Informatie Alcoholplan Platform Kocon Katwijk
Platform Kocon Katwijk, 2 december 2006
Het Alcoholplan Katwijk Sinds 1993 is het Platform Kocon1 in opdracht van de gemeente Katwijk als breed samenwerkingsverband actief betrokken bij de beleidsontwikkeling, de initiëring en de uitvoering van het verslavingsbeleid gericht op het terugdringen van (overmatig) alcohol- en drugsgebruik. De afgelopen jaren heeft het Platform Kocon zich vooral met het onderwerp ‘alcohol’ beziggehouden. Al jaren tonen cijfers en praktijkervaringen aan dat alcoholproblematiek in Nederland drastisch toeneemt. Een inventarisatie van landelijke en regionale cijfers en eigen lokaal onderzoek bevestigen het beeld dat in Nederland het alcoholgebruik zorgwekkend hoog is. Cijfers tonen ook aan dat men op steeds jongere leeftijd steeds meer alcohol (voor)drinkt. Katwijk verschilt hierin niet veel ten opzichte van andere plaatsen. Het is gebruikelijk om bij de constatering van een maatschappelijk probleem preventie in te zetten, meestal in de vorm van voorlichtingscampagnes. Het blijkt echter dat wanneer preventie geen deel uitmaakt van een pakket maatregelen dit nauwelijks positief effect heeft. Het Platform heeft daarom in 2000 prioriteit gegeven aan het ontwikkelen van een integraal alcoholmatigingsbeleid en hiervoor het Alcoholplan Katwijk geschreven. Bij de opzet van het Alcoholplan is gestreefd naar een samenhangende aanpak, een gelijktijdige inzet van diverse beleidsinstrumenten en draagvlak bij besturen, maatschappelijke organisaties, burgers en het bedrijfsleven. Dit alles met als doel om enerzijds het overmatig alcoholgebruik, vooral onder jongeren, terug te dringen en anderzijds om opvoeders en de samenleving bewust te maken van de omvang van dit probleem en te wijzen op de consequenties voor de volksgezondheid en de openbare orde en veiligheid in de toekomst. Een groep van 30 Katwijkers, waaronder de barkeeper, de politieagent en de leraar, hebben aan de hand van een metafoor over water de problemen rond alcohol in kaart gebracht en oplossingen aangedragen. Dit heeft geleid tot tal van activiteiten zoals discussies met jongeren en de politiek (Biervatenpraat), onderzoek onder jongeren en aanbevelingen van de jongeren aan de lokale politiek (Veilig in Katwijk Stappen), een gezamenlijke thema- en preekweek van de kerken, voorlichtingen in bibliotheken en scholen, het inbouwen van het onderwerp alcohol in bestaande preventieactiviteiten en signalering en behandeling van alcoholisme. De werkgroep ‘Regelgeving en handhaving’ heeft de bestaande wet- en regelgeving en de mogelijkheden voor handhaving in kaart gebracht. Dit heeft geleid tot aanbevelingen en aanpassingen van de lokale regelgeving en handhaving. De succesvolle onderdelen uit het alcoholprogramma heeft het Platform Kocon in 2005 geïntegreerd in het al bestaande programma voor preventie, zorg en maatschappelijk herstel van ex-verslaafden en ex-gedetineerden. Bij het ontwikkelen van het beleid is het één van onze uitgangspunten dat wij vooral zoeken naar lokale oplossingen. Daarbij worden we echter geconfronteerd met de beperkingen van de mogelijkheden van lokaal beleid door de geldende landelijke wet- en regelgeving. De Tweede Kamer agendeert binnenkort de wet- en regelgeving rond alcohol. Om deze reden hebben wij recent aan de Tweede Kamer een aantal aanbevelingen en concrete voorstellen gedaan in de hoop dat er een meer sluitende aanpak tussen landelijke wetgeving en de uitvoering hiervan op lokaal niveau kan worden gerealiseerd.
1
Het Platform Kocon, voorheen Platform Verslavingszorg Katwijk, is een samenwerkingverband van organisaties en vrijwilligers die in de gemeente Katwijk (ca. 60.000 inwoners) en de regio werk verrichten op het gebied van alcohol en drugs. Verschillende organisaties nemen deel aan het Platform, zoals: GGD Hollands Midden, Politie Hollands Midden, Gemeente Katwijk, Factor Welzijn afdeling jeugd- en jongerenwerk, Parnassia, Stichting de Brug en Bureau Jeugdzorg. De activiteiten van het Platform richten zich op de deelgebieden preventie, zorg en maatschappelijk herstel.. 1
Inhoudsopgave Het Alcoholplan Katwijk .................................................................................... 1 1.
2.
3
4.
Analyse landelijk en regionaal ................................................................... 3 1.1
Uitkomsten Nationale Drugsmonitor 2005 van het Trimbos instituut ........................ 3
1.2
Samenvatting jongerenpeiling GGD en scholierenonderzoek Trimbos .................... 4
Onderzoek Katwijk ...................................................................................... 5 2.1
Alcohol Meetkeet ....................................................................................................... 5
2.2
Onderzoek uitgaan en vrijetijdsbesteding 14 en 15 jarigen....................................... 6
Activiteiten in Katwijk ................................................................................. 9 3.1
Projectgroep genotmiddelen, opvoeding en gezin .................................................... 9
3.2
Werkgroep Alcohol en Kerken................................................................................... 9
3.3
Jongeren.................................................................................................................... 9
3.3.1
Reglementen onderwijs en jongerenwerk ................................................................. 9
3.3.2
Training ‘Grenzen Stellen’ ....................................................................................... 10
3.3.3
Preventiesurvivals.................................................................................................... 10
3.3.4
Biervatenpraat ......................................................................................................... 10
3.3.5
Project ‘Veilig In Katwijk Stappen’ ........................................................................... 10
3.3.6
Convenant jongerencentra ...................................................................................... 10
3.4
Werkgroep Regels en handhaving .......................................................................... 11
3.4.1
Nieuwe Drank- en horecaverordening Katwijk ........................................................ 12
3.4.2
Fietsactie ................................................................................................................. 12
Aanbevelingen Tweede Kamer ................................................................ 13
2
1.
Analyse landelijk en regionaal
Landelijk en regionaal onderzoek naar genotmiddelengebruik en trends vinden regelmatig plaats. De uitkomsten leveren cijfers op over de gezondheidssituatie en leefgewoonten van jongeren en volwassenen. In deze paragraaf zijn enkele landelijke onderzoeksuitkomsten samengevat. Na het landelijk onderzoek zoomen wij steeds verder in, met Katwijk als representant voor een gemeente in Nederland. 1.1 Uitkomsten Nationale Drugsmonitor 2005 van het Trimbos instituut In mei 2006 zijn de uitkomsten bekend geworden van de Nationale Drugsmonitor 20052. Belangrijke conclusies zijn:
• • • • • • • • • •
Alcoholgebruik is wijd verbreid in de Nederlandse samenleving. 10% van de Nederlandse bevolking is een probleemdrinker. De stijging van het aantal alcoholcliënten bij (ambulante) verslavingszorg en alcoholgerelateerde opnames in ziekenhuizen zet nog steeds door. Overmatig alcoholgebruik is de belangrijkste determinant voor het verlies van de kwaliteit van leven. Ondanks een wettelijk verbod kunnen jongeren onder de 16 jaar eenvoudig alcoholhoudende dranken krijgen. Vergeleken met scholieren uit andere landen drinken Nederlandse scholieren vaak. Tijdens vakanties wordt door jongeren veel gedronken. Veel jongeren drinken tijdens het uitgaan. Het alcoholgebruik onder scholieren is tussen 1999 en 2003, met name onder meisjes tussen de 12 en 14 jaar toegenomen. Het IVO onderzoek 2005 onder bijna 4000 jongeren bevestigt de ongunstige trend bij jongeren
Percentage drinkers ooit in het leven. Bron: Peilstationsonderzoek scholieren, Trimbos-instituut.
2
Het Trimbos instituut doet, als landelijk kennisinstituut voor geestelijke gezondheidszorg, verslavingszorg en maatschappelijke zorg regelmatig onderzoek. De uitkomsten hiervan zijn vaak leidend in beleidsontwikkeling en ontwikkelingen op het gebied van preventie. 3
1.2 Samenvatting jongerenpeiling GGD en scholierenonderzoek Trimbos De GGD Hollands Midden3 en het Trimbos doen periodiek onderzoek door jongeren- en volwassenenpeilingen. De belangrijkste conclusie uit de gegevens is dat op basis van kwantitatieve gegevens het middelengebruik in Katwijk niet of nauwelijks afwijkt van de gemiddelde omvang van andere gemeenten van gelijke grootte. Tevens is eenzelfde beeld te zien in de kleinere gemeenten in Nederland en in de grote steden. Wel is opgevallen dat Katwijk relatief veel niet-drinkende vrouwen heeft en dat zij minder vaak excessief drinken ten opzichte van andere vrouwen in Zuid-Holland Noord. De volgende tabellen bevatten gegevens over het alcoholgebruik van jongeren in de Duin- en Bollenstreek, waaronder Katwijk, Rijnsburg en Valkenburg. Deze gemeenten zijn als cluster samengevoegd en vergeleken met gemiddelden in de gemeenten van Zuid Holland Noord. Alcoholgebruik jongeren Tabel1
Percentage dat alcohol drinkt Leerlingen basisschool groep 7 en 8
.
Leerlingen voortgezet onderwijs
Duin- en Bollenstreek
1996 15%
2003 21%
1996 59%
2003 71%
Zuid-Holland Noord
15%
22%
58%
63%
Toelichting Tabel 1 In 2003 drinkt 21% van de leerlingen in groep 7 en 8 van de basisschool alcohol in de Duin- en Bollenstreek. Dit is meer dan in 1996 en evenveel als in Zuid-Holland Noord. 71% van de leerlingen op het voortgezet onderwijs drinkt alcohol; dit is meer dan in 1996 en meer dan in Zuid-Holland Noord. Tabel2
Percentage jongens en meisjes dat alcohol drinkt 30
25
25
23
25
16
20 15
12-14 jarige jongens
10
12-14 jarige m eisjes
5 0 1989
2003
Tabel 3 Gemiddeld aantal glazen alcohol van de drinkers naar leeftijd
Duin- en Bollenstreek Zuid-Holland Noord
12-14 jarigen in voortgezet onderwijs 1996 2003 2,4 4,5 2,5 3,7
15-17 jarigen in voortgezet onderwijs 1996 2003 5,3 6,3 5,0 6,0
Toelichting Tabel 3: In de Duin- en Bollenstreek hebben in 2003 de 12-14 jarigen in het voortgezet onderwijs, de laatste keer dat zij alcohol dronken, gemiddeld 4,5 glazen gedronken. Dit is gemiddeld 2,0 glazen meer dan in 1996 en 0,8 glas meer dan gemiddeld in Zuid-Holland Noord. De 15-17 jarigen in het voortgezet onderwijs, hebben de laatste keer dat zij alcohol dronken, gemiddeld 6,3 glazen gedronken. Dit is gemiddeld 1,0 glas meer dan in 1996 en 0,3 glas meer dan gemiddeld in Zuid-Holland Noord. 3
Jongerenpeiling 2003 GGD ZHN 2003 (www.ggdhm.nl). Beschrijving van de gezondheidssituatie en leefgewoonten van jongeren van 12 t/m 26 jaar in de 22 gemeenten van de regio Zuid Hollend Noord. 4
2.
Onderzoek Katwijk
2.1 Alcohol Meetkeet In de Werkgroep Alcoholpeil ontstond het idee van een mobiel meetstation, met zowel bestaande als nieuw ontwikkelde meetinstrumenten, om het alcoholgebruik onder uitgaanders in Katwijk in kaart te brengen. Er werd gekozen voor een vragenlijst gebaseerd op het Antenneonderzoek Amsterdam in combinatie met een aantal lichamelijke testen, zoals de blaastest. De gemeente Katwijk gaf een schaftkeet in bruikleen en de Alcohol Meetkeet startte in september 2002 met een onderzoek onder bezoekers van cafés, jongerencentra en voetbalkantines in Katwijk. In de loop van 19 onderzoeksavonden hebben 860 bezoekers van 17 verschillende uitgaanslocaties meegewerkt aan het onderzoek met een respons van 70%. Op 15 april 2003 zijn de resultaten van de Alcohol Meetkeet aan alle betrokkenen gepresenteerd.4
De resultaten van de Alcohol Meetkeet hadden betrekking op 807 personen, waarvan 90% uit Katwijk en 10% uit de aangrenzende plaatsen als Rijnsburg en Valkenburg. Het blijkt goed mogelijk om een dergelijk onderzoek uit te voeren. Uitgaanders willen graag meewerken en het levert veel informatie op. De Alcohol Meetkeet
Belangrijkste resultaten uit het onderzoek: Het responspercentage van 70% is veel hoger dan bij een ander gemiddelde onderzoek naar drankgebruik. Van de vragenlijsten is 65% ingevuld in een café, 19% in een jongerensociëteit en 17% in een voetbalkantine. De mannen maken 65% uit van de onderzoekspopulatie. De gemiddelde leeftijd van de deelnemers is 23 jaar. Van alle deelnemers woont 90% in Katwijk, 30% is scholier of student. Ruim driekwart gaat minstens één keer per week uit. Figuur 1 Percentage van de uitgaanders uitgezet naar het gemiddeld aantal glazen alcohol dat op een doordeweekse dag of op een dag in het weekend wordt gedronken. 40
W eek
35
W eekend
30 25
%
20 15 10 5 0 0
1 -2
3 -4
5 -6
7 -8
9 -1 0
A a n t a l g la z e n
5
1 1 -1 5
1 6 -2 0
20+
Alcohol- en drugsgebruik
Van de deelnemers drinkt 97% af en toe alcohol; 15% van de uitgaanders drinkt dagelijks. Als de uitgaanders drinken, drinken ze op een doordeweekse dag gemiddeld 2,5 glazen alcohol. Op een dag in het weekend is dit 11,7 glazen. Mannen drinken systematisch meer dan vrouwen. Met deze hoeveelheden is 38% van alle uitgaanders een riskante drinker.5 Tijdens het invullen van de vragenlijst hebben de mannen gemiddeld 8,5 glazen genuttigd. Voor vrouwen is dit 3,6 glazen. Ongeveer een derde van deze hoeveelheid is gedronken voordat zij in de uitgaanslocatie waren. Slechts 20% van de uitgaanders is de afgelopen maand niet dronken geweest. Normen en verwachtingen over alcoholgebruik
Het aantal glazen waarvan men vindt dat het teveel is, is vijftien glazen voor de mannen en tien glazen voor de vrouwen. Als men nog moet fietsen is het ‘toelaatbaar aantal glazen’ voor de mannen tien en voor de vrouwen zeven glazen. Dronken of aangeschoten op de fiets zitten is voor 33% van de uitgaanders geen probleem. Als men nog moet autorijden, hanteert een kwart van de respondenten een norm hoger dan twee glazen alcohol. Opvallend is dat de minderjarigen hier hogere aantallen noemen dan oudere uitgaanders. Verwachtingen van alcohol
In de vragenlijst zijn tien stellingen opgenomen over de verwachtingen van alcohol of over alcohol en stoer willen doen. De uitgaanders in Katwijk hebben opvallend positieve verwachtingen van alcohol. Mannen hebben positievere verwachtingen van alcohol dan vrouwen. Jongere uitgaanders denken positiever over alcohol dan de oudere uitgaanders. Hoe positiever de verwachtingen van alcohol, hoe meer glazen alcohol is gedronken tijdens de uitgaansavond. Voor veel mannelijke uitgaanders is alcohol omgeven met overmoedig en uitgelaten gedrag. Betrokkenheid bij agressie
Van de uitgaanders heeft 17% het afgelopen jaar opzettelijk iets vernield, 20% nam deel aan een serieuze vechtpartij, 13% heeft iemand zodanig geslagen dat deze verbonden moest worden, en 8% is zodanig geslagen dat hij of zij verbonden moest worden. In totaal is 29% van de uitgaanders als dader betrokken bij agressie. Slechts 1% van de uitgaanders is alleen als slachtoffer betrokken bij agressie. Van de uitgaanders is 46% ooit betrokken geweest bij een vechtpartij tijdens het uitgaan. Het alcoholgebruik van de personen die betrokken zijn geweest bij een vorm van agressie is hoger dan dat van de personen die niet betrokken zijn bij agressie.
2.2 Onderzoek uitgaan en vrijetijdsbesteding 14 en 15 jarigen Het Project ‘Veilig In Katwijk Stappen’ (verder VIKS) van het Platform Kocon is in januari 2003 gestart met twee groepen jongeren in de leeftijd van 16 tot 25 jaar. Aanleiding vormde de ongeregeldheden in het najaar van 2002 in het centrum van Katwijk tijdens uitgaansavonden. Het Platform was benieuwd naar de mening en ideeën van de jongeren zelf; op welke manier kan overmatig alcoholgebruik onder jongeren worden teruggedrongen en hoe voorkomen we overlast? Jongeren zijn persoonlijk benaderd met de vraag of zij willen helpen met het vinden van antwoorden. Er zijn twee groepen jongeren geformeerd die met het thema aan de slag zijn gegaan. Groep 1 bestond vooral uit jongeren die betrokken waren bij de incidenten in het centrum. Zij zijn gevraagd door een medewerker van de politie en het jongerenwerk. Groep 2 bestond uit jongeren die bekend zijn uit bijvoorbeeld het jongerenwerk of de kerken. 4
5
Rapportage Alcohol Meetkeet. Resultaten van een onderzoek uitgevoerd door het Platform en de GGD onder uitgaanders in Katwijk in het kader van het Alcoholplan van het Platform Verslavingszorg Katwijk. Katwijk, 15 april 2003. Zie: www.kocon.nl en www.ggdhm.nl Voor jongeren tot negentien jaar: dagelijks drinken, of een paar keer in de week vier glazen of meer, of minstens tien glazen op een dag in het weekend. Voor personen vanaf negentien jaar geldt dagelijks drinken, of een paar keer in de week vijf glazen of meer.
6
In oktober en november 2003 is vanuit het Project VIKS, een enquête over uitgaan en vrijetijdsbesteding gehouden onder 585 leerlingen van 14-15 jaar. Daarnaast zijn door de jongeren van VIKS 8 gastlessen verzorgd in verschillende klassen van het voortgezet onderwijs. De uitkomsten en aanbevelingen van het Project VIKS zijn in 2004 gepresenteerd aan het gemeentebestuur. Samenvattend waren de uitkomsten van de VIKS-enquête dat jongeren: • extra activiteiten en een extra gelegenheid willen om uit te gaan • dat alcohol niet de bepalende factor is voor activiteiten voor de 16-min groep. Enkele uitkomsten van de enquête: Voordrinken Voordrinken is het nuttigen van alcoholhoudende drank voordat je uitgaat. Van alle 457 jongeren die uitgaan drinken er 198 voor (43,6%). Er is daarbij nauwelijks verschil tussen jongens en meisjes. Er is ook nauwelijks verschil tussen Katwijkers en niet-Katwijkers. Uit de antwoorden blijkt dat: • Het voordrinken behoorlijk sterk toeneemt met de leeftijd: van respectievelijk 29,5%, via 44,3% tot 55,6%. 55,6% 44,3% 29,5%
13 jaar 14 jaar 15 jaar
Voordrinken 13, 14, 15-jarigen
• •
Het gemiddelde aantal glazen alcohol bij het voordrinken bedraagt voor jongens gemiddeld 6,5 glas en voor meisjes bijna 6 glazen. Het aantal glazen dat wordt voorgedronken neemt toe met de leeftijd van gemiddeld 4,5 glas, via 6 tot bijna 8 glazen bij 15-jarigen.
Voordrinken lijkt inmiddels een geaccepteerd verschijnsel. Niettemin vinden wij het percentage jongeren van 15 jaar dat voordrinkt schrikbarend en onacceptabel hoog, vooral in combinatie met de cijfers over de hoeveelheid alcohol die gebruikt wordt. Gemiddeld drinken jongeren iets meer dan 6 glazen voor. Voor 15-jarigen bedraagt het gemiddelde bijna 8 glazen!
Drinken tijdens het uitgaan 84,9%
100
63,25 %
80 60
13 jaar 14 jaar
38,55%
40
15 jaar
20 0 Drinken van alcohol naar leeftijd
7
• • •
Het aantal glazen alcohol dat tijdens het uitgaan gedronken wordt is gemiddeld 7 glazen voor de jongens en 6 voor de meisjes. Het aantal glazen alcohol dat gedronken wordt neemt sterk toe met de leeftijd: van 4,5 glas bij de 13-jarigen, via ruim 6 glazen bij de 14-jarigen tot bijna 8 glazen bij de 15-jarigen. Niet-Katwijkers drinken gemiddeld ongeveer 1 glas meer dan Katwijkers; 7,21 > 6,35
Als de gegevens over voordrinken en drinken tijdens het uitgaan gecombineerd worden geeft dat de volgende resultaten; • 19% van alle jongeren gaat niet uit. Over hun ‘drinkgedrag’ is ons niets bekend. • 34% van de jongeren die uitgaan, drinkt helemaal geen alcohol. • 21% drinkt niet voor maar wel tijdens het uitgaan. • 40% van de jongeren drinkt voor én tijdens het uitgaan. Uitgaanders van 13 jaar drinken gemiddeld op een uitgaansdag in totaal 3 glazen. Dit loopt bij 15-jarigen op tot ruim 11 glazen. Een omrekening leert dat 15-jarige uitgaanders die voordrinken én drinken tijdens het uitgaan drinken gemiddeld bijna 16 glazen!! De overgrote meerderheid (86%) van de jongeren meent dat het ook zonder alcohol gezellig kan zijn. Ook in de gastlessen is op dit onderwerp ingegaan. De vraag of ze voorbeelden konden geven van gezellige feesten zonder alcohol werd aarzelend beantwoord. De meeste antwoorden betroffen schoolfeesten en een enkeling noemde familieverjaardagen. Dit gaf de indruk dat ze maar weinig feesten zonder alcohol meemaken. Het lijkt er daarmee ook op dat de feesten zonder alcohol alleen die gelegenheden zijn waarbij als regel “geen alcohol” gesteld wordt. Dit beeld komt overeen met het beeld dat ontstaan is bij het werkbezoek aan de discotheek La Baraque in Zevenhuizen voor 10- tot en met 15-jarigen. Ook daar is alcohol zonder meer verboden en dat wordt zonder slag of stoot geaccepteerd door de bezoekers. Uiteraard is het, net als bij schoolfeesten, ook hier zaak te letten op drankgebruik net buiten of in de onmiddellijke omgeving van de gelegenheid.
Als jongeren de vrijheid krijgen al dan niet te drinken is het blijkbaar een ‘automatisme’ dús wel te drinken. Het verbieden van alcoholgebruik en het handhaven daarvan in dit soort situaties lijkt daarentegen redelijk makkelijk door jongeren geaccepteerd te worden.
Aanbevelingen uit de onderzoeken in Katwijk zijn ook nu nog van toepassing:
1. Blijf consequent prioriteit geven aan een alomvattend alcoholbeleid met oog voor openingstijden, leeftijdsgrenzen, overlast en preventie van alcoholgebruik. 2. Kijk bij de vormgeving van het alcoholbeleid ook naar de mogelijkheden om alcoholgebruik in de sportkantines te verminderen. Denk aan de financiële consequenties voor verenigingen. 3. Kijk bij het alcoholbeleid niet alleen naar alcoholgebruik in de uitgaanslocaties, maar besteed ook aandacht aan het ‘indrinken’. Aandachtspunten hierbij zijn: • De rol van ouders • Handhaving van leeftijdgrenzen in supermarkten • Het niet schenken aan bezoekers die al te veel hebben gedronken. 4. Besteed in bestaande preventieactiviteiten aandacht aan: • De risico’s van alcohol en autorijden juist ook voor de groep minderjarigen • De regelgeving rondom en de risico’s van alcoholgebruik op de fiets • De positieve verwachtingen van alcohol • De stoerheid en baldadigheid waarmee alcohol is omgeven
8
3
Activiteiten in Katwijk
In het jaar 2000 gaf de gemeente Katwijk het Platform Kocon de opdracht en subsidie om het voorgestelde alcoholmatigingsbeleid te ontwikkelen en uit te voeren, zoals verwoord in de verschillende voorstellen en notities van Het Platform6. Hierbij zijn verenigingen, hulpverlening, horeca, bedrijven, kerken, onderwijs, politie, gemeenteraad, jongeren en verslavingszorg betrokken. Op basis van onderzoeksuitkomsten en voorstellen uit denktanks, project- en werkgroepen ontstond het Activiteitenplan - Alcoholplan Katwijk. Het uitgangspunt was om een samenhangende aanpak, een gelijktijdige inzet van diverse beleidsinstrumenten en draagvlak bij besturen, maatschappelijke organisaties, burgers en het bedrijfsleven te creëren. In 2002 ging het gemeentebestuur van Katwijk akkoord met de uitvoering hiervan. Een aantal activiteiten wordt hier kort beschreven. Een nadere probleemstelling, doelstellingen en de beschrijving van activiteiten in het kader van het Alcoholplan is te vinden op de website www.kocon.nl 3.1 Projectgroep genotmiddelen, opvoeding en gezin In 2003 is de Projectgroep Alcohol en Gezin gestart met medewerkers van 7 verschillende organisaties, daarna is de naam veranderd in Projectgroep Genotmiddelen, Opvoeding en Gezin om aan te geven dat de voorlichting breder was. Dit leidde tot diverse voorlichtingsactiviteiten voor ouders in basisscholen en openbare ruimten zoals bibliotheken, een gratis spreekuur voor jongeren, ouders en beroepskrachten, deskundigheidsbevordering in de eerste lijn en een aanbod voor ouders in het kader van de experimentele ‘educatieve maatregel voor minderjarigen’ voor jongeren die met de politie in aanraking komen door alcoholmisbruik. De projectgroep is nog volop bezig met het uitvoeren van activiteiten en het ontwikkelen van nieuwe initiatieven. 3.2 Werkgroep Alcohol en Kerken Draagvlak, mee denken en meewerken vanuit de kerken is ook van belang. In de Werkgroep Alcohol en Kerken zijn de meeste kerken in Katwijk vertegenwoordigd. Naast een preekweek over alcohol is er catechisatiemateriaal ontwikkeld en een informatiebox met voorlichtingsmaterialen, met de naam:‘The Box – Waar ben jij vol van’.
Overhandiging Informatiebox Alcohol aan kerken op 4 november 2005
3.3
Jongeren
3.3.1 Reglementen onderwijs en jongerenwerk Naast gedragscodes en ongeschreven regels leveren geschreven regels in een instelling een bijdrage aan de preventie van middelenmisbruik en het scheppen van duidelijkheid naar bezoekers en 6
1. ‘Kurk’ Een voorstel voor alcoholmatigingsbeleid in Katwijk. Platform Verslavingszorg aug. 2000 2. Voortgangsrapportage Alcoholplan Katwijk. Platform Verslavingszorg, juli 2002. 3. Wet en regelgeving Alcohol. Instrumenten waarmee gemeenten een lokaal alcoholmatigingsbeleid vorm kunnen geven. Platform Verslavingszorg - Denktank Regels, december 2002 4. Alcoholplan - Activiteitenplan 2003-2004 – Platform Verslavingszorg, december 2002 9
vrijwilligers. Een geschreven reglement geeft aan wat de geldende gedragsregels zijn. Zeker als middelenge- of misbruik aanleiding geeft tot zorg om een persoon of tot conflicten is een dergelijk houvast waardevol. In 1998 bleek dat de meeste instellingen geen of een zeer beperkt geschreven reglement voor riskante genotmiddelen hadden. In 1999 is door het Platform een reglement opgesteld op basis van de geldende wet- en regelgeving voor instellingen op het gebied van sociaal cultureel werk en het onderwijs. 3.3.2 Training ‘Grenzen Stellen’ Agressie of intimiderend gedrag komt regelmatig voor en het is dan lastig om de huisregels te handhaven en grenzen te stellen. Een training ‘Grenzen Stellen’ (omgaan met lastig gedrag) voor vrijwilligers en beroepskrachten sluit aan bij de behoefte om het instellingsreglement te handhaven. Sinds enkele jaren wordt daarom vanuit het Platform Kocon de training ‘Grenzen Stellen’ aangeboden aan instellingen. 3.3.3 Preventiesurvivals In jongerencentra en op straat leggen jongerenwerkers contact met groepen (hang-)jongeren. Door het permanente contact ontstaat vertrouwen. Als blijkt dat het gebruik van genotmiddelen (legaal én illegaal) aanleiding is voor ongerustheid wordt een preventiesurvival georganiseerd. Daarin worden survivalactiviteiten gecombineerd met preventieactiviteiten. Jongeren krijgen voorlichting over de middelen (GGD), krijgen de regels uitgelegd (politie) en discussiëren over gebruik en misbruik van riskante genotmiddelen. Het draagt bij aan kennis en houding van de jongeren. Belangrijker nog is dat omdat de jongeren vaak ontzettend eerlijk zijn over hun doen en laten een duidelijk beeld ontstaat over hun gebruik. Als daartoe aanleiding is wordt er vervolgens passende begeleiding of hulpverlening aan de betreffende individuen ‘aangeboden'.
Preventiessurvival
Biervatenpraat
3.3.4 Biervatenpraat In samenwerking tussen het Platform en lokale jongerenorganisaties is een openbare discussie op het marktplein georganiseerd om de meningvorming over alcoholgebruik te bevorderen. In plaats van de spreekwoordelijke zeepkisten in Hyde Park werd de discussie hier gevoerd vanaf biervaten en haringvaten (vissersdorp). Lokale politici, burgers, jongeren en Platformleden voerden de discussie. 3.3.5 Project ‘Veilig In Katwijk Stappen’ Zie 2.2 bij onderzoek. 3.3.6 Convenant jongerencentra De jongerencentra in Katwijk hebben in een convenant afgesproken alcoholbeleid te voeren met het doel het gebruik te matigen. Ze hebben afgesproken de activiteiten voor tieners (tot 16 jaar) en jongeren (vanaf 16 jaar) te scheiden. tieners hebben zo géén toegang tot alcoholhoudende drank in het jongerencentrum. Alcoholhoudende dranken kosten twee maal zo veel als dranken zonder alcohol, er is een beperkt assortiment in bier en wijn. Besturen en vrijwilligers oefenen in trainingen het handhaven van de regels.
10
Het Platform heeft aangedrongen op verdere regulering via convenanten alcoholbeleid tussen vergelijkbare instellingen, zoals wijkverenigingen, sport en voortgezet onderwijs. 3.4 Werkgroep Regels en handhaving Op 3 juli 2001 startte de Denktank Regels met deelname vanuit o.a. de gemeente, politie, sportverenigingen en advocatuur. Deze Denktank onderzocht welke beleidsruimte de lokale gemeente heeft (via de APV en horecaverordening) om zelf regulerend op te treden ten behoeve van alcoholmatiging en een veilig uitgaansbeleid. De bestaande wet- en regelgeving met betrekking tot alcoholgebruik en de ruimte voor lokale regelgeving is uitgebreid in kaart gebracht. 7 De activiteiten van de denktank werden vervolgd in een werkgroep met als opdracht om concrete voorstellen voor regelgeving en handhaving op te stellen. Hiervoor is samen met het bestuur van Katwijk onderzocht hoe regels zijn aan te passen binnen de plaatselijke verordening (APV). Naast de aanbevelingen op de concept drank -en horecaverordening (15 maart 2004), heeft het Platform in maart 2004 voorstellen onder de aandacht gebracht van het college, waaronder het strenger handhaven van de bestaande wet- en regelgeving. Een groot deel van de aanbevelingen zijn overgenomen in de nieuwe drank- en horecaverordening. De gemeente heeft laten zien dat zij inzet op alcoholmatigingsbeleid en schuwt daarbij niet om ook maatregelen op het gebied van regelgeving en handhaving in te zetten en uit te voeren (zie ook 3.4.1). Samen met het bestuur van Katwijk is gekeken hoe de regels zijn aan te passen binnen de APV. Deze regels dienen zowel de volksgezondheid als de openbare orde. De gemeente Katwijk, en in aansluiting daarop de gemeenten Rijnsburg en Valkenburg, heeft laten zien dat zij inzet op alcoholmatigingsbeleid door regulering via het afsluiten van een horecaconvenant, verruimde sluitingstijden, een 24-uurs opening van het politiebureau en strenger handhaven van de bestaande wet- en regelgeving. In 2004 werden met alle plaatselijke supermarkten afspraken gemaakt om een leeftijdsverhoging (naar 18 jaar) voor de aankoop van alcohol in te stellen. Door een verbod van twee landelijke supermarktketens supermarkten is dit op het laatste moment niet doorgegaan. Het politieteam Katwijk schrijft vaak een procesverbaal uit voor het in bezit hebben van alcohol en aangetroffen alcohol wordt in beslag genomen. Het beleid is nog steeds in ontwikkeling en het voortzetten van deze activiteiten is zeker gewenst. De onderstaande grafiek over de overlastcijfers in het centrum laat zien dat dit beleid effect heeft. 350 297 300
285
250
200 149
150
124
100
50
0
2001
2003
2002
2004
Grafiek overlastcijfers 2001 tot en met 2004 in het uitgaanscentrum van Katwijk
7
Wet en regelgeving Alcohol. Instrumenten waarmee gemeenten een lokaal alcoholmatigingsbeleid vorm kunnen geven. Platform Verslavingszorg - Denktank Regels, december 2002 11
3.4.1 Nieuwe Drank- en horecaverordening Katwijk (Ingangsdatum januari 2006) Beperking verstrekking sterke drank (art.2)
Het is verboden sterke drank te verstrekken in: Snackbar;Onderwijs,Jeugdorganisaties of jeugdinstellingen;Sportorganisaties of sportinstellingen;Wachtruimte voor passagiers van een openbaar vervoerbedrijf;Inrichting op strand, een kampeer- of een caravanterrein. Beperking verstrekking zwakalcoholhoudende drank (art. 3)
1. Het is verboden om in een restaurant of snackbar na 22.00 uur ’s avonds zwakalcoholhoudende drank te verkopen die niet ter plaatse wordt opgedronken. 2. Het is verboden om bedrijfsmatig of gratis zwakalcoholhoudende drank te verstrekken, tijdens activiteiten die geheel of in belangrijke mate gericht zijn op personen die nog geen 16 jaar zijn in locaties voor onderwijs, jeugd en sport, strand-, kampeer- of caravanterrein
Prijsacties niet toegestaan - Vergunningsvoorschriften (art. 6) Prijsacties zoals “happy hour”, “meters bier” en “rondjes van de zaak”, zijn niet toegestaan. Leeftijdsgrenzen (art. 7) 1. Het is verboden in een discotheek/dancing personen toe te laten en aanwezig te hebben die nog geen 16 jaar zijn. 2. Het is verboden om bij een dansfeest, houseparty of popconcert personen toe te laten en aanwezig te hebben die geen 16 jaar zijn. 3. Het is verboden om in een café personen die nog geen 16 jaar zijn, ná 22.00 uur toe te laten en aanwezig te hebben. 3.4.2 Fietsactie Een uitkomst van het lokale onderzoek Alcohol Meetkeet was onder meer dat veel ondervraagde mensen vinden dat je met veel alcohol op nog best op de fiets naar huis kunt gaan. Nu is dit mogelijk minder gevaarlijk dan onder invloed een auto besturen, maar het heeft ook grote risico's qua gezondheid. Daarnaast heeft dit ook tal van mogelijke (onbekende) juridische gevolgen die variëren van boetes, het in beslag nemen van het rijbewijs en het moeten betalen van de schade die vanwege alcoholgebruik mogelijk niet door de verzekering vergoed zal worden. In 2006 zijn mensen tijdens twee uitgaansavonden met een ludieke ‘controle’ en speciaal ontwikkeld informatiemateriaal, de zogeheten ‘gripstrip’, geïnformeerd over deze consequenties.
Preventie: Fietsactie in 2006
12
4.
Aanbevelingen Tweede Kamer
Het Platform is tot de conclusie gekomen dat een effectief plaatselijk beleid alleen mogelijk is wanneer er in de Drank en Horecawet een aantal wijzigingen worden aangebracht. Wij zijn tot onze aanbevelingen gekomen door de ervaring van de afgelopen jaren, door het deelnemen aan een studiereis naar Amerika8 over alcohol en handhaving en door discussie. Wij hebben recent een stuk aan de Tweede Kamer gestuurd met de onderstaande aanbevelingen. Een deel van deze aanbevelingen komt overeen met de voorstellen zoals recent door minister Hoogervorst gedaan.
1. Verbied de aankoop, het voorhanden hebben en het gebruik van alcohol door personen jonger dan (nu) 16 jaar door dit op te nemen in de Drank- en Horecawet 2. Verhoog de leeftijd voor verkoop van alcohol naar 18 jaar door dit op te nemen in de Drank- en Horecawet. 3. Leg de bevoegdheden voor handhaving vooral neer op lokaal niveau. 4. Zet PR en preventie in om draagvlak te verkrijgen voor de handhaving van wetten en regels.
De eerste drie aanbevelingen kunnen slechts op landelijk niveau afgehandeld worden. De vierde is een aanbeveling die wij zeker zelf lokaal in praktijk zullen brengen omdat we overtuigd zijn van het nut en de noodzaak. Daarnaast doen we nog vier algemene aanbevelingen die enerzijds wel zeer bekend zullen voorkomen maar waarvan in de huidige praktijk blijkt dat ze niet of onvoldoende uitgevoerd worden:
5. Zet versterkt in op de handhaving van bestaande regels. 6. Initieer in de handhaving samenwerking tussen de lokale, regionale en rijksoverheden. 7. Laat betrokken partijen zoals ouders, koepelorganisaties en beroepsgroepen hun eigen verantwoordelijkheid oppakken. 8. Leg deze zaken vast in geschreven beleid.
8
International Alcohol Enforcement Seminar Falls Church, Virginia, 3 tot en met 10 November 2005 13
Callaoweg 1 2223 AS Katwijk
Secretariaat en contactpersoon Platform Kocon: Thea Guijt Telefoon 071- 401 52 16 of 071- 403 33 23 (Factor Welzijn) E-mail :
[email protected] Website: www.kocon.nl
14
