Infoavond werken aan waterlopen

Life+ Project NATUURHERSTEL MOST-KEIHEUVEL

Infoavond werken aan waterlopen

19/11/2014

Met steun van het financieringsinstrument LIFE van de Europese Gemeenschap

Inhoud • Situering Life+ project • Monitoring visfauna Kleine Hoofdgracht en Grote Nete • Werken aan waterlopen – Ontwerp vispassages Kleine Hoofdgracht – Ontwerp vispassage Grote Nete • Ecohydrologische studie Most-Keiheuvel


Situering


NATURA 2000 • Natura 2000 = Europees Natuurnetwerk ter bescherming van de meest kwetsbare habitats en soorten • Afgebakende Speciale Beschermingszones met een specifiek beschermingsstatuut: • Habitatrichtlijngebieden • Vogelrichtlijngebieden • Instandhoudingsdoelstellingen = doelen voor de uitvoering van het Europees natuurbeleid (Habitaten Vogelrichtlijn) in Vlaanderen • Uitvoeren van projecten om deze doelstellingen te realiseren Met steun van het financieringsinstrument LIFE van de Europese Gemeenschap

LIFE + • LIFE + = Europese fincancieringsinstrument voor natuurherstel • Doel = bijdragen tot de implementatie, verbetering en ontwikkeling van het Europees milieubeleid en wetgeving door cofinanciering van pilootprojecten die een meerwaarde bieden op Europees niveau. • Cofinanciering van 50% van het totale projectbudget van Life+ Most-Keiheuvel • Totaal projectbudget = 4.095.645 euro


Projectpartners


Acties getrokken door de dienst Integraal Waterbeleid • Herstel van landduinen en heide

• Bestrijding exoten

• Herstel van trilveen

• Ecohydrologische studie

• Herstel inheems bos

• Wegwerken van vismigratieknelpunten

• Aankopen van gronden

• Communicatie rond beschermde habitats en soorten

• Aankoop materiaal • Ecologische monitoring

• Verbinding mindervaliden pad recreatiedomein Keiheuvel

• Actualisatie beheerplan

• Heroriëntering recreatiestromen Met steun van het financieringsinstrument LIFE van de Europese Gemeenschap

Visonderzoek • Hoofddoel = evalueren van onze ingrepen • Afvissing in 2014 (voor de ingrepen) • voorjaar en najaar (seizoenale verschillen) • Afvissing na de ingrepen (terug 2 x)


Visonderzoek • elektrische afvissingen (tijdelijke verdoving vissen door opwekken elektrisch veld) • bovendrijvende vissen opvangen, netten opwaarts en afwaarts het traject


Visonderzoek


Visonderzoek


GROTE NETE aantal/ha Aal/Paling

178

67

89

Baars

44

125

17

33

Tiendoornige stekelbaars

22 44

133

44

156

67

22

67

150

175

267

500

xxx

22

Snoek

22 22 467

Beekprik Bermpje

1533

xxx 156

xxx 444

Winde

xxx 50

xxx 375

xxx 450

25

Riviergrondel

133

22

Serpeling

200

89

311

400

44

22 22

22 89

50 225

Amerikaanse hondsvis Zonnebaars Blauwband

22

333

25

Vetje

225

GROTE STUW

Kwabaal

Limnofiel

100

22

Blankvoorn Driedoornige stekelbaars

Exoot

GN - E1 voorjaar najaar

111

Brasem

Rheofiel

GN - E2 voorjaar najaar

KANAAL

Eurytoop

GN - E7 GN - E3 voorjaar najaar voorjaar najaar

xxx

xxx

xxx 200

xxx

xxx

xxx 33 17

83

200 183 83

75

Rietvoorn/Ruisvoorn

Stroomafwaarts

67

Stroomopwaarts Met steun van het financieringsinstrument LIFE van de Europese Gemeenschap

Visonderzoek KLEINE HOOFDGRACHT

Eurytoop

voorjaar najaar 200

143

Snoek

84

86

Blankvoorn

29

Driedoornige stekelbaars

29

Exoot

29 29

Beekprik

29

57

Bermpje

829

1743

1.029 800

Riviergrondel Amerikaanse hondsvis

228

voorjaar najaar 86

29

143

171 57

486

114

xxx

xxx

xxx

xxx

xxx

xxx

xxx

xxx

2086

1000

57

57

1571

1772

1286

57

1200

629

286

714

Blauwband

86

Zonnebaars

57

Stroomafwaarts

KHG - E5

voorjaar najaar

Paling

Kwabaal Rheofiel

KHG - E8

STUW MOST

aantal/ha

KHG - E4

29

Stroomopwaarts Met steun van het financieringsinstrument LIFE van de Europese Gemeenschap

Visonderzoek Eerste conclusies - algemeen • Nog geen Kleine modderkruiper – deze soort rukt wel op in benedenstroomse gedeelte Grote Nete, maar voorlopig zijn ook daar nog enkele stuwen die deze soort tegenhouden • Najaar betere vangst dan voorjaar omwille van grotere aanwezigheid juvenielen


Visonderzoek Eerste conclusies - Grote Nete • 18 soorten • Bevestiging van beekprik, serpeling, kwabaal • Beekprik enkel helemaal afwaarts in projectgebied, het 2de traject (net afwaarts kanaal): vangstefficiëntie laag? beekhabitat niet geschikt? • Kwabaal groeit op, maar geraakt nog niet opwaarts van het kanaal • Serpeling vooral in het najaar meer opwaarts in grotere aantallen, kan wel doorheen de sifon, maar niet voorbij de stuw • Opwaarts de stuw enkel de meer algemene soorten Met steun van het financieringsinstrument LIFE van de Europese Gemeenschap

Visonderzoek Eerste conclusies - Kleine Hoofdgracht • 11 soorten, nog geen Kleine modderkruiper • Bevestiging van Beekprik en Kwabaal, maar geraken nog niet opwaarts de stuw aan het kasteeldomein • Nadien nog wel een waarneming van kwabaal in eendenkom • Voorzichtige conclusie: stuw is niet voor alle soorten een barrière, mogelijk is ze ook voor moeilijkere soorten in periodes met hoge afvoer wel passeerbaar (maar niet voor beekprik)


Wegwerken vismigratieknelpunten Doel? Kleine Hoofdgracht en Grote Nete maximaal vispasseerbaar maken voor de Habitatrichtlijnsoorten Beekprik en Kleine modderkruiper • Sommige knelpunten eenvoudig oplosbaar • Ontwerper aangesteld voor meer complexe ingrepen

Beekprik (Vildaphoto) Kleine modderkruiper (Vildaphoto)


Wegwerken vismigratieknelpunten • Sommige knelpunten eenvoudig oplosbaar en/of periodiek • Ontwerper aangesteld voor meer complexe ingrepen Knelpunt 70 provinciegrens

Knelpunt 30-40 Thv Kasteel De Most

Opgelost door omleiding via de vijvers Knelpunten 110-120 sifon Grote Nete onder Knelpunt 130 Kanaal Met steun van het Grote Nete financieringsinstrument LIFE van de Europese Gemeenschap opwaarts Kanaal

Wegwerken vismigratieknelpunten Knelpunt 130 – Grote Nete

Topmolen Drempelpeil: 40.64 mTAW Bodempeil: - opwaarts: 40.11 mTAW Met steun van het financieringsinstrument LIFE van de Europese Gemeenschap

- afwaarts: 39.55 mTAW

Wegwerken vismigratieknelpunten Knelpunt 130 – Grote Nete Bestaande toestand: opstuwing Grote Nete voor voeding Topmolen via de Zweilingsloop

Randvoorwaarden bij ontwerp: behoud opwaarts waterpeil in Grote Nete behoud debiet door Zweilingsloop i.f.v. voeding Topmolen geen wijziging in overstromingsfrequentie in woon- en landbouwgebied eisen voor vismigratie (snelheid en waterhoogte) behoud 3 afwaartse lozingspunten Met steun van het financieringsinstrument LIFE van de Europese Gemeenschap

Wegwerken vismigratieknelpunten Knelpunt 130 – Grote Nete Ontworpen toestand: aanleg meander op perceel van provincie behoud bestaande loop Grote Nete (afvoer lozingspunten + functie als bypass) zo natuurlijk mogelijke oplossing, rekening houdende met kostprijs grondafvoer (aanwezigheid zware metalen in ondergrond)



Nieuwe meanderende waterloop ± 615 m lang

Huidige bedding te behouden: • Lozingspunten • bypass

brugje


Dwarsprofielen nieuwe waterloop


Wegwerken vismigratieknelpunten Knelpunt 130 – Grote Nete Randvoorwaarde: Geen wijziging in overstromingen in woon- en landbouwgebieden t.o.v. de bestaande toestand Bestaande toestand

Gemodelleerde overstromingen (simulatie storm sep. 1998) Geen effect ontworpen toestand t.g.v de ingreep



• Voorstel werfweg: bestaande weg naast Zweilingsloop?? • Geplande werken: – Rooien vegetatie: – Uitgravingen:

± 1 week werk ± 3 weken werk

• 4.500 m³ aan gem. 300 m³/dag

– Aanleg brug:

± 1 week werk

– Opkuis werf:

± 1 week werk Met steun van het financieringsinstrument LIFE van de Europese Gemeenschap

Wegwerken vismigratieknelpunten Knelpunten 30-40 Kleine Hoofdgracht t.h.v. kasteel De Most


Wegwerken vismigratieknelpunten Knelpunten 30-40 Kleine Hoofdgracht kasteel De Most Drempelpeil: 34.95 mTAW

Knelpunt Kleine Hoofdgracht Drempelpeil: 35.35 à 35.65 mTAW Bodempeil: Opwaarts van drempels: 34.89 mTAW Afwaarts van drempels: 34.01 mTAW


Wegwerken vismigratieknelpunten Knelpunten 30-40 Kleine Hoofdgracht kasteel De Most Bestaande toestand: vaste drempel en regelbare stuw i.f.v. voeding kasteelvijver

Randvoorwaarden bij ontwerp: handhaven opwaarts waterpeil + voeden vijver geen wijziging grondwaterstanden i.f.v. nabijgelegen gebouwen (kasteel) behoud regelbaarheid door eigenaar van kasteel geen wijziging in overstromingsfrequentie eisen voor vismigratie (snelheid en waterhoogte)


Wegwerken vismigratieknelpunten Knelpunten 30-40 Kleine Hoofdgracht kasteel De Most Ontworpen toestand: bestudeerde varianten 1. vispassage doorheen vijver: - technische problemen 2. aanleg van een stenen helling in de waterloop met bypass voor noodafvoer: - terreininname 3. aanleg van een stenen helling in de waterloop met geïntegreerde noodafvoer


Stenen helling

noodoverlaat


Wegwerken vismigratieknelpunten Knelpunten 30-40 Kleine Hoofdgracht kasteel De Most Werking noodoverlaat: – Niveau wand (noodoverlaat): • niveau 5cm hoger tov bestaande drempel • niveau 10cm hoger tov aanzet stenen helling – Zodra waterpeil het niveau van de wand overschrijdt water stort over de wand en wordt afgevoerd via de Kleine Hoofdgracht – Lengte wand: zodanig bepaald dat volledige debiet kan overstorten (zonder waterpeilstijging)


Wegwerken vismigratieknelpunten Knelpunten 30-40 Kleine Hoofdgracht kasteel De Most Grondplan

Stenen helling

noodoverlaat Met steun van het financieringsinstrument LIFE van de Europese Gemeenschap

Dwarsprofielen bedding Kleine Hoofdgracht

Knelpunt Kleine Hoofdgracht

Bestaande toestand

ontworpen toestand


Wegwerken vismigratieknelpunten Knelpunten 30-40 Kleine Hoofdgracht kasteel De Most Specifiek element bij ontwerp 1. Bijkomende noodafvoer/peilsturing via bestaande overloop (regelbare schuif) naar Mostgracht


Wegwerken vismigratieknelpunten Knelpunten 30-40 Kleine Hoofdgracht kasteel De Most Randvoorwaarde: Geen wijziging in overstromingen in woon- en landbouwgebieden t.o.v. de bestaande toestand

Bestaande toestand

Gemodelleerde overstromingen (simulatie storm sep. 1998) Geen effect t.g.v de ingreep


ontworpen toestand

Wegwerken vismigratieknelpunten Knelpunten 30-40 Kleine Hoofdgracht kasteel De Most • Voorstel werfweg: via weg naast Kleine Hoofdgracht • Overige werken: op kasteeldomein • Geplande werken: – Rooien vegetatie: ± 1 week werk – Plaatsen damwand + graafwerken ± 1 week werk – Aanvulling: ± 2 weken werk – Plaatsen nieuwe brug: ± 1 week werk – Opkuis werf: ± 1 week werk


Wegwerken vismigratieknelpunten Knelpunten 110-120 sifonnering Grote Nete onder kanaal

Opwaarts kleine drempel in functie van onderhoud sifon


Wegwerken vismigratieknelpunten Knelpunten 110-120 sifonnering Grote Nete onder kanaal Opties 1. Dienst voor de Scheepvaart: balk er uit halen OF 2. Afwaarts de sifon via stenen helling de drempel aan de opwaartse zijde wegwerken Voorbeeld stenen helling Met steun van het financieringsinstrument LIFE van de Europese Gemeenschap

Wegwerken vismigratieknelpunten Knelpunt 70 Kleine Hoofdgracht • ± 40 stroomafwaarts Overmaai (provinciegrens) • Voormalige schuifstuw met brugdek • Schuiven verwijderd en vervangen door betonplaten • Betonplaten met de jaren verzakt • Brug niet meer gebruikt • Permanent vismigratieknelpunt


Wegwerken vismigratieknelpunten Knelpunt 70 Kleine Hoofdgracht

15m

38,51mTAW afw VMKP070

15m

15m

38,59mTAW

38,67mTAW 55m

10m

Onderdoorgang baan (provinciegrens)

• Brug + stuw afbreken • Vervangen door 4 V-trappen (damwandplanken met steenbestorting) • Aandachtspunt: behouden van huidig waterpeil

38,75mTAW Met steun van het financieringsinstrument LIFE van de Europese Gemeenschap

Wegwerken vismigratieknelpunten Verdere planning en timing • Bouwvergunning aanvragen Indiening: jan 2015 • Bouwvergunning: voorjaar 2015 • Aanstelling aannemer na verkrijgen bouwvergunning • Werken: vanaf nazomer 2015


Ecohydrologische studie Doel? • Grondig inzicht verwerven in het eco-hydrologisch functioneren van De Most • Formuleren van hydrologische herstelmaatregelen ifv Natura 2000 habitats

Wat? • Inventarisatie: gronden oppervlaktewatermonitoring, kartering van de detailhydrografie • Updaten van bestaande oppervlaktewaterkwantiteitsmodel • Opmaak van een grondwatermodel • Ecohydrologische analyse


Ecohydrologische studie Input voor diverse acties van het project • Opmaak MER-ontheffingsdossiers • Saneren vismigratieknelpunten op Kleine Hoofdgracht en Grote Nete • Uitvoering hydrologisch herstelbeheer • Algemene wetenschappelijke monitoring


Ecohydrologische studie Grond- en oppervlaktewatermonitoring Uitbreiding bestaande gronden oppervlaktewatermeetnet Monitoring waterpeilen Meetfrequentie: 1x om de 14 dagen (afgestemd op monitoring in de Vennen – Natuurpunt) Nieuw meetnet operationeel sinds jan. 2013 Bestaande peilbuizen sinds 2006 Monitoring waterkwaliteit Twee staalnamecampagnes • Voorjaar (juni) 2013 • Najaar (oktober) 2013


Ecohydrologische studie Uitbouw gronden oppervlaktewatermeetnet

Meetnet De Vennen Natuurpunt Meetnet Most-Keiheuvel ANB


Ecohydrologische studie Uitbouw gronden oppervlaktewatermeetnet

peilbuis

Sinds 2006

oppervlaktewatermeetpunt Met steun van het financieringsinstrument LIFE van de Europese Gemeenschap

Ecohydrologische studie Monitoring grondwaterdynamiek Verwerking waterpeilmetingen • Statistisch (min, max, gemiddelde) • Grafisch (tijdsreeksen, dwarsprofielcurven en overschrijdingscurven) Duurcurven peilbuis 1 (centraal in De Most)

Analyse

•

Zeer stabiele grondwatersituatie Peilschommeling op jaarbasis < 0.5m Zeer ondiepe grondwaterstanden: max 0.4mmv

Zeer sterke grondwatervoeding

pb1_2007

pb1_2008

pb1_2009

pb1_2010

pb1_2011

pb1_2012

pb1_2013

0.00

grondwaterdiepte (m-mv)

• •

pb1_2006

-0.10 -0.20 -0.30 -0.40 -0.50 0

20

40 60 % van de tijd

80

100


Ecohydrologische studie Monitoring grondwaterdynamiek Verwerking waterpeilmetingen • Statistisch (min, max, gemiddelde) • Grafisch (tijdsreeksen, dwarsprofielcurven en overschrijdingscurven) Zeer duidelijke gradiënt • Pb3 en 4: tussen Grote en Kleine Hoofdgracht • Pb10: ten noorden van de Kleine Hoofdgracht (Mostdepressie) • Pb8 en 9: overgangszone • Pb11: Keiheuvel

Tijdsreeks centrale meetraai Most-Keiheuvel

grondwaterdiepte (m-mv)

Analyse

pb3 pb4 pb10 pb9 pb8 pb11 0.25 0.00 -0.25 -0.50 -0.75 -1.00 -1.25 -1.50 -1.75 -2.00 -2.25 -2.50 -2.75 -3.00 1/01/ 2013 17/03/2013 31/05/2013 14/08/2013 28/10/2013 11/01/2014


Ecohydrologische studie Monitoring grondwaterdynamiek Verwerking waterpeilmetingen • Statistisch (min, max, gemiddelde) • Grafisch (tijdsreeksen en overschrijdingscurven) Dwarsprofiel centrale meetraai Most-Keiheuvel maaiveld

Analyse

GG

HG

Pelterweg

39.00

N

Z 38.50

hoogte (mTAW)

Zeer duidelijke gradiënt • Mostdepressie • Effect Grote Hoofgracht op grondwater: zeer beperkt

LG

38.00 37.50

GHG

Mostgracht

KHG

37.00

1.5m

36.50 36.00 35.50 -375 -300 -225 -150 -75 0 75 150 225 afstand tot de Kleine Hoofdgracht (m)

300

375


Ecohydrologische studie Monitoring waterkwaliteit Verwerking waterkwaliteitsmetingen • Toetsing aan milieukwaliteitsnormen • Grafisch (~ecohydrologie) datum : 10/06/2013 Parameter pH EC (20°C) opgeloste zuurstof opgeloste zuurstof chloride sulf aat orthofosf aat nitraat

milieukw aliteitsn orm kleine beek Kem pen (BkK) [5,5 - 8,5] 600 6 max 120 120 90 0.07 10

Eenheid

µS/cm mg/l % mg/l mg/l mgP/l mgN/l

Kleine hoof dgracht

Kleine hoofdgracht

Grote Hoof dgracht

Grote Hoof dgracht

Mostgracht

MOSS01x

MOSS02x

MOSS03x

MOSS04x

MOSS05x

7 221 7.3 69 20 35 0,05* 1.2

6.8 204 8.4 82 20 34 0,05* 1.1

6.9 289 5.6 53 24 31 0,05* 0.17

6.8 317 7 65 31 49 0,05* 0.1

6.6 164 7.1 65 14 24 0,05* 0.38

milieukwaliteitsnorm Parameter

Grondwater: matig zwak zuur

pH EC (20°C) chloride sulfaat calcium magnesium natrium kalium ijzer nitraat nitriet ammonium fosfaat

Gwkwaliteits-norm [5,0 - 8,5] 1600 250 250 270 50 150 12 20 50 0.1 0.5 1.34

achtergrond-niveau

Oppervlaktewater: neutraal - basisch

drempelwaarde

CKS_0200_GWL_1 CKS_0200_GWL_1 [4,8 - 7,2] 900 80 220 130 16 42 16 50

1250 165 235

16 50

1 2.2

0.08 2.2

datum 10/06/2013 10/06/2013 staalname Eenheid µS/cm mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mgN/l mgN/l mgN/l mgP/l

pb9

pb10

10/06/2013

10/06/2013

pb11

pb12

5.6 5.3 5 4.7 80 221 56 92 8 26 7 9 12 52 8 24 9 10.8 4.3 1.7 1 2.8 1 1 4 13.3 3.6 5.6 3.1 1.7 1.2 1.4 0.29 22.70 0.05 0.05 0.8 steun van 0.5 het 8.4 0.8 Met 0.02 0.09 0.02 0.02 financieringsinstrument LIFE van de 0,1* 0.3 0.1 0.1 Europese Gemeenschap 1.04 0.41 0.2 0.2

Ecohydrologische studie detailhydrografie toestand nov. 2013

Kartering detailhydrografie Mostdepressie • Inzicht in detailafwatering • Effect van ingrepen inschatten


Ecohydrologische studie Updaten oppervlaktewatermodel Wegwerken vismigratieknelpunten Kleine Hoofdgracht en Grote Nete Input voor de ontwerpvarianten Effectanalyse (~ potentiële wijziging in overstromingsregime) van het ontwerp MERontheffing


Ecohydrologische studie Opmaak grondwatermodel Puntwaarnemingen (meetnet) vlakdekkend vertalen Effectinschatting hydrologische herstelmaatregelen

Opbouw Regionaal model Focus: De Most Dimensies (bxh): 6.9 x 4.3 km (29.67 km²) Tijdsonafhankelijk zeer stabiele grondwatersituatie


Ecohydrologische studie Opmaak grondwatermodel Opbouw - Inputgegevens Modellagen Geologisch 3D-model Databank Ondergrond Vlaanderen (DOV) + model VITO (2011) • 5 lagen: +52 mTAW -205 mTAW • Maaiveld: Digitaal Hoogtemodel Vlaanderen • Basis: Boomse Klei Waarom tot op Boomse Klei? • Bovenliggende lagen niet volledig hydrologisch gescheiden • Grondwaterwinningen op verschillende diepte


Ecohydrologische studie Opmaak grondwatermodel Opbouw Inputgegevens • Hydraulische karakteristieken (doorlatendheid!) gecalibreerd model VITO (wijk Bankei, 2011) • Grondwaterwinningen (vergund, DOV): # 20 Onttrekking

min

max

Diepte (mTAW)

12

-185

Volume (m³/dag)

2

30

• Waterlopen: monitoringsgegevens + oppervlaktewatermodel


Ecohydrologische studie Opmaak grondwatermodel Opbouw: concept

Randvoorwaarde: vaste stijghoogte

grondwaterwinnning waterlopen


Kanaal van Beverlo

Ecohydrologische studie Opmaak grondwatermodel Modelcalibratie: Fit gemeten versus berekende grondwaterstanden Beperkte onderschatting De Keiheuvel

Goede spreiding • De Most • Overgang Most-Keiheuvel Beperkte overschatting De Vennen Met steun van het financieringsinstrument LIFE van de Europese Gemeenschap

Ecohydrologische studie Opmaak grondwatermodel Modeloutput: Grondwaterstijghoogte • Grondwaterstroming/voeding: NO ZW • Invloed Kanaal op grondwatervoeding: zeer lokaal ~ grondwaterchemie • Invloed waterlopen: zeer lokaal • Invloed grondwateronttrekkingen op ondiepe grondwatertafel: zeer beperkt

Stijghoogte (mTAW) modellaag 1


Ecohydrologische studie Opmaak grondwatermodel Modeloutput: Grondwaterdiepte Reliëf = hydrologische gradiënt


Ecohydrologische studie To Do: Echydrologische analyse Hydrologie (standplaats) ~ ecologie (vegetatie) Tussentijds besluit: geen ingrepen op waterlopen 2e cat i.f.v. vegetatie Te evalueren: ingrepen in detailhydrografie i.f.v. potenties voor broekbos (Europees habitattype 91E0)


VRAGEN? MEER INFO www.life-most-keiheuvel.be


Infoavond werken aan waterlopen

Recommend Documents