INFO FUGRO. in nederland. Monitoring van oude gebouwen. Trillingsrisico s bij spoorbaan. 3D-controle staalconstructies. Jaargang 23 nr 1 maart 2012

FUGRO Jaargang 23 nr 1 maart 2012

INFO

Hoogwater in nederland

14

Monitoring van oude gebouwen

16

Trillingsrisico’s bij spoorbaan

18

3D-controle staalconstructies

Waterschap Hollandse Delta slaat informatieslag bij januaristorm

‘Door hoogwater beschikken we nu over unieke data’ Donderdagochtend 5 januari jl. kwam bij Fugro een telefoontje binnen van waterschap Hollandse Delta. Er werd bijzonder hoog water verwacht, en het verzoek was of er meetinstrumenten in de Kildijk bij Dordrecht konden worden aangebracht. Dit werd snel georganiseerd en nog diezelfde middag stonden Fugro-medewerkers op de waterkering en ’s avonds draaide het automatische systeem. Precies op tijd voor een paar belangrijke metingen. ‘Ons werkgebied is zeer divers’, aldus Martin Evers, beleidsmedewerker Data en Advies bij waterschap Hollandse Delta. ‘We zitten midden in de delta, vlak bij zee en aan het einde van de grote rivieren. Afgelopen januari hadden we te maken met invloeden uit twee richtingen: hoogwater door storm op zee én grotere rivierafvoeren. Voeg daarbij het feit dat je dan nauwelijks rivierwater kunt spuien naar zee en je hebt een aardig beeld van de situatie. Met name de stad Dordrecht is een gevoelige locatie bij die condities. Een deel van de oude stad is buitendijks gebouwd, dus daar is het al snel ‘zandzakken voor de deur’. Overigens is dat de verantwoordelijkheid van de gemeente, wij houden hen alleen op de hoogte van de verwachte waterstanden.

2

FUGRO INFO nr 1 maart 2012

Daarnaast is van enkele dijkvakken in ons gebied bekend dat ze niet aan de normen voldoen.’

Buitenkansje Zijn collega Meindert van Dijk vult hem aan: ‘Bij zo’n uitzonderlijk hoogwater zijn voor ons uiteraard de primaire waterkeringen van belang. En dan met name de dijkvakken, waarvan we uit eerdere toetsingen weten dat ze niet voldoen aan de norm. Het ging nu om de Kildijk bij Dordrecht, enkele dijken van de Hoeksche Waard Zuid (van Strijensas tot Zuid-Beijerland) en de westelijke Spuidijk bij Voorne-Putten. Overigens niet omdat hier gevaar zou dreigen, daarvoor moet het water nog wel meer dan een meter hoger komen dan nu het geval was. Nee, het ging ons vooral om de uitgelezen mogelijkheid om extra informatie over de toestand van deze dijken te kunnen inwinnen bij zeer hoog water. Het was dan ook prettig dat Fugro zo snel kon schakelen.’ Leo Zwang van Fugro legt uit: ‘Het waterschap had ons naar aanleiding van eer dere toetsingen al in 2006 gevraagd om in de Kildijk peilbuizen en waterspanningsmeters te plaatsen, voor metingen in het eerste watervoerende pakket. In de loop der tijd hebben we bij hoogwater regelmatig instrumenten aangebracht

‘Investeren in kennisopbouw door monitoring betaalt zich terug’

om informatie te verzamelen over de optredende waterspanningen en stijghoogten. Daarmee was dit eigenlijk de eerste ‘Live-dijk’ van Nederland. Maar een waterhoogte als in begin januari hadden we hier nog niet meegemaakt. Dus wij waren er zelf ook op gebeten om bij zulke extreme omstandigheden te kunnen gaan meten.’

veroorzaakt door het hoge buitenwater, snel worden vertaald in hoge waterstand in het achterland.’

Vooruitzien

Zwang vervolgt: ‘De metingen worden beïnvloed door de hoogte en de duur van de waterstand. Daarbij kan een instationair effect optreden in grondwaterstromen en heb je eigenlijk twee of drie hoge metingen nodig voor een goede vergelijking. In het verleden werden nog wel 13-uurs metingen uitgevoerd, maar dat leidt vaak tot onderschatting van de waterdrukken onder de dijk omdat een eb- en vloedcyclus eigenlijk te kort is om een verschil te zien. Grondwater reageert langzaam op de stand van het buitenwater, dus tegen de tijd dat het grondwater gaat stijgen, daalt de waterstand ‘buiten’ al weer.’

Van Dijk: ‘Het kost nogal wat tijd om een locatie voor te bereiden voor dit soort metingen. Zo heeft Fugro eerst aan de hand van een grondige analyse van de bodemopbouw heel exact bepaald wáár moet worden gemeten en in welke grondlagen de peilfilters moeten worden aangebracht. Daarom kwam het nu goed uit dat die filters er al stonden. Het is dan een kwestie van de sensoren aanbrengen en het geheel aansluiten. Het is dus voor ons als waterschap bij dit onderwerp zaak dat we vooruitkijken; als je informatie over een dijk wilt, zul je moeten investeren in het doen van de nodige voorbereidingen. Maar dat betaalt zich dubbel en dwars terug als het dan een keertje ‘raak’ is. We kunnen na dit hoogwater beschikken over unieke data, die ons helpen bij het ontwerpen van de dijkversterking.’

‘Dat zien we ook mooi in de metingen van Fugro’, aldus Van Dijk. ‘De getijdenvariatie zie je heel gedempt terug in de grafieken, maar de stormopzet is goed zichtbaar. De grondwaterstand reageert dus heel direct op de waterstand in de rivier. Dat betekent dat de overspanningen die in de waterkering worden

‘Dat is om verschillende redenen belangrijk’, aldus collega Evers. ‘Ten eerste wil je natuurlijk dat je dijk voldoende veilig is, dus daarvoor heb je primair de juiste gegevens nodig. Maar je wilt een waterkering ook weer niet onnodig overdimensioneren. Temeer omdat je bij dijkversterking te maken hebt met omwonenden,

V.l.n.r.: Martin Evers, Meindert van Dijk en Leo Zwang.


3

bedrijven en vele andere belanghebbenden. Traditionele dijkversterking kost ruimte voor een steunberm, verbreding van het talud, enzovoort. Om de gevolgen van dijkversterking en de overlast voor anderen te beperken is het dus zaak dat de dijk niet onnodig hoog en breed wordt. En natuurlijk ook uit kostenoogpunt. Kortom, hoe meer je weet over de geohydrologie bij een dijk, des te nauwkeuriger kun je de nieuwe dijk modelleren.’

Meer informatie nodig Van Dijk: ‘De afgelopen jaren is ons gebleken dat we eigenlijk meer informatie nodig hebben om onze dijken op de juiste manier te versterken. Daarom zijn de locaties waar Fugro nu heeft gemeten, niet de enige plekken waar wij meetdata verzamelen. Op deze plekken wordt wel heel gericht gemeten in de lagen waarvan we aannemen dat ze een probleem vormen. Bovendien geven de continue metingen die je met de dataloggers uitvoert, een beter inzicht in het complete geohydrologische systeem. Maar Hollandse Delta heeft daarnaast in het gehele beheergebied een uitgebreid netwerk van meetpunten aangelegd, zowel op de dijken als in de polders. Hier worden handmatige metingen verricht, die ons gezamenlijk een algemeen beeld geven van (grond)waterstanden, indringen van zout en stijghoogten. Verder werken we op dit moment in waterkeringen die nog versterkt moeten worden, aan een systeem van peilbuizen en waterspanningsmeters die via telemetrie uitgelezen kunnen worden. Hiermee wordt ‘live data’ verzameld ten behoeve van het ontwerp.’ Overal in Nederland verzamelen waterschappen steeds meer nuttige informatie over de dijken in hun beheergebied. Met als uiteindelijk doel: optimale bescherming van de inwoners zonder overmatig beslag op ruimte of verspilling van belastinggelden. Dat werk is nooit af; een rivier is een natuurlijk verschijnsel, dat steeds verandert. Veel of weinig regenval in het achterland, meer of minder stormen, een stormvloedkering die open wordt gezet of juist dicht blijft: het heeft allemaal invloed op de waterstanden en stromingen in de rivieren, en daarmee op de dijken. Daarom helpt Fugro waterschappen graag bij het ontwerpen, onderhouden en versterken van waterkeringen met actuele, betrouwbare en adequate informatie. 4


Kildijk Dordrecht De Kildijk in Dordrecht maakt deel uit van het dijkversterkingsