftig zijn). Als de persoon een verondersteld slachtoffer is van mensenhandel en als de persoon in kwestie geeft zijn/haar schriftelijke toestemming over dit feit geeft, stelt het identificatie lichaam onmiddellijk de regionale Slachtofferhulp Dienst in kennis en het zal op hetzelfde moment het identificatiegegevens formulier doorsturen aan de relevante Slachtofferhulp Dienst. Als het slachtoffer een kind is, behoort hij/zij tot een kwetsbare groep en zijn er speciale procedures om hen te redden. Onder verwijzing naar artikel 5 a.), Van Wet XXXI van 1997 inzake kinderbescherming en voogdij Administration, of 17, § sectie (2) b.), Van Wet XXXI van 1997 inzake Kinderbescherming en Voogdij Administratie, initieert het orgaan dat de identificatie uitvoert onmiddellijk de officiële procedures. Als het slachtoffer een kind is, maar niet een Hongaars burger (en als zodanig zijn ze nog kwetsbaarder), zal volgens paragraaf 48 (1a) en 56 (1a), van Wet LXXX van 2007 inzake asiel, de vluchteling autoriteit accommodatie beschikbaar stellen ter bescherming van het onbegeleide minderjarige kind. Dit is echter een speciaal geval. Als het slachtoffer in het buitenland werd geïdentificeerd (niet in Hongarije) door een consulair ambtenaar of door de instelling die vrijwillig deelneemt aan de identificatie procedure, dient het slachtoffer te worden geïnformeerd over de 134

voorwaarden van de plaatsing in een beschermd onderdak. 127 Presentatie van Zsófia Tóth bij RAVOT-EUR workshop in Budapest, 19.06.2014


Autoriteit die verantwoordelijk is voor de: 7. Tabel: Verantwoordelijke instanties128 … registreren / verwerking van de aanvragen voor internationale bescherming: Bureau van Immigratie en nationaliteit (BAH) … gedwongen terugkeer: Bureau van Immigratie en nationaliteit (BAH) Politie (indien door de lucht) … officiële identificatie: gezondheidszorg, openbaar onderwijs autoriteiten, Politie, … verlening van verblijfsvergunningen aan slachtoffers: Bureau van Immigratie en nationaliteit (BAH) … het verlenen van bijstand aan: Regionale Slachtofferhulp Services, Zorginstellingen, Beveiligde schuilplaatsen Als de persoon werd geïdentificeerd in Hongarije moeten de volgende stappen worden genomen op basis van het Regering Besluit: 1. Als de instantie die het identificatie gesprek voert beoordeelt dat het slachtoffer geen veilige accommodatie heeft, is het de Nationale Crisis Telefoon Informatie Service, die het slachtoffer naar het beschermde onderdak dirigeert. (Er is geen noodzaak voor een politierapport om beschermende opvang te verkrijgen.) Het beschermde onderdak biedt een veilige huisvesting, voedsel, kleding, hygiënische benodigdheden en psychologische bijstand gratis. Het beschermde onderdak helpt om de belangen van het slachtoffer te bevorderen, en helpt om de nodige bepalingen voor zijn/haar sociale re-integratie te organiseren. 2. Als het slachtoffer behoefte heeft aan gezondheidszorg, dan dient het slachtoffer te worden verwezen naar de basis gezondheidszorgverlener. Het regering besluit nr. 354/2012 (XII.13) aanvulling CXXXV Wet van 2005 over Misdaad Slachtofferhulp en schadeloos135

stelling die bepalingen inzake bijstand en schadeloosstelling (meer in de paragrafen 135 en 167) bevat. 128 Nonchev-Mancheva, 2011


Dit regeringsbesluit is van toepassing op gesmokkelde Hongaarse burgers internationaal of in het land en aan vreemdelingen die burgers zijn van de EU of legaal verblijf in Hongarije. Het besluit heeft dus geen betrekking op onderdanen van derde landen zonder verblijfsvergunning. Het is erg belangrijk op te merken dat er geen mogelijkheid is om in beroep te gaan tegen een besluit om een persoon te identificeren als slachtoffer van mensenhandel. Zelfs zonder het statuut van slachtoffer van mensenhandel zou een persoon recht hebben op een bepaalde vorm van bijstand op grond van Wet CXXXV 2005. Als het gaat om de Hongaarse slachtoffers in het buitenland, wordt de identificatie meestal uitgevoerd door de autoriteiten of NGO’s van het land van bestemming (in ons geval in België of in Nederland), door de slachtoffers zelf, door contact op te nemen met de Hongaarse consulaten, of door het consulair personeel. Op grond van artikel 2(1) van de Wet CXXXV van 2005, is een Hongaarse burger die het slachtoffer is geweest van een gewelddadige misdaad, waaronder mensenhandel, terwijl rechtmatig verblijvend in een ander land, heeft het recht op de in de wet genoemde diensten mits er schriftelijk bewijs is van de misdaad. Volgens paragraaf 4 van Wet CXXXV van 2005, moeten diensten voor slachtofferhulp ook slachtoffers helpen om toegang te krijgen tot gezondheidszorg, ziekteverzekering uitkeringen en sociale diensten. Het moet ook dekking geven aan buitengewone uitgaven met betrekking tot huisvesting, kleding, voedsel, reizen en medische kosten. De noodleningen kunnen aan slachtoffers worden verleend om hen te helpen weer op de been te komen (gemiddeld kunnen deze leningen oplopen tot 300 euro). Slachtoffers hoeven dit bedrag niet terug te betalen, tenzij in de volgende drie jaar blijkt, dat ze geen slachtoffer zijn geweest. Sectie 4 van Wet CXXXV van 2005 bepaalt ook dat de staat passende en veilige huisvesting moet bieden aan de slacht136

offers van mensenhandel, ongeacht of een strafrechtelijk onderzoek is gestart of niet.


Een zeer belangrijk onderdeel van de bijstand aan slachtoffers is hen te informeren over hun rechten en plichten. Op grond van artikel 9 van de Wet CXXXV van 2005, moeten Slachtofferhulp slachtoffers over hun rechten en plichten in de strafzaak worden geïnformeerd, vertelt over de ondersteunende diensten die beschikbaar zijn en hoe deze voor hen toepasbaar zijn. Tevens de contactgegevens van organisaties verstrekken, die betrokken zijn bij het helpen van slachtoffers van misdrijven. Sectie 9/A bepaalt dat onderdanen van derde landen die zijn geïdentificeerd als slachtoffers van mensenhandel moeten worden geïnformeerd over de bedenktijd (paragraaf 157- 30 dagen) en de mogelijkheid van een tijdelijke verblijfsvergunning als zij samenwerken met de autoriteiten (paragraaf 162). Volgens artikel 10 van de Wet CXXXV van 2005, moet het slachtoffer een aanvraag indienen om informatie te verkrijgen of te profiteren van de in de wet beschreven diensten, door het invullen van een formulier met bijzondere details van hun situatie. Zij moeten ook zorgen voor een certificaat dat door de onderzoekende autoriteit, officier van justitie of rechter bevoegd om op te treden in een bepaalde fase van de strafprocedure, is verstrekt met informatie over het slachtoffer, de misdaad, en de lopende strafprocedure. De Slachtofferhulp mag (en kan) geen onderscheidt maken tussen slachtoffers van nationale of transnationale mensenhandel bij het verstrekken van bijstand en bescherming. Zodra de slachtoffers een individuele beoordeling hebben gekregen, worden gepersonaliseerde diensten aan hen verstrekt. Slachtoffers van mensenhandel die geen ziektekostenverzekering in Hongarije hebben, kunnen niet profiteren van de openbare gezondheidsdiensten. NGO’s verlenen bijstand aan slachtoffers om hun medische kosten te dekken door middel van hun eigen vermogen.129 Slachtoffers van mensenhandel moet adequate hulp worden gegeven. Het is bijzonder belangrijk om: –

Ervoor te zorgen dat alle steunmaatregelen bedoeld in de wet, in de praktijk worden gegarandeerd aan alle slachtoffers van mensenhandel; wanneer de hulpverlening wordt gedelegeerd aan NGO’s als service providers, heeft de staat de plicht om adequate financiering te bieden en te zorgen voor de kwaliteit van de door de NGO’s geleverde diensten;

137 129

TIP Rapport (2015)


– Effectieve toegang tot publieke gezondheidszorg voor slachtoffers van mensenhandel te waarborgen; – Zorgen voor gespecialiseerde hulp en opvang voor minderjarige slachtoffers van mensenhandel, wat rekening houdt met de specifieke behoeften en belangen van het kind; –

Doeltreffende maatregelen nemen om het probleem van de niet-begeleide minderjarigen te laten verdwijnen door middel van veilige accommodatie en het toewijzen van voldoende opgeleide wettige voogden onmiddellijk na de komst van een niet-begeleide minderjarige;

– Ervoor te zorgen dat mannelijke slachtoffers van mensenhandel zijn voorzien van adequate hulp en onderdak; – Te zorgen voor adequate hulp en onderdak voor mensen zonder papieren, die zijn geïdentificeerd als mogelijke slachtoffers of slachtoffers van mensenhandel.130

3e stap- Verwijzing- schuilplaatsen Na het identificeren en het verstrekken van primaire hulp aan slachtoffers, is de volgende stap om een veilige omgeving voor hen te creëren in een opvangcentrum. De Nationale Crisis Telefoon Informatie Service (OKIT) accepteert vorderingsmededelingen voor accommodatie met betrekking tot de Hongaarse burgers geïdentificeerd als slachtoffers van mensenhandel in het buitenland, door de consulaire ambtenaren en instellingen die op vrijwillige basis deelnemen aan de identificatieprocedure van de slachtoffers. De Nationale Crisis Telefoon Informatie Service informeert het geïdentificeerde slachtoffer over de beschikbare accommodatie en leidt de persoon naar het beschermde onderdak.

138 130 TIP Rapport (2015)


14. Tekstveld

De Nationale Crisis Telefoon Informatieservice werkt als een geïntegreerd onderdeel van het Nationaal Instituut voor Familie en Sociale Zaken, dat deel uitmaakt van het ministerie van menselijke capaciteiten. Het ondersteunt de slachtoffers in gevallen van geweld (geweld in relaties, kindermishandeling, huiselijk geweld door iedereen binnen het gezin door een familielid of familieleden), mensenhandel en prostitutie. De Nationale Crisis Telefoon informatieservice is bereikbaar vanaf elke locatie in Hongarije 24 uur per dag via een gratis nummer: 06-80-20-55-20. E-mail: [email protected] De Opvang kan volledige diensten bieden, waaronder huisvesting, maaltijden, sanitaire voorzieningen, reiskostenvergoeding, juridische en psychologische begeleiding en de betrokkenheid van een medisch deskundige indien nodig. Zoals eerder aangegeven: er is geen noodzaak voor een proces-verbaal om opvang bijstand te verkrijgen in Hongarije. De Opvang geeft een huis en bescherming aan slachtoffers van mensenhandel. Er is nog een apart systeem (14 crisis139

management centra, 1 geheim onderdak en 4 tijdelijke appartementen) (in het Hongaars ‘Félutas Kiléptető Házak’), dat ook zorgt voor de slachtoffers van huiselijk geweld.


De tijdelijke opvang biedt de volgende diensten en vormen van bijstand: ••

Accommodatie in een veilige omgeving,

••

Volledige zorg volgens de individuele behoeften (fysieke behoeften, maaltijden, kleding, beddengoed, medicijnen),

••

Hulp bij administratieve kwesties (overdracht, vervanging van de documenten, porto kosten),

••

De beschikbaarheid van professionals om de toestand van de slachtoffers te helpen verbeteren (maatschappelijk werkers, psychologen, counselors, psychiaters, advocaten, artsen).

••

Als het slachtoffer niet over de sociale zekerheid beschikt en er om medische behandeling wordt gevraagd voor het slachtoffer, zal een lidstaat van de EU of het tijdelijk onderdak voor de financiering van de behandeling een vergoeding bieden.131

Een slachtoffer van mensenhandel kan alleen de tijdelijke opvang verlaten zonder begeleiding wanneer het sociale team beslist dat er geen risico voor het slachtoffer is. ‘De slachtoffers van mensenhandel kunnen de opvang voor slechts een korte tijd verlaten voor administratieve kwesties. Het is echter van belang dat het gebruik van de tijdelijke Opvang vrijwillig is en als de persoon besluit het onderdak te verlaten, dan niet mag worden gehinderd, het slachtoffer kan het recht zich vrij bewegen niet worden ontnomen, maar omwille van zijn/haar zekerheid kan worden aanbevolen de instelling niet zonder begeleiding of gewoon voor een korte periode te verlaten.132

4e stap Strafrechtelijke en civiele procedure Zoals eerder vermeld, is het zeer belangrijk maar erg moeilijk om handelaren te vinden en te bestraffen. Slachtoffers kunnen de wetshandhavingsinstanties helpen om de criminele activiteiten van hun mensenhandelaren te bewijzen, maar de slachtoffers moeten zich bewust zijn van hun wettelijke mogelijkheden, rechten en plichten. 140 131 TIP Rapport (2015) 132 TIP Rapport (2015)


De bovengenoemde Wet CXXXV van 2005 op Misdaad Slachtofferhulp en Overheid Compensatie regelt steun en hulp die wordt verstrekt tijdens de strafrechtelijke procedure aan slachtoffers. Slachtoffers hebben meer rechten. De rol en de rechten van het slachtoffer in de strafprocedure zijn nauwelijks veranderd in de afgelopen tien jaar. Strafrechtelijke en civiele procedures Er zijn drie belangrijke stappen voor een strafprocedure in Hongarije: het onderzoek, de beschuldiging en de rechtszaak. De onderzoekende autoriteit verricht het onderzoek op het bevel van de officier van justitie of onafhankelijk. De algemene onderzoekende autoriteit is de politie in Hongarije.133 De Hongaarse Politie is verplicht om alle slachtoffers te informeren over de mogelijkheid van toegang tot de (bovengenoemde) slachtofferhulp (met inbegrip van schadevergoeding van de staat), zowel mondeling als schriftelijk. Volgens Artikel 51 van de Wet nr. XIX van 1998 betreffende de strafvordering: (1) Is het slachtoffer de partij van wie het recht of de wettelijke belangen zijn geschonden of in gevaar gebracht door het misdrijf. (2) Heeft het slachtoffer het recht om: a) aanwezig te zijn bij de procedurele maatregelen (tenzij anders bepaald door deze wet) en

documenten die hem of haar betreffen te inspecteren tijdens de procedure,

b) voorstellen en bezwaren te maken in elk stadium van de procedure, c) informatie van de officier van justitie en de onderzoekende autoriteit inzake zijn of

haar rechten en verplichtingen te ontvangen tijdens de strafprocedure,

d) indienen van rechtsmiddelen in de gevallen bedoeld in deze wet. 1 . De slachtoffers moeten worden ondervraagd als getuige tijdens de strafprocedure. Deel 95 van Wet nr. XIX van 141

1998 betreffende de strafvordering betreft de bescherming van de getuige (slachtoffer). Dienovereenkomstig, ten 133 Wet nr. XIX van 1998 betreffende de strafvordering


gunste van de bescherming van het leven, de lichamelijke integriteit of de persoonlijke vrijheid van de getuige en dat de getuige voldoet aan de verplichting om de waarheid te getuigen. Om een getuigenis af te leggen zonder intimidatie moet de getuige beschermd worden, zoals bepaald door de wet. Om het slachtoffer/getuige te beschermen: volgens de afdeling 85 van de wet nr. XIX van 1998: (1) Wordt elke getuige afzonderlijk behandeld. (5) De rechter, de officier van justitie of de onderzoekende autoriteit kan de getuige toestaan om een schriftelijke verklaring na of in plaats van de mondelinge ondervraging in te dienen. In een dergelijk geval zal de getuige zijn/ haar getuigenis zelf schrijven, ondertekenen en zijn/haar gecertificeerde elektronische handtekening toevoegen aan de getuigenis in de vorm van een computerbestand. De getuigenis van de getuige in een andere vorm dient te worden gecertificeerd door een rechter of een notaris. Sectie 87 Voor de rechtszaak kan de getuige worden gehoord in de rechtbank, indien: a) de getuige in een toestand is die rechtstreeks zijn leven in gevaar kan brengen, b) er een gegronde reden is om aan te nemen dat de getuige het proces niet kan bijwonen. In veel gevallen zijn de slachtoffers bang zijn voor hun handelaren, maar volgens de Wet strafzaken is er een kans om hen te redden. In Sectie 95 van de wet nr. XIX van 1998 staat: ‘Met het oog op het leven, de lichamelijke integriteit of de persoonlijke vrijheid van de getuige te beschermen en om ervoor te zorgen dat de getuige voldoet aan de verplichting tot het getuigen en een getuigenis wordt gegeven zonder enige intimidatie, zal de getuige bescherming worden verstrekt, zoals bepaald in deze wet‘. Wanneer het slachtoffer een kind onder de 18 jaar is, zijn er speciale regels voor zijn/haar geval in de wet over de straf142

rechtelijke procedure. Wet XIX van 1998 betreffende strafzaken bevat een aantal bepalingen om de minderjarige te beschermen tegen een tweede keer slachtoffer worden, door de strafrechtelijke procedure. Deze hebben betrekking op


de manier waarop het kind wordt behandeld tijdens de strafprocedure, met inbegrip van kwesties zoals de benoeming van een voogd voor een kind, interviewen of ondervragen, het kind bewijs te geven in de rechtszaal, het gebruik van audiovisuele technologie. Volgens Sectie 86 (1) mogen personen jonger dan veertien jaar alleen worden gehoord als getuige wanneer er naar verwachting het door zijn/haar getuigenis geleverde bewijs niet kan worden vervangen door andere middelen. Bij het onderzoek van deze personen, zal de waarschuwing over de consequenties van het geven van valse bewijzen worden weggelaten. Sectie 124 (3) zegt: Personen onder de veertien jaar mogen alleen worden betrokken bij de confrontatie als ze niet zullen worden aangehouden als gevolg daarvan. In paragraaf 207 (4) Bij de motie van de officier van justitie, voorafgaand aan het indienen van de aanklacht, zal de onderzoeksrechter de getuige onder de leeftijd van veertien horen, indien er redelijke gronden zijn om te geloven dat verhoor ter rechtszitting een negatief effect zou hebben op zijn/haar persoonlijke ontwikkeling. De wettelijke vertegenwoordiger, de afdeling en de advocaat die optreedt namens de getuige kan een motie indienen voor het horen van de getuige met de officier van justitie. In de Hongaarse Strafzaak is er een nieuwe methode, door middel van het gebruik van gesloten circuit communicatie ter bescherming van de slachtoffers/getuigen. Sectie 244 / B (1) De getuige of beklaagde worden onderzocht via een gesloten circuit communicatie systeem en moeten in een aparte ruimte (getuigenis kamer) worden geplaatst bij de rechter of bij het betreffende detentiecentrum. Alleen de volgende personen kunnen in de getuigenis kamer: de advocaat die optreedt namens de getuige, in het geval van een minderjarige getuige de wettelijke vertegenwoordiger of afdeling daarvan en indien nodig, de expert, de tolk en het personeel van een gesloten -Circuit communicatiesysteem. Als de verdachte via een gesloten circuit communicatie 143

systeem wordt ondervraagd, kan de raadsman van de verdediging aanwezig zijn, zowel in de zaal van het proces als in de getuigenis kamer.


Instrumenten voor de bescherming van getuigen in verband met Paragraaf 96-98/A van wet nr. XIX van 1998 betreffende de strafvordering: ••

verwerking van persoonsgegevens van de particuliere getuige,

••

verklaring van de getuige als anonieme getuige,

••

het bestellen van de persoonlijke bescherming voor de getuige en het slachtoffer.

De Hongaarse wet op strafzaken regelt speciaal beschermde getuigen in het hoofdstuk 97. Een getuige kan speciaal beschermd verklaard worden als: a) zijn/haar getuigenis betrekking heeft op omvangrijke omstandigheden van een bijzonder ernstige zaak, b) het verwachte bewijs door zijn getuigenis niet kan worden vervangen, c) de identiteit, de woonplaats en het feit dat hij/zij is aangewezen om te worden gehoord door de aanklager of de onderzoek autoriteit, niet bekend is bij de verdachte en de raadsman van de verdediging, d) de blootstelling van de identiteit van de getuige het leven, lichamelijke of persoonlijke vrijheid van de getuige of de nabestaanden daarvan, ernstig in gevaar zou brengen. Deze wet bevat ook de persoonlijke bescherming (artikel 98) en het programma m.b.t. de bescherming van getuigen (artikel 98 A, zie later). Bovendien geven de eerder genoemde procedurele maatregelen ruime discretionaire bevoegdheid aan de justitiële autoriteiten met betrekking tot de feitelijke toepassing van deze bijzondere garanties en beschermingsmaatregelen. Getuigenbescherming Programma Het slachtoffer van mensenhandel die deel neemt aan een misdrijf en bewijs verstrekt, is gekwalificeerd om een getuige 144

te zijn. Geen mensenhandel geval wordt gestart zonder getuigenis van het slachtoffer. Opsporingsinstanties kunnen niet alleen vertrouwen op de getuigenis van een benadeelde partij die wordt geïnterviewd als getuige. Krachtens het Hon-


gaarse juridische systeem, kan de overheid de slachtoffers niet aanmoedigen om te helpen bij strafrechtelijke procedures. Het leven, de veiligheid en de vrijheid van de getuige zal worden beschermd en er wordt gezorgd dat de getuige kan getuigen zonder bedreiging. In 2001, heeft Hongarije de Wet Getuigen Bescherming (Wet LXXXV van 2001 op het programma Bescherming voor deelnemers van strafvordering en Personen die Samenwerken met het strafrecht) aangenomen. In theorie, verleent het programma de fysieke bescherming van getuigen. Het programma is beschikbaar voor slachtoffers van mensenhandel, op voorwaarde dat ze bereid zijn te getuigen in de rechtbank. Het programma is ook beschikbaar voor vreemdelingen. ‘Bedreigde getuigen kunnen in een veiliggestelde woonplaats worden geplaatst, binnen Hongarije of naar een ander land en hun identiteit kan worden gewijzigd. De staat ondersteunt beveiligde personen sociaal en financieel. Op basis van de informatie verstrekt door de politie bezitten de onderzoekers van het Hongaarse politiehoofdkantoor, voor de gevallen van mensenhandel en daarmee samenhangende misdrijven relevante vaardigheden.134 Vrouwelijke slachtoffers krijgen ook de mogelijkheid om de aangifte te doen bij een vrouwelijke onderzoeker. Het is duidelijk dat dankzij de samenwerking en de gelegenheid om de misdaad te melden bij een vrouwelijke onderzoeker, de slachtoffers na de hoorzittingen kalmeren en zich niet meer zien als daders of schuldig, maar begrijpen dat ze het slachtoffer zijn. In een dergelijk geval informeerde een slachtoffer de politie dat haar vriendin in een soortgelijke situatie kon zitten. De politie was toen in staat om haar te redden en werd ze ondergebracht in een veilig onderkomen. Compensatie en rechtsherstel Artikel 15 van het Verdrag van Warschau bepaalt de verplichting in het nationale recht van de lidstaten om rechtsbijstand en gratis rechtsbijstand aan slachtoffers van mensenhandel te bieden. Volgens het Verdrag, moet Hongarije ook het recht van de slachtoffers van mensenhandel op een schadevergoeding van de dader toe kennen als wetgevende, of 145

andere maatregelen ter compensatie voor de slachtoffers van de staat. Een op mensenrechten gebaseerde aanpak voor 134 TIP Rapport (2015)


de bestrijding van mensenhandel omvat de effectieve vervolging van mensenhandelaren met een nadruk op het recht op een effectieve remedie voor het slachtoffer. Voorts bepaalt artikel 15(1) van het Verdrag dat slachtoffers van mensenhandel toegang hebben tot informatie over relevante gerechtelijke en administratieve procedures in een taal die zij kunnen begrijpen.135 Sectie 4 van wet CXXXV 2005 op Misdaad Slachtofferhulp en Staats Compensatie bepaalt dat de staat rechtsbijstand moeten bieden voor slachtoffers van mensenhandel in overeenstemming met de Wet LXXX van 2003 betreffende rechtsbijstand. Dit recht op rechtsbijstand omvat de levering van juridisch advies ter voorbereiding van hun zaak (ongeacht of het een strafrechtelijke of civiele zaak betreft). Dit is onderworpen aan een aantal voorwaarden, waaronder de volgende: Het slachtoffer moet een Hongaarse burger zijn of genieten van de vrijheid van verkeer en verblijf of gewone verblijfplaats in Hongarije of in een EU/EEA-staat, of dezelfde rechten genieten als de onderdanen in een EEA-staat of in aanmerking komen voor een verblijfsvergunning om humanitaire redenen en hun inkomen moet onder het pensioen niveau liggen. Slachtoffers kunnen ook profiteren van rechtsbijstand in civiele procedures en strafrechtelijke procedures onder soortgelijke omstandigheden. Voor zover het compensatie van daders betreft, hebben slachtoffers van mensenhandel slechts zelden compensatie in het kader van strafrechtelijke procedures gezocht. Ze kunnen in feite slechts aanspraak maken op materiële schade, zoals onbetaalde lonen, in het kader van de strafprocedure. Pijn en lijden wordt onderzocht in een civiele procedure. Geen statistieken werden verstrekt op de betaalde bedragen aan de slachtoffers in het kader van een gerechtelijke procedure tegen de daders. De Hongaarse wetgeving voorziet in schadeloosstelling door de staat voor alle slachtoffers van misdrijven in het kader van Wet CXXXV van 2005. Volgens artikel 6 van de Wet CXXXV van 2005, zal schadeloosstelling door de staat ter beschik146

king zijn voor slachtoffers van geweldsmisdrijven, waaronder mensenhandel, die ernstige fysieke en/of mentale schade 135 GRETA Rapport (2015)


hebben geleden en die worden beschouwd als in nood, wat wil zeggen dat hun inkomen niet een bepaald niveau overschrijdt (d.w.z. hun maandelijkse inkomen lager is dan HUF 95.890, ongeveer 320 euro) of als ze een speciale status hebben (bijvoorbeeld vluchtelingen, daklozen, fysiek/verstandelijk gehandicapten en personen die verblijven in tijdelijke huisvesting). Slachtoffers moeten in staat zijn om het bewijs van de omvang van de geleden schade te overleggen. Compensatie is ook beschikbaar voor directe familieleden, ouders, kinderen, echtgenoten en partners van de slachtoffers, met name in het geval van hun dood. Schadeloosstelling door de staat wordt beschikbaar gesteld in de vorm van een afkoopsom of in reguliere maandelijkse termijnen en de maximale hoeveelheid is HUF 1.438.350, dat wil zeggen ongeveer 4.795 euro. Een aantal redenen van ontoelaatbaarheid zijn opgenomen in CXXXV Wet van 2005, met inbegrip wanneer het slachtoffer: ••

valse informatie heeft verstrekt,

••

vergoeding ontvangen van een andere staat,

••

weigerde te getuigen zonder geldige reden tegen de juridische procedures met de misdaad in kwestie,

••

niet samen wil werken met de medische autoriteiten om de geleden schade te evalueren,

••

of de autoriteiten misleid in de loop van de gerechtelijke procedure.

Overeenkomstig punt 15 van Wet CXXXV van 2005, moet het slachtoffer de staatssteun en vergoedingen binnen drie jaar vanaf de datum wanneer de beslissing over de gegrondheid van het verzoek om steun werd genomen terugbetalen, als de geboden steun en compensatie niet rechtvaardig was omdat er geen vorm van misdrijf was, het slachtoffer valse data heeft gegeven in zijn of haar aanvraag of de schade werd volledig gecompenseerd via andere bronnen (het slachtoffer zal het verkregen bedrag op een andere manier moeten terugbetalen). Artikel 30 (1) van de Wet CXXXV 2005 op Misdaad Slachtofferhulp en Staats Compensatie stelt dat een verzoek om compensatie dient te worden ingediend als aangegeven in sub-secties (2) tot (4) van deze afdeling en afdeling 45 (2) en bin147

nen 3 maanden na de datum waarop het aangegeven misdrijf is gepleegd. Sectie 30 (2) stelt dat indien een kandidaat omstandigheden buiten zijn/haar redelijke controle tegenkomt, waardoor voor hem/haar het indienen van zijn/haar


aanvraag tot schadevergoeding onmogelijk is, zal hem/haar worden toegestaan binnen 3 maanden nadat deze moeilijkheden zijn opgeheven in te dienen. Wet CXXXV van 2005 is van toepassing op de Hongaarse onderdanen, met inbegrip wanneer ze in het buitenland werden uitgebuit, mits zij legaal in het andere land verblijven en hun normale verblijfplaats in Hongarije hebben en een ieder die in Hongarije werd geëxploiteerd en geniet van de vrijheid van verkeer en verblijf in Hongarije of een EU-land (deel 1). Daarnaast bepaalt deel 2 (2), dat de vergoeding beschikbaar is voor EU-burgers die het slachtoffer zijn van mensenhandel in het buitenland, wanneer gewoonlijke verblijfplaats Hongarije is (deel 2 (2)). Echter in de praktijk, wanneer een persoon in het buitenland werd verhandeld, kunnen ze het verzoek om schadevergoeding in kwestie overdragen aan het betreffende land. Daarnaast moeten slachtoffers schriftelijk bewijs overleggen dat ze het slachtoffer zijn van mensenhandel in het buitenland (bijvoorbeeld document van de politie, hoorzitting in het buitenland, document van het bevoegde Hongaarse consulaat). Er dient geen juridische procedure te worden gestart in het andere land. ‘In de afgelopen drie en een half jaar, zijn er drie positieve beschikkingen betreffende de slachtoffers van mensenhandel geweest, zes weigeringen (in één geval was de deadline verstreken; in twee gevallen was er geen schade, twee andere gevallen werden behandeld in Spanje en Cyprus; in één geval kon de schade niet worden vastgesteld), en vijf gevallen waarin de procedure werd beëindigd. 136 Als het slachtoffer beslist zich te wenden tot de Dienst Slachtofferhulp, ontvangt hij/zij de informatie over de vormen van steun die hij/zij kan krijgen en de mogelijkheid van schadeloosstelling door de staat. Los daarvan is compensatie door de daders beschikbaar. Schadeloosstelling door de staat en schadeloosstelling door de dader zijn gekoppeld op een manier dat, wanneer de economische schade van het slachtoffer is gecompenseerd, de schadeloosstelling door de staat binnen 3 jaar moet worden terugbetaald. Richtlijn 2004/80 / EG van 29 april 2004 van de Raad betreffende de schadeloosstelling van slachtoffers van misdrijven, beschrijft de nadere regels over schadeloosstelling door de staat. Volgens artikel 40 van de wet van 2005 op CXXXV over Misdaad Slachtofferhulp en Staat Compensatie zijn de bepalingen van de wet van toepassing op aanvragen om vergoe148

ding voorgelegd aan of ontvangen van andere EU-lidstaten. 136 GRETA Rapport (2015)


Artikel 1 van Richtlijn 2004/80/EG van 29 april 2004 van de Raad betreffende de schadeloosstelling van slachtoffers van misdrijven bepaalt dat de lidstaten ervoor zorgen dat, wanneer een opzettelijk geweldmisdrijf is in een andere lidstaat is gepleegd, dan de lidstaat waar de aanvrager van de vergoeding gewoonlijk verblijft, heeft de aanvrager het recht om de vergoeding aan te vragen bij de autoriteiten of elke andere instantie in de laatstgenoemde lidstaat. Het is de individuele beslissing van de lidstaten om andere mensen die recht op een vergoeding hebben toe te voegen, of om de omvang van misdrijven die recht geven op een vergoeding uit te breiden. Artikel 40 van Wet CXXXV 2005 op Misdaad Slachtofferhulp en Staats schadeloosstelling stelt ook dat wanneer een slachtoffer van plan is om een aanvraag in te dienen voor vergoeding aan de bevoegde autoriteit in een ander EU-lidstaat, stelt de assistentie verlenende instantie het in desbetreffende Staat gebruikte aanvraagformulier ter beschikking en voorziet hem/haar van hulp bij het invullen van het formulier. De bijstandsverlenende instantie zal de aanvraag tot schadeloosstelling en de bewijsstukken binnen de kortst mogelijke tijd doorsturen aan de beslissingsbevoegdheid van de lidstaat met territoriale bevoegdheid over de plaats van misdaad. De Raad van Richtlijnen regelt de bevoegdheden van de verantwoordelijke instanties, wanneer zij verklaart dat de bijstandsverlenende instantie en de besluitvorming autoriteit worden gescheiden en bepaalt hun voornaamste taken en de hoofdlijnen van de procedure.

Transnationale Verwijzing Mechanisme (TRM) Typische kenmerken van een Transnationale Verwijzing Mechanisme Hoewel er geen officieel of gecodificeerd transnationale verwijzing mechanisme tussen België, Nederland en Hongarije is, is er aan de ene kant basis ervaring en best practice en aan de andere kant, het RAVOT-EUR project en soortgelijke 149

inspanningen. De belanghebbenden hebben de huidige behoeften in de grensoverschrijdende samenwerking met Hongarije vastgesteld of hebben voorstellen voor de verbetering van de bestaande regeling ingediend. Deze elementen, bij


elkaar gebracht en holistisch beschouwd, kunnen de basis leggen voor een set van standaard operationele procedures voor bijstand en/of overdracht van slachtoffers uit België en Nederland naar Hongarije. Het volgende hoofdstuk schetst het eerste van de grensoverschrijdende onderdelen van een verwijzing mechanisme tussen de drie landen. Zoals hierboven vermeld, is een Transnationaal Verwijzing Mechanisme (TRM) de grensoverschrijdende uitgebreide bijstand en/of overdracht van geïdentificeerde of potentiële slachtoffers van mensenhandel. In de volgende paragraaf zullen we de ICMPD richtlijnen gebruiken om die elementen van het Belgisch-Nederlands-Hongaarse TRM systeem dat al opgezet is te beschrijven. Bovendien zullen we deze richtlijnen gebruiken om te beschrijven hoe een Transnationaal Verwijzing Mechanisme er idealiter zou moeten uitzien. Zoals elders beschreven, is het Belgische, Nederlandse en Hongaarse Transnationale verwijzing Mechanisme een werk in uitvoering. Het ontwikkelen van een Transnationaal Verwijzing Mechanisme is een ingewikkelde zaak. Dit is met name het geval wanneer de betrokken landen nogal verschillende Nationale Verwijzing Mechanismen hebben. Dit handboek en de bijbehorende website zijn daarom een belangrijke eerste stap in het creëren van een Transnationaal Verwijzing Mechanisme. Volgens de ICMPD richtlijnen bevat een Transnationaal Verwijzing Mechanisme vijf, zogenoemde ‘standard operating procedures’ (SOP’s) die de belangrijkste fasen van het Transnationale Verwijzing proces verzamelen: SOP 1: Identificatie SOP 2: Eerste hulp en bescherming SOP 3: Langdurige bijstand en sociale integratie SOP 4: Terugkeer en sociale integratie SOP 5: Strafrechtelijke en civiele Procedures

150


15. Tekstveld

Elke SOP omvat idealiter verscheidene maatregelen die vier vragen beantwoorden om een goed en vlot transnationaal proces te maken: WAT moet er gedaan worden; WANNEER actie ondernemen; WIE moet worden betrokken; en HOE moet de actie worden uitgevoerd. Alle SOP’s bouwen op elkaar en zijn verbonden met de (in ons geval) Belgische, Nederlandse en Hongaarse Nationale verwijzing mechanismen. In veel gevallen zijn de componenten van elkaar afhankelijk.137 ••

Volgens de suggesties van ICMPD: is de eerste stap van het creëren van een Transnationaal Verwijzing Mechanisme een formele internationale coöperatieve overeenkomst tussen de verschillende anti-mensenhandel stakeholders (wet versterkingen, NGO’s) over strategieën voor de veilige en ondersteunende verplaatsing van slachtoffers van mensenhandel tussen landen van bestemming, doorvoer en/of afkomst. Deze overeenkomst moet duidelijk elke stap van dit proces, inclusief de rollen en de bijbehorende verantwoordelijkheden, rechten en plichten van elke betrokken partij beschrijven. Geformaliseerde overeenkomsten of niet-bindende instrumenten voor samenwerking, zoals intentieverklaringen of memoranda van overeenstemming moeten de rollen en taken voor gezamenlijke acties bevatten zoals, de begeleide terugkeer en re-integratie van de slachtoffers; uitwisseling van informatie en

151

monitoring; bewustmakings- en preventie-activiteiten, enz. Dergelijke overeenkomsten kunnen ook onder meer 137 ICMPD Richtlijnen (2010)


overeengekomen standaarden, protocollen en modellen van de bijstand, het gebrek aan consistentie en kwaliteit in de dienstverlening voorkomen. Maar zoals hierboven uiteengezet, zijn deze vormen van geformaliseerde afspraken momenteel niet aanwezig tussen België, Nederland en Hongarije. ••

Net als veel andere mechanismen, dient ook ideaal het aangemaakte Transnationale Verwijzing Mechanisme te worden gecontroleerd en geëvalueerd om de uitkomsten en bereikte effecten te meten en om de strategische en operationele doelstellingen te verbeteren om met meer succes aan de behoeften van de geholpen personen te voldoen en het verbeteren van de ontwikkelde procedures.138 Dit is ook de reden waarom de website regelmatig wordt bijgewerkt met nieuwe informatie over de betrokken organisaties.

Het is belangrijk er op te wijzen dat het Transnationale Verwijzing Mechanisme de bestaande nationale maatregelen ter bestrijding van mensenhandel structuren, noch vervangt noch dupliceert. Het is bedoeld om voort te bouwen op de nationale verwijzing mechanismen of een andere bestaande procedure en ze een stap verder te nemen naar een transnationaal niveau.139 Een Transnationaal Verwijzing Mechanisme is gebaseerd op een gemeenschappelijke wil van de verschillende landen (meestal de landen van herkomst en bestemming) die graag een goed verwijzing instrument willen bouwen. Volgens de ICMPD vereist dit gemeenschappelijk instrument bij uitstek de juiste toewijzing van personele en financiële middelen, goed opgeleid personeel en relevante en regelmatig gecontroleerde en geactualiseerde contacten van de stakeholders (rekening houdend met het personeel veranderingen in de verschillende overheden en NGO’s). U kunt praktische informatie over de Belgische, Nederlandse en Hongaarse contacten op de webpagina van RAVOT- EUR vinden.140 Volgens de ICMPD moet het Transnationale Verwijzing mechanisme antwoorden geven op de behoeften van de verschillende kwetsbare groepen. Een speciaal protocol is vereist met name voor slachtoffers en geëxploiteerde kinderen, wat 152

138 ICMPD Richtlijnen (2010) 139 ICMPD Richtlijnen (2010) 140 ICMPD Richtlijnen (2010)


betekent dat idealiter elke Transnationaal Verwijzing Mechanisme procedure moet worden ontwikkeld en uitgevoerd in nauwe samenwerking met de beschermingsdiensten van het land van het kind.141 De principes en benaderingen van een Transnationaal Verwijzing Mechanisme142 Een nieuw Transnationaal Verwijzing mechanisme moet zijn eigen principes, aanpak en doelstellingen definiëren. Het gezamenlijke Belgische, Nederlandse en Hongaarse Transnationale Verwijzing mechanisme heeft ook een aantal belangrijke principes: ••

Elk slachtoffer is anders en dus is er noodzaak van een aanpak op maat.

••

Situatie managers in de landen van bestemming kunnen Hongaarse slachtoffers verwijzen naar de Hongaarse autoriteiten, zodat ze hem/haar kunnen helpen om terug te keren naar Hongarije en in de Hongaarse samenleving.

••

Focus op de mensenrechten van de slachtoffers.

••

Gemeenschappelijke wil van de regeringen om efficiënt te werken aan de identificatie, bijstand en verwijzing van slachtoffers van mensenhandel.

••

Deelname van het maatschappelijk centrum in het proces.

••

Multidisciplinair en cross-sectorale aanpak.

••

Er moet rekening worden gehouden met het belang van de kinderen.143

De hiervoor genoemde zogenaamde ‘standaard operationele procedures’ moeten rekening houden met de verschillen tussen de betrokken landen. Ze moeten echter ook deze fundamentele benaderingen omvatten: ••

De Veiligheid en Beveiliging van de slachtoffers van mensenhandel is belangrijkste. Het moet een goed gepland, goed georganiseerd, veilig proces zijn om de slachtoffers dit een tweede keer te besparen;

•• 153

De deelname van het slachtoffer aan het proces moet vrijwillig zijn;

141 ICMPD Richtlijnen (2010) 142 ICMPD, Richtlijnen voor de ontwikkeling en implementatie van een alomvattende nationale Anti-mensenhandel Reactie, Wenen, 2006, pp. 19-27. 143 ICMPD Richtlijn (2006)


••

Het slachtoffers dienen alle informatie die ze nodig hebben in elke fase van het proces te ontvangen;

••

Informatie-uitwisseling tussen de verschillende stakeholders (zowel van het land van herkomst en bestemming);

••

Bescherming van persoonsgegevens van slachtoffers is ook van cruciaal belang;

••

de problemen tussen de verschillende landen als gevolg van culturele verschillen;

••

de TRM moet van tijd tot tijd worden gecontroleerd en geëvalueerd, om eventuele problemen op te lossen. 144

I. SOP – Identificatie De identificatie fase is de eerste fase van een lokaal, nationaal of transnationaal mechanisme waarop een slachtoffer van mensenhandel als zodanig is aangewezen. Deze fase kan worden onderverdeeld in twee delen: de voorlopige identificatie en de formele identificatie. Voorlopige identificatie De eerste stap is de dringende basis behoeften van het slachtoffer te bepalen en voor hen zorgen (kleding, voedsel, gezondheidszorg enz.). De volgende stap is om meer over het slachtoffer te weten. Als hij/zij Hongaars is, dient er idealiter een (native) Hongaarse spreker te worden gevonden om ervoor te zorgen dat het slachtoffer begrijpt wat er gebeurt. Als het slachtoffer hiermee instemt, kan het Hongaarse consulaat worden geïnformeerd over het vermoedelijke Hongaarse slachtoffers. Formele identificatie Volgens de ICMPD worden geïdentificeerde slachtoffers van mensenhandel verwezen naar een dienstverlener en ont154

vangt de steunmaatregelen alleen als hij/zij zijn/haar schriftelijke toestemming geeft. Personen die niet blijken te zijn 144 ICMPD Richtlijn (2006)


gesmokkeld, maar andere misdaden melden of behoeften hebben aan hulp of bezorgdheid hebben over de veiligheid, moet worden doorverwezen naar de juiste hulpverleners.145 Samenvatting van de 1e SOP: ••

Als het vermoedelijke slachtoffer is geïdentificeerd als een slachtoffer, heeft hij/zij behoefte aan een case manager (zowel in België / Nederland en Hongarije), die verantwoordelijk is voor het slachtoffer

••

Als het slachtoffer hiermee instemt, wordt contact met de Hongaarse ambassade / consulaat gezocht om de identiteit van het vermoedelijke (Hongaarse) slachtoffer van mensenhandel te bevestigen;

••

Verzamelen van verder bewijs van de mensenhandel handel situatie wanneer het slachtoffer een kind is, het leggen van contacten tussen de staat van bestemming en het land van herkomst is van essentieel belang om het proces van de oprichting jurisdictie over het kind en de identificatie en een lange termijn duurzame oplossing te beginnen.

II. SOP – Eerste hulp en bescherming Na de identificatiefase is de volgende stap eerste hulp en bescherming afhankelijk van de informatie over het slachtoffer. Het slachtoffer moet informatie krijgen over de mogelijkheden, de beschikbare diensten en hoe hij/zij hiertoe toegang kan krijgen. Deze informatie moet idealiter het hele proces van de Verwijzing mechanisme, de beschikbare sociale en legale alternatieven voor de toekomst en de toekenning van basisbehoeften bevatten. In dit stadium bereidt de verantwoordelijke casemanager een zogenaamde ‘risico-evaluatie’ voor de veiligheid van het slachtoffer op, die ook wordt uitgevoerd om te controleren of een dreigende situatie het leven van het slachtoffer in gevaar kan brengen. Het uiteindelijke doel van de tweede SOP is het helpen en beschermen van het ondersteunde slachtoffer van mensenhandel, tegelijkertijd haar/hem te helpen om de beschikbare opties te overwegen en terdege geïnformeerde beslissingen voor haar/zijn verdere leven. 146 155 145 ICMPD Richtlijnen (2010) 146 ICMPD Richtlijnen 2010


Aan het einde van de eerste periode van bijstand, de ondersteunde persoon beslist: ••

of zij/hij graag terug wil naar Hongarije of niet (gezien de risico-evaluatie van het slachtoffer, is in dit geval de volgende stap de 4e SOP- terugkeer naar huis)

••

of het slachtoffer zou willen verblijven in België of in Nederland (in dit geval is de volgende fase de 3e SOP)

••

of zij/hij de misdaad wil melden aan de wetshandhavingsinstanties (5e SOP).147

Verdere argumenten in dit stadium: ••

De RAVOT-EUR projectpartners hebben het standpunt benadrukt, dat de belangrijkste factor om slachtoffers aan te moedigen zich bij het bescherming programma aan te sluiten het mechanisme voor de overdracht van de status van het slachtoffer is. Dit met alle rechten en voordelen die de status in België of Nederland inhoudt, vanuit het land van exploitatie naar Hongarije, in lijn met de Europese richtlijn 2011/36/EU inzake de voorkoming en bestrijding van mensenhandel en de bescherming van slachtoffers. De overdracht van het bescherming pakket moet het slachtoffer geruststellen dat de voordelen die hem/haar zijn verleend, niet verloren zullen gaan bij terugkeer. De EU-richtlijn 2012/29/EU vult de versterking van de rechten van slachtoffers van misdrijven aan, zodat slachtoffers kunnen rekenen op hetzelfde basisniveau van rechten, ongeacht hun nationaliteit en waar in de EU het misdrijf plaatsvond. De rechten op het bescherming pakket omvatten: bescherming tegen intimidatie, represailles en verdere schade door de misbruikers en de schade die kan voortvloeien uit strafrechtelijke onderzoeken en gerechtelijke procedures, zoals herhaalde interviews van het slachtoffer, contact met de verdachte in de rechtbank, enz. Ondersteuning, waaronder fysieke en psychologische bijstand op langere termijn, sociale integratie en re-integratie en juridische bijstand tijdens de procedure, om de slachtoffers te helpen alles te begrijpen en te participeren in de juridische stappen en hun leed te verminderen; toegang tot de rechter om ervoor te zorgen dat slachtoffers zich bewust zijn van hun rechten, deze begrijpen en in staat zijn om bijkomende informatie te verstrekken; compensatie en herstel.

•• 156

Bijzondere maatregelen voor de meest kwetsbare groepen, zoals de Roma-vrouwen, moet worden overwogen om de oorzaken van de mensenhandel aan te pakken en de toegang voor Roma slachtoffers op hulp te vergemakkelijken.

147 ICMPD Richtlijnen 2010


••

Het profiel van de slachtoffers van seksueel misbruik lijkt te wijzen op de behoefte aan opvang op basis van voorwaarden van hulp, te zorgen voor een veilige omgeving die het herstel en re-integratie mogelijk maakt. Internationale samenwerking tussen de betrokkenen van het maatschappelijk centrum is van cruciaal belang om slachtoffers van mensenhandel te helpen op een alomvattende manier. In de meeste gevallen wordt deze samenwerking uitgevoerd door middel van informele contacten. De RAVOT EUR-website biedt openbaar beschikbare contactgegevens van alle relevante organisaties die de terugkeer van een slachtoffer kunnen ondersteunen.

••

Het is belangrijk om ervoor te zorgen dat slachtoffers geen risico lopen, op het verliezen van de voogdij over hun kinderen als gevolg van hun verhandeling in Hongarije. Waar kinderen van mensenhandel slachtoffers in gevaar zijn, moeten de rechtshandhaving autoriteiten en sociale diensten in grijpen om de slachtoffers en hun families te beschermen.

III. SOP – Lange Termijn bijstand en sociale integratie Na de eerste fase van steun kan het geïdentificeerde slachtoffer beslissen of hij/zij in België of in Nederland blijft of terug gaat naar Hongarije. Binnen het kader van de derde SOP wordt hij/zij voorzien van lange termijnhulp. Begeleiding wordt aangeboden om de behoeften en een individueel plan uit te voeren. Het doel is om de re-integratie van de persoon te garanderen, dat is het proces waarbij een terugkerende persoon wordt geholpen om, zijn of haar verhandeling ervaring te overwinnen. Hij/zij wordt geïntroduceerd in de economische en sociale structuur van het land van oorsprong, wordt zelfvoorzienend en een gevoel van controle over zijn of haar eigen leven wordt hersteld. De case manager zal het slachtoffer helpen de vooruitzichten voor verblijf in het land van bestemming ten opzichte van de vooruitzichten in het land van herkomst te vergelijken. Het uiteindelijke individuele vóór vertrek hulpplan moet maatregelen bevatten voor het lange termijn herstel, bevoegdheden en sociale integratie. De re-integratie plannen, uitgewerkt met de hulp van de case manager in België en Nederland zullen verder worden ontwik157

keld door het slachtoffer bij zijn of haar terugkeer met de hulp van een vertegenwoordiger van de ontvangende organisatie in Hongarije, gebaseerd op de beoordeling van de behoeften, de beschikbare mogelijkheden en voorkeuren van de persoon.


Sommige onderzoeken geven aan, dat een van de oorzaken van het her-slachtofferschap van de Hongaarse slachtoffers van mensenhandel ligt in hun neiging niet lang genoeg in het re-integratie-programma te blijven om de vruchten hiervan te plukken.148 Dit is het gevolg van verschillende factoren. Ten eerste kan het slachtoffer niet altijd voldoende toegang hebben tot uitgebreide en financieel duurzame re-integratie diensten in zijn/haar woonplaats. Ten tweede, is het individu vaak psychologisch zwak en getraumatiseerd en niet ondersteund door getrainde professionals, niet in staat om de wilskracht en zelfvertrouwen te herwinnen die nodig is om zijn of haar leven te plannen en uit te voeren. In sommige gevallen, wanneer de slachtoffers plotseling realiseren dat de aard van de bijstand niet monetair is of dat ze niet in staat zijn om een baan te vinden en direct een leven op te bouwen, verliezen ze interesse en geven hun plan op. Om deze problemen aan te pakken in lijn met de internationale best practice, is samenwerking en dialoog tussen case managers in de verzendende en ontvangende organisaties de sleutel om het slachtoffer te helpen bij het formuleren van een re-integratie plan met een duidelijk begrip van wat te verwachten en het weerleggen van onrealistische verwachtingen. Hulp op lange termijn en sociale integratie moet de bezorgdheid aanpakken over mogelijke discriminatie en stigmatisering in verband met prostitutie, welke invloed heeft op de mogelijkheid van slachtoffers van mensenhandel en seksuele uitbuiting, om sociaal te re-integreren. Stigmatisering kan ook hun economische integratie in gevaar brengen en moeite geven om werk te vinden. Sommige onderzoeken hebben aangetoond dat in bepaalde gevallen, de slachtoffers bijstand weigeren vanwege de aandacht die de re-integratie steun trekt over hun verhandeling ervaring. Ook door de toenemende blootstelling van de persoon aan stigmatisering en discriminatie en dus het negeren van gevoelens van wrok of schaamte onder slachtoffers met betrekking tot de ontvangen hulp. Bestaande internationale normen benadrukken het belang van het recht van slachtoffers op privacy en ervoor te zorgen dat ze de controle over persoonlijke gegevens en informatie behouden ook gedurende het re-integratieproces. Re-integratie van het slachtoffer moet volledige toegang tot fundamentele rechten garanderen en de nodige middelen voor deze persoon om de arbeidsmarkt te betreden en een levensstandaard te bereiken die aanvaardbaar wordt geacht 158

in België en/of in Nederland of in Hongarije. 148 IOM, (20012-13), op. cit.


IV. SOPs – Terugkeer en sociale integratie Zoals we eerder aan het einde van de tweede SOP zagen, kan het slachtoffer beslissen of hij/zij terug wil gaan naar Hongarije. Een belangrijk doel van het Belgische, Nederlandse en Hongaarse Transnationale Verwijzing Mechanisme is om het slachtoffer te helpen bij terugkeer naar huis en weer in de Hongaarse samenleving. Hoewel het een doel en zijn/haar eigen beslissing is, is het erg moeilijk voor het slachtoffer om terug naar huis te gaan, met het vooruitzicht van vele sociale, familie, gezondheid, juridische en financiële problemen en het risico lopen terug te gaan naar de zelfde sociale en economische omstandigheden die ze probeerden te ontsnappen door het huis te verlaten.149 Dat is de reden waarom het zo belangrijk is om alles tegen de stigmatisering van de slachtoffers te doen. In dit stadium komt het opnieuw slachtoffer worden frequent voor. Dit proces zorgt er ook voor om het opnieuw slachtoffer worden te voorkomen, met name die van de ondersteunde persoon. In het kader van deze SOP is de eerste prioriteit om informatie over de juridische en sociale aspecten van de terugkeer van het slachtoffer te geven. Er moet ook vermeld staan in een schriftelijk document, dat het slachtoffer uit zijn/haar eigen beweging terugkeert naar Hongarije. Hierna, maakt de verantwoordelijke casemanager een berekening met betrekking tot de risico’s door het uitvoeren van risico-evaluatie/vragen met diverse Hongaarse personen en of organisaties, zoals de Hongaarse en/of Belgische/Nederlandse politie (Europol, indien nodig); NGO’s; IOM; in het geval dat het slachtoffers een kind is, de vertegenwoordigers van de Hongaarse dienst kinderbescherming.150 Na dit gesprek maakt de casemanager een overzicht van de mogelijke risico’s en de beschikbare maatregelen om het slachtoffer te beschermen, omdat hij/zij hiervan op de hoogte moet zijn.151

159

149 ICMPD Richtlijnen 2010 150 ICMPD Richtlijnen 2010 151 ICMPD Richtlijnen 2010


In hun risicobeoordeling moeten hulpverleners rekening met de volgende indicatoren: ••

Familiegeschiedenis; Zo dient in aanmerking te worden genomen of de familie zelf in gevaar is, of er mensen te vertrouwen zijn binnen de familie waar de persoon naar terug kan keren, of er grote schulden zijn, of dat de familie betrokken was bij de handel;

••

De omstandigheden in het milieu van terugkeer; loopt de persoon het risico te worden gestigmatiseerd, gediscrimineerd of gestraft?

••

Koppelingen naar de daders; is het criminele netwerk nog steeds actief? Is er het risico opnieuw ten prooi te vallen aan de mensenhandelaren? Zijn er risico’s van represailles voor het slachtoffer of zijn/haar familie? Is er een lopend onderzoek? 152

Wanneer, op basis van een algemene beoordeling, de casemanager redenen heeft om te geloven dat de terugkeer van de klant niet veilig kan zijn, dat er een risico is dat mensenhandelaren de controle over de persoon kan herwinnen of dat re-integratie niet succesvol kan zijn, dienen verdere controles te worden uitgevoerd om de het verslag van het slachtoffer te vergelijken met de verzamelde informatie op basis van de informatie in het land van herkomst van de politie, lokale overheden, NGO’s, op geloof gebaseerde organisaties en andere ondersteunende diensten. Hierdoor kan de persoon worden afgeraden terug te keren. Wel moet het recht van het slachtoffer op vrije keuze altijd worden gerespecteerd. Wanneer er aanwijzingen zijn dat terugkeren niet veilig is en de persoon toch bepaald naar huis te gaan, kan het Openbaar Ministerie of de politie contact opnemen met hun Hongaarse collega’s om hen te informeren over de onveilige omstandigheden waaronder de persoon terugkeert. In het verleden heeft de samenwerking tussen de wetshandhavingsinstanties met betrekking tot de veilige terugkeer van de slachtoffers plaatsgevonden in het kader van een eerder vastgesteld gemeenschappelijk onderzoeksteam.153 De JIT zorgt voor een vlotte en snelle grensoverschrijdende communicatie en respons tussen de autoriteiten. Echter dient te worden opgemerkt dat in alle andere gevallen waarin geen ad-hoc team is gemaakt, de rechtshandhaving moet vertrouwen op persoonlijke relaties in het partnerland om hulp te vragen bij een veilige terugkeer. Aangezien informele con160

152 Lefoe, Kwaliteitsnormen voor de risicobeoordeling en de veilige terugkeer en re-integratie van slachtoffers van mensenhandel, 2011 153 Dit was het geval van de Galaton operatie die een netwerk van mensenhandelaars voor seksuele uitbuiting in Gent heeft blootgelegd, afkomstig uit Hongarije.


tacten er op de lange-termijn er niet altijd zijn, is een frequentere betrokkenheid van de politie nationale contactpunten voor bestrijding van mensenhandel zeer wenselijk, voor de effectieve uitvoering van veilige terugkeer maatregelen.154 Tegelijkertijd moet het slachtoffer worden voorzien van contactgegevens van de rechtshandhavings agenten in zijn of haar stad waar hij of zij terecht kan in geval van nood. Na deze stap: moet de casemanager de relevante Hongaarse NGO’s en de bevoegde autoriteit vinden om het vloeiende terugkeerproces te helpen. Het opvangcentrum in België en Nederland zal contact leggen en de nodige maatregelen treffen om de cliënt naar de lokale dienstverleners te verwijzen in zijn of haar regio van herkomst. Het zoeken kan gedaan worden door middel van databases met betrouwbare en erkende NGO’s155 of via de Hongaarse Slachtofferhulp dienst van de provinciale kantoren. Volgens de ICMPD richtlijn worden de volgende reeks meldingen aanbevolen: ••

Kennisgeving van een verzoek om bijstand door de verwijzende organisatie;

••

Bevestiging van het verzoek om bijstand door de ontvangende Hongaarse organisatie;

••

Re-integratie hulp verzoek van de verwijzende organisatie;

••

Bevestiging van re-integratie bijstand door de ontvangende organisatie.’156

Idealiter, bevat de door de verwijzende Belgische of Nederlandse organisatie informatie, zoals IOM, aan de ontvangende, Hongaarse organisatie: ••

Naam van het slachtoffer van mensenhandel;

154 Chris Van Geit, 2015, op. cit.

161

155 Voorbeelden van betrouwbare databanken: – de website van de Europese Commissie “Samen tegen de mensenhandel” biedt geselecteerde middelen voor elke lidstaat van de EU met betrekking tot bestrijding van mensenhandel, waaronder contactgegevens van non-profitorganisaties en overheidsinstellingen, de wetshandhaving, wetgeving, rapporten en algemene informatie materialen; – La Strada Internationaal (LSI) NGO Platform, een EG-gefinancierd netwerk actief sinds 2005 om de samenwerking in Europa tussen maatschappelijke organisaties in de EU en niet-EU-landen te versterken; – ENPATES, een platform van anti-mensenhandel Europese NGO’s in 2012 opgericht met de steun van de Europese Commissie. 156 ICMPD Richtlijnen 2010


••

Geboortedatum en woonplaats in het land van herkomst (bij terugkeer naar het land van herkomst);

••

Elke mogelijke of actuele medische aandoening of kwetsbaarheid van het slachtoffer van mensenhandel;

••

Veiligheid en risicobeoordeling verslagen;

••

Kort overzicht van de benodigde bijstand;

••

Geschatte datum en tijd van vertrek, indien van toepassing;

••

Andere.157

Op basis van deze informatie en op directe raadpleging van de verwijzende organisatie, is het aan de ontvangende inrichting om te bepalen of de genoemde persoon recht heeft op steun en of de steun kan worden verstrekt.158 Vervolgens sturen ze een zogenaamde bevestiging verklaring terug, dat ze wachten op het genoemde slachtoffer en ze hem/haar kunnen helpen. Toch is elk slachtoffer en elke terugkeer situatie anders. Daarom moet men in gedachten houden dat een aangepaste benadering noodzakelijk is, ook bij het organiseren van de terugkeer van een slachtoffer. In het geval van kinderen moet de Hongaarse kinderbescherming op de hoogte worden gebracht en moet dit proces de wet Hongaarse Kinderbescherming volgen (het belangrijkste doel is het beste belang van het kind). Heel belangrijk: als het slachtoffer minderjarig is, is het eerste officiële wettelijke of bestuurlijke besluit om het kind terug te laten keren naar Hongarije. De uitwisseling van informatie over zijn/haar situatie, conditie enz., met inbegrip van zaken die in de ‘bevestiging’ moeten worden overgedragen aan de Hongaarse bewakers van het kind alleen via de officiële Belgische, Nederlandse kanalen (d.w.z. overheid) en de Hongaarse staat.159 Het vloeiende terugkeer proces heeft ook de juiste identificatiedocumenten van de slachtoffers nodig. In het kader van deze fase wordt idealiter tegelijkertijd een terugkeerplan bereid. In dit plan zijn er veel details over de reis, vanaf het vertrek uit België/Nederland tot de aankomst op een veilige plaats: wanneer, met wie, waar en op welke 162

157 ICMPD Richtlijnen 2010 158 ICMPD Richtlijnen 2010 159 ICMPD Richtlijnen 2010


manier het slachtoffer naar Hongarije zal reizen. Het is ook belangrijk om een ticket te kopen voor de trein of het vliegtuig en om een reisverzekering te hebben. (Ervoor zorgen dat het minderjarige slachtoffer een begeleider zal hebben.) De aankomst is ook een belangrijk deel van het plan: zorg ervoor dat het slachtoffer in een veilige toestand zal aankomen: zorg ervoor dat het vervoerde slachtoffer zal worden opgewacht op de luchthaven of trein station en aan het eind van de reis. De exacte omstandigheden van de Hongaarse accommodatie waarin aan het slachtoffer zal terugkeren dient te worden gedocumenteerd. Het reizen kan zowel onafhankelijk worden geregeld door het slachtoffer, met de hulp van de Belgische opvangcentrum of via IOM. Om het werk van de Hongaarse NGO’s die verantwoordelijk zijn voor de overdracht te helpen, moeten de volgende gegevens worden verzonden: ••

Reis data (middel van reizen, de naam van de vervoerder, enz.), datum en tijdstip van aankomst op de eindbestemming;

••

Naam (namen) van de begeleider(s), indien van toepassing;

••

Bevestiging dat het slachtoffer zal worden afgehaald bij het aankomst punt en door wie, indien van toepassing.160

Het slachtoffer moet zijn voorzien van de contacten van de ontvangende organisatie, naam en contactgegevens van de persoon die hem of haar zullen ontmoeten op het punt van aankomst (als dit het geval is) en hij of zij moet indien mogelijk de gelegenheid hebben om te praten met een vertegenwoordiger van de ontvangende organisatie tijdens de eerste paar dagen na de terugkeer. Een slachtoffer die niet is verwezen naar een specifieke organisatie dient een lijst met contacten te ontvangen van dienstverleners in zijn of haar plaats van herkomst en het nummer van het kantoor van de relevante Slachtofferhulp Dienst in zijn of haar regio. In verband met de overdracht van de slachtoffers, zijn er zeer belangrijke dingen die onmiddellijk moeten worden aan163

geduid: vanaf het begin van de terugreis moet er nauwe communicatie zijn tussen de Nederlandse/Belgische ‘afzenders’ 160 ICMPD Richtlijnen 2010


en de Hongaarse ‘ontvangers’. Als het schema van vertrek verandert, moet dit zo snel mogelijk worden aangegeven. Aan de andere kant moeten de Hongaarse partners bevestigen dat het slachtoffer aangekomen is en werd opgevangen op het punt van aankomst en het punt van doorvoer. Belangrijkste punten in dit stadium: ••

een zeer gedetailleerd terugkeer plan maken in het Hongaars om te zorgen dat het slachtoffer het realiseert en accepteert (hoe en wanneer hij/zij terug naar huis gaat, wie er op hem/haar zal wachten en waar naar toe te gaan, dat de reis veilig moet zijn en of hij/zij begeleiding nodig heeft.

••

geldige ID documenten

••

om de reis naar huis te organiseren (het kopen van tickets, verzekeringen enz.)

••

om te beslissen waar naar terug te gaan: heeft het slachtoffer opvang nodig of kan hij/zij naar huis gaan (is dat veilig)?

••

heeft het slachtoffer een kind of kinderen? Zijn ze bij het slachtoffer? Hebben ze speciale zorg nodig hebben? Hoe oud zijn zij? (op kleuterschool of school? enz.)

V. SOP – Strafrechtelijke en civiele Procedures Zodra het slachtoffer in een veilige situatie is en geholpen, misschien teruggegaan naar Hongarije, moeten de mensenhandelaren en hun criminele groepen worden gestraft. Het is daarom van groot belang dat het slachtoffer op de hoogte is van de informatie over de samenwerking met de wetshandhavingsinstanties en het gehele strafproces. Omdat België, Nederland en Hongarije landen zijn van de Europese Unie, zijn er een aantal EU-richtlijnen die een deel van de wetgeving zijn (of moeten zijn) van deze landen. 164

1. Allereerst, volgens de EU-richtlijn 2004/81/ over de verblijfsvergunning afgegeven aan onderdanen van derde landen die het slachtoffer zijn van mensenhandel of die het onderwerp zijn geweest van een actie te maken met illegale


immigratie, die samenwerken met de bevoegde autoriteiten, zijn er een aantal gemeenschappelijke beginselen voor de slachtoffers van mensenhandel. 2. Een andere zeer belangrijke EU-richtlijn is de bovengenoemde 2011/36/EU, die bepaalt in artikel 8, dat “De lidstaten, in overeenstemming met de grondbeginselen van hun rechtsorde, de nodige maatregelen nemen om ervoor te zorgen dat de bevoegde nationale autoriteiten niet het recht hebben om de slachtoffers van mensenhandel voor hun betrokkenheid bij criminele activiteiten die zij gedwongen hebben gepleegd als een rechtstreeks gevolg te worden onderworpen aan een van de in artikel 2161 bedoelde handelingen te vervolgen of te bestraffen”. Artikel 9 (1) zegt: “De lidstaten zorgen ervoor dat onderzoek naar of de vervolging van strafbare feiten in de artikelen 2 en 3 niet afhankelijk is van aangifte of klachten van een slachtoffer en dat de strafprocedure zelfs voortgezet wordt indien het slachtoffer zijn of haar verklaring heeft teruggetrokken”. 3. De ‘nieuwste’ richtlijn is de 2012/29/EU stelt minimumnormen voor de rechten en de bescherming van slachtoffers van misdrijven en ter vervanging van Kaderbesluit 2001/220/JBZ. Het belangrijkste doel hiervan is om ervoor te zorgen dat slachtoffers van misdrijven passende informatie, ondersteuning en bescherming krijgen en in staat zijn om deel te nemen aan de strafprocedure.162 Deze richtlijn geeft een gemeenschappelijke aanpak in verband met de rechten van slachtoffers. In dit stadium van het proces speelt de bovengenoemde risicobeoordeling van het slachtoffer een belangrijke rol. Dit wordt uitgevoerd om te beoordelen of de fysieke veiligheid van de slachtoffers (en van haar/zijn significante anderen) wordt bedreigd en - indien nodig - speciale middelen worden toegewezen om zijn/haar bescherming te waarborgen (en die van zijn/haar significante anderen). De slachtoffer-getuige steun moet worden gegarandeerd, tijdens en na het proces. Dit betekent informatie over slachtoffer/getuige rollen, de begeleiding en juridisch advies. Tijdens het proces kan de fysieke bescherming worden gewaarborgd via video (of schriftelijke) getuigenis, gesloten deur hoorzittingen enz. De bescherming van slachtoffers (en zijn/haar gegevens) is ook van belang na de proefperiode. 165 161 Strafbare feiten van mensenhandel 162 Artikel 1 van richtlijn 2012/29/EU


Alle lidstaten moeten de toegang tot de rechter en een eerlijke behandeling van slachtoffers van mensenhandel toestaan, die volledig moet worden geïnformeerd en ondersteund wanneer betrokken bij civiele of strafrechtelijke procedures. Toegang tot de volledige en duidelijke informatie is cruciaal voor de slachtoffers om hen in staat te stellen actief deel te nemen in elke procedure, om hun psychologische stress te verminderen, en hun rechten ‘af te dwingen.163 Het slachtoffer kan terugkeren naar Hongarije voor het proces is begonnen, maar als er nadere informatie nodig is, moet een internationale liaison via het SECI-Centrum, MARRI, Eurojust, Europol en Interpol of bilaterale verbindingsofficieren worden gezocht.164 Wanneer een slachtoffer specifieke beschermingsmaatregelen is verleend tegen represailles, verdere schade of re-aanval door de mensenhandelaren, kan hij of zij blijven profiteren van deze bescherming bij het verplaatsen of reizen naar een andere lidstaat. Het Europese beschermingsbevel is binnen de EU voor de wederzijdse erkenning van beschermingsmaatregelen mechanisme. De beschermingsmaatregelen tegen de mensenhandelaar kan een verbod bevatten op bepaalde locaties, naar plaatsen en gebieden te gaan waar het slachtoffer woont of bezoekt, of een verbod of regulering van contact (met inbegrip van telefoon, e-mail). In het geval van kinderen die slachtoffer zijn, worden alle beslissingen met betrekking tot participatie, de bijstand aan en samenwerking met de strafrechtelijke en gerechtelijke procedures genomen door de voogd van het kind en in overleg met het kind. Wanneer de familie niet de voogdij over het kind heeft, maar wel ouderlijke rechten behouden, kan de familie ook mee beslissen, op voorwaarde dat hun betrokkenheid niet schadelijk is voor het kind.165 Naast de strafrechtelijke procedure moet het slachtoffer juridische bijstand en ondersteuning voor schadevergoeding verkrijgen. 166

163 Art. 26, de Raad van Europa, Verdrag inzake de bestrijding van mensenhandel, CETS nee. 197, 16 mei 2005. 164 ICMPD Richtlijnen 2010 165 ICMPD Richtlijnen 2010


Het Hongaarse slachtoffer kan schadevergoeding eisen, zelfs als hij/zij is teruggekeerd naar Hongarije, terwijl de strafprocedure wordt uitgevoerd in België en Nederland (zoals eerder beschreven). Verdere stappen/argumenten in verband met deze fase: ••

Direct contact tussen nationale contactpunten tegen mensenhandel binnen de politiediensten van België, Nederland en Hongarije een direct kanaal voor communicatie en samenwerking met oog op het voorkomen, onderzoeken en voor inlichtingenoperaties.166 (Er is een goed voorbeeld van de internationale politiesamenwerking: het bilaterale operationele samenwerkings actieplan van de politie uit Hongarije en Nederland welke in 2013 werd ondertekend. Het actieplan omvat gezamenlijke onderzoeken en het delen van best practices in de strijd tegen de mensenhandel en de verbetering van data-overdracht. Een handboek in het Hongaars, Engels en Nederlands zal worden geproduceerd als onderdeel van het initiatief.)

••

Er is ook geconstateerd dat internationale projecten, initiatieven en evenementen cruciaal zijn voor persoonlijke contacten tussen wetshandhavingsinstanties.167

••

Wanneer een slachtoffer specifieke beschermingsmaatregelen wordt verleend voor represailles of om schade van de misbruikers te voorkomen door een beschermingsbevel, kan hij of zij blijven profiteren van deze bescherming bij terugkeer door middel van een Europees beschermingsbevel.168 De beschermingsmaatregelen tegen de mensenhandelaar kan een verbod bevatten op bepaalde locaties, plaatsen en gebieden te gaan waar het slachtoffer woont of bezoekt, of een verbod of regulering van contact.

••

Het land van terugkeer moet zorgen dat de persoon toegang heeft tot informatie over de voortgang in de strafrechtelijke en civielrechtelijke procedures in een taal die hij of zij kan begrijpen. Het slachtoffer, die het bescherming programma aangaat en terugkeert naar de plaats van herkomst (Hongarije) kunnen deze informatie uit België ontvangen via de advocaat of de opvang. Specifieke informatie over de release of de ontsnapping van de dader

167

166 Een goed voorbeeld van de internationale politiesamenwerking: de bilaterale operationele samenwerking actieplan door de politie uit Hongarije en Nederland in 2013 ondertekend. Het actieplan omvat gemeenschappelijk onderzoek en het delen van best practices in de strijd tegen de mensenhandel en de verbetering van de data-overdracht. Een handleiding in het Hongaars, Engels en Nederlands zal worden geproduceerd als onderdeel van het initiatief. 167 Patrick Bourgeois, Hoofd van Mensenhandel Unit, de Belgische Federale Politie, Interview, juni 2015. 168 Europese Richtlijn 2012/29/EU.


moet ook worden meegedeeld aan de slachtoffers, op verzoek, op zijn minst in gevallen waarin er een gevaar of een geïdentificeerd risico van schade aan de slachtoffers zou kunnen zijn.169 ••

Het slachtoffer kan ook schadevergoeding krijgen na terugkeer via de advocaat die hem of haar in België bijstaat. Echter, wanneer de slachtoffers de officiële status weigeren, kan het moeilijk zijn voor hen om een schadevergoeding te krijgen zodra ze het land verlaten, omdat ze dan hun eigen advocaat moeten inhuren om hun rechten af te dwingen.170 Weloverwogen beslissing om terug te keren

Het slachtoffer beslist uit zijn of haar eigen vrije wil om terug te keren naar Hongarije en het opvangcentrum in België of Nederland biedt advies over de juridische en sociale aspecten van de terugkeer naar het land van herkomst.

Risico analyse

De casemanager voert een voor-het-vertrek risicobeoordeling op basis van de familiegeschiedenis en de veiligheids omstandigheden in het milieu van terugkeer. De risicobeoordeling is gebaseerd op de verklaring van het slachtoffer, maar moet worden bevestigd door middel van controles in het land van oorsprong, in samenwerking met de rechtshandhaving en/of lokale diensten en lokale overheden.

Indicatiestelling en vóór vertrek assistentie plannen

De casemanager helpt het slachtoffer te kijken naar de vooruitzichten voor een verblijf in het land van bestemming ten opzichte van de vooruitzichten in het land van herkomst. Het plan moet maatregelen voor de lange termijn, herstel, bevoegdheden en sociale integratie bevatten.

Doorverwijzing

Het opvangcentrum maakt contacten en neemt de nodige maatregelen om de cliënt te verwijzen naar lokale dienstverleners in zijn/haar regio van herkomst. Het zoeken kan gedaan worden door middel van databanken met betrouwbare en erkende NGO’s of door middel van de Hongaarse Slachtofferhulp dienst van de provinciale kantoren.

168 169 Europese Richtlijn 2012/29/EU. 170 Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding, Jaarverslag Mensenhandel 2011, pg 127.


169

Risico management plan

De casemanager informeert de klant over de potentiële risico’s en mogelijke beschermingsmaatregelen.

Documentatie

Als de persoon geen goede documentatie heeft, zal het Hongaarse consulaat de nodige documenten geven aan de persoon, om deze in staat te stellen om te reizen. De casemanager kan het slachtoffer met de aanvraag helpen.

Veilige overdracht

De reis kan zowel onafhankelijk worden geregeld door het slachtoffer, of met de hulp van het opvangcentrum in België of Nederland of via IOM. Het opvangcentrum en hun Hongaarse hulporganisatie zorgen ervoor dat het slachtoffer zal worden opgevangen bij het aankomst punt (indien nodig) of dat ze een contact lijst krijgt van vertegenwoordigers van de ontvangende organisatie.

Re-integratie

Slachtoffers kunnen re-integratie steun krijgen in Hongarije door de ontvangende organisatie, de nationale of NGO vluchtelingschuilplaatsen, IOM of andere lokale dienstverleners.

Rechtsbijstand

Slachtoffers blijven steun ontvangen voor lopende juridische acties na hun terugkeer. Zij krijgen meestal informatie over de ontwikkelingen in de burgerlijke en strafrechtelijke procedures via hun advocaat of het opvangcentrum.


I. Identificatie Wat zijn de stappen van identificatie? Een slachtoffer wordt gedetecteerd op basis van zijn of haar verklaring of op basis van indicatoren en rode vlaggen die helpen de tekenen van een slachtoffer te identificeren. Eerste lijn hulpverleners moeten voldoen aan dringende en fundamentele behoeften van de persoon, informeren hem of haar over de bescherming van de slachtoffer actie via een meertalige informatiefolder.7171 De eerstelijns hulpverleners die een slachtoffer identificeren nemen de volgende stappen: •

de persoon informeren over de status van de bescherming van slachtoffers, voorzien in de Belgische wetgeving, met inbegrip van de rechten en plichten van de slachtoffers,

•

brengt de openbare aanklager op de hoogte die verantwoordelijk is voor het uitvoeren van de formele identificatie van het veronderstelde slachtoffer van mensenhandel,

•

de persoon naar een van de erkende opvangcentra voor slachtoffers van mensenhandel verwijzen.

•

contact opnemen met de Dienst Vreemdelingenzaken in het geval dat de persoon een illegale immigrant is bij het signaleren van een vermoedelijk geval van mensenhandel. Het proces van het identificeren van een slachtoffer van mensenhandel bestaat uit de volgende stappen:

Rapportage: Alle organisaties en particulieren kunnen een mogelijk slachtoffer van mensenhandel melden, bijvoorbeeld aan de Nationale Politie. Echter, wanneer het gaat om het verlenen van toegang tot de bedenktijd en onderdak aan slachtoffers die onderdanen zijn van derde landen, is alleen de nationale politie en de Koninklijke Nederland Marechaussee (de grenspolitie) bevoegd om ze aan te melden bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst voor dat doel. Alle slachtoffers worden bij CoMensha (voor registratie en doorverwijzing naar een opvangplaats) gemeld door een rechtshandhaving organisatie, een NGO, een organisatie in de gezondheidszorg enzovoort.172 170 171 http://www.diversite.be/brochure-multilingue-pour-victimes-de-la-traite-des-%C3%AAtres-humains 172 Empact (2015) p. 47


Identificatie: het Nederlandse systeem heeft geen formele identificatie procedure. Verwijzing: Voor slachtoffers die Nederlandse onderdanen zijn of burgers van de EU: - ze kunnen worden verwezen naar een opvangplaats door middel van CoMensha of een gemeente.173 Volgens het regering besluit nr. 354/2012. (XII.13) over de identificatie orde van slachtoffers van mensenhandel: 1. Voor het identificatie gesprek dient de persoon die betrokken is bij het identificatieproces worden geïnformeerd over het doel van de identificatie discussie. 2. Identificatie gesprek. Wat zijn de tekenen van slachtofferschap? Een slachtoffer wordt gedetecteerd op basis van zijn of haar verklaring of op basis van indicatoren en rode vlaggen die helpen de tekenen van een slachtoffer te identificeren. In België worden de nationale indicatoren voor de identificatie van slachtoffers in een officieel document beschikbaar gesteld aan eerstelijns hulpverleners.174 Verschillende organisaties maken gebruik van verschillende indicatoren.

Voor een algemene (gecombineerd, maar niet-exclusieve lijst) zie http://www.wegwijzermensenhandel.nl/signalenvanmensenhandel.aspx 1. De persoon is waarschijnlijk minderjarig

171

2. De persoon heeft zichtbare verwondingen (kneuzingen, brandwonden, snijwonden, littekens, enz.)

3. De persoon heeft symptomen van onbehandelde infecties

4. De persoon is zichtbaar ondervoed

5. De persoon heeft een fysieke handicap

6. De persoon bezit geen identiteitsdocumenten.

173 Ibid 174 Col 01/2015, ter vervanging van Col 01/2007 is een richtlijn uitgevaardigd door het bestuur van het Openbaar Ministerie, waarin Richtlijnen voor de opsporing en vervolging van mensenhandel.


Welke instanties / organisaties nemen deel aan of zijn verantwoordelijk voor de identificatie? Wetshandhavingsinstanties, officier van justitie, opvangcentra, inspectiediensten, Dienst Vreemdelingenzaken, Consulaire diensten. Om mensenhandel effectief te bestrijden, is een nauwe samenwerking tussen de verschillende organisaties de sleutel. Deze organisatorische samenwerking richt zich op het opzetten van barrières die moeten voorkomen dat criminelen niet in staat zijn om hun slachtoffers te exploiteren.

Om deze belemmeringen succesvol te laten zijn, hebben de volgende partijen hun krachten gebundeld en zijn er daarom verantwoordelijk voor, onder andere, de identificatie van slachtoffers en situaties van mensenhandel.

Gemeenten,

De politie,

Het Openbaar Ministerie (OM),

National Hulp Groep mensenhandel (LEM),

De Anti-Coördinatiecentrum Mensenhandel (CoMensha),

Veiligheidshuis,

Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW),

Belastingdienst,

GGD-GHOR Nederland,

Vreemdelingenpolitie,

Koninklijke Marechaussee Nederland (Kmar). –

172

Gezondheid dienstverlener

–

Gezondheid staatsbestuur lichaam

–

Persoonlijke zorgverlener

–

Openbare educatieve dienstverlener,

– Politie,


–

Arbeid autoriteit

–

Consulaat ambtenaar,

–

Grens politie autoriteit

–

Bureau van de Immigratie en Nationaliteit

–

Vrijwillig samenwerkende lichamen

Met wat voor soort factoren moet rekening worden gehouden wanneer een slachtoffer wordt geïdentificeerd? Geen duidelijk antwoord kan worden gegeven omdat mogelijke acties zijn afgestemd op de behoeften van de individuele slachtoffers. Eerst zal het slachtoffer worden gevraagd naar de primaire behoeften en/of wensen. Naar aanleiding van de antwoorden, zullen de mogelijkheden worden beoordeeld en acties en verwijzing plaatsvinden. –

Uiterlijk

–

Persoonlijke omstandigheden

–

Arbeidsvoorwaarden

–

Andere voorwaarden

Hoe/onder wat voor omstandigheden moet een slachtoffer geïdentificeerd worden? – –

Eerste lijn hulpverleners moeten voldoen aan de dringende en fundamentele behoeften van de persoon, Interviews moeten plaatsvinden in een veilige en vertrouwelijke omgeving en in een taal die het slachtoffer gemakkelijk kan begrijpen met zorgvuldig gescreende en gekwalificeerde tolken, eventueel opgeleid om te werken met kwetsbare groepen, of opgeleid op het gebied van mensenhandel.

–

Het Interview moet de vier C’s aanpak volgen: 1) Vertrouwelijkheid (Confidentiality), 2) Controle (Control) van de kant van het slachtoffer over de mogelijkheid om het interview te stoppen op elk gewenst moment, om iemand voor ondersteuning aanwezig te laten zijn, om vragen te stellen over zijn/ haar privacy en de vertrou-

173

welijkheid gerespecteerd, 3) samenwerking (Cooperation) slachtoffer met de politie, justitie en / of NGO’s, 4) toestemming (Consent) van de persoon aan het gesprek.


In verband met de identificatie van slachtoffers van mensenhandel, maakt de politie gebruik van meerdere officiële richtlijnen die zijn ontwikkeld door wetshandhavingsinstanties in samenwerking met de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND), het Expertisecentrum Mensenhandel en Mensensmokkel (EMM), de Koninklijke Marechaussee Nederland en de Inspectie SZW (de arbeidsinspectie en Opsporingsdienst). De politie kan het onderzoek elk moment starten als er de minste aanwijzing van slachtofferschap van mensenhandel is. In dit onderzoek proces, is een potentieel slachtoffer nooit officieel als zodanig, wanneer de officiële/wettelijke criteria niets anders is dan de “geringste aanwijzing” van mensenhandel. Niettemin, als de politie geen aanknopingspunten heeft voor een strafrechtelijk onderzoek of vervolging, kunnen buitenlandse slachtoffers een aanvraag voor een verblijfsvergunning op humanitaire gronden doen. In dit geval zal de Immigratie- en Naturalisatiedienst de situatie van het slachtoffer opnieuw beoordelen.175 – –

Het identificatie gesprek moet worden gehouden in een aparte, beveiligde omgeving Afhankelijk van de specifieke behoeften van het slachtoffer: voedsel, water en medische / psychologische zorg moet worden gewaarborgd

–

Als het slachtoffer een vrouw is, moet ze worden geïdentificeerd door een vrouw

–

Indien het slachtoffer een kind is, moet hij of zij worden ondervraagd in een speciale kinders verhoorkamer, in een kindvriendelijk milieu

–

De identificatie leider van het gesprek moet worden opgeleid hoe om te gaan met slachtoffers in speciale behoeften: hoe en wat te vragen, etc.

Checklist? •

Screening van het slachtoffer

• Identificatie 174

•

Eerste hulp en aan dringende behoeften slachtoffer voldoen

•

Informeer de persoon over de status slachtofferbescherming

175 Empact (2015) p. 48


•

Informeer de openbare aanklager die verantwoordelijk is voor het uitvoeren van de formele identificatie

•

Verwijs de persoon naar een van de erkende opvangcentra

•

Neem contact op met de Dienst Vreemdelingenzaken in het geval dat de persoon een illegale immigrant is bij het signaleren van een vermoedelijk geval van mensenhandel.

Zie boven en/of bezoek www.wegwijzermensenhandel.nl •

informatie aan het veronderstelde slachtoffer

•

maken van een veilige omgeving

•

identificatie gesprek - slachtoffer of niet

•

schriftelijke toestemming van het slachtoffer

•

als slachtoffer: kennis hebben van de slachtofferhulp Service en OKIT (Nationaal Crisis Telephone Information Service) of NGO.

II. Eerste hulp en bescherming Wat zijn de stadia van de bijstand en besch erming? •

Als er geloofwaardige tekenen van slachtofferschap zijn, moet elk vermoedelijk slachtoffer worden doorverwezen naar een van de drie erkende en toegewijde opvangcentra voor slachtoffers van mensenhandel voor de eerste hulp.

•

Als het slachtoffer een verklaring aan de politie geeft en besluit om het programma slachtofferhulp te volgen, wordt hij of zij toegelaten tot het onderdak en een drie maanden durende verblijfsvergunning verleend.

175

•

Als het slachtoffer tijd nodig heeft om een b eslissing te nemen, kan hij of zij worden toegelaten tot de bescherming onder de zogenaamde bedenktijd, die in België 45 dagen is.


•

Het bijstand programma aangeboden door de drie opvangcentra duurt meestal twee tot drie jaar, het ondersteunt de slachtoffers met eerste hulp en re-integratie.

•

Met de gerechtelijke procedure nog aanhangig, kan de officier van justitie een voorlopige status van het slachtoffer verlenen en zal de Dienst Vreemdelingenzaken een 6-maands vergunning af geven.

•

Het slachtoffer kan een permanente verblijfsvergunning ontvangen, als de juridische actie resulteerde in een veroordeling.

•

Het slachtoffer kan besluiten om terug te keren naar zijn/haar land van herkomst.

•

De magistraat van het kantoor van het Openbaar Ministerie kan autonoom en op elk moment beslissen dat de betrokkene niet langer wordt beschouwd als een slachtoffer van mensenhandel.

Afhankelijk van hun behoeften worden slachtoffers meegenomen naar een opvangplaats, waar ze zullen blijven voor een periode die afhankelijk is van zowel hun individuele behoeften en, indien relevant, op de bedenktijd (die is drie maanden). Wanneer buitenlandse slachtoffers een tijdelijke verblijfsvergunning krijgen, verhuizen ze naar het follow-up onderdak of andere geschikte accommodatie.176 Als opvang niet wordt gewenst door het slachtoffer zal worden verwezen naar een zorgcoördinator en/of ambulant.

Slachtoffers van mensenhandel worden regelmatig geïnformeerd over hun rechten op bijstand, bescherming, compensatie, medische hulp en juridisch advies. Dit gebeurt zowel wanneer zij voor de eerste keer erkend zijn als potentiële slachtoffers van mensenhandel en in verschillende stadia tijdens hun verblijf in het asiel en tijdens het strafproces. De rechtshandhaving diensten, juridische adviseurs, de NGO CoMensha, de Immigratie- en Naturalisatiedienst en de opvangplaatsen zijn allemaal verantwoordelijk om de slachtoffers te informeren over hun rechten. Informatie wordt idealiter voorzien in hun moedertaal.177

176 176 Ibid 177 Empact (2015) p. 47


Zodra informatie bekend is, is het nodig te bepalen welk type hulp nodig is. Dit is belangrijk omdat de bescherming is gebaseerd op drie pijlers, te weten strafrechtelijke vervolging, zorg en verblijf op basis van woonplaats, regeling voor de slachtoffers van mensenhandel (hoofdstuk B8.3 Vreemdelingencirculaire), die ook nog beschikbaar is voor EU-slachtoffers van mensenhandel.

Eerst wordt een behoeften,- en risicobeoordeling uitgevoerd om de behoeften van het slachtoffer te bepalen. De politie voert een eerste risicobeoordeling uit, maar bij aankomst in het asiel, zijn de verschillende organisaties van de opvangplaatsen verantwoordelijk voor de feitelijke beoordeling. Deze evaluatie bestaat uit:

a. een intakegesprek en algemene risico / behoeftebeoordeling.

b. binnen twee weken volgt een beoordeling van de kwetsbaarheid (door een therapeut / psychiater).

Tijdens de evaluatie van de behoeften wordt besloten welke zorg aan het slachtoffer zal worden verstrekt.

Meer informatie is beschikbaar via www.wegwijzermensenhandel.nl 1. De identificatie instantie stelt onmiddellijk de toegewezen Boedapestse of regionale Slachtofferhulp Dienst in kennis en zal op hetzelfde moment het identificatiegegevens blad doorsturen aan de relevante Slachtofferhulp Dienst. 2. Zodra er bij OKIT is aangemeld, informeert OKIT de persoon die werd geïdentificeerd als een slachtoffer van mensenhandel over de voorwaarden van de plaatsing in een beschermde opvang. Als de persoon die werd geïdentificeerd als een slachtoffer van mensenhandel de plaatsing in een beschermde opvang verzoekt, verwijst OKIT het slachtoffer naar de beschermde opvang. 3. In de procedure voor de identificatie van de Hongaarse burgers als slachtoffers van mensenhandel in het buitenland, informeert het officiële consulaat, evenals de instelling die vrijwillig deelneemt aan de identificatieprocedure van de slachtoffers van mensenhandel, de persoon die als slachtoffer van mensenhandel is aangemerkt over de voorwaarden van de plaatsing in een beschermde opvang. 4. OKIT accepteert vordering mededelingen van accommodatie, met betrekking tot de Hongaarse burgers die

177

als slachtoffer van mensenhandel uit het buitenland van consulaire ambtenaren, politie en de instelling die vrijwillig deelneemt aan de identificatieprocedure van de slachtoffers.


5. Naar aanleiding van de aankondiging van de vordering informeert OKIT de persoon als slachtoffer van mensenhandel over de toegankelijkheid van de woning via de instellingen. Als de persoon als slachtoffer van mensenhandel vraagt om plaatsing in een beschermde opvang, verwijst OKIT de persoon met de medewerking van de instelling naar de beschermde opvang. Wat voor hulp is beschikbaar voor de slachtoffers wanneer hij / zij in BE / NL blijft? Het bijstand programma aangeboden door de drie opvangcentra duurt meestal twee tot drie jaar. Het is ontworpen om het slachtoffer van de eerste verwijzing tot het einde van de gerechtelijke procedure te ondersteunen en is gericht op het helpen om de cliënt volledige autonomie en zelfredzaamheid te laten bereiken. Individueel hulp pakket - Casemanagers werken met elk slachtoffer om een aangepast steunpakket te maken om met trauma’s om te gaan en sociale re-integratie te ondersteunen. Woonzorg – Aan het slachtoffer wordt huisvesting geboden in de vorm van ongeïdentificeerde beschermde opvangplaatsen of ze kunnen kiezen voor een eigen accommodatie en krijgen zwevende ondersteuning aangeboden door het personeel van het centrum. Psychologische ondersteuning – Slachtoffers krijgen psychologische ondersteuning en begeleiding om het genezingsproces te ondersteunen. Juridische bijstand –Juridisch advies en begeleiding, door de hulp van advocaten en tolken, wordt aangeboden aan de cliënt door te informeren over zijn of haar rechten en plichten en vervolging na te streven tegen de daders in het Belgische rechtssysteem.

Rol in de civiele procedure - De opvangcentra kunnen civiele actie ondernemen, hetzij voor eigen rekening of voor rekening van het slachtoffer.

Administratieve hulp – Het centrum helpt slachtoffers bij hun aanvraag voor een verblijfsvergunning, werkvergunningen en reisdocumenten, ook papierwerk voor de gezondheidszorg en andere sociale diensten. Sociale integratie - Casemanagers helpen slachtoffers een persoonlijk plan te ontwikkelen voor hun toekomst in België of in hun land van herkomst, zoals informatie over beschikbare opties voor voortgezet onderwijs, beroepsopleiding en arbeidsbemiddeling om integratie in de Vlaamse of Franstalige regio’s te vergemakkelijken, en ze kunnen ook

178

slachtoffers helpen bij het vinden van geschikte huisvesting zodra ze de opvang verlaten. Hulp bij Repatriëring – De centra werken nauw samen met de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM), Caritas en erkende NGO


doorverwijzing netwerken om de veilige repatriëring van slachtoffers die willen terugkeren naar hun land van herkomst te vergemakkelijken. Dit is aangepast aan de situatie van het slachtoffer. Dit varieert van een noodopvang voor lang verblijf (GGZ) tot een snelle terugkeer naar het land van herkomst en van fysieke naar mentale tot juridische ondersteuning. Welke instanties / organisaties nemen deel aan of zijn verantwoordelijk voor de eerste hulp / bescherming van de slachtoffers? Wetshandhavingsinstanties, gerechtelijke autoriteiten, opvangcentra. De politie is verantwoordelijk voor de initiële risicobeoordeling, maar de beoordeling van de behoeften wordt uitgevoerd door de verschillende organisaties van de opvangplaatsen, maar uiteindelijk draagt het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport de verantwoordelijkheid.

Deze verschillende organisaties zijn:

–

HVO Querido/

– ACM CoMensha Moviera

Veilig Thuis

SHOP Fier MJD

PMW Humanitas

Jade 179

– IND – IOM


– NIDOS

– –

Relevante consulaat Officiële Consulaat,

– OKIT, –

Slachtofferhulp service,

– IOM, –

Hongaarse Doopsgezinde Hulp (HBA),

– Politie. Checklist? •

onderkende slachtoffer wordt verwezen naar een opvangcentrum

•

Slachtoffers die een verklaring geven, ontvangen van 3-maands verblijfsvergunning

•

Slachtoffers die geen verklaring hebben afgegeven kunnen de 45 dagen bedenktijd in laten voeren

•

Slachtofferhulp ontvangt assistentie van opvang

•

strafrechtelijke en civiele procedures kunnen het gevolg zijn van het onderzoek.

Zie hierboven. •

180

geïdentificeerd slachtoffer

•

identiteitsdocumenten

•

kennis hebben over de Slachtofferhulp Dienst

•

OKIT - slachtoffer verwijzen naar de opvanghuizen

•

reageren op de dringende behoeften van de slachtoffers: het verstrekken van voedsel, kleding, medische zorg, identiteitsbewijzen etc.


III. Ondersteuning op lange termijn en sociale integratie Welke instanties / organisaties nemen deel aan of zijn verantwoordelijk voor de lange termijn bijstand en sociale integratie van de slachtoffers? Opvangcentra, Dienst Vreemdelingenzaken (afgifte van vergunningen). Als de ondersteuning van het slachtoffer is aangepast, zijn dezelfde organisaties die betrokken waren bij de eerste hulp verantwoordelijk voor de opvolging (coördinatie), waarbij deze:

HVO Querido/ ACM

– CoMensha Moviera

Veilig Thuis

– SHOP Fier MJD

–

PMW Humanitas

– Jade – IND – IOM – NIDOS

– –

181

Relevant consulaat Kans voor gezinnen 2005 Stichting,

–

Hongaarse Doopsgezinde Hulp (HBA),

–

Anonimus Way Foundation


Wat voor soort veilige accommodatie/opvang is beschikbaar voor het slachtoffer in het geval dat hij/zij zou willen verblijven BE/NL? De drie erkende opvangcentra bieden huisvesting in de vorm van ongeïdentificeerde beschermde opvangplaatsen. Als alternatief kunnen slachtoffers kiezen voor een particuliere accommodatie en wordt zwevende ondersteuning aangeboden door het personeel van het centrum, maar het wordt aanbevolen dat het slachtoffer worden gehuisvest in een opvangplaats als de alternatieve huisvesting in hetzelfde milieu zou zijn waarin hij of zij is misbruikt of waar hij of zij in gevaar kan komen. Casemanagers werken met elk slachtoffer om een aangepast steunpakket te maken, hoe om te gaan met trauma’s en sociale re-integratie te ondersteunen. Er zijn opvanghuizen voor:

–

Slachtoffers uit derde landen in de bedenktijd (zowel mannen als vrouwen);

–

Nederlandse slachtoffers en slachtoffers uit EU-landen (zowel mannen als vrouwen);

–

Minderjarige slachtoffers;

–

Minderjarige alleenstaande asielzoekers (de zogenaamde beschermde opvang).

De NGO CoMensha heeft ook een budget om tijdelijk onderdak te organiseren voor de slachtoffers van arbeidsuitbuiting die niet dringend zorg nodig hebben.178

Deze opvanghuizen kunnen worden onderverdeeld in reguliere en gespecialiseerde zorg.

Wat voor soort veilige accommodatie/opvang is beschikbaar in HU? –

Tijdelijke Opvang voor 90 dagen (De duur van het verblijf kan een keer met 90 dagen worden verlengd op verzoek en na dat het slachtoffer kan worden ondergebracht naar een Overgangs Appartement) (Kans voor gezinnen 2005 Stichting: 8 + 8 plaatsen)

182

–

Safe House Anonimus Way Foundation - 8 plaatsen)

–

Een kleine overgang flat voor de slachtoffers van mensenhandel (HBA, 12 plaatsen)

–

Beschermd huis (HBA)

178 Empact (2015) p. 50-51


Checklist? – maak een plan voor lange termijn hulp, afhankelijk van de specifieke behoeften en omstandigheden van het slachtoffer: huisvesting, contact met zijn/haar gezin, de zorg voor zijn/haar kind(eren), het leren van professionals, medische / juridische / psychologische hulp, voor te bereiden om een nieuw, onafhankelijk leven te beginnen. (zie voor meer informatie: Richtlijnen voor de ontwikkeling van een transnationale verwijzing Mechanisme voor slachtoffers van mensenhandel in Europa: TRM-EU, ICMPD, 2010.)

IV. Doorverwijzing / terugkeer naar Hongarije Welke stappen worden ondernomen bij verwijzing / terugkeer van een slachtoffer uit BE/NL naar Hongarije? 1. Informatie over beslissing om terug te keren - Het slachtoffer beslist uit zijn of haar eigen vrije wil om terug te keren naar Hongarije en de opvang in België biedt advies over de juridische en sociale aspecten van de terugkeer naar het land van herkomst. 2. Risicobeoordeling - De casemanager voert een vóór-vertrek risicobeoordeling op basis van de familiegeschiedenis en de veiligheids omstandigheden in het milieu van terugkeer. 3. Evaluatie van de behoeften en de vóór-vertrek hulp plannen - De casemanager helpt het slachtoffer de vooruitzichten peilen voor een verblijf in het land van bestemming ten opzichte van de vooruitzichten in het land van herkomst. Het plan moet maatregelen bevatten voor het lange termijn herstel, machtiging en sociale integratie. 4. Verwijzing - Het opvangcentrum maakt contacten en neemt de nodige maatregelen om de cliënt te verwijzen naar lokale dienstverleners in de regio van herkomst. 5. Risico beheersplan - De casemanager informeert de cliënt over de potentiële risico’s en mogelijke beschermingsmaatregelen. 183

6. Documentatie - Als de persoon geen goede documentatie bezit, zal het Hongaarse consulaat de nodige documenten geven aan de persoon om in staat te zijn om te reizen.


7. Veilige overdracht - Reizen kan zowel onafhankelijk worden geregeld door het slachtoffer, of met de hulp van de Belgische opvangcentrum of via IOM. 8. Re-integratie - Slachtoffers kunnen re-integratie steun krijgen in Hongarije door de ontvangende organisatie, de nationale of NGO vlucht opvangplaatsen, IOM of andere lokale dienstverleners. 9. Rechtsbijstand - Slachtoffers blijven steun ontvangen voor lopende juridische actie na hun terugkeer. Zij krijgen meestal informatie over de ontwikkelingen in de burgerlijke en strafrechtelijke procedures via hun advocaat of het asiel. Ook dit vereist aangepaste actie op basis van de situatie van het slachtoffer. In elk geval moeten de volgende stappen worden genomen:

–

Neem contact op met de IOM (veilige terugkeer);

–

Informatie verzamelen;

–

Contact opnemen met zusterorganisatie in Hongarije;

–

Opstellen van een plan van actie, die paspoorten, geld, re-integratie, kinderen enz. kunnen bevatten.

–

Geïdentificeerd als slachtoffer

–

Consulaat (voor geldige identiteitsdocumenten)

–

OKIT - om informatie over de opvanghuizen te verkrijgen

–

Maak een terugkeer plan

Welke instanties / organisaties nemen deel aan of zijn verantwoordelijk voor de verwijzing / terugkeer van de slachtoffers? Opvangcentrum, wetshandhavingsinstanties en justitie (risicobeoordeling), Consulaire diensten (documentatie), IOM (reis- en re-integratie). 184

De IOM, de verschillende opvangplaatsen die samenwerken met de slachtoffers en organisaties in Hongarije zullen de verzorging van het slachtoffer na hun terugkeer overnemen.


–

Consulaat-kantoor

– Politie – IOM – HBA – OKIT Met wat voor soort factoren moet rekening worden gehouden wanneer een slachtoffer wordt verwezen naar HU? (bijv. risicobeoordeling) •

Familie geschiedenis-bijvoorbeeld, moet er in aanmerking worden genomen of de familie zelf in gevaar is, of er familieleden medeplichtig waren aan de handel, zijn er mensen van vertrouwen binnen de familie waar de persoon terug kan keren, als er significante schulden zijn of dat de familie betrokken was bij de handel;

•

De omstandigheden in het milieu van terugkeer, dreigt de persoon te worden gestigmatiseerd, gediscrimineerd of gestraft?

•

Links naar misdadigers- is het criminele netwerk nog steeds actief? Zijn er risico’s van opnieuw ten prooi vallen aan de mensenhandelaren? Zijn er risico’s voor represailles voor het slachtoffer of zijn/haar familie? Is er een lopend onderzoek?

•

De risicobeoordeling is gebaseerd op de aangifte van het slachtoffer, maar moet worden bevestigd door middel van controles in het land van oorsprong, in samenwerking met wetshandhavingsinstanties en/of lokale diensten en lokale overheden.

Er zijn verschillende risico’s waar een slachtoffer mee wordt geconfronteerd wanneer ze terug naar Hongarije keren. Eén van de risico’s is dat de zorg niet kan of niet zal worden voortgezet in Hongarije. Een ander risico is dat het slachtoffer uit het zicht van de autoriteiten zal verdwijnen. Meer zorgwekkend is de situatie waarin slachtoffers die als slachtoffer worden geidentificeerd, vervallen in re-slachtofferschap omdat de sociale en economische 185

omgeving van het slachtoffer de belangrijkste bron voor de eerste keer slachtofferschap was en ondanks alle hulp en inspanningen niet is veranderd.


–

Een terugkeer plan maken in het Hongaars zodat het slachtoffer het begrijpt en aanvaardt

–

Geldige ID documenten hebben

–

Om de reis naar huis te organiseren

–

Om te beslissen waar naar toe te gaan: heeft het slachtoffer opvang nodig of kan hij/zij naar huis gaan (is dat veilig)?

–

Heeft het slachtoffer een kind of kinderen? Zijn ze bij het slachtoffer? Hebben ze een speciale zorg nodig? Hoe oud zijn zij? (kleuterschool of op school? etc.)

Hoe en onder welke omstandigheden moet een slachtoffer worden aangeduid? Het slachtoffer wordt doorverwezen als hij of zij hulp nodig heeft of bijstand wil vanwege mogelijke bedreigingen in zijn of haar plaats van herkomst. De opvang, wetshandhaving of justitiële autoriteit in België zal contact opnemen met relevante dienstverleners en rechtshandhaving in Hongarije om de veilige terugkeer van het slachtoffer te waarborgen. In het geval dat het slachtoffer een EU-burger is dit gebeurd op vrijwillige basis. Het slachtoffer kan in Nederland blijven, maar op een gegeven moment eindigt de toegang tot sociale diensten, dit wordt gecontroleerd door de gemeenten. Een voorwaarde hiervoor is dat het slachtoffer niet kan worden betrokken bij zware criminaliteit. De details van thuiskomst zijn opgenomen in de terugkeer plannen: hoe en wanneer het slachtoffer terug naar huis komt, wie zal wachten op hem/haar en waar, de route moet veilig zijn, heeft hij/zij begeleiding nodig? Checklist? – weloverwogen beslissing om terug te keren. 186

–

Opvangcentrum biedt begeleiding bij terugkeer plannen.

–

Opvangcentrum voert vóór-vertrek risicobeoordeling uit.

–

Opvangcentrum voert beoordeling van de behoeften en assistentie bij de vóór-het -vertrek plannen uit.


–

Verwijzing van slachtoffers naar ondersteunende diensten in Hongarije.

–

De politie en de justitiële autoriteiten in de twee landen kunnen samenwerken om risico’s verbonden aan terugkeer te verzachten.

–

Het Hongaarse consulaat kan de nodige documenten voor de reis afgeven.

–

Reis kan zowel onafhankelijk worden geregeld door het slachtoffer, of met de hulp van het Belgische opvangcentrum of via IOM.

–

Slachtoffers kunnen re-integratie steun in Hongarije via de ontvangende organisatie, de nationale of NGO vlucht opvangplaatsen, IOM of andere lokale dienstverleners krijgen.

–

De advocaat van het slachtoffer of het Belgische opvangcentrum houdt het slachtoffer op de hoogte over de ontwikkelingen in de juridische stappen.

Bestaat niet. –

Geldige identiteitsbewijzen

–

Maak een gedetailleerd plan voor terugkeer

–

Organiseren reizen (tickets, verzekering etc.)

V. Strafrechtelijke en civiele procedures Overzicht van de strafrechtelijke en civiele procedures in BE, NL en HU Onderzoek - Tijdens de onderzoeksfase, uitgevoerd door de officier van justitie of een onderzoeksrechter, wordt het bewijs verzameld om vast te stellen of er een misdrijf is gepleegd en of de daders kunnen worden geïdentificeerd. 187

In België, in mensenhandel zaken worden de verklaringen ingebracht door slachtoffers gebruikt als bewijs. Als het slachtoffer niet meer in het land is, kan het openbaar ministerie of de onderzoeksrechter hem of haar interviewen


per videoconferentie of telefoonconferentie of in het land van herkomst door middel van wederzijdse rechtshulp of door middel van een gemeenschappelijk onderzoeksteam.

Proces - Als resultaat van een onderzoek, wordt een zaak ofwel gesloten of verwezen naar een rechtbank voor berechting.

Vonnis - Tijdens het proces zal de rechtbank het aanwezige bewijs onderzoeken en bepalen of de verdachte schuldig is bewezen of niet. Schuldig bevonden mensenhandelaren in België kunnen tot een gevangenis straf van 1 tot 5 jaar en een boete van 500 tot 50.000 euro worden veroordeeld. De boete zal worden vermenigvuldigd met het aantal geïdentificeerde slachtoffers, wat geldt voor alle slachtoffers en niet alleen degenen die in het programma zijn opgenomen.

Compensatie - Wanneer het slachtoffer financiële compensatie wil bij het strafproces, moet hij of zij een civiele vordering in de strafprocedure indienen. Een civiele procedure kan ook ten behoeve van het slachtoffer worden ingediend door het opvangcentrum. De claim kan verwijzen naar alle soorten van schade, zoals lichamelijk letsel en de daarmee samenhangende medische kosten, morele schade, materiële schade, verloren lonen, enz. Wanneer een proces-verbaal wordt ingediend en een onrechtmatige situatie wordt gedetecteerd of relevante informatie (hetzij van een slachtoffer, eerste lijn beambte of een anonieme tip via M) wordt ontvangen, wordt een onderzoek gestart. Binnen de nationale politie gespecialiseerde mensenhandel eenheden zijn opgericht, die hoog opgeleide en gecertificeerde detectives bevatten. Dit betekent dat de politie eerste niveau professionals zijn, wanneer ze een uitbuitingssituatie ontdekken, terwijl ze bezig zijn met bewaking of handhaving. Ze zijn tweede lijn ambtenaren, die mogelijke slachtoffers doorverwijzen als een andere organisatie verantwoordelijk is voor de opsporing en de situatie een verder onderzoek nodig heeft.

Wanneer de politie tekenen van slachtofferschap detecteert of er een rapport wordt ingediend, zal de politie het onderzoek starten. Wanneer dit voldoende bewijs oplevert, wordt dit besproken met het kantoor van de openbare

188

aanklager en zij besluiten de zaak voor de rechter te brengen.


Het Openbaar Ministerie (OM) en de rechtbanken vormen samen de rechterlijke macht. Het Openbaar Ministerie beslist wie moet verschijnen voor een rechtbank en op welke beschuldiging. Het is de enige instantie die kan beslissen om iemand te vervolgen. Wanneer een zaak niet voor de rechter is gebracht heeft het slachtoffer het recht om een andere rechter te vragen om het besluit van het openbaar ministerie aan de hand van artikel 52 van het strafprocesrecht procedure te herzien. Deze rechter kan besluiten om het openbaar ministerie te vertellen om de vervolging voort te zetten tegen de vermoedelijke dader.

Civiele procedure tegen de dader of de gemeenten is mogelijk, maar ze moeten worden geïnitieerd door het slachtoffer, die recht heeft op de verplichte wettelijke vertegenwoordiging met de hulp van een pro-deo advocaat en procureur of financiële steun van de gemeente op basis van financieel onvermogen. –

Een slachtoffer die geen strafbaar feit in het buitenland heeft gemeld kan het thuis melden in Hongarije. In dat geval kan de politie rekenen op buitenlandse collega’s om deel te nemen in de procedure.

–

De Hongaarse politie is verplicht om ieder slachtoffer te informeren over de mogelijkheid van slachtofferhulp (met inbegrip van schadevergoeding van de staat), zowel mondeling als schriftelijk.

–

Wet nr. XIX van 1998 betreffende de strafvordering: De slachtoffers moeten worden ondervraagd als getuige tijdens de strafprocedure.

–

Wet Getuige bescherming (Wet LXXXV van 2001 over het programma Bescherming voor deelnemers van strafvordering en Persoonlijke Samenwerking met de Criminele rechtvaardigheid). Het programma verleent fysieke bescherming aan getuigen. Het programma is beschikbaar voor slachtoffers van mensenhandel, op voorwaarde dat ze bereid zijn te getuigen in de rechtbank.

Hoe moet het slachtoffer worden geholpen tijdens de strafrechtelijke en civielrechtelijke procedures? 189

–

Recht op informatie over gerechtelijke procedures

–

vrij Juridisch advies en vertegenwoordiging

–

vrije Tolkdiensten


–

Bescherming tijdens het proces. Zodra het slachtoffer een verklaring heeft afgegeven, is hij of zij niet verplicht om te verschijnen in de rechtbank en te getuigen tegen de mensenhandelaren. In het geval dat het slachtoffer wil getuigen, kan volgens het Wetboek van strafvordering de persoon voor de rechter verschijnen zonder de aanwezigheid van de verdachte (art. 73).

–

Getuigen bescherming voor de slachtoffers met risico op represailles in België omvat preventieve politiepatrouilles, registratie van inkomende en uitgaande telefoongesprekken, het verstrekken van een geheim telefoonnummer, beschermd auto kenteken, mobiele telefoon voor noodoproepen, fysieke bescherming; en verplaatsing gedurende maximaal 45 dagen.

–

Getuigenbescherming voorziet ook in gedeeltelijke of volledige anonimiteit die door het Openbaar Ministerie of onderzoeksrechter kan worden verleend en gebruikt om getuigen te beschermen in bedreigende situaties, dat is zelden het geval voor de slachtoffers van mensenhandel.

Slachtoffers hebben recht op wettelijke vertegenwoordiging die gratis is als ze het zich niet kunnen veroorloven.179 Naast deze vertegenwoordiging worden slachtoffers geïnformeerd over de mogelijkheden om een civiele vordering tegen de mensenhandelaar(en) in een strafprocedure in te dienen en om een beroep op het schadeloosstelling voor slachtoffers fonds. Instrumenten van de getuigen bescherming in verband met Paragraaf 96-98 / A van wet nr. XIX van 1998 betreffende de strafvordering: •

verwerking van persoonsgegevens van de getuige,

•

verklaring van de getuige als anonieme getuige,

•

het bestellen van de persoonlijke bescherming van de getuige, slachtoffer.

190 179 Empact (2015) p.50


Volgens sectie 51 (1) en (2) van de Wet nr. XIX van 1998 betreffende de strafvordering: –

Het slachtoffer is de partij van wie het recht of de wettelijke rente is geschonden of in gevaar gebracht door het strafbare feit.

–

Het slachtoffer heeft het recht om:

•

aanwezig te zijn bij de procedurele acties (tenzij anders bepaald door deze wet)

•

De documenten controleren die van invloed zijn op hem of haar in de loop van de procedure,

•

Moties en bezwaren maken in elk stadium van de procedure,

•

Informatie ontvangen van de officier van justitie en de onderzoekende autoriteit inzake zijn of haar rechten en verplichtingen tijdens de strafprocedure,

•

Bestand van rechtsmiddel voor de gevallen bedoeld in deze wet.

Hoe moet het slachtoffer worden aangemoedigd om een misdaad te melden? Aangezien de meeste Hongaarse slachtoffers willen terugkeren naar hun plaats van herkomst, is benadrukt dat een belangrijke factor om de slachtoffers aan te moedigen is zich bij het bescherming programma aan te sluiten. Het slachtoffer kan naar huis terugkeren met een gegarandeerde slachtoffer-status, met alle rechten en de voordelen die de status in België inhoudt, uit het land van exploitatie naar het land van herkomst, in lijn met de Europese richtlijn 2011/36/EU inzake de voorkoming en bestrijding van mensenhandel en de bescherming van slachtoffers. Het “bescherming pakket”moet omvatten: • bescherming tegen intimidatie, represailles en verdere schade door de misbruikers en de schade die kan voortvloeien uit strafrechtelijke onderzoeken en gerechtelijke procedures, zoals herhaalde interviews van het slachtoffer, contact met de verdachte in de rechtbank, enz.; • bijstand, met inbegrip van fysieke en psychologische bijstand op langere termijn, sociale integratie en re-integratie en juridische bijstand tijdens de procedure, • 191

sociaal opname, herintegratie van het slachtoffer moet volledige toegang tot fundamentele rechten en de nodige middelen garanderen voor de persoon om de arbeidsmarkt te betreden en een levensstandaard bereiken die aanvaardbaar wordt geacht in het land van bestemming of in het land van herkomst,


•

bescherming van het gezin, waar kinderen van slachtoffers van mensenhandel in gevaar zijn, hebben rechtshandhaving en de sociale diensten de plicht om in te grijpen om de slachtoffers en hun families te beschermen, met dien verstande dat de eenheid van het gezin wordt bewaard,

•

toegang tot de rechter om ervoor te zorgen dat slachtoffers zich bewust zijn van hun rechten, het begrijpen en het hebben van de middelen om hun rechten uit te oefenen;

•

compensatie en herstel.

Het begint met het verhogen van het bewustzijn en het vergroten van kennis over de mogelijkheden en de rechten van de slachtoffers. De politie speelt een cruciale rol en ze moeten werken met het slachtoffer, rekening houdend met hun behoeften en hun taak van het verzamelen van informatie. Een van de manieren waarop dit wordt gedaan is door het houden van interviews op locatie. Verkrijgen van vertrouwen is de sleutel en dit kan worden vastgesteld met behulp van Hongaarstalige contactpersonen die fungeren als adviseurs. – Bescherming

–

Veilig voelen

–

Informatie over de mogelijkheden

Wat zijn de redenen voor de slachtoffers om te weigeren deel te nemen aan de strafrechtelijke en civielrechtelijke procedures en samen te werken met de overheden? Hongaarse slachtoffers van seksuele uitbuiting in België:

192

•

zien zichzelf niet als slachtoffer (ze zijn “gehersenspoeld” of ze herkennen de exploitatie niet)

•

Het wantrouwen van de autoriteiten

•

Ze zijn bedreigd en zijn bang voor represailles

•

Bang om de voogdij over hun kinderen verliezen in Hongarije

•

Bereidheid om zelfstandig te blijven werken om geld te sturen naar hun families


•

Familie is betrokken bij de illegale handel

•

Willen zo spoedig mogelijk naar huis en verder gaan met hun leven

Hongaarse slachtoffers van arbeidsuitbuiting in België: •

Ze zijn bedreigd en zijn bang voor represailles.

•

Ze hebben geen geloof in rechtvaardigheid.

•

Ze hebben een belang om achterstallig loon te ontvangen, maar zijn van mening dat het proces te lang zal zijn.

•

Ze willen zo snel mogelijk terug naar hun families gaan.

•

Ze voelen de drang om op andere manieren hun gezin te onderhouden en hebben het gevoel dat recht zoeken ‘een verspilling van tijd’ zou zijn.

De belangrijkste redenen voor het gebrek aan bereidheid van slachtoffers om samen te werken met de autoriteiten is angst voor de dader, vrezen dat de directe familie te weten zal komen wat er is gebeurd en de angst voor sociale etikettering en het feit de dat het voor slachtoffers niet is toegestaan om het werk te hervatten binnen de (wettelijke) seks- werk / prostitutie in Nederland. –

Angst voor dader

–

Emotionele verband tussen handelaar en het slachtoffer

–

Geen informatie over de mogelijkheden hebben

Checklist? –

Rechtshandhaving, officier van justitie en rechter verzamelen bewijsmateriaal voor het onderzoek.

– Een onderzoek kan leiden tot het sluiten van de zaak of proces. 193

–

Tijdens het proces hoeft het slachtoffer niet te verschijnen in de rechtbank.

–

Indien schuldig bevonden wordt de mensenhandelaar veroordeeld.

–

Slachtoffer kan een civiele claim in de strafzaak indienen om een schadevergoeding te vorderen.


Geen. –

Informatie over slachtofferhulp en de rechten en kansen van getuigen (zowel mondeling als schriftelijk)

–

Om de strafrechtelijke procedure te starten

–

Rechtsbijstand voor het slachtoffer als hij / zij dit nodig heeft

–

Informatie over de staat (en fase) van de strafrechtelijke procedure 8. Tabel: De Nationale Verwijzing Mechanismen van België, Nederland en Hongarije


194

VI. Terugkeer naar Hongarije

Hier kunt u een kort overzicht lezen over wat er gebeurt als een Hongaars slachtoffer besluit om terug te gaan naar Hongarije. Er is informatie over opvangplaatsen, de situatie van de Roma in Hongarije, het Hongaarse Kinderbescherming systeem, een samenvatting van de Hongaarse NGO’s en meningen van slachtoffers. Wanneer een geïdentificeerd Hongaars slachtoffer naar huis wil, moet hij/zij zich bewust zijn van de kansen in Hongarije. Zoals hierboven vermeld, bestaat de mogelijkheid om steun van de diensten voor slachtofferhulp en NGO’s te krijgen. Volgens de wet CXXXV 2005 op Misdaad Slachtofferhulp, schadeloosstelling door de staat en het regering besluit nr. 354/2012 van 13 december 2012 betreffende het systeem voor de identificatie van slachtoffers van mensenhandel, ontvangen slachtoffers informatie en hebben recht op Slachtofferhulp Services (bijvoorbeeld onmiddellijke financiële steun, psychologische en juridische hulp) en indien nodig worden ze begeleid naar opvangplaatsen of instellingen in de gezondheidszorg. De Hongaarse buitenlandse missies en Consulaire Services hebben informatie over de vele manieren om de financiële, juridische en psychische ondersteuning te krijgen, hoe thuis te komen, de belangrijkste contacten, enz. In de voorgaande hoofdstukken hebben we al gesproken over wat er gebeurt als een eenzame volwassene een slachtoffer is van mensenhandel. Echter, in sommige gevallen hebben de volwassen vrouwen een kind of kinderen, of nog erger, de gevallen wanneer het slachtoffer een kind is (alleen). Als een kind niet kan worden teruggestuurd naar zijn/haar land van herkomst moet hij/zij in de bescherming blijven van het kinder instituut in Hongarije (of kan reizen naar een derde land, waar zijn/haar gezin woont). Het is belangrijk op te merken dat de instellingen voor de bescherming van kinderen relatief open zijn. Meerdere kinderen zijn ontsnapt uit deze instellingen en ze kunnen opnieuw aan mensenhandel of andere criminaliteit onderhevig zijn geweest (dit is 195

een groot probleem bij kinderen van zowel de Hongaarse als niet-Hongaarse nationaliteit). Voor vermiste kinderen dient zowel de voogd als de directeur van de betreffende instelling een verzoek tot opsporing in bij het politiebureau.

» Terugkeer naar Hongarije

Overzicht van het Hongaarse kinderbescherming systeem Zoals eerder vermeld, is kinderhandel een niet erg bekend fenomeen in Hongarije. Er is hierover zeer weinig bewijs voorhanden (er is geen aparte verzameling van gegevens over kinderhandel).180 Kinderen zijn een bijzonder kwetsbare groep, vooral als ze het slachtoffer zijn. De bescherming van de belangen en rechten van de kinderen is erg belangrijk voor Hongarije. Toch zijn er geen speciale eisen, training of case management protocollen voor wettige voogden, politie, justitie of rechters. (Hoewel er speciale kinderen verhoor kamers werden gecreëerd in de afgelopen jaren in Hongarije om slachtoffer herhaling te voorkomen bij kinderen onder de 14 jaar.) Helaas, bestaat er geen speciale verwijzing procedure voor verhandelde kinderen (eventuele protocollen of gemeenschappelijke beginselen, doelen, benaderingen). Als een kind het slachtoffer is van mensenhandel, wordt hij/zij beschermd door het Hongaarse kinderbescherming systeem, maar het levert geen speciale behandeling voor deze extra kwetsbare groep (het uitgebuite kind). Voogdij autoriteiten in Hongarije wijzen ambtshalve verzorgers aan voor kinderen, in de tijdelijke plaatsing, die het slachtoffer zijn van mensenhandel. Anderzijds, hebben de meeste vrouwelijke slachtoffers een kind of kinderen, die ook enige bescherming en diensten van het kinderbeschermingssysteem nodig hebben. Legalisatie: –

Wet kinderbescherming (Wet nr. XXXI over de bescherming van kinderen en de administratie van Openbare voogdij)

– Regeringsdecreet Ne 149/1997 (IX.10) over de voogdij autoriteiten en de bescherming van kinderen en voogdij procedure.181

196 180 Zie meer Vidra & Baracsi & Sebhelyi (2015) 181 Herczog-Neményi (2007)


16. Tekstveld

Ieder kind heeft het recht op de bescherming en zorg die nodig is voor zijn of haar goede lichamelijke, geestelijke en zedelijke ontwikkeling (de grondwet van Hongarije artikel XVI, (1) Naar aanleiding van het Verdrag van New York over de rechten van het kind is het doel van de wet om: – Onder de leeftijd van achttien jaar – voor de rechten van kinderen zorgen. De omschakeling van de perspectieven, bestaande uit het naar de voorgrond brengen van het kind en het gezin, van het welzijn en de bescherming van het kind en het benadrukken van het belang van preventieve, lokale zorg en maatschappelijk werk, kwam niet alleen tot uiting in de wetgeving. Een belangrijk deel van de wet bepaalt dat het kind niet van zijn/haar familie kan worden afgenomen op grond van onvoldoende materiële of financiële voorwaarden en dat in plaats daarvan, de familie moet worden geholpen om ‘goed genoeg’ voor hun kinderen te kunnen zorgen, om zo factoren als gevaar voor het kind op te heffen. Onderzoek op dit gebied suggereert dat de armoede van de ouders geen gevaar is.182

197 182 Herczog-Neményi (2007)


17. Tekstveld

In Hongarije wees het verenigde statistisch systeem van de politie en het Openbaar Ministerie (ENYÜBS - operationeel tot 2008) op 33 verhandelde kinderen tussen 2000 en 2005. Er zijn in het land officieel geen gevallen van kindermishandeling geregistreerd in 2011 en 2012. Doel van deze wet: ••

Bescherm de rechten van kinderen en bescherm hun belangen,

••

het vervullen van de ouderlijke verantwoordelijkheid bevorderen,

••

risico waarmee de kinderen worden geconfronteerd voorkomen of verminderen,

••

Vervang het gebrek aan ouderlijke zorg,

••

hulp aan jongeren die buiten de bescherming van het kinderbeschermingssysteem vallen.

De wet voorziet in het beste belang van het kind (sociale rechten van kinderen: het gezin, subsidiaire bescherming de rechtshandhaving)

198

••

het recht van een kind om te worden opgevoed binnen zijn/haar eigen familie (artikel 18)

••

speciale bescherming tegen kindermishandeling en verwaarlozing (artikel 19)

••

vervangende/alternatieve zorg voor kinderen,

••

Periodieke evaluatie voor plaatsing van het kind (artikel 20).183

183 Herczog-Neményi (2007)


18. Tekstveld

Hoewel er geen standaard definitie is van ‘beste belang van het kind’, verwijst de term in het algemeen naar de beraadslaging die rechtbanken ondernemen bij de beslissing welk type van diensten, acties en opdrachten het meest geschikt zullen zijn en wie het beste de zorg van een kind op zich kan nemen. Bepalingen van “Beste belangen “zijn meestal gemaakt door te kijken naar een aantal factoren die verband houden met de omstandigheden van het kind en de ouder of verzorger en de capaciteit van de ouders, met de uiteindelijke veiligheid en het welzijn van het kind als het grootste belang. De wet Kinderbescherming dekt: 199

••

Hongaarse burgers

••

kinderen erkend als staatloze kinderen door de Hongaarse Autoriteit, jonge volwassenen en hun ouders kregen een andere status volgens de RRTN,


••

niet-begeleide minderjarigen die asiel zoeken,

••

EU-burgers met de vrijheid van verkeer en die hun residentie meer dan 3 maanden eerder hebben gemeld en een geregistreerde verblijfplaats hebben,

••

bescherming van kinderen die geen Hongaarse nationaliteit bezitten (Tijdelijke Plaatsing toezicht, het toewijzen van een voogd).

De wet Kinderbescherming scheidt duidelijk het officiële/autoriteit werk en diensten:

184

••

Het officiële/autoriteit werk dat door de voogdij autoriteit wordt uitgevoerd:

– beslissingen die het lot van het kind en het gezin bepalen - scheiding van de familie,

– Benoeming van een voogd,

– de adoptie beslissing - welk werk (notaris, voogdij);

••

Diensten betekenen de verschillende soorten diensten voor de in aanmerking komende gezinnen en kinderen in nood.

De wet Kinderbescherming scheidt ook twee soorten diensten: ••

jeugdzorg voordelen die beschikbaar zijn voor alle gezinnen,

••

bescherming van kinderbijslag voor kinderen die gescheiden zijn van hun familie.

NGO’s, religieuze organisaties en individuele ondernemers zijn betrokken bij de werking van het systeem voor de bescherming van kinderen op nationaal en gemeentelijk niveau. De Wet Kinderbescherming, Wet XXXI van 1997 betreffende de bescherming van kinderen en voogdij administratie werd goedgekeurd door het Hongaarse parlement op 22 april 1997. De verordening ter bescherming van het kind is gebaseerd op de grondwet, het creëren van een algemeen kader voor de bescherming van kinderen, jongeren en gezinnen. Het Verdrag inzake de rechten van het kind, beperkt het op 20 november 1989 in New York goedgekeurde brede kader in de grondwet. Dit verdrag 200 184 A magyar gyermek- és ifjúságvédelem védelem rendszere [Het systeem van de Hongaarse kinderbescherming en jeugddienst], budapest.hu/.../gyermekvedelem/gyermekvedelem_rendszere.docx (11/06/ 2015)


is afgekondigd in Hongarije in Wet 64 van 1991 en de daarin genoemde rechten van het kind vormen de basis van de op dat moment geldende regelgeving voor de bescherming van kinderen. Het Verdrag bepaalt de speciale burgerlijke, economische, culturele, sociale en politieke rechten van kinderen uit het oogpunt van hun positie in de samenleving, op basis van leeftijd. De wet regelt: ••

bijzondere bescherming van kinderen in gezinnen en de maatschappij (aparte bepalingen voor de speciale behoeften van geadopteerde kinderen, gehandicapte kinderen en kinderen die tot minderheden behoren),

••

regels die moeten worden toegepast in uitzonderlijke situaties (militaire conflicten, de status van vluchteling),

••

en duidt ook de internationale organisaties die toezicht houden op de bescherming van de rechten van kinderen.

De effectieve regelgeving richt zich op de handhaving van de belangen en de rechten van kinderen en geeft er dus prioriteit aan, dat kinderen worden opgevoed in gezinnen. Het gebruik van de voordelen, vastgelegd in de wet zijn over het algemeen op vrijwillige basis, de ouders of andere wettelijke vertegenwoordigers van kinderen kunnen alleen worden gedwongen om ze te gebruiken in bepaalde specifieke gevallen.185 Kinderopvang biedt: ••

geld / in natura diensten

••

primaire jeugdzorg

••

gespecialiseerde kinderbescherming diensten

••

officieel/autoriteit werk

••

jeugd in penitentiaire instellingen

••

taken van andere bevoegdheden (helper voor families, politie, onderwijs en instituten, Slachtofferhulp Dienst, NGO’s).186

201

185 A magyar gyermek- és ifjúságvédelemvédelem rendszere [Het systeem van de Hongaarse kinderbescherming en jeugddienst], budapest.hu/.../gyermekvedelem/gyermekvedelem_rendszere.docx (11/06/ 2015) 186 A magyar gyermek- és ifjúságvédelemvédelem rendszere [Het systeem van de Hongaarse kinderbescherming en jeugddienst], budapest.hu/.../gyermekvedelem/gyermekvedelem_rendszere.docx (11/06/ 2015)


1. Diensten

Kinderbescherming Systeem diensten Primaire jeugdzorg

DAGOPVANG

TIJDELIJKE OPVANG VAN KINDEREN

– KINDEROPVANG – FAMILIE DAGOPVANG – KINDEROPVANG THUIS – FAMILIE KINDEROPVANG

– ADJUNKT OUDERS – TIJDELIJKE WONING VOOR KINDEREN – TIJDELIJK HUIS VOOR GEZINNEN

Kinderbescherming specialistische zorg

THUIS ZORG

– – – – – – – –

NAZORG

PLEEGOUDERS KINDERTEHUIS DE OPVANG IN HUIS MOEDER EN KIND ZORG TE COMBINEREN GEZONDHEID KINDERTEHUIS SPECIAAL KINDERTEHUIS SPECIFIEKE KINDERTEHUIS NAZORG HUIS

5. Afbeelding: Hongaars kinderbescherming Systeemdiensten

Adjunct ouders = pleegouders Kinderen worden beschermd:

202

••

met contant geld, in natura en persoonlijke zorg,

••

met primaire jeugdzorg

••

en met gespecialiseerde diensten voor de bescherming van kinderen, alsmede regelgevende maatregelen gedefinieerd in de Wet op kinderbescherming.


Contant geld en in natura diensten De financiële en in natura voordelen gericht op het voorkomen en verminderen van soorten van financiële risico’s voor kinderen en voorkomen dat het kind wordt gescheiden van zijn / haar gezin vanwege de slechte financiële situatie: ••

Geregelde bescherming kinderbijslag

••

Extra bescherming ter ondersteuning van het kind

••

Kinderopvang ondersteuning

••

Buitengewone kinderbijslag bescherming

••

Kinderonderhoud betalingen

••

Hulp bij huisvesting

••

Maaltijden voor kinderen en leerboek ondersteuning, onderwijs benodigdheden, collegegeld bijstand, de kosten voor de gezondheidszorg, enz.

(De lokale overheid kan gedetailleerde informatie over de uitkeringen in geld en in natura bieden, in het bijzonder de dienst welzijn van kinderen en de wijk maatschappelijke organisaties enz.)187

Primaire jeugdzorg Het doel van de primaire jeugdzorg is om diensten voor kinderen en hun families thuis te bieden, welke de ontwikkeling van de risico’s voorkomt, helpt bij de afschaffing van bestaande risico’s en de fysieke, mentale, emotionele en morele ontwikkeling ondersteunt en het welzijn van de kinderen en hun opleiding binnen families. Deze diensten zijn beschikbaar op vrijwillige basis.

203 187 A magyar gyermek- és ifjúságvédelemvédelem rendszere [Het systeem van het Hongaarse kind en bescherming jeugddienst], budapest.hu/.../gyermekvedelem/gyermekvedelem_rendszere.docx (11/06/ 2015)


De jeugdzorg diensten omvatten: ••

continue bewaking van de sociale situatie van kinderen in de afhandeling, in gevaar,

••

mantelzorg voor mensen die om hulp vragen (als onderdeel van de eerstelijns gezondheidszorg),

••

indien de voogdij autoriteit besluit om een kind af te scheiden, bereidt de jeugdzorg dienst een plan voor van bescherming zorg en onderwijs voor het kind en ook zorg voor het gezin is vereist,

••

het organiseren van het vervangende ouder netwerk, het bijhouden van een overzicht van pleeg ouders,

••

het opstellen van een milieuonderzoek op aanvraag,

••

op verzoek van de regionale dienst kinderbescherming, onderzoeken en controleren van de omstandigheden van degenen die willen adopteren,

••

kinderen helpen die van hun familie werden verwijderd om zo snel mogelijk terug te integreren in het ouderlijk huis met mantelzorg.

Het straat werk wordt uitgevoerd in het kader van het zoeken naar zwervende kinderen en organiseert bruikbare manieren om hun vrije tijd en verschillende soorten begeleiding te besteden, helpt formele zaken. Het ziekenhuis maatschappelijk werk is gebaseerd op de territoriale bevoegdheid van coöperatieve ziekenhuizen, biedt bijvoorbeeld effectieve hulp in geval van een crisis rond de geboorte en kindermishandeling. De door jeugdzorg geleverde diensten zijn gratis. Dagopvang Dagopvang voor kinderen en dag begeleiding, zorg en onderwijs voor kinderen in gezinnen moet worden georganiseerd voor kinderen van wie de ouders en voogden geen kinderopvang kunnen bieden. Hieronder vallen een kinderdagverblijf, pleegouders, kinderopvang en familie kinderopvang thuis. 204

Een kinderdagverblijf is een instelling die overdag zorg en onderwijs voor kinderen beneden de leeftijd van 3 biedt, opgegroeid in families. Zodra een kind van boven de leeftijd van 3 komt, maar op basis van zijn niveau van lichamelijke


of geestelijke ontwikkeling, hij/zij nog niet volwassen genoeg is voor de kleuterscholen, kan hij/zij in de crèche blijven tot 31 augustus na zijn 4de verjaardag. Een kinderdagverblijf kan ook herstel, revalidatie en onderwijs bieden voor kinderen met een handicap. In het kader van kinderdagverblijf zorg, kunnen kinderen met een handicap worden onderworpen aan de vroege ontwikkeling en zorg tot hun 6de verjaardag, op basis van een speciaal advies van deskundigen of de revalidatie commissie, of het kind moet deelnemen aan de ontwikkelingstraining. Een familie dagopvang service is de zorg overdag voor kinderen opgevoed in gezinnen die niet deelnemen aan kinderdagverblijf of kleuterschool onderwijs, of buiten de openingstijden van de school voor kinderen die naar school gaan, of voor de kinderen die overdag geen gebruik maken van de faciliteiten of studiezalen van de scholen, Dit wordt geleverd in een familiale omgeving. Dit type van de dienst bevat overdag toezicht, zorg, onderwijs, maaltijden en lessen voor kinderen in overeenstemming met hun leeftijd. Als de service wordt georganiseerd door een zelfstandig ondernemer, kan een ondernemer de zorgen voor 5 kinderen.188

Kinderopvang thuis Bij kinderopvang thuis wordt de zorg gedragen door de ouder of voogd en uitgevoerd in hun eigen woning. Dit voordeel kan worden geboden als het kind een permanente of tijdelijke voorziening nodig heeft, wat in de zorg niet kan worden verstrekt (bv door ziekte) en de opvang van een kind kan niet of slechts gedeeltelijk worden opgelost door een ouder. Het tijdschema van deze kinderopvang thuis, wordt aangepast aan het werkschema van de ouders.



Familie kinderopvang Dit biedt het voordeel van de zorg voor kinderen van 2-4 jaar oud in hun eigen huis. Het bestuur heeft ook overdag toezicht, zorg, onderwijs en maaltijden, met een maximum van drie kinderen - met inbegrip van de zorg voor het eigen kind. Tijdelijke opvang van kinderen Binnen het kader van de tijdelijke zorg voor kinderen, moet zorg, onderhoud, onderwijs en huisvesting worden verstrekt aan het kind om de fysieke, mentale, emotionele en morele ontwikkeling te bevorderen als de ouders dit niet kunnen oplossen omwille van zijn/haar medische toestand, levensstijl problemen, gerechtvaardigde afwezigheid of verhinderd zijn. De diensten die de tijdelijke kinderopvang bieden (vervangende ouder, kinderen in tijdelijke onderkomens, tijdelijke huisvesting) zonder het gebruik van een officiële actie, kan alleen worden ingeroepen op verzoek van de ouders of met hun instemming en doen geen afbreuk aan hen op de uitoefening van hun toezichthoudende rechten als ouders. De tijdelijke zorg kan duren zolang de onderliggende oorzaak bestaat, maar tot 12 maanden en kan eenmaal worden verlengd met 6 maanden. (De wijk jeugdzorg kan meer informatie over de tijdelijke zorg mogelijkheden geven.) Adjunct ouders (Pleeg ouders) De adjunct ouders voorzien kinderen in tijdelijke zorg van de zorg en het onderwijs in hun eigen huishouden. In adjunct eenoudergezinnen mogen hooguit 4 kinderen worden verzorgd - inclusief een eigen kind van de plaatsvervangend ouder(s). De plaatsvervangend ouders hebben recht op bijzondere vergoedingen en een educatieve vergoeding voor het verzorgen van het kind. Het plaatsvervangend ouder netwerk wordt beheerd door de jeugdzorg of NGOs.

206


Tijdelijke Huisvesting voor Kinderen Die kinderen kunnen in een tijdelijk thuis worden geplaatst, die familie hebben maar zonder zorg en toezicht blijven of zonder plaatsing alleen zouden blijven en waarvan de zorg wordt bedreigd als gevolg van de moeilijkheden binnen het gezinsleven. De tijdelijke onderkomens bieden hulp voor kinderen - in samenwerking met de dienst Kinderbescherming - om terug te keren naar hun families. Het werkt op een soortgelijke manier als tehuizen. Kinderen leven in groepen en er worden maximaal 12 kinderen in een groep geplaatst. Professionele opvoeders, kinderopvang en kinderopvang assistenten zorgen voor hen. Tijdelijk huis voor gezinnen De service in tijdelijke woningen is ontworpen, afhankelijk van de mate van inkomensafhankelijke opvang, om de familie te helpen zodat kinderen en ouders niet gedwongen van elkaar worden gescheiden. Het doel hiervan is om die gezinnen die tijdelijk of permanent dakloos zijn te helpen en om hen te ondersteunen om te blijven samenleven als een familie. Ook worden families ondersteund, die nooit eerder als een familie hebben samen gewoond, of werden gedwongen om gescheiden te leven gedurende lange tijd totdat de familie kon worden herenigd en leven met de middelen die inherent zijn aan een gelijkwaardig bestaan. Indien nodig, biedt het tijdelijke familie huis een accommodatie voor eenoudergezinnen die geen woning hebben voor een verscheidenheid van redenen of ouders en kinderen die gedwongen worden om hun huizen te verlaten.189

Kinderbescherming specialistische zorg Het kinderbescherming systeem heeft een dubbele functie: aan de ene kant, moet de primaire jeugdzorg worden geregeld door de lokale overheden, het helpt de ontwikkeling van kinderen in gezinnen, de preventie en behandeling van 207 189 A magyar gyermek- és ifjúságvédelemvédelem rendszere [Het systeem van het Hongaarse kind en bescherming jeugddienst], budapest.hu/.../gyermekvedelem/gyermekvedelem_rendszere.docx (11/06/ 2015)


risicovolle situaties in het leven en anderzijds biedt het een vervangende familie dienst voor kinderen die niet kunnen worden opgevoed in hun eigen gezin om wat voor reden dan ook. Dit garandeert de opvoeding van het kind in overeenstemming met zijn leeftijd en creëert een basis voor de sociale integratie van het kind. Volgens de Wet XXXI van 1997 betreffende de bescherming van kinderen en voogdij administratie, moet het specialistische zorg systeem van de kinderbescherming een thuis bieden voor tijdelijk geplaatste kinderen onderworpen aan een tijdelijke of langdurige opleiding, nazorg van jonge volwassenen en volledig uitgebreide diensten voor kinderen met de specialistische zorg om andere redenen. Het doel van de diensten in kindertehuizen is om de volledige waaier van diensten, mantelzorg en de follow-up zorg voor kinderen en jonge volwassenen te bieden. De speciale dienst van de kinderbescherming is verantwoordelijk voor het testen van de persoonlijkheid van het kind, de benoeming van de pleegouders of kindertehuizen, de werking van een pleegouder netwerk of technische voorbereidingen voor adoptie tijdens tijdelijk en langdurig onderwijs evenals na tijdelijke plaatsingen. De dienst kinderbescherming werkt ook als hoedster van kinderen onderworpen aan tijdelijke en langdurige opleiding, de voorbereiding van een individuele zorg en onderwijs plan, het verstrekken van familie en nazorg voor het kind om hem/haar te helpen om terug te keren naar zijn/haar familie en zijn/haar eigen leven leiden. Persoonlijke verzorging betreft: ••

de thuiszorg,

••

de nazorg,

••

en de regionale kinderbescherming.

De kinderbescherming die instellingen verzorgen: •• 208

volledige voorziening voor kinderen tussen 0-18 jaar in de overgang en de langdurige zorg, juridische bijstand, goede verzorging van hun behoeften, het onderwijs, het verstrekken van de academische verplichtingen. Om hun onafhankelijk leven te bevorderen,


••

nazorg service voor jonge volwassenen (tussen 18-25 jaar oud) die volwassen werden in de kinderbescherming zorg, op basis van een bevel van een bureau jeugdzorg.190

Thuiszorg aanbieders De thuiszorgverlener biedt all-inclusive (maaltijden, goederen en kleding, gezondheidszorg, verpleging, onderwijs, huisvesting) service voor het kind; terugkeer naar huis, het onderhouden van familierelaties en het ondersteunen van mantelzorg - of, indien dit niet mogelijk is, het bevorderen van adoptie; en de nazorg voor hun re-integratie en een zelfstandig leven. Een gezaghebbend bevel is nodig voor de thuiszorg aanbieders, hetzij tijdelijk of permanent vanuit het plaatselijke kinderbescherming agentschap. Voor tijdelijke plaatsingen zijn de autoriteiten die worden genoemd in de Wet XXXI van 1997 verantwoordelijk. De regionale dienst bescherming van het kind maakt het voorstel over de plaatsing van het kind volgens een deskundige studie. Speciale zorg moet worden verstrekt aan chronisch zieken en mensen met een handicap en aan kinderen (met speciale behoeften) onder de 3 jaar. Speciale zorg moet worden verstrekt aan kinderen met ernstige persoonlijkheidsstoornissen en geestelijke ontwikkelingsproblemen, ernstige stoornissen, asociaal gedrag, in aanvulling op kinderen die verslaafd zijn aan alcohol, drugs en andere psychoactieve stoffen. De twee mogelijke vormen van thuiszorg aanbieders zijn pleegouders en kinder uithuisplaatsing. Een van de meest effectieve vormen van bescherming van het kind is pleegouder zorg. Het aantal kinderen geplaatst bij pleegouders stijgt langzaam maar geleidelijk sinds 1995. De ontwikkeling van het pleegouder-netwerk is een belang209 190 A magyar gyermek- és ifjúságvédelemvédelem rendszere [Het systeem van het Hongaarse kind en bescherming jeugddienst], budapest.hu/.../gyermekvedelem/gyermekvedelem_rendszere.docx (11/06/ 2015)


rijke doelstelling, met speciale aandacht voor de professionele pleegouder diensten, met het oog op een plaatsing voor kinderen die kampen met diverse problemen, speciale diensten nodig hebben en de toetreding tot het systeem op een oudere leeftijd. Ontwikkeling van een bijzonder kind thuisnetwerk op provinciaal en nationaal niveau is ook een zeer belangrijke taak, vooral voor kinderen met speciale behoeften, ernstige gedragsproblemen, dissociale symptomen, fysiologische stoornissen of degenen die psychoactieve stoffen gebruiken. Er is een proces gestart waarbij kindertehuizen die voor veel kinderen zorgen worden omgezet in woningen voor kinderen die niet kunnen worden geplaatst bij pleegouders en geen speciale diensten vereisen.

191

Het beheren van de integratie, gedrags- en socialisatie problemen van kinderen in de leeftijdsgroep 14-18 is een belangrijke uitdaging voor zowel de primaire, als specialistische zorg. In het huidige systeem van kinderbescherming is steun met de juiste diensten niet beschikbaar voor deze leeftijdsgroep. Als kinderen op latere leeftijd het systeem volgen, is het zeer waarschijnlijk dat de problemen, die niet in hun families zijn aangepakt lang onopgelost blijven, wat ook de doeltreffendheid van kinderbeschermingsdiensten kan verminderen.192 Het vinden van een oplossing voor de huisvestingsproblemen van de jonge volwassenen die deze huizen verlaten en de andere belangrijke basisvoorwaarde voor sociale integratie - de werkgelegenheid - vertegenwoordigen ook problemen. Het is belangrijk om alternatieve opleiding opties te vinden die jongeren helpen aan gunstige posities op de arbeidsmarkt. Nazorg kan een effectief instrument worden, niet alleen voor uitbreiding van de benodigde tijdsduur totdat zij in staat zijn om zorg te verlaten. Kindertehuizen Een kindertehuis werkt als een residentiële instelling met een ononderbroken werkschema, dat betrokken is bij het verstrekken van zorg aan de kinderen in een goed onderhouden huis, het verstrekken van nazorg voor jonge volwassenen en indien nodig operationele externe accommodaties. 210

191 Herczog-Neményi (2007) 192 A magyar gyermek- és ifjúságvédelemvédelem rendszere [Het systeem van het Hongaarse kind en bescherming jeugddienst], budapest.hu/.../gyermekvedelem/gyermekvedelem_rendszere.docx (11/06/ 2015)


Het kindertehuis moet kunnen zorgen voor 12 tot 48 kinderen. De kinderen leven in groepen die uit minder dan 12 kinderen bestaan. Zorg en onderwijs wordt verzorgd door een werkgroep van gekwalificeerde docenten en kinderzorg en kinderbescherming assistenten. Afgezien van hen, hebben alle kindertehuizen werknemers voor familiezorg en nazorg naast psychologen en ontwikkelingsleraren.193 Appartement Thuiszorg Dit is een speciale vorm van het kindertehuis die zorg biedt aan maximaal 12 kinderen in een apart appartement of huis, waar ze een vertrouwde omgeving wordt geboden. Het pedagogische doel hiervan is om kinderen te leren hoe hun eigen huis te onderhouden. Het educatieve team (6 leden) zorgt voor de kinderen in het appartement/huis. Speciale zorg aangepast aan het kind, de leeftijd, conditie en onderwijsbehoeften, beroepsopleiding, werkgelegenheid en zorg, socialisatie en resocialisatie, verzorging en revalidatiebehandeling zijn ook aanwezig. Thuiszorg De Methodische Dienst Kinderbescherming biedt zorg in deze opvangcentra voor kinderen die zijn gevonden door de politie, of die behoefte hebben aan onmiddellijke afscheiding / vervanging van hun families als gevolg van een ernstige bedreiging van het voogdij gezag. Het biedt tijdelijke ondersteuning aan kinderen in crisis totdat zij terugkeren naar hun familie of toetreden tot het kinderopvang systeem.

211 193 Kindertehuizen in Boedapest: http://www.tegyesz.hu/index.php?option=com_content&task=view&id=109&Itemid=111 (24/06/ 2015)


Moeder- en kindzorg gecombineerd/samen Het kindertehuis kan ook de moeder van het kind opvangen, wanneer ze dakloos is of zwanger en in een crisissituatie. Het doel is het handhaven en versterken van de ouder-kind relatie en uit huis te kunnen gaan naar een stabiele omgeving. Het is ook belangrijk dat de moeders gedurende deze tijd eventueel een beroep leren, waardoor zij onafhankelijk met hun kinderen kunnen leven. Gezondheid in kinderentehuizen Kinderen met meervoudige ernstige beperkingen (gemiddeld en ernstig verstandelijk gehandicapten, slechtzienden, gehandicapten of immobielen, bedlegerigen of rolstoel gebonden) worden verzorgd in de Gezondheid kindertehuizen. Deze instelling zorgt voor gehandicapte kinderen in de leeftijd tussen 1 en 18, maar de jong volwassenen (die daar opgroeide) worden nog steeds verzorgd als ze niet in tehuizen voor gehandicapte volwassenen kunnen worden geplaatst door gebrek aan ruimte. Speciale kindertehuizen (verpleeghuizen) Een speciaal kindertehuis biedt zorg voor kinderen met speciale behoeften in de leeftijd tussen 0 en 3 jaar. Specifiek kindertehuis De specifieke kindertehuizen bieden speciale diensten aan kinderen met ernstige psychische of dissociatieve symptomen en die verslaafd zijn aan psychoactieve drugs en ouder dan 12 - of, in uitzonderlijke gevallen, 10. Er zijn hooguit 40 kinderen in het speciale kindertehuis (of groep van speciale kindertehuizen), waar de duur van de fulltime zorg tot 2 jaar is. 212


Nazorghuis Jong volwassenen (ouder dan 18) kunnen op verzoek onder de volgende voorwaarden in een nazorg huis worden geplaatst: ••

als ze fulltime studeren, totdat deze afgerond is of tot de leeftijd van 25 als hij/zij op deze leeftijd nog studeert,

••

als ze niet in staat zijn om zelfstandig te wonen of een verminderde werk capaciteit hebben,

••

als ze wachten om in een sociale instelling te worden geplaatst.

Nazorg service De nazorgfase is de taak van de kinderbescherming. Het kan worden verstrekt zodra het kind volwassen wordt tussen de leeftijd van 18 en 21 (voor fulltime studenten, 18 en 25). Die jongeren hebben recht op de nazorg service, wiens levensonderhoud niet kan worden gegarandeerd en die fulltime onderwijs volgen (of middelbare school of tertiaire instelling), of wachten op plaatsing in sociale residentiële instellingen. Jong volwassenen moeten worden geholpen om een zelfstandig leven te beginnen en om de noodzakelijke voorwaarden voor een leven na de nazorg service te verzekeren. Jongeren zullen worden verzorgd in pleeggezinnen of in een institutionele instelling, na-verzorgingstehuizen, in kindertehuizen met speciale nazorg groepen of in geïntegreerde zorggroepen met minderjarigen. Het doel van de nazorg service is om de vaardigheden van jongeren tijdens de zorg te verbeteren, wat hen in staat zal stellen om een onafhankelijk leven te starten en te onderhouden, om verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen toekomst, en hun langdurige, succesvolle integratie in de samenleving te waarborgen.194



Bescherming van kinderen / Officiële maatregelen In bescherming nemen Indien de ouder (of voogd) niet in staat (of bereid) is het gevaar voor het kind te stoppen door een toevlucht naar primaire diensten, zodat de ontwikkeling van het kind kan worden verschaft in een familiare omgeving, neemt de gemeentelijke notaris het kind in bescherming. De notaris zal zijn/haar beslissing ten minste eenmaal per jaar bekijken. De ouder heeft het recht op het ouderlijk gezag tijdens dit proces. Gast familie Het jeugdzorg bureau kan ervoor zorgen dat het kind - als de beslissing in het belang van het kind is - wordt verzorgd door een andere familie (benoemd door de ouders), die tijdelijk het kind verzorgen en opvoeden als gevolg van de gezondheid van de ouders, gerechtvaardigde afwezigheid, of andere familiale redenen voor zo lang als nodig is en op verzoek van de ouder (s). In deze periode heeft de ouder(s) niet het recht op het ouderlijk gezag. Tijdelijke plaatsing. Deze maatregel wordt genomen als een kind zonder voogdij is of zijn/haar fysieke, mentale, emotionele en morele ontwikkeling in ernstige bedreiging van zijn/haar familie of omgeving is. Hij/zij wordt dan onmiddellijk geplaatst. Het voogdij gezag en de politie nemen een beslissing over de tijdelijke plaatsing. Plaatsing in pleegzorg 214

De voogdij autoriteit neemt een beslissing over de pleegzorg van het kind, indien de ontwikkeling van het kind in gevaar wordt gebracht door zijn/haar familiale omgeving en de primaire jeugdzorg niet in staat is geweest om dit aan te pakken,


Het gebrek aan zijn/haar bescherming kon niet worden geëlimineerd of er wordt geen resultaat verwacht en er kan geen voldoende zorg worden verleend voor het kind binnen zijn/haar familie. Dit geldt ook als de rechter het ouderlijk gezag van één of beide ouders afschaft, of een of beide ouders zijn overleden en het kind geen voogd heeft of de ouders van het kind zijn onbekend. De voogdij autoriteit benoemt in dit geval een voogd. Pleeggezin voogdij Als een kind dat in tijdelijke of permanente zorg is, zijn/haar eigen gezondheid of die van anderen in gevaar brengt vanwege zijn/haar gezondheid of psychische omstandigheden, kan dit gedrag worden afgewend door een onmiddellijke en gesloten voogdij. De directeur van het kindertehuis kan beslissen om zijn/haar vrijheid te beperken. Nazorg De voogdij autoriteit beveelt de nazorg volgend op tijdelijke of permanente zorg op het verzoek van de jonge volwassene in de zorg voor ten minste 1 jaar. Het doel is om jonge volwassenen te re-integreren in een familiale omgeving en te beginnen aan een onafhankelijk leven. Nazorg service Het kinderbescherming agentschap neemt een besluit hierover, op verzoek van de jonge volwassenen (zie hieronder meer). Tot 2012 was het kinderbescherming systeem in Hongarije een mix van de gemeenschap en institutionele zorg. Het gemeenschappelijke zorgniveau werd vertegenwoordigd door familie hulpcentra, het welzijn systeem van kinderen, kinderbescherming afdelingen en het voogdij gezag in het openbaar bestuur. Het geïnstitutionaliseerde zorg niveau werd 215

uitgevoerd door de kinderbescherming instellingen en speciale tehuizen voor gehandicapte kinderen of kinderen met gedrags- en psychische problemen. In het algemeen, werd tot 2012 het kind beschermingssysteem in Hongarije geregis-


seerd en begeleid door de Kinderbescherming afdeling van het staatssecretariaat voor Sociale Zaken van het ministerie van menselijke capaciteiten. Echter, met de recente wijziging van de wet XXXI van 1997 over Kinderbescherming en voogdij van 8 december 2012 ondergaat het kinderbescherming systeem in Hongarije een hervorming in de richting van centralisatie waarbij de kinderbescherming en gespecialiseerde instellingen worden verschoven van de lokale overheden naar landelijke overheid verantwoordelijkheid. Een nieuwe nationale autoriteit voor kinderbescherming instellingen is opgericht - het Sociaal en Kinderbescherming Algemeen Directoraat. De ingevoerde hervorming tussen 2012 en 2014 omvat ook een verschuiving van de focus van plaatsing van kinderen in institutionele zorg naar plaatsing in adoptiegezinnen (vooral voor kinderen in de leeftijd 0 – 12 jaar). Sinds 1 januari 2013 valt het netwerk van 126 kinderbescherming instellingen en 46 gespecialiseerde instellingen/huizen voor volwassenen en kinderen (psychiatrische en verslaafde patiënten, die met gedragsproblemen, sociopaten en gehandicapten) in Hongarije onder auspiciën van het nieuwe onderwerp aan nationalisatie generaal Directoraat voor Sociale en Kinderbescherming (316/2012 (XI.13.) Overheid order).195 Overheids kinderopvang centrum in Fót, Afdeling van Buitenlandse Kinderen Hoewel dit handboek de Hongaarse slachtoffers behandeld is het Kinderopvang Centrum in Fót is ook de moeite waard te bekijken. Veranderingen in de wetgeving in 2010 verplicht alle buitenlandse niet-begeleide kinderen, met inbegrip van slachtoffers van mensenhandel, die asiel aanvragen, te worden overgedragen aan dit centrum in Fót (in de buurt van Boedapest). De nieuwe wetgeving in 2012 bevestigde de rol van het Centrum. Verzorgers moeten nu onafhankelijk te zijn (medewerkers kunnen dit niet meer doen).



De belangrijkste troeven van deze praktijk omvatten: ••

een hoge ranking in duurzaamheid te wijten aan de respectieve wetgeving en veilige staatsbegroting.

••

Plaatsing van buitenlandse niet-begeleide minderjarigen en slachtoffers van mensenhandel is goed georganiseerd en onmiddellijk.

••

Voogdij diensten worden gewaarborgd.

••

Aanpak betreft het kind en is gendergevoelig.

••

Centrum diensten zorgen voor uitgebreide re-integratie (met inbegrip van de toegang tot onderwijs, taalcursussen en psychosociale zorg).

••

Medische zorg (inclusief psychiatrische behandeling) is gratis beschikbaar, vanaf aankomst; sinds 2012, is er een samenwerkingsovereenkomst tussen het Fót Instituut en de Stichting Cordelia ook toegestaan voor de lange termijn psychosociale therapie.

Verhandelde kinderen, maar ook niet-begeleide minderjarigen en kinderen van vluchtelingen, hebben formeel recht op gratis adequate gezondheidszorg - met inbegrip van geestelijke gezondheidszorg - ongeacht hun juridische status.196

Programma’s en projecten In verband met mensenhandel zijn er veel programma’s in Hongarije, die lijden aan een gebrek aan financiering, maar de EU heeft geld gegeven voor bewustwording en re-integratie trajecten. Deze omvatten het volgende: 1. Hongaarse Doopsgezinde Hulp was betrokken bij een EU gefinancierd project, de zogenaamde ‘Overgevoelige jongeren over de kwestie van de mensenhandel’197. Het voornaamste doel van dit project was om meer informatie te geven door middel van een film en brochures over het fenomeen mensenhandel aan jonge mensen in Hongarije, 217

196 Nonchev-Mancheva, 2011 197 zie meer: https://ec.europa.eu/anti-trafficking/eu-projects/sensitising-people-hungary-sweden-italy-and-germany-about-issue-trafficking-human-beings_en (06/08/ 2015)


Zweden, Duitsland en Italië. Het plan was om 5000 Hongaarse jongeren in de leeftijd tussen 14 en 18 te bereiken om hun bewustzijn te verhogen en hun aandacht te vestigen op de mensenhandel. 2. In Hongarije, werd de zogenaamde Hongaarse begeleide terugkeer en re-integratie (de HAVRR) geïntroduceerd door de IOM-Hongarije in 2011. Het programma bestaat uit twee componenten: a) een operationeel rendement component waarbij de begunstigden zullen worden voorzien van hulp bij het regelen van hun vrijwillige terugkeer (het verkrijgen van reisdocumenten, de aankoop van vervoerbewijzen, vertrek, transit en aankomst bijstand) en b) een re-integratie component, dat zich zal richten op het leveren van hulp aan repatrianten bij het vinden en de ondersteuning van de re-integratie mogelijkheden in hun land van herkomst/terugkeer. Tevens bijdragen aan de terugkeer voor lange termijn. Het HAVRR programma bouwt voort op eerdere begeleide vrijwillige terugkeerprogramma’s (in het bijzonder HARRP 1, 2 en 3) en streeft ernaar om de continuïteit en de duurzaamheid van vrijwillige terugkeer initiatieven in Hongarije te bieden. Dat gezegd hebbende, is de AVR-regeling niet een regeling die bedoeld is voor de terugkeer van slachtoffers van mensenhandel. Afgezien van dit programma, zijn er geen regelingen voor de slachtoffers van mensenhandel in Hongarije. De kosten van de terugkeer van de buitenlandse kinderen van Hongarije naar hun land van herkomst worden gefinancierd door het National Mensenhandel Coördinatiebureau.198 3. In de afgelopen jaren zijn er andere onderzoeksprojecten geweest in verband met mensenhandel in Hongarije, die ook door de EU werden gefinancierd, waarvan het doel was om meer over dit fenomeen te leren. Inzicht in publieke gewaarwording en houding tegenover Mensenhandel: Een Kruis-nationale Studie (UP-KAT199) en kinderhandel in Hongarije: seksuele uitbuiting, gedwongen bedelarij en zakkenrollen. 200 4. Psychologische zorg voor volwassenen en kinderen die het slachtoffer zijn van mensenhandel in Hongarije wordt niet adequaat voorzien via de overheids gezondheidszorg, die lijdt aan een chronisch gebrek aan psychiaters. De psychologische behoeften van slachtoffers van mensenhandel in het land worden meestal gedaan door de Cordelia Stichting, die door het hele land revalidatie en psychologische diensten aanbiedt in zes centra. De Cordelia Stichting is opgericht om bijstand te verlenen voor het herstel van gemarteld, uitgebuit slachtoffers.201 198 http://www.iom.hu/assisted-voluntary-return-and-reintegration-0

218

199 zie meer http://cps.ceu.edu/sites/default/files/field_attachment/project/node-32290/up-kat-factsheet-hu-july2015.pdf (01/08 2015) 200 zie meer Vidra & Baracsi & Sebhelyi (2015) 201 http://www.cordelia.hu/index.php/en/ (toegankelijk op 3 augustus 2015)


Roma in Hongarije202 De situatie van de Roma is een zeer belangrijke en problematische kwestie deze dagen in Hongarije. Volgens de telling van 2011, vormen zij ongeveer 3,2% van de totale bevolking, wat betekent dat ze de grootste minderheid in Hongarije zijn 203, hoewel diverse schattingen van het aantal Roma-mensen zijn gezet op 5-10 procent van de totale bevolking, wat betekent dat er ongeveer 500.000 - 1.000.000 Roma in Hongarije wonen. Dit is echter niet het officiële aantal, omdat zoals eerder vermeld het worden aangemerkt als Roma afhangt van zelfdefiniëring. Volgens de laatste volkstelling, bevind de hoogste concentratie van Roma zich in de Borsod-Abaúj-Zemplén, Szabolcs-Szatmár-Bereg en Baranya Provincies. Het is belangrijk op te merken dat zij geen uniforme sociale groep vormen. Er zijn veel verschillen van de talen via de culturele waarden en hun tradities, die veel problemen onder hen veroorzaken. Voor de meeste Hongaren, is het moeilijk om deze verschillen te begrijpen. Er zijn zogenaamde Beas, Oláh, en Hongaarse zigeuners waarvan de subgroepen hun eigen gewoonten, problemen, geschiedenis, talen enz. hebben. Het aandeel van de Roma is meer dan 150% hoger dan dat het 10 jaar geleden was. Volgens de volkstelling, is een derde van de Hongaarse Roma-bevolking jonger dan 18 jaar, dat is het dubbele van het nationale gemiddelde.’204 Er zijn problemen, moeilijkheden en uitdagingen met betrekking tot de Roma-minderheid in Hongarije. Dit onderwerp is momenteel een politiek heet hangijzer en moet dringend worden aangepakt. Dit is een samenvatting van de belangrijkste informatie over deze bevolkingsgroep: ••

Gebrek aan onderwijs en slechte baan kansen: Roma ondervinden problemen met het onderwijs, wat problemen veroorzaakt op de arbeidsmarkt op de lange termijn. De meeste Roma-kinderen gaan niet naar de kleuterschool, wat een enorme (en onoverkomelijke) kloof tussen hun en gelijke groepen drijft. Deze kloof zorgt dat ze problemen hebben op school. Vaak slagen ze niet op school, zijn ze ouder dan hun klasgenoten enz. Helaas, is dat de reden

219

202 Nationale strategie voor sociale integratie - Extreme Armoede, kinderarmoede, De Roma – (2011–2020), 2011, http://ec.europa.eu/justice/discrimination/ roma-integration/hungary/national-strategy/national_hu.htm (access on 11 June 2015) 203 2011. évi nemzetiségi adatok, KSH, http://www.ksh.hu/docs/hun/xftp/idoszaki/nepsz2011/nepsz_09_2011.pdf (toegankelijk op 7 aug 2015) 204 http://hungarianfreepress.com/2015/04/09/hungarys-demographic-revolution-roma-youth-comprise-a-third-of-all-students-in-eastern-hungarian-counties/ (toegankelijk op 7 aug 2015)


waarom slechts ongeveer 80% van de Roma-kinderen het volledige basisonderwijs afmaakt, wat rechtstreeks leidt tot werkloosheid. Slechts een derde van de Roma-kinderen die de basisschool afronden blijven studeren aan het tussenliggende (secundaire) niveau. (Ter vergelijking: de aantallen die blijven studeren op middelbare scholen onder de niet-Roma-kinderen is meer dan 90 procent.) Een ander probleem is dat er weinig Roma intellectuelen zijn die hun eigen etnische groep kunnen helpen op de juiste weg vooruit. (Volgens de zelfdefinitie van gegevens, hebben minder dan 1% van de Roma hoger onderwijs certificaten.) Als gevolg van het gebrek aan opleiding en beroep, bevinden ze zich in een zeer slechte situatie op de arbeidsmarkt. Ze hebben geen werk, dus de armoede is een enorm probleem. Het grootste deel van de Roma leeft in aanzienlijk slechtere omstandigheden dan anderen.205 ••

Een slechte gezondheid: alles is met elkaar verbonden, dus omdat Roma slecht zijn opgeleide, geen werk hebben, hebben zij ook geen kans om in een gezonde omgeving te wonen. Helaas is dit de reden waarom de levensverwachting ongeveer 10 jaar lager is dan die van niet-Roma.

••

Gebrek aan het debat over dit onderwerp: als we kijken naar de hele situatie van Roma in Hongarije is het belangrijk op te merken dat het een zeer gevoelig onderwerp is om over te spreken. Er is zeer weinig data (vanwege individuele gegevensverzameling) of onderzoek in deze bevolkingsgroep. Dit helpt niet met het oplossen van hun problemen of het vinden van de juiste antwoorden voor oplossingen.

In Hongarije zijn er zeer weinig gegevens beschikbaar met betrekking tot mensenhandel en seksuele uitbuiting met Roma-vrouwen uit Midden- en Oost-Europa. Ondanks het feit dat de verschillende rapporten over mensenhandel benadrukken dat minderheden, de Roma-gemeenschappen in het bijzonder (in heel Europa) en meisjes opgegroeid in weeshuizen (waar de Roma-kinderen oververtegenwoordigd zijn in Oost- en Midden-Europa) in het bijzonder, worden blootgesteld aan de schending van de mensenrechten.206 De opleidingskwalificaties, het werkgelegenheid niveau en het inkomen van de Roma-vrouwen ligt aanzienlijk lager, zelfs in vergelijking met Roma mannen. Ze zijn in een nog slechtere staat van gezondheid, hebben minder toegang tot 220 205 Zie hier meer: https://en.wikipedia.org/wiki/Romani_people_in_Hungary (7 Aug 2015) 206 Bekijk meer vanuit het oogpunt van de kinderen: Vidra & Baracsi & Sebhelyi (2015)


gezondheidszorg en sociale diensten en dus is hun levensverwachting ook korter. Op dit moment worden de risico’s en gevaren waaraan ze worden blootgesteld niet nadrukkelijk genoeg benadrukt; ze hebben een kwetsbare positie binnen het gezin, in sommige gevallen worden ze uitgehuwelijkt, terwijl ze nog steeds kind zijn en slachtoffers van mensenhandel en prostitutie kunnen worden. Discriminatie op basis van geslacht in het geval van Roma-vrouwen wordt verergerd door etnische discriminatie. In sommige probleemgebieden, zijn vrijwel uitsluitend Roma vrouwen aanwezig en in deze gevallen zijn geconcentreerde ingrepen vereist. Een van de belangrijkste bronnen van blootstelling van de Roma-vrouwen is hun lage opleidingsniveau en de resulterende achtergestelde positie op de arbeidsmarkt. Het stimuleren van hun kansen in het onderwijs en op de arbeidsmarkt met geconcentreerde middelen en methoden vanaf de vroegst mogelijke stadia in hun leven is een topprioriteit. Ondanks het feit dat, vergelijkbaar met de niet-Roma, Roma meisjes beter op school zijn dan Roma jongens, hebben slechts 5,8% van Roma vrouwen beroepskwalificaties, in tegenstelling tot 17,5% van Roma mannen. Het aandeel van de Roma vrouwen met een maximale elementaire scholing is twee tot vijf keer hoger dan het aandeel van de niet-Roma-vrouwen. De educatieve kloof komt niet alleen door etnische omstandigheden, maar is ook te wijten aan familie rolpatronen. Factoren die verantwoordelijk zijn voor hoge schooluitval cijfers onder Roma vrouwen zijn; het verlies van motivatie, socialisatie die voortvloeien uit minder bevoorrechte status, vroegtijdige stopzetting van de studies deels te wijten aan het begin van het moederschap en deels te wijten aan de traditionele familie rollen, die vaak onvoldoende worden behandeld door scholen en de stelsels van sociale bescherming in de praktijk.’207 Het is essentieel dat de bescherming van de gezondheid een integraal onderdeel van het onderwijsproces in de basisschool moet vormen. Om hiermee te voorkomen dat achtergestelde Roma kinderen het meest worden blootgesteld aan risico’s, van steeds het slachtoffer zijn van schadelijke verschijnselen die van invloed zijn op hun fysieke en mentale gezondheid, zoals prostitutie of mensenhandel.208

221 207 Nationale strategie voor sociale integratie (2011) 208 Nationale strategie voor sociale integratie (2011)


19. Tekstveld

Roma kinderen zijn goed voor 95 procent van de mensen uit Bulgarije, 70 procent van de mensen uit Roemenië, en 100 procent van de kinderen uit Hongarije, Slowakije, Kosovo en Bosnië.

209

Zoals eerder vermeld, zijn de slachtoffers meestal ongeschoolde, financieel kwetsbare personen, meestal uit de Oost-Hongaarse en Noord-Oost-Hongaarse regio’s. Het aandeel van de Roma slachtoffers van mensenhandel afkomstig uit Hongarije wordt geschat op tussen de 40% en 80%. Ondanks dit, waren heel weinig Roma in staat om deel te nemen aan preventieprogramma’s of hadden toegang tot de bescherming van slachtoffer diensten. Volgens vrouwenrechtenorganisaties, zijn 25 tot 30% van de prostituees in Amsterdam, en 98 tot 99% van de prostituees in Zürich, Hongaarse burgers, waarvan 80 tot 85% Roma zijn. Het kan worden aangenomen dat een groot deel van deze vrouwen het slachtoffer zijn van mensenhandel en/of exploitatie. Dit fenomeen is een van de minder besproken onderwerpen zelfs onder Roma vrouwen activisten.210 Roma vrouwen zijn zeer kwetsbaar voor mensenhandel als gevolg van bovengenoemde factoren, zoals armoede, etnische en gender discriminatie en sociale uitsluiting, die resulteren in lage opleiding niveaus en een hoge werkloosheid. Velen hebben een of andere vorm van verstoring binnen de familie, zoals gebroken gezinnen, weeshuis ervaring, de zorg voor een groot aantal broers en zussen, huiselijk geweld, drugsgebruik, tienerzwangerschappen en single moederschap. Mensenhandelaren richten zich op de meest kwetsbare meisjes en vrouwen, door gebruik te maken van hun lage zelfbeeld en gebrek aan kansen. De meerderheid weet van tevoren dat ze zullen moeten werken als prostituee en zien het aanbod alleen maar als een kans om een leven op te bouwen. Waar ze zich niet bewust van zijn, is de uitbuiting en onder welke voorwaarden ze zullen moeten werken. 222 209 Nonchev-Mancheva, 2011, p.17. 210 Nationale strategie voor sociale integratie (2011)


Meestal komen de mensenhandelaren uit dezelfde regio of gemeenschap als het slachtoffer en het is niet ongewoon voor een familielid om medeplichtig te zijn in de handel.211 In sommige gevallen worden de meisjes verkocht aan een andere handelaar.

Nationale strategie voor de Roma-integratie212 De Nationale Roma-strategie integratie van Hongarije definieert de routekaart voor het overheidsbeleid gericht op de sociale integratie van de Roma. Het doel is om geleidelijk aan armoede en sociale uitsluiting te elimineren door het ontwerpen van het beleid betreffende het welzijn van kinderen, onderwijs, werkgelegenheid, gezondheidszorg en huisvesting. De betrokkenheid van de Roma zelf wordt ook gezien als cruciaal, evenals het verhogen van de algemene bewustwording en bestrijding van discriminatie. De strategie is gebaseerd op de medewerking van alle partijen die betrokken zijn bij het proces van integratie van de Roma, met inbegrip van NGO’s, de media, de academische wereld en de Roma zelf. Het is gericht op alle kwetsbare groepen, niet alleen de Roma en omvat de eliminatie van segregatie op scholen en woningen, het creëren van werkgelegenheid op het platteland en het geven van speciale steun aan Roma vrouwen en kinderen. De arbeidsparticipatie van de Roma bevolking bereikt nauwelijks 20%. De 10 procent arbeidsparticipatie onder Roma-vrouwen is bijzonder alarmerend. Deze cijfers zijn gekoppeld met een zeer slechte gezondheidstoestand (Roma sterven gemiddeld 10 jaar jonger dan de niet-Roma), een laag opleidingsniveau (amper 20% van hen bereiken secundaire examens) en gettoachtige woonomstandigheden zonder moderne gemakken. Criminaliteit en etnische conflicten zijn bijzonder hoog in deze gebieden. De armoede onder de Roma-bevolking in 2009 was in de buurt van de 2000 en ca. 70%.213

223

211 Breaking the Silence, European Roma Rights Centre Budapest, 2011. 212 http://ec.europa.eu/justice/discrimination/files/roma_hungary_strategy_en.pdf (11/06/ 2015) 213 Nationale strategie voor sociale integratie (2011)


Prioriteiten om de Roma-bevolking te integreren 1. Kind welzijn: In het belang van het verkennen van de socialisatie functie van dagopvang voor jonge kinderen, moeten financiële voorwaarden worden geschapen die kansarme kinderen onder de leeftijd van 3 in staat kunnen stellen om toegang tot de zorgdiensten te hebben. De bredere introductie van programma’s ter bevordering van vaardigheden in de vroege kindertijd, met medewerking van de ouders en de integratie en de houdbaarheid op lange termijn van de projectachtige, innovatieve diensten, worden meestal gemaakt op basis van EU-financiering (‘Sure Start Kinderopvang Huizen’) en moeten worden bijgestaan en bevorderd door de oprichting van een territoriaal geoptimaliseerd service systeem gecoördineerd door de staat, met bijzondere aandacht voor de meest achtergestelde regio’s en afgezonderde woongebieden. 214 2. Onderwijs en opleiding: De ontwikkeling van een inclusieve schoolomgeving die geïntegreerd onderwijs ondersteunt en onderwijs verzorgt dat breekt met de erfenis van segregatie en nadelen, evenals de ontwikkeling van diensten. Dit speelt een primaire rol in het verminderen van het educatieve falen van kansarme kinderen, met inbegrip van Roma kinderen.

Bijzondere aandacht moet worden besteed aan het waarborgen van een succesvolle schoolloopbaan voor Roma vrouwen, de volledige en uitgebreide voltooiing van de leerplicht en het verhogen van hun opleidingsniveau. Zoals de aanbeveling van 2011 van de Raad met betrekking tot het voorkomen van voortijdig schoolverlaten aan geeft. Door het creëren van flexibele lessen in het onderwijs en het toestaan van de overdracht tussen de lessen en daardoor de ontwikkeling van pedagogische processen beter af te stemmen op de behoeften van de leerling, kunnen we de uitval percentages verminderen, met inbegrip van vroegtijdig schoolverlaten-als gevolg van rolpatronen. Het beheren van dit probleem is een prioritaire taak met betrekking tot de bijzonder ongelijke kansen van Roma-vrouwen. Het is essentieel dat de bescherming van de gezondheid een integraal onderdeel van het onderwijsproces vormt op de basisschool. Om te voorkomen dat achtergestelde Roma-kinderen die het meest blootgesteld zijn

224

aan risico’s van steeds het slachtoffer van schadelijke verschijnselen worden die van invloed zijn op hun fysieke 214 Nationale strategie voor sociale integratie (2011)


en mentale gezondheid, prostitutie of mensenhandel. Daartoe moeten we ook preventie- en voorlichtingsprogramma’s lanceren; Het is belangrijk dat kinderen zich bewust zijn van de bescherming van slachtoffer diensten, de rechten van jonge meisjes in het huwelijk enz.215

Opvangplaatsen in Hongarije Zoals eerder vermeld, zijn er veel opvangcentra in Hongarije voor de slachtoffers van mensenhandel, deze opvangtehuizen zijn divers, afhankelijk van de behoeften van de slachtoffers en de fase waarin ze zijn op weg naar het starten van een nieuw leven (save house, tijdelijke schuilplaatsen, Overgangshuis enz.). Aan de andere kant: willen de slachtoffers soms niet naar de opvangtehuizen gaan. Er zijn enkele voorbeelden, waarom sommige uitgebuite slachtoffers weigeren te worden doorverwezen naar de opvangtehuizen: ••

Angst en problemen met de mensenhandelaren (bijvoorbeeld de mensenhandelaar komen eerder thuis en werken wde procedure tegen)

••

Een deel van de voorwaarden van de zorg is niet goed voor het slachtoffer (bijvoorbeeld de opvang is te ver weg van hun huis, totaal nieuwe omgeving, de diensten zijn niet vertrouwd voor hen)

••

Slachtoffers hadden slechte ervaringen of enige (foute) informatie gehoord over de opvangtehuizen (de veiligheid is niet erg goed, het stelen van elkaar enz.)

••

De plaatsing gebeurd niet als gevolg van de gezondheidsproblemen van de verhandelde persoon (drugsgebruikers enz.)

••

Er is een andere oplossing voor de situatie - het slachtoffer kan terugkeren naar zijn/haar gezin.

••

Verdwijnen uit het systeem als gevolg van re-slachtofferschap.216

225 215 Nationale strategie voor sociale integratie (2011) 216 Presentatie van Kopf Katalin bij RAVOT-EUR workshop in Boedapest, 19.06.2014


voor volwassen slachtoffers

voor kinderen / minderjarige slachtoffers

Kans voor gezinnen 2005 Stichting (opgericht door de overheid)

16

Hongaarse Doopsgezinde Steun (privé)

12

Anonymus Way Foundation (privé)

6

2

Kindertehuis in Hódmezővásárhely

18

Kindertehuis in Fót

34 9. Tabel: Aantal opvangcentra

Er zijn momenteel drie NGO’s die opvanghuizen bieden voor slachtoffers van mensenhandel: Kans voor gezinnen 2005 Stichting, de Hongaarse Doopsgezinde Hulp (HBA) en de Anonymus Way Foundation in Hongarije. 1. De Kans voor gezinnen 2005 Stichting beheert een (geheime) opvang die plaats biedt aan mannen en vrouwen in nood en hun kinderen. Het is de enige opvang die overheidsfinanciering ontvangt om te zorgen voor de slachtoffers van mensenhandel sinds 2011. De opvang is gelegen op ongeveer twee uur rijden van Boedapest, in het noordwestelijke deel van Hongarije. Tot de medewerkers van de Kans voor gezinnen 2005 Stichting behoren een maatschappelijk werker, een verpleegkundige, een psycholoog en een juridisch medewerker. De opvang is in een relatief groot gebouw waar 125 mensen kunnen worden ondergebracht (ook met slachtoffers van huiselijk geweld). Het is uitgerust met beveiligingscamera’s en staat in direct contact met de politie voor noodgevallen. Er is een apart gedeelte van het gebouw speciaal voor slachtoffers van mensenhandel (voor 8 + 8 personen) met een aantal 226

slaapkamers, badkamers, een keuken en een grote woonkamer. Het asiel heeft een grote tuin, inclusief een speelplaats voor kinderen. Er is ook een kook workshop voor bewoners om vaardigheden te ontwikkelen. De opvang


heeft soms ook buitenlandse slachtoffers ondergebracht. Er zijn contacten met opvangtehuizen in het buitenland, Hongaarse slachtoffers kunnen rechtstreeks vanuit die andere opvanghuizen naar de opvang. De opvang is normaal niet geschikt voor kinderen die slachtoffer zijn, maar heeft eens een slachtoffer van 17 jaar, die seksueel uitgebuit is ondergebracht, voor de duur van het politieonderzoek. De opvang heeft zeer weinig mannen (twee slachtoffers van seksuele uitbuiting en sommige slachtoffers van arbeidsuitbuiting) ontvangen. De stichting heeft plannen voor het opzetten van een aparte opvang voor mannelijke slachtoffers.217 Het ministerie van Menselijke Capaciteiten ondersteunt de NGO Kans voor gezinnen 2005 Stichting in het bedienen van de tijdelijke opvang, welke complexe diensten en hulp biedt voor slachtoffers van mensenhandel met het doel van arbeid,- of seksuele-uitbuiting. Het tijdelijk onderdak kan diensten voor 8 personen bieden voor slechts 90 dagen. De duur van het verblijf kan één keer worden verlengd met 90 dagen op verzoek en nadat het slachtoffer is ondergebracht in een overgang appartement. In overeenstemming met de nationale strategie tegen mensenhandel voor de periode 2013 - 2016, voorziet het ministerie van Menselijke Capaciteiten in de financiering voor de oprichting en het onderhoud van een nieuwe opvang. Op 15 januari 2015 heeft het ministerie van Menselijke Capaciteiten een nieuw opvangcentrum geopend voor 8 slachtoffers in harmonie met de door de 2013-2016 nationale strategie genoemde doelstelling en 6 miljoen HUF – 19.491,66 EUR financiering daarvoor. Het wordt ook geëxploiteerd door de Kans voor gezinnen 2005 Stichting. De opvanghuizen bieden: ••

Veilige accommodatie voor 90 + 90 dagen

••

Voedsel, kleding, hygiënische benodigdheden, geestelijke gezondheidszorg

••

Behartiging van de belangen van het kind.

De kans voor gezinnen 2005 Stichting heeft in 2014 in totaal 40 slachtoffers van mensenhandel ondergebracht(allen met 227

de Hongaarse nationaliteit), 20 volwassen vrouwen, 1 volwassen man en 19 kinderen. 217 GRETA Rapport (2015)


Slachtoffers werden door verschillende stakeholders verwezen naar Kans voor gezinnen 2005 Stichting: ••

OKIT: 5

••

IOM: 1

••

Politie: 2

••

NANE: 1

••

Hongaarse Doopsgezinde Hulp: 2

••

Hongaarse Liefdadigheid Dienst van de Orde van Malta: 1

••

Caritas Hungarica: 1

••

Gezinsondersteuning Dienst: 4

••

Veilig Huis: 1

••

Zichzelf: 1.

2. Hongaarse Doopsgezinde Hulp (HBA) is een actieve accommodatie voor slachtoffers van mensenhandel met financiering van particuliere donaties en EU-project fondsen sinds 2005. Hongaarse Doopsgezinde Hulp heeft verschillende soorten accommodatie voor de behoeften van de slachtoffers. De eerste is een kleine overgang flat voor slachtoffers van mensenhandel, welke geschikt is voor een volwassen slachtoffer(man of vrouw), voor een korte periode om het herstel van het slachtoffer te beginnen en om de risico’s en behoeften te verwerken voordat de persoon wordt verwezen naar een ander onderdak. Het appartement is gelegen aan de rand van Boedapest, op een geheim adres en is onderdeel van een groter complex uitgerust met bewakingscamera’s. 218 De Hongaarse Doopsgezinde Hulp heeft ook een beschermd huis dat ligt op ongeveer twee uur rijden van Boedapest en daar kunnen tot zes vrouwelijke volwassenen worden ondergebracht, soms vergezeld door hun kinderen. Er is geen maximum lengte van het verblijf en gemiddeld blijven slachtoffers één tot anderhalf jaar daar. Slachtoffers krijgen een gezondheidscontrole wanneer ze aankomen om hun behoeften aan behandeling te evalueren en toegang te hebben 228

tot psychologen. Een individueel revalidatieprogramma is overeengekomen voor de duur van hun verblijf. Hongaarse 218 GRETA Rapport (2015)


Doopsgezinde Hulp heeft naar verluidt goede relaties ontwikkeld met de lokale arbeidsbureaus en trainingscentra, om re-integratie van de slachtoffers te helpen en te vergemakkelijken. Het huis is ook uitgerust met bewakingscamera’s en de lokale politie kan bescherming bieden in geval van nood. Tijdens de eerste drie maanden van hun verblijf, worden bewoners begeleid wanneer ze het huis verlaten. Een ander huis is beschikbaar voor de vrouwelijke slachtoffers die niet hetzelfde niveau van bescherming behoeven, ook gelegen op ongeveer twee uur rijden van Boedapest. Deze woning is geschikt voor maximaal 12 vrouwen met hun kinderen; meestal is meer dan de helft het slachtoffer van mensenhandel. Slachtoffers krijgen een gezondheidscontrole bij aankomst en hebben toegang tot psychologen tijdens hun verblijf. Er wordt hen ook, zowel individueel als groepswerk aangeboden om hen te helpen vaardigheden te ontwikkelen die hen zal helpen een baan te vinden en een bijdrage te leveren aan hun re-integratie. Hongaarse Doopsgezinde Hulp is van plan om nog een ander onderkomen te openen voor 12 vrouwen.219 Hongaarse Doopsgezinde Hulp is beschikbaar voor mannelijke slachtoffers op een ad-hoc basis en er zijn plannen om speciaal voor hen een opvanghuis te openen. Hongaarse Doopsgezinde Hulp werkt op zeer uitzonderlijke basis met onderdanen van derde landen of kind slachtoffers, alleen wanneer ze aan hen worden verwezen door de autoriteiten als een tijdelijke oplossing. Slachtoffers worden meestal naar de Hongaarse Doopsgezinde Hulp verwezen door IOM (in het geval van de Hongaarse slachtoffers die worden gerepatrieerd), het Korps Landelijke Politiediensten, de NGO’s in de landen van bestemming, Baptisten kerken in het hele land, maatschappelijke welzijn instellingen en de Nationale Crisis Management en Informatie Telefoon Services (OKIT). 3. Het veilige huis van de Anonymus Way Foundation heeft 8 plaatsen voor vrouwen en kinderen, vooral voor degenen die in de prostitutie werkte en/of werden seksueel werden uitgebuit. Het is van groot belang dat effectieve hulp, op het juiste moment beschikbaar is voor de slachtoffers en waarmee ze hun verloren mogelijkheden, emotionele stabiliteit en economische en juridische rechten kunnen herwinnen. De Anonymus Way Foundation helpt deze vrouwen om een nieuw leven te beginnen, het verbeteren van de kwaliteit 229

van hun leven en in het beschermen van hun rechten met korte middellange en lange termijn herstel programma’s en 219 Presentatie van Agnes De Coll bij RAVOT-EUR workshop in Budapest, 19.06.2014, GRETA Rapport (2015)


sociale vaardigheden training, waarbij de deelname is gebaseerd op de bereidheid en medewerking. De Anonymus Way Foundation maakt gebruik van een franchise-programma model van de Servants Anonymous Foundation om vrouwen te helpen die tot de doelgroep van de Stichting behoren om hun situatie en hun lot te veranderen. De Servants Anonymous Foundation bestaat sinds 1989 op internationaal niveau en heeft een christelijke achtergrond. (zie later meer) 220 Het gebruik van deze opvang modelijkheden moet ook worden overwogen. Zoals eerder vermeld, waren/zijn er vooral Hongaars burgers in de beschikbare opvanghuizen. In 2014 heeft de Kans voor Gezinnen 2005 Stichting 40 slachtoffers van mensenhandel ondergebracht, in totaal - 20 volwassen vrouwen, 1 volwassen man en 19 kinderen. Hongaarse Doopsgezinde Hulp ondersteunde 42 vrouwen (6 Chinese burgers) en 13 mannen en er was accommodatie voor totaal 35 vrouwen en 7 mannen. Het Anonymus Way Foundation opvanghuis was vol en ze hebben 8 volwassenen en een kind bijgestaan. Hoewel er helaas zeer weinig bekend is over de verhandelde kinderen in Hongarije, is er de mogelijkheid om deze kwetsbare slachtoffers ook in de opvang te plaatsen en in het geval van kind slachtoffers van mensenhandel moet de voogdij autoriteit worden ingelicht. In het algemeen, wanneer een volwassen slachtoffer van mensenhandel een kind/kinderen heeft zal hij/zij na de periode doorgebracht in de veilige opvang, worden ondergebracht voor ten minste 6 maanden in de tijdelijke opvang voor families. Zoals eerder vermeld er was in 2014 slechts een minderjarig slachtoffer binnen het systeem van de Slachtofferhulp Service die naar de opvang ging om contact met zijn familie te onderhouden. Opgemerkt moet worden dat naast dit ene kleine slachtoffer de opvangcentra voorzien in accommodatie voor 19 kinderen - indirecte slachtoffers - die met hun volwassen uitgebuite ouders aangekomen. 221

230 220 http://www.nevtelenutak.com/about 221 TIP Rapport (2015)


Herstelprogramma’s worden geleverd door de opvangcentra Bij de opvangcentra van de Kans voor gezinnen 2005 Stichting ontvangen de slachtoffers mentale begeleiding en hulp van een medisch deskundige indien nodig. Ze kunnen nieuwe beroepen leren om hun nieuwe, onafhankelijke leven te beginnen. Hongaarse Doopsgezinde Hulp biedt gepersonaliseerde directe (psychosociale, gezondheid en juridische) en sociale bijstand in hun opvangcentra om de slachtoffers te helpen bij het herstel proces. Dit bevat: ••

Het verstrekken van advies en informatie over de gezondheidszorg, sociale en kinderbescherming en de welzijn service,

••

Het organiseren van dagelijkse activiteiten,

••

Assisteren bij betrokkenheid en doorbrengen van vrije tijd, actief (en slim),

••

Assisteren bij speciale strategieën, geneeskunde-naleving,

••

Het vormen van zelfhulpgroepen, het ondersteunen van netwerken en vrije tijd,

••

Slachtoffers leiden in onderwijs, beroepsopleiding, competentie en de ontwikkeling van vaardigheden,

••

Het helpen van slachtoffers om werk te vinden en hen te adviseren over werkgelegenheid,

••

Verdere beschikbaarheid en de mogelijkheid voor betrokkenheid,

••

Hulp bij zelfstandige huisvesting.222

De Anonymus Way Foundation biedt verschillende programma’s voor de slachtoffers, namelijk een dagprogramma en een woonprogramma (korte middellange en lange termijn herstelprogramma, levens vaardigheidstraining). 231 222 http://domestic.hbaid.org/anti-trafficking


Re-integratie programma De Anonymus Way Foundation maakt gebruik van het franchise-programma model van de Servants Anonymous Foundation, over hulp aan vrouwen die tot de doelgroep van de Stichting behoren door te helpen om hun situatie en hun lot te veranderen. De Servants Anonymous Foundation (SA) bestaat sinds 1989 op internationaal niveau. Het SA-programma model biedt een programma op lange termijn (3-7 jaar) voor jonge vrouwen (16-29 jaar - leeftijd uitzonderingen komen voor) en hun kinderen die seksueel zijn misbruikt en/of verhandeld. Verhoogde niveaus van onafhankelijkheid worden verwerkt in elke programma fase.223 De etappes en de inhoud van het programma op de SA Anonymus Way Foundation: Ask Opleiding Centrum - Fase I Herstel Programmering Vanaf de datum van binnenkomst in het opvanghuis programma, treden deelnemers toe tot het ASK Opleiding centrum en volgen lessen van maandag tot vrijdag van 10:00 tot 16:00 uur. Tijdens de eerste fase van het programma zal de nadruk liggen op het herstel leerplan. De doelstellingen van het programma zijn dat de deelnemers zullen worden uitgerust met:

232

••

Omgaan met hun verleden problemen van misbruik,

••

Omgaan met eventuele huidige verslavingsproblematiek,

••

Leren om deel te nemen in gezonde relaties,

••

Leren omgaan met hun emoties op een gezonde, goed functionerende manier,

••

Verbeteren van de kwaliteit van hun leven,

••

Vaardigheden leren om met positieve acties in hun leven verder te gaan,

••

Verhoging van het niveau van hun gevoel van eigenwaarde,

••

Ouders leren op een positieve manier, de cyclus van geweld doorbreken in het leven van hun kinderen,

••

Verhoging van het niveau van hun opleiding.

223 www.safoundation.com (toegankelijk op 14 juli 2015)


Dit wordt bereikt door de levering van het herstel leerprogramma, interactieve lessen en recreatieve en educatieve uitstapjes. Tijdens het deelnemen aan het dagprogramma, kunnen de deelnemers hun kinderen plaatsen in het on-site ouder ondersteuningscentrum. Deze fase duurt meestal 9 maanden tot 1 jaar. Ter voorbereiding van de Fase II Geavanceerd programmeren, wordt de deelnemers praktijk job-shadowing posities aangeboden om hen te helpen bij het onderscheiden van hun vaardigheden en het gebied van interesse voor de beroepsopleiding en bijscholing. Ask Opleiding Centrum - Fase II Geavanceerde Programmering Geavanceerde programmering is het gedeelte van het programma dat optreedt zodra het belangrijkste herstel programmering leerplan is voltooid door de deelnemers. Op dit niveau, duurt het programma over het algemeen tot 18 maanden en ligt de focus op de ontwikkeling van vaardigheden en het harde werken om hun rang 12 in het onderwijs te behalen. De deelnemers zullen werken aan geïndividualiseerde leerplannen die geavanceerde voorbereiding nemen op werkgelegenheid door de praktijk opleidingen, financieel management, leiderschap en tot oprichting van een gezonde connectie in de gemeenschap in het algemeen om de overgang van het programma te vergemakkelijken. Het uiteindelijke doel van Geavanceerde Programmering is dat de deelnemers zullen beginnen met een nieuwe carrière en de overgang uit de sociale bijstand. Terwijl deelnemers in Geavanceerde Programmering de front-line behuizing zullen verlaten en in aanmerking komen voor steun van Transitionale Huisvesting. Dagopvang subsidies mogen per geval worden aangeboden. OPMERKING: Special geavanceerde programma’s worden aangeboden aan de deelnemers met een hoge belemmeringen voor werkgelegenheid/voortgezet onderwijs, dat wil zeggen leerstoornissen, extreem lage niveaus van onderwijs, lichamelijke/geestelijke gezondheidsproblemen, taalbarrières, enz. Betaalbare Transitionale Huisvesting 233

In deze fase verhuizen de deelnemers uit het front-line opvanghuis naar een eigen appartement in de gemeenschap. Financiële steun wordt verstrekt door de SA Stichting ter aanvulling van een deel van de huur, welke niet wordt gedekt


door de sociale bijstand. De deelnemers zullen in deze fase de steun krijgen van een een-op-een medewerker om de overgangsproblemen aan te pakken en zullen doorgaan met het bijwonen van de ASK Opleiding Centrum Fase II Advanced Programming. De toegang tot het ouder support centrum blijft in deze fase gratis. Overgangssteun Huisvesting duurt over het algemeen tot 18 maanden. Betaalbare huisvesting op lange termijn Op dit niveau van het programma zijn deelnemers fulltime werkzaam in de gemeenschap en zijn teruggekeerd naar school. Financiële steun van de SA Stichting kan worden verstrekt om huisvesting of onderwijskosten te compenseren en wordt per geval bekeken. Nazorg Het Nazorgprogramma wordt verstrekt aan alle deelnemers die de opleiding hebben afgerond en zorgt voor de nazorg en de zorg die zij nodig hebben om succesvol te zijn in de gemeenschap in het algemeen. Uitnodigingen voor evenementen worden verlengd, een-op-een zorg wordt verleend en de mogelijkheden om lessen te volgen en/of donaties aan nieuwe deelnemers aan het programma worden gemaakt. Het Nazorgprogramma loopt door zo lang de deelnemer behoefte heeft aan uitgebreide ondersteuning.224

Meningen en ervaringen van de Hongaarse NGO’s en slachtoffers Als een Hongaars slachtoffer beslist om naar huis terug te keren, heeft hij/zij ook hulp van de Hongaarse NGO’s nodig. Er zijn een aantal conclusies over het werk van deze organisaties op basis van hun ervaringen. 234 224 www.safoundation.com (toegankelijk op 14 juli 2015)


De Hongaarse NGO’s kunnen bijstand, hulp, onderdak, juridische en psychologische bijstand verlenen aan Hongaarse en niet-Hongaarse slachtoffers. De meeste NGO’s hebben genoeg eigen personeel om hun rollen aan te bieden en hun doelen te bereiken, maar de meeste van hen hebben financiële problemen. Dit is de reden waarom ze zich aanmelden voor verschillende projecten gefinancierd door de Europese Unie met andere NGO’s (bijvoorbeeld om meer plaatsen te verkrijgen, voor bewustmakingsprogramma’s etc.). Juridische achtergrond Hoewel in de afgelopen 3 jaar de wetgeving met betrekking tot de strijd tegen mensenhandel behoorlijk is veranderd en het nu is afgestemd op de laatste Europese aanpak, is op basis van de adviezen van de ondervraagden de situatie niet erg best. Ze vinden dat het identificatieproces nog steeds niet erg effectief is. Het grootste probleem is dat de overheid de signalen van slachtoffers en de omstandigheden van mensenhandel niet herkend. ••

Er zijn een aantal misverstanden en stereotypen in verband met de slachtoffers van prostitutie en/of mensenhandel: de betekenis van uitbuiting is niet bekend.

••

Het gebrek aan kennis over het Nationale Verwijzing Mechanisme en over de methodologische achtergrond, omdat het een nieuwe methode is, gebruikt sinds 1 januari 2013.

••

Het gebrek aan coördinatie - de slachtoffers staan alleen bij het zoeken naar een opvangplaats of een NGO die kunnen helpen.

De ervaringen van de NGO’s zijn als volgt: het gebrek aan kennis en informatie over de rechten, steun en bijstand aan slachtoffers, hoe kunnen ze de belangrijkste hulp telefoonnummers bereiken, de opvangplaatsen enz. 235


Er zijn een aantal stappen om deze situatie te verbeteren: ••

opleiding van deskundigen - over de mensenhandel, de verschillen tussen seksuele en economische uitbuiting, de speciale behoeften van kinderen die slachtoffer zijn van mensenhandel enz.,

••

bewustwording programma’s voor deskundigen om de kenmerken van de mensenhandel en de kwetsbare groepen te herkennen. (bijvoorbeeld Roma-vrouwen, kinderen enz.)

••

informatie over het Nationale Verwijzing Mechanisme, webpagina’s, folders daarover voor de NGO’s.

••

gelegenheid om elkaars werk en beroep te leren kennen.

••

een betere samenwerking tussen gouvernementele en niet-gouvernementele organisaties - kwestie van jaloezie en de financiële problemen.

••

meer preventieprojecten - bewustmaking van het publiek: dit fenomeen en de tekenen van slachtofferschap te begrijpen; om houdingen ten opzichte van het slachtoffer te wijzigen.

••

verbeteren van het identificatieproces van verhandelde, geëxploiteerde kinderen.

••

de jeugdige slachtoffers worden anders behandeld, dan volgens de handeling van de wet op de kinderbescherming – door gescheiden en gesloten opvangcentra voor deze slachtoffers te maken.

••

het verbeteren van de communicatie tussen deskundigen en het publiek.

••

verbeteren van de aantallen van psychologen in de Slachtofferhulp Services.

••

het trainen van de experts hoe te communiceren met kinderen, wat zijn hun belangrijkste behoeften.

••

het toezicht verzorgen op de collega’s van Slachtofferhulp Services.

••

door de infrastructurele achtergrond en een sociaal netwerk te creëren voor degenen die graag de prostitutie willen verlaten om een nieuw leven te beginnen.

••

door de hulplijnen te publiceren.

••

om meer onderzoek te verrichten naar de verschillende vormen en de slachtoffers van de Hongaarse mensenhandel.

••

Door het verzamelen en het publiek bewust te maken van de NGO’s in termen van hun programma’s, accommodatie mogelijkheden, de hulp die zij kunnen bieden voor de slachtoffers enz.

236

••

door de verschillende concepten van mensenhandel en het Nationale Verwijzing Mechanisme te verduidelijken.


Er wordt gezegd dat de samenwerking tussen NGO’s goed is, maar er zijn enkele tekenen van concurrentie om subsidie te krijgen van de overheid of elke andere financierende stichtingen. De Hongaarse NGO’s hebben informatie over, en goede werkrelaties met de internationale partnerorganisaties en ze zijn vertrouwd zijn met de Fire Fryslan, CoMensha, Sharlaken Cord, Payokee en Child Focus. Deze goede betrekkingen moeten worden verbeterd door gezamenlijke internationale opleidingsprojecten. Werken met slachtoffers Volgens de ervaringen van de NGO’s, zijn de meeste slachtoffers van mensenhandel in een zeer slechte conditie (zowel fysiek als mentaal), wat goed opgeleid en voorbereid personeel van deze NGO’s vereist. De slachtoffers moeten tolerantie, empathie, informatie over hun opties en een groot deel van de tijd geestelijke en lichamelijke hulp ontvangen. Hun basisbehoeften zijn, een veilige accommodatie, een goede advocaat en een psycholoog om te zorgen dat ze de steun krijgen die ze echt nodig hebben en die past bij hun omstandigheden. De advocaat kan tijdens het strafproces het slachtoffer helpen. De lange termijn behoeften zijn, de mogelijkheid om een nieuw vak te leren, om begeleiding te ontvangen, om lange-termijn huisvesting te vinden. Ze hopen een nieuw leven te beginnen. Voor deze doeleinden, is goede en beschermende wetgeving noodzakelijk, alsmede passende en toegankelijke re-integratie programma’s en een methode-specifieke institutioneel systeem in verband met speciaal opgeleide professionals in de mentale gezondheidszorg. De grootste uitdaging van het werk met slachtoffers is dat ze zelf niet het gevoel hebben dat ze slachtoffers zijn. Dit is niet hun schuld en dit vergt een groot deel van de tijd. 237


20. Tekstveld

‘Veel slachtoffers zullen in staat zijn om hulp te aanvaarden wanneer ze ook een gevoel van zwakte en angst hebben. De angst is ook complex: aan de ene kant vreest het slachtoffer degenen die hem/haar hebben uitgebuit, maar aan de andere kant schrikt de mogelijkheid van een nieuw leven hem/haar ook af, of om alleen te worden gelaten.’ (NGO 2) Voor degenen die in hun jeugd slachtoffer zijn geworden, is het moeilijker om het ongezonde af te breken, pathologische gehechtheid eraan en gedragingen of verslavingen die hebben bijgedragen aan het voortbestaan van deze vorm van leven. (De psychische persoonlijkheid en het mentale component is vervormd). De grenzen van de ondersteuning De NGO’s hebben een aantal problemen en beperkingen met de steun die ze bieden. De achtergrond van deze problemen is zeer divers:

238

••

Het ontbreken van lange termijn accommodatie mogelijkheden (vanwege financiële moeilijkheden),

••

tekortkomingen in de wetgeving,

••

Het ontbreken van een gevestigde, methode-specifieke instellingen,

••

Sociale vooroordelen.


Menselijke factor, of wie helpt de helpers? NGO’s hebben ook problemen met de motivatie om de helpers te helpen, de vaardigheden van de helpers en het risico op burn-out. Echter, het probleem is cumulatief voor de slachtoffers van mensenhandel, omdat het een gevaarlijk en moeilijk gebied is voor de helper en het steun / hulpverleningsproces verwacht speciale vaardigheden van hen. De professionals zijn in een moeilijke situatie. De resultaten zijn niet zichtbaar, het werken met de slachtoffers van mensenhandel is complex, het hangt af van het ego van de slachtoffers, het verhaal van de slachtoffers, de lengte van slachtofferschap, het milieu en de familie achtergrond van de slachtoffers, die ook een effect kunnen hebben op het hele proces. De slachtoffers konden opnieuw slachtoffer worden ondanks de inspanningen van de NGO’s (twee of meer keer), zodat ze meer tijd en meer mogelijkheden nodig hebben om uit deze cirkel te geraken. De helper, wiens taak het is om hulp aan de slachtoffers te bieden, kan een gebrek aan vertrouwen krijgen en het gevoel dat ze relatief slechte instrumenten hebben, wat een negatieve invloed op hun motivatie zou kunnen hebben. Hoge arbeidsdruk is ook een zeer groot probleem voor de NGO’s. 21. Tekstveld

‘De helper ontmoet altijd de donkere kant van de menselijke natuur.’ (NGO 2) ••

De helpers hebben daarom toezicht nodig, om de niet succesvolle zaken te behandelen, meer speciale trainingen om hun vaardigheden te verbeteren (misschien met collega’s uit andere NGO’s).

239

••

Juridische achtergrond, passende re-integratie trajecten, methode-specifieke instellingen, in verband met speciaal opgeleide technici.


•• Training en omscholing mogelijkheden om hun beroep te verbeteren, hulp bij huisvesting, financiële ondersteuning en de gemeenschap waartoe ze behoren, en hun ervaringen te delen. 22. Tekstveld

‘Een Kindgerichte maatschappij moet worden opgebouwd, waarin individuen en dienstverleners de verantwoordelijkheid hebben voor het lot van de kinderen. Deze verantwoordelijkheid kan helpen.’(NGO3) Ervaringen van slachtoffers De ondervraagden (15 slachtoffers) die onze vragen beantwoorden, waren vooral slachtoffers uit Hongarije. De gemeenschappelijke conclusie was dat ze helaas heel weinig informatie hadden over hun eerdere opties. Ze waren niet op de hoogte van de hulplijn, de naam van de Slachtofferhulp Dienst of de verschillende NGO’s. 23. Tekstveld

‘Ik voelde me veilig, want mijn leven was geruïneerd, maar zonder hun hulp zou het nog erger zijn geweest.’ (Slachtoffer 6) 240


Dringende behoeften van slachtoffers zijn (volgens de slachtoffers): 1. de veiligheid in een lange termijn accommodatie, 2. juridische en psychologische hulp, 3. hulp krijgen bij de officiële documenten (administratieve taken), 4. om een nieuw beroep te leren, 5. tijd om te begrijpen wat er gebeurd is en de kracht krijgen om een nieuw leven te beginnen. De meeste ondervraagde slachtoffers hebben een kind, wat betekent dat ze kwetsbaarder waren/zijn. Slechte kanten: ••

Ze hebben negatieve houdingen van de politieagenten gemeld en een aantal van hen hadden het gevoel dat ze de hele situatie zelf hebben veroorzaakt. (schaamte)

••

De meeste slachtoffers melden dat de lengte van de strafprocedure te lang is (meer dan een jaar).

Ze waren tevreden met de opvangcentra (10 vrouwen in Kans voor gezinnen 2005 Stichting, 2 in Anonymus Way Foundation, 3 in het Hongaars Doopsgezinde Hulp). Ze kregen de steun en hulp die ze echt nodig hadden. Dus deze opvangcentra bieden een goede gelegenheid om hun leven te heroverwegen en het creëren van een rustige omgeving, dat is zeer belangrijk in deze fase. 24. Tekstveld

Ik werd meer ontspannen met mijn kind. Ik werd meer onafhankelijk, begon mezelf te waarderen, voelde me belangrijk genoeg om mezelf 241

te leren kennen. Ik bestede meer aandacht aan mezelf en mijn col-


lega’s, kreeg begrip en mededogen. Ik heb geleerd om de stilte en de rust te waarderen. Ze hebben me leren koken. Ik heb geleerd om zelf voor mijn spullen te zorgen. Ik begon mezelf te verdedigen en om voor mezelf op te komen. Ik ervoer een gevoel van succes. Ik ben aan het leren met mijn verslaving en mijn gevoelens van woede om te gaan. Ik heb plannen, wensen en doe aan tuinieren. ( slachtoffer 12) De meeste slachtoffers moeten een totaal nieuw leven beginnen, gescheiden van hun familie, omdat de familie hen op het verkeerde pad leidde en ze hebben hulp nodig om de goede weg te vinden. 25. Tekstveld

‘Ik wil niet naar huis gaan. Want ik zal weer worden misbruikt en mijn moeder zal weer mijn pooier te zijn. (In 17 jaar heb ik mijn salaris aan 15 personen afgegeven). Mijn moeder heeft me verslaafd gemaakt aan drugs, haalde me uit het instituut, en leidde me tot 242

prostitutie, ze dat werk zelf ook.’(Slachtoffer11)


Plan voor de toekomst De slachtoffers zitten in veilige huizen en hebben de tijd om na te denken over wat er met hen gebeurd is en om plannen te maken voor de toekomst. Hun toekomstplannen zijn meestal zeer realistisch - te beginnen met een nieuw, zelfstandig leven met wat hulp. De meesten van hen zeggen dat zodra ze een nieuw leven hebben, ze ook graag anderen zouden willen helpen om een dergelijke situatie te voorkomen. 26. Tekstveld

‘Later zou ik graag met meisjes werken, die zich in een situatie bevonden zoals ik ben geweest. Op de lange termijn wil ik in Nederland een opvang huis creëren.’ (Slachtoffer 11) 27. Tekstveld

‘Ik zou graag willen werken met kinderen in kindertehuizen die ook werden misbruikt en hen helpen, dat is mijn droom, dat zij niet meemaken wat ik deed in mijn jeugd.’ (Slachtoffer 12) Gebaseerd op de ervaring van het onderzoek met deze slachtoffers is het belangrijkste om te voorkomen dat deze vrou243

wen worden uitgebuit, door middel van campagnes (met telefoonnummers, informatie etc.) om het bewustzijn van mensenhandel te verhogen, met name onder kwetsbare en kansarme leeftijdsgroepen. Meer onderzoek is nodig voor


verdere en meer gedetailleerde informatie over de achtergronden en oorzaken van deze misdaad om meer adequate preventie programma’s te maken. Het Belgische, Nederlandse en Hongaarse gezamenlijke werk kan worden voortgezet door het genereren van een nauwere transnationale samenwerking tussen de verschillende NGO’s.


244

VII. Conclusies – verdere stappen

In dit hoofdstuk wordt een overzicht en een aantal conclusies over de uitkomsten gegeven. Belemmeringen voor slachtofferhulp Er werd opgemerkt dat de belangrijkste belemmering voor het bijstaan van slachtoffers van Hongaarse afkomst is dat slechts een kleine fractie van de geïdentificeerde slachtoffers bereid is om de status van het slachtoffer te verwerven en het Belgische programma voor de bescherming te volgen. Ook heel weinig van de geïdentificeerde slachtoffers aanvaarden hulp, zelfs wanneer het hen duidelijk wordt gemaakt dat de bijstand onvoorwaardelijk aan hen wordt aangeboden. De drie Belgische opvangcentra hebben gemeld al geruime tijd geen opvang of hulp te hebben gegeven aan Hongaarse slachtoffers.225 Tegelijkertijd heeft de Belgische politie een dramatische toename van het aantal Hongaarse vrouwen verhandeld voor seksuele uitbuiting in de afgelopen jaren geregistreerd.226 Slachtoffers van mensenhandel van Hongaarse afkomst zijn terughoudend om de officiële status van slachtoffer aan te nemen, vooral omdat ze zo spoedig mogelijk naar hun land terug willen gaan, omdat ze nooit van plan waren om zich in België of elders te vestigen. Verblijfsvergunningen zijn van geen waarde voor hen. Sommige slachtoffers weigeren hulp omdat ze niet volledig begrijpen op welke voordelen zij recht hebben, zoals juridische, gezondheid of psychologische ondersteuning. Sommige zijn te bang om het programma voor de bescherming te volgen en weigeren om uitspraken te doen of een rapport in te dienen tegen de mensenhandelaar, uit angst voor represailles tegen henzelf of hun familie. 245

225 Gebaseerd op persoonlijke interviews met het management en personeel van Payoke, Pag-Asa en Surya. 226 Volgens de statistieken vrijgegeven door de Belgische Federale Politie, is het aantal prostituees van Hongaarse afkomst in het red-light districten gestegen van 4 in 2009 naar 283 in 2013. De meeste van hen zijn vermoedelijk slachtoffers van mensenhandel zijn (Christiaan Van Geit, op.cit . en Isabelle de Meyer, op.cit.)

» Conclusies – verdere stappen

De meerderheid van de Hongaarse vrouwen die in de seksindustrie worden uitgebuit hebben de neiging om geen vertrouwen te hebben in de politie, de overheid en zelfs de sociale diensten.227 In het geval van de Roma, die in de seksindustrie overgrote meerderheid van de Hongaarse slachtoffers vormen, werkt het feit dat de rechtshandhaving een centrale rol heeft bij de identificatie van slachtoffers van mensenhandel tegen het aanvaarden van hulp. Als gevolg van de steeds terugkerende stigmatisering en profilering dat de Roma in het algemeen ervaren in hun ontmoetingen met de politie, is er het algemene gevoel onder de Roma-bevolking van angst en wantrouwen ten opzichte van de autoriteiten228 en een gebrek aan vertrouwen in het rechtssysteem.229 Zij kunnen ook vervolging vrezen voor het gedwongen zijn om illegale activiteiten te plegen. Veel vrouwen weigeren hulp omdat ze zichzelf niet als slachtoffer zien.230 In gevallen waarin de familie of leden van de gemeenschap medeplichtig waren aan de handel, staat het afgeven van een verklaring gelijk aan verraad. In vorige bestrijding van mensenhandel activiteiten in België en Hongarije zijn er vrouwen die, na het indienen van een verklaring tegen hun misbruikers, hun verklaringen introkken, het meest waarschijnlijk te wijten aan druk vanuit de familie.231 Er zijn gevallen waar het ontsnapte slachtoffer terug keert naar haar stad wordt gevonden en geconfronteerd met haar mensenhandelaren en gedwongen om terug te gaan naar België.232 Sommige weigeren hulp omdat ze willen blijven werken als prostituee, direct, autonoom en voor hun eigen inkomsten, om hun gezin “thuis” te onderhouden.233 Er zijn meldingen van slachtoffers die de status van het slachtoffer in België weigeren omdat ze wijs werden gemaakt dat ze de voogdij over hun kinderen in Hongarije zouden verliezen. Een andere veel voorkomende reden voor het weigeren van de beschermende status is de angst van het geconfronteerd worden 227 Chris Van Geit, voormalig / Leider commissaris Eenheid, de Belgische Federale Politie, Interview, 23 juni 2015. 228 Volgens een studie 2009 door het Bureau van de Europese Unie van de grondrechten, meldt 33% van de Roma die last van discriminatie hadden hun ervaring niet bij de politie als gevolg van wantrouwen, angst of eerdere negatieve ervaringen met de rechtshandhaving. 72% van de Roma-respondenten is van mening dat de politie niets doen om hen te helpen. FRA, EU-MIDIS De Roma, 2009. 229 Europese Roma Rechten Centrum, “Breaking the Silence”, Budapest, 2011. 230 Op basis van gegevens verzameld door de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) in het kader van het bevorderen en de integratie van slachtoffers van mensenhandel (FIIT) project (2012 – 2013)

246

231 Chris Van Geit and Ann Lukoviak, presentaties over de Galaton operatie gegeven tijdens de RAVOT-EUR vergaderingen 2014. 232 Patrick Bourgeois, op.cit., Interview, 2015. 233 Op basis van interviews met het management en personeel van Payoke en Pag-Asa.


met de daders in Hongarije, wanneer het proces plaats vindt in het land van herkomst,234 hoewel Hongarije in feite een getuigenbeschermingsprogramma heeft.235 In tegenstelling tot de slachtoffers van mensenhandel voor seksuele uitbuiting, komt de meerderheid van de slachtoffers van dwangarbeid op een bepaald punt tot het besef dat ze worden misbruikt. Sommige ontsnappen aan hun misbruikers en vragen om hulp om naar huis terug te keren. Deze slachtoffers zijn vaak gemotiveerd om te ontsnappen door de wens om zich te herenigen met hun familie, vooral rond de feestdagen. Niettemin, in sommige gevallen, kiezen ze na een verblijf in Hongarije, om terug naar België te gaan, door middel van hetzelfde bureau dat hen in de eerste plaats had gesmokkeld, omdat ze geen andere manier kunnen vinden om hun familie anders te ondersteunen dan via de uitbuitende banen die hen worden aangeboden door mensenhandelaren. De tweede keer wordt de slachtoffers verteld dat ze niet meer weg kunnen lopen of zij zullen streng worden gestraft. Zodra ze vrij zijn van de misbruikers, willen slachtoffers van gedwongen arbeid zo snel mogelijk naar huis. Ze tonen er geen belang bij hebben om hulp te ontvangen, noch in België, noch in Hongarije. Ze willen onbetaalde lonen terug krijgen, maar uiteindelijk weigeren ze een verklaring af te leggen, uit angst voor represailles of simpelweg omdat ze niet de voordelen van de rechtzoekende zien.236 In het algemeen, waar de slachtoffers systematisch hulp weigeren, is er een mensenrechten en rechtvaardigheid tekort. Aan de ene kant krijgen slachtoffers geen adequate hulp, dwingen ze hun rechten niet af als slachtoffer van een misdrijf en keren ze vaak terug naar Hongarije onder onveilige omstandigheden en vallen terug in de handen van hun mensenhandelaren. Aan de andere kant, ontbreekt het de overheid aan samenwerking met sleutel getuigen, om mensenhandelaren te berechten, waardoor veel daders ongestraft blijven. 234 Chris Van Geit, 2015, op.cit.

247

235 Overeenkomstig de specifieke bepalingen in de Hongaarse Strafvordering, “een getuige kan tot speciaal beschermde getuige worden verklaard als zijn of haar getuigenis betrekking heeft op de aanzienlijke omstandigheden van een bijzonder ernstige zaak, het verwachte bewijs door zijn getuigenis kan niet worden vervangen, de identiteit, de verblijfplaats en het feit dat hij is bedoeld om gehoord door de officier van justitie of de onderzoekende autoriteit is niet bekend aan de verdachte en de raadsman van de verdediging, dan zou de blootstelling van de identiteit van de getuige het leven ernstig in gevaar brengen, de lichamelijke integriteit of de persoonlijke vrijheid van een van beide de getuige of zijn of haar familieleden.” GRETA, Rapport betreffende de Raad van Europa inzake de bestrijding van mensenhandel door Hongarije, 2015, blz 45. 236 Arpad, Andras Precsenyi, Hoofd van de Hongaarse consulaire afdeling in Brussel, Interview, 18 juni 2015.


Conclusie België, Nederland en Hongarije hebben een paar jaar samengewerkt in de strijd tegen de mensenhandel. Bijvoorbeeld de bilaterale operationele samenwerking Actie Plan genaamd dat door de politie uit Hongarije en Nederland in 2013 werd ondertekend. Het aantal misdaden van mensenhandel is zeer laag in Hongarije. Er is weinig informatie over de Hongaarse daders die hun uitbuitende gedrag in het land plegen. Er waren weinig strafprocedures die geprobeerd hebben deze daders te straffen. Er is meer data beschikbaar van de internationale gezamenlijke gevallen, wat inhoudt dat de Belgische, de Nederlandse en de Hongaarse rechtshandhaving autoriteiten een zeer goede werkrelatie hebben om deze daders te stoppen (het creëren van de zogenaamde Joint Investigation Teams- JIT237). Er is een goed voorbeeld van een zaak met Hongaarse overtreders uit de provincie Baranya in 2014, waarin de Belgische en de Nederlandse wetshandhavingsinstanties hun Hongaarse collega’s hebben gevraagd om hen te helpen de bezittingen te verkennen van deze daders. 238 Het kan dan ook worden gesteld dat de Belgische, Nederlandse en Hongaarse politie en officieren van justitie al een transnationale manier van werken creëerden. Echter, hebben de niet-gouvernementele organisaties uit deze drie landen in vele gevallen ook al samengewerkt, maar de gemeenschappelijke of geharmoniseerde manier van denken mist nog steeds. (het belangrijkste doel van dit handboek is om te helpen dit te bereiken.) De redenen hiervoor zijn als volgt: ••

Er zijn verschillende definities, andere ‘taal’ bestaat over hetzelfde fenomeen (wie is het slachtoffer enz.).

••

Ander systeem van de identificatie van slachtoffers, slachtofferhulp, slachtoffer bijstand (verschillende financiële mogelijkheden).

••

Verschillende strafrechtelijke procedure (maar de genoemde JIT kan helpen om ze te overbruggen).

••

Andere manier van denken over dit fenomeen, als gevolg van een gebrek aan kennis over de mensenhandel in Hongarije en het is zelfs behandeld als ‘niet zo’n belangrijk ding’, dat is het tegenovergestelde van de Belgische en Nederlandse houding.

248 237 Zie hier meer: https://www.europol.europa.eu/content/page/joint-investigation-teams-989 (toegankelijk op 11 juni 2015) 238 http://hvg.hu/itthon/20140316_Baranyai_szexrabszolgalat_talalt_a_belga (toegankelijk op 25 juni 2015)


••

Het ontbreken van informatie en/of geruchten en misverstanden over de Hongaarse systemen, het systeem van de slachtofferhulp, enz.

••

Verschillende mogelijkheden om slachtoffers te helpen stoppen met deze situatie en een nieuw leven beginnen.

Het is heel moeilijk om deze verschillen te harmoniseren of het bouwen van een ‘brug’ tussen België, Nederland en Hongarije op het onderwerp van mensenhandel. Dit handboek is een belangrijke eerste stap in het tot stand brengen van een grensoverschrijdende verwijzing mechanisme tussen deze landen. Er zijn vele Hongaarse vrouwen en mannen in België en in Nederland de meeste van hen willen niet om hulp vragen, uit angst of gewoon het gebrek aan informatie. Aan de ene kant hebben deze Hongaren te maken met verschillende tradities in Nederland en in België die niet gemakkelijk zijn te begrijpen. Aan de andere kant zijn er ook veel andere nationaliteiten in deze twee landen van bestemming in dezelfde slachtoffer situatie.

Wat kan er worden gedaan? De samenwerking tussen organisaties binnen een criminele aanpak als een noodzaak heeft meer belang gekregen en is nu goed op weg met positieve resultaten. De samenwerking in het helpen van het slachtoffer heeft echter meer stimulatie nodig. Omdat veel organisaties dezelfde problemen ondervinden, dit zijn: taal, financiering en een gebrek aan kennis van, en inzicht in, een Europees netwerk. Dit netwerk moet idealiter worden opgezet tussen zorgcoördinatoren van elk land, allemaal met een bepaalde specialisatie. De maatschappelijke positionering moet een extra punt van belang zijn in de plannen voor zorg en verwijzing. Daarom zou het wenselijk zijn om een Europees verwijzing mechanisme op te zetten dat inzicht en kennis geeft van relevante partners en hun achtergrond, evenals de mogelijkheid om samen te werken in het verwijzing proces. 249

Deze samenwerking moet worden opgezet op verschillende niveaus, die loopt van de overheid naar de praktijk. Snel, eenvoudig en betrouwbaar moeten kernwaarden zijn in deze aanpak. De EU-strategie voor de uitroeiing van mensenhandel


2012–2016.239 Belangrijkste doel is om een multidisciplinair, samenhangend en slachtoffer gericht beleid tegen mensenhandel te creëren. Het specificeert vijf prioriteiten, waarvan de eerste het identificeren, beschermen en bijstand verlenen aan slachtoffers van mensenhandel is. In het kader van deze prioriteit: ‘in lijn met een slachtoffer gerichte benadering, zal de Commissie in 2015 een model voor een EU-Transnationaal Verwijzing Mechanisme ontwikkelen, welke nationale verwijzingsmechanismen koppelt om slachtoffers beter te identificeren, te verwijzen, te beschermen en te helpen. Dit model bestaat nog niet (tot medio augustus 2015), maar binnen het RAVOT-euro-project hebben de partners geprobeerd om de basis van een Belgische, Nederlandse en Hongaarse TRM te leggen door het publiceren van deze handleiding en de oprichting van een webpagina waarop een groot deel aan informatie, kaarten en contacten beschikbaar is.


250 239 COM(2012) 286 final, http://ec.europa.eu/home-affairs/doc_centre/crime/docs/trafficking_in_human_beings_eradication-2012_2016_en.pdf

Referenties Boeken / Artikelen •• 2011. évi nemzetiségi adatok (Gegevens over nationaliteiten in 2011), KSH, http://www.ksh.hu/docs/hun/xftp/idoszaki/nepsz2011/nepsz_09_2011.pdf toegankelijk op 7 aug 2015). ••

A magyar gyermek- és ifjúságvédelemvédelem rendszere (Het systeem van de Hongaarse kinderbescherming en jeugddienst), budapest.hu/.../gyermekvedelem/gyermekvedelem_rendszere.docx (toegankelijk op 11 juni 2015)

••

Alvarez, M.B. & Alessi, E.J. (2012) ‘Mensenhandel is meer dan seks en prostitutie: Implicaties voor Maatschappelijk Werk ‘ in: Affilia (27)142 pp. 142-152.

••

Dettmeijer-Vermeulen, C. (2012) ‘Mensenhandel: Tien jaar van onafhankelijk toezicht door de Nederlandse rapporteur van mensenhandel’ in: Europees tijdschrift over Crimineel Beleid en Onderzoek 18 pp. 283-302

••

Fehér, Lenke (2008): Emberkereskedelem Magyarországon. [Mensenhandel in Hongarije] IN: Póczik Szilveszter Dunavölgyi Szilveszter: Nemzetközi migráció - nemzetközi kockázatok. HVG- Orac, 2008. Budapest, p. 425-446.

••

Fehér, Lenke: Az emberkereskedelem néhány aktuális kérdése. Illegális migráció, embercsempészet, emberkereskedelem. [Actuele vragen van mensenhandel. Illegale migratie, mensensmokkel, mensenhandel] Kriminológiai Tanulmányok, No. 42. Budapest, 2005. p. 210.-233.

••

Fehér, Lenke: A prostitúció körüli élősdi jellegű bűncselekmények. Egy empirikus vizsgálat főbb tanulságai. [Parasiet misdaden rond prostituee] Kriminológiai Tanulmányok, No. 44. Budapest, 2007. p. 111-134.

••

Goderie, M. & Boutellier, H. (2011) ‘Een gevalsstudie van mensenhandel’ in: Proces (2)

••

Greenberg, M. & Ruback, R. (1992) ‘Na de misdaad: Slachtoffer Besluitvorming’ New York: Plenum Press

••

Herczog, Mária – Neményi, Mária (2007): Roma-kinderen en het Hongaarse Kinderbescherming systeem, http:// www.errc.org/cms/upload/media/02/F1/m000002F1.pdf (toegankelijk op 1 juni 2015).

251

••

Kroger, T. - Malkoc, J. - Uhl, B.H.: National Verwijzing Mechanismen. Deelnemen aan inspanningen om de rechten van de slachtoffers te beschermen. Een Praktisch handboek, Osce-Odihir, Warsaw, 2004, p. 15.

» Referenties

••

Mattar, M.Y. (2008) ‘Vergelijkende modellen van de rapportage mechanismen over de status van mensenhandel’ in: Vanderbilt publicatieblad van transnationale wet, 41(1355), pp. 1355-1416.

••

Nonchev, Andrey – Mancheva, Mila (eds.) (2011): Assisteren en herintegratie van minderjarige slachtoffers van verbetering van het beleid en de praktijk in de EU-lidstaten; www.csd.bg/fileSrc.php?id=21295 (toegankelijk op 20 april 2015).

••

Oude Breuil, B.C., Siegel, D., Reenen, P. van, Beijer, A. & Roos, L. (2011) ‘Mensenhandel heropent: juridisch, handhaving en etnografische verhalen over sekshandel naar West-Europa’ in: Ontwikkeling van georganiseerde criminaliteit (14) p. 30-46.

••

Salt, J. & Hogarth, J. (2000) ‘Migrant mensenhandel en mensensmokkel in Europa: een overzicht van het bewijsmateriaal met case studies uit Hongarije, Polen en Oekraïne’ Genève: Internationale Organisatie voor Migratie.

••

Schurman, Tammy. Hoe een opvanghuis op te richten en te exploiteren voor slachtoffers van mensenhandel: De Payoke Manier. Antwerpen, België: Payoke (Unpublished Version), 2009.

••

Stanojoska, Angelina- Petrevski, Blagojce: Theorie van de push en pull factoren: een nieuwe manier van het uitleggen van de Oude,

••

http://www.academia.edu/2163849/Theory_of_push_and_pull_factors_A_new_way_of_explaining_the_old (toegankelijk op 7 aug 2015).

••

Vidra, Zsuzsanna & Baracsi, Kitti & Sebhelyi, Viktória (2015): Kinderhandel in Hongarije: seksuele uitbuiting, gedwongen bedelarij en Zakkenrollen, http://pasos.org/wp-content/uploads/2015/07/cps-book-child-trafficking-in-hungary-2015.pdf (toegankelijk op 31 juli 2015).

••

Windt, Szandra (2014): 2013, az emberkereskedelem elleni fellépés éve Magyarországon, (2013, het jaar van de bestrijding van mensenhandel in Hongarije) Belügyi Szemle 2014/1. p. 58-74.

••

Zorlu, A., Hartog, J. & Beentjes, M. (2010) ‘Uitkeringsgebruik van migranten’ Amsterdam: AIAS.

Thesis (PhD) •• 252

Rij, J. J. M. van (2014) ‘Mensenhandel en seksuele uitbuiting van vrouwen Hongaarse als moedertaal in Nederland. Een case studie over de gedwongen prostitutie en de modus operandi van de georganiseerde criminele groepen bij mensenhandel betrokken in Europa.’ Pécsi Tudományegyetem.

» Referenties

PSI ••

Chris Van Geit en Ann Lukoviak, presentaties over de Galaton operatie, geleverd bij de RAVOT-EUR vergadering, december 2014.

••

Kamerbrief minister van Veiligheid en Justitie ‘Nationaal Verwijsmechanisme Slachtoffers Mensenhandel’ d.d. 23 juni 2014.

Rapporten ••

Bureau Nationaal Rapporteur Mensenhandel (BNRM) (2009) ‘Mensenhandel. Zevende rapportage van de Nationaal Rapporteur’ Den Haag: BNRM

••

Bureau Nationaal Rapporteur Mensenhandel (BNRM) (2012) ‘Mensenhandel. Effectieve aanpak op gemeentelijk niveau. Lessen uit de praktijk’ Den Haag: BNRM

••

Bureau Nationaal Rapporteur Mensenhandel (BNRM) (2012) ‘Mensenhandel in en uit beeld. Cijfermatige rapportage 2007-2011’ Den Haag: BNRM

••

Bureau Nationaal Rapporteur Mensenhandel (BNRM) (2015) ‘Mensenhandel in en uit beeld. Cijfermatige rapportage 2010-2014 Update’ Den Haag: BNRM

••

Circulaire du 26 Septembre 2008 relative à la mise en œuvre d’une coopération multi-disciplinaire concernant les victimes de la traite des êtres humains et/ou de certaines formes aggravées de trafic des êtres humains (Circulaire van 26 september 2008 over de oprichting van een multidisciplinaire samenwerking in verband met de slachtoffers van mensenhandel en / of bepaalde vormen van verergerd handel in mensen)

••

EMN studie 2015 = beleid, de praktijken en gegevens over de niet-begeleide minderjarigen In 2014 Hongarije, 2015., http://ec.europa.eu/dgs/home-affairs/what-we-do/networks/european_migration_network/reports/docs/ emn-studies/unaccompanied-minors/13a_hungary_unaccompanied_minors_en.pdf (toegankelijk op 4 juni 2015)

253

••

Europese Conferentie over de preventie en bestrijding van mensenhandel, Verklaring van Brussel over het voorkomen en bestrijden van mensenhandel, Brussel, 2002

» Referenties

••

European Roma Centrum voor de Rechten, “Breaking the Silence”, Boedapest, 2011

••

EUROPOL, 15790/1/11REV 1, Gezamenlijke Onderzoek Teams Handboek.

••

EUROSTAT (2013) ‘Mensenhandel’. Luxemburg: Bureau voor publicaties van de Europese Unie.

••

EUROSTAT (2014) ‘Mensenhandel’. Luxemburg: Bureau voor publicaties van de Europese Unie.

••

De EU-strategie voor de uitroeiing van mensenhandel 2012-2016, COM (2012) 286 definitief, Brussel, 19.6.2012

••

Federale Migratie Centrum, 2012 Jaarverslag over mensenhandel, Bouw van Vertrouwen, Brussel.

••

Federale Migratie Centrum, 2013 Jaarverslag over mensenhandel, Bouw van Vertrouwen, Brussel.

••

Bureau voor de grondrechten, de EU-MIDIS “De Roma”, Wenen, 2009.

••

GRETA Rapport 2015= Verslag betreffende de uitvoering van de Raad van Europa inzake de bestrijding van mensenhandel door Hongarije, 29 mei 2015, http://www.coe.int/t/dghl/monitoring/trafficking/Docs/Reports/GRETA_2015_11_ FGR_HUN_en_w_cmnts.pdf (toegankelijk op 29 mei 2015).

••

Groep van deskundigen inzake actie tegen mensenhandel (GRETA), Verslag over de uitvoering van de Raad van Europa inzake de bestrijding van mensenhandel door België, september 2013.

••

Richtlijnen voor de aanpak van de potentiële slachtoffers van mensenhandel en uitbuiting, maar ook hulp bij illegale immigratie” (Teramo Protocols), 2008.

••

Richtlijnen voor de ontwikkeling van een Transnationale Verwijzing Mechanisme voor slachtoffers van mensenhandel in Europa: TRM-EU, ICMPD, 2010.

••

Mensenhandel, Bruggen Bouwen, 2013 Jaarverslag van de onafhankelijke rapporteur mensenhandel België,

••

http://www.diversitybelgium.be/sites/default/files/documents/publication/jv-mh_2013_en.pdf (toegankelijk op 3 augustus 2015).

••

Richtlijnen voor de ontwikkeling en implementatie van een alomvattende nationale Anti-mensenhandel Reactie, ICMPD, Wenen, 2006, pp. 19-27.

••

Identificatie van slachtoffers van mensenhandel in internationale bescherming en gedwongen terugkeer procedures, Europese Migratie Netwerk Studie maart 2014, http://ec.europa.eu/dgs/home-affairs/what-we-do/networks/

254

european_migration_network/reports/docs/emn-studies/emn_synthesis_identification_victims_trafficking_final_ 13march2014.pdf

» Referenties

••

Bevorderen van de integratie van slachtoffers van mensenhandel (FIIT) 2012 – 2013, Internationale Organisatie voor Migratie (IOM),

••

Internationale Organisatie voor Migratie (IOM), Directe hulp voor slachtoffers van mensenhandel, Genève, 2007

••

Lefoe, Kwaliteitsnormen voor risicobeoordeling en de veilige terugkeer en re-integratie van slachtoffers van mensenhandel, 2011

••

Wet van 13 juni 1986 betreffende de verwijdering en transplantatie van organen.

••

Nationale strategie voor sociale integratie (2011):

••

Nationale strategie voor sociale integratie - Extreme Armoede, Child Poverty, De Roma – (2011–2020), 2011, http:// ec.europa.eu/justice/discrimination/roma-integration/hungary/national-strategy/national_hu.htm (toegankelijk, op 11 juni 2015).

••

OSCE, Beleid beginselen over de mensenrechten in de terugkeer van slachtoffers van mensenhandel, 2014

••

OSCE, Beleid en wetgeving aanbevelingen recensies naar de daadwerkelijke uitvoering van het non-straf bepaling met betrekking tot de slachtoffers van mensenhandel, april 2013

•• ‘Het Belgische model voor de ondersteuning en bijstand aan slachtoffers van mensenhandel, Payoke, •• TIP Rapport 2015= Het Belgische model voor de ondersteuning en bijstand aan slachtoffers van mensenhandel (Verslagperiode: 1 april 2014 - 31 maart, 2015) ••

UNODC (2012) ‘Global Verslag over mensenhandel ‘New York: United Nations publicatie.

••

UNODC (2013): Mensenhandel, http://www.unodc.org/documents/data-and-analysis/tocta/2.Trafficking_in_persons.pdf

••

UNODC (2014) ‘Global Verslag over mensenhandel ‘New York: United Nations publicatie.

••

UNODC (2014) ‘De globalisering van de misdaad. Een grensoverschrijdende georganiseerde misdaad beoordeling’ New York: United Nations publicatie.

••

UNODOC, Instrumenten om mensenhandel te bestrijden, in hoofdstuk 7, Mechanismen vechten voor de veilige terugkeer en re-integratie van de slachtoffers, https://www.unodc.org/unodc/en/human-trafficking/2008/electronic-toolkit/electronic-toolkit-to-combat-trafficking-in-persons---index.html (31/07/2015)

255

••

Amerikaanse Ministerie van Buitenlandse zaken (2014) ‘Mensenhandel melden’ (TIP) TIP Rapport 2014 Verslagperiode: 1 april 2013 - 31 maart 2014.

» Referenties

••

Amerikaanse Ministerie van Buitenlandse zaken (2015) ‘Mensenhandel melden’ (TIP) TIP Rapport 2015 Verslagperiode: 1 april 2014 - 31 maart 2015.

••

Vianen, R. van, Burik, A. van, Janssen, L. , Amersfoort, P. van, Wijers, M. & Goderie, M. (2006) ’Monitor over de positie van slachtoffers van mensenhandel in Nederland’. Den Haag: WODC

Handleidingen ••

Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (2010) ‘Handboek bestuurlijke aanpak georganiseerde criminaliteit’ Utrecht: CCV

••

Voogdij voor kinderen verstoken van ouderlijke zorg - Een handboek om voogdij systemen te versterken om te voldoen aan de specifieke behoeften van minderjarige slachtoffers van mensenhandel, http://fra.europa.eu/en/ publication/2014/guardianship-children-deprived-parental-care-handbook-reinforce-guardianship

••

Ministerie van veiligheid en Justitie (2013) ‘Handboek eerstelijns signalering van slachtoffers van mensenhandel in Europa’ Project: Ontwikkeling van gemeenschappelijke richtlijnen en procedures voor de identificatie van slachtoffers van mensenhandel.

••

Ministerie van veiligheid en Justitie (2013) ‘Praktische handleiding eerstelijns signalering van slachtoffers van mensenhandel gericht op arbeidsuitbuiting’ Project: Ontwikkeling van gemeenschappelijke richtlijnen en procedures op de identificatie van slachtoffers van mensenhandel.

••

Ministerie van Veiligheid en Justitie (2015) EMPACT OAP THB - Actie 6.2 Nationaal Bescherming Systeem.

••

Protocol inzake de voorkoming, bestrijding en bestraffing van mensenhandel, in het bijzonder vrouwenhandel en kinderhandel, tot aanvulling van het Verdrag van de Verenigde Naties tegen grensoverschrijdende georganiseerde misdaad (Palermo Protocol) van de Algemene Vergadering resolutie 55/25 van 15 november 2000.

••

De weg voorwaarts in het opzetten van een effectieve transnationale verwijzing Mechanismen in gevallen van mensenhandel, ICMPD, Wenen, 2012.

256

» Referenties

Informatiebladen, brochures ••

Dettmeijer-Vermeulen, C. (2009). ‘Drie typen mensenhandel structuren:factsheet’ Den Haag Nationaal rapporteur mensenhandel en seksueel geweld tegen kinderen.

•• ‘Loverboys’, brochures voor bewustmakingscampagne op, Payoke, 2014

Websites ••

http://www.cordelia.hu/index.php/en/

••

http://www.ejustice.just.fgov.be/loi/loi.htm (Belgian Code of Criminal Procedures)

••

http://www.ejustice.just.fgov.be/loi/loi.htm (Belgian Criminal Code)

••

http://www.ggdghor.nl/english/ (06/08/2015)

••

http://www.hetccv.nl/dossiers/Mensenhandel/index (31/07/2015)

••

http://www.hetccv.nl/dossiers/Mensenhandel/menuketenpartners/index (06/08/2015)

••

http://www.hetccv.nl/dossiers/Mensenhandel/menuketenpartners/index (06/08/2015 http://www.dutchrapporteur. nl/about/ (06/08/2015)

••


••


••


••

http://www.inspectieszw.nl/Images/What-does-the-Inspectorate-SZW-do_tcm335-330702.pdf (06/08/2015)

••

http://www.inspectieszw.nl/onderwerpen/arbeidsverhoudingen/arbeidsuitbuiting/Mensenhandel_en_arbeidsuitbuiting.aspx (31/07/2015)

••

http://www.inspectieszw.nl/onderwerpen/arbeidsverhoudingen/arbeidsuitbuiting/Mensenhandel_en_arbeidsuitbuiting.aspx(06/08/2015)

257

••

http://www.ksh.hu/docs/hun/xftp/idoszaki/nepsz2011/nepsz_09_2011.pdf

••

http://www.reclassering.nl/wie-wij-zijn/missie-en-visie (06/08/2015)

••

http://www.veiligheidshuizen.nl/achtergrond#.VcMcLW7tnY8 (06/08/2015)

» Referenties

••

http://www.wegwijzermensenhandel.nl/ (31/07/2015)

••

http://www.wegwijzermensenhandel.nl/algemeneinformatie/ (06/08/2015)

••

https://belastingdienst-in-beeld.nl/over-de-belastingdienst/ (06/08/2015)

••

https://ec.europa.eu/eures/main.jsp?acro=search&lang=hu

••

https://www.defensie.nl/english/organisation/marechaussee/contents/tasks-of-the-royal-netherlands-marechaussee (06/08/2015)

••

https://www.defensie.nl/organisatie/marechaussee (31/07/2015)

••

https://www.europol.europa.eu/content/page/joint-investigation-teams-989

••

https://www.om.nl/algemeen/english/ (06/08/2015)

••

https://www.politie.nl/themas/mensenhandel.html (06/08/2015)

••

https://www.politie.nl/themas/mensenhandel.html (31/07/2015)

••

https://www.politie.nl/themas/mensenhandel.html#alinea-title-welke-signalen-kunnen-duiden-op-mensenhandel (06/08/2015)

••

https://www.politie.nl/themas/vreemdelingenpolitie.html (06/08/2015)

••

http://www.state.gov/documents/organization/243559.pdf

(Footnotes) 1

Deze tekst werd geïntroduceerd door middel van een subamendement op amendement nr. 1. De laatste inderdaad tot expressie gebracht in algemenere termen: «behoeve van de illegale verwijdering van organen, weefsels of cellen van deze persoon”. Verder bevat het subamendement niet de inhoud van privé-factuur 53-2608 gericht op uitbreiding van de criminele bedoelingen ten aanzien van de verwijdering of waardoor het wegnemen van organen of weefsels in het kader van mensenhandel door aanpassing van de nieuwe in amendement geen terminologie.

258

1 («behoeve van”). Dit wetsvoorstel werd aanvankelijk doorgestuurd door de Senaat (Private wetsvoorstel van 12 september 2011 tot uitbreiding van de criminele bedoelingen ten aanzien van de verwijdering of waardoor het

» Referenties

wegnemen van organen of weefsels in het kader van mensenhandel, Doc. Parl., Senaat, sessie 2010-2011, Doc 5 1214/1 tot en met 4). 2

Van Rij (2014) p.54-55

3

Circulaire van 26 september 2008 betreffende de uitvoering van een multidisciplinaire samenwerking met betrekking tot de slachtoffers van mensenhandel en / of bepaalde ernstige vormen van mensenhandel.

4

EMPACT(2015) p. 47

5

De identificatie van slachtoffers van mensenhandel in de internationale bescherming en gedwongen terugkeer procedures in België, EMN.http://www.emnbelgium.be/sites/default/files/publications/be_emn_study_-_identification

6

Federaal migratie centrum, Rapport 2013

7 http://www.diversite.be/brochure-multilingue-pour-victimes-de-la-traite-des-%C3%AAtres-humains 8

Empact (2015) p. 47

9

Ibid

10 Col 01/2015, ter vervanging van Col 01/2007 is een richtlijn uitgevaardigd door het bestuur van het Openbaar Ministerie, waarin Richtlijnen voor de opsporing en vervolging van mensenhandel. 259 11 Empact (2015) p. 48

» Referenties

12 Ibid 13 Empact (2015) p. 47 14 Empact (2015) p. 50-51 15 Empact (2015) p.50

» Referenties

260


Informatie handboek over het “Doorverwijzing van en bijstand aan slachtoffers van mensenhandel in Europa” – RAVOT-EUR HOME/2012/ISEC/AG/4000004405

Transnationale Verwijzingsmechanisme voor slachtoffers van mensenhandel in België, Nederland en Hongarije

Co-funded by the Prevention of and Fight against Crime Programme of the European Union.

Informatie handboek over het Transnationale Verwijzingsmechanisme. voor slachtoffers van mensenhandel in België, Nederland en Hongarije

Recommend Documents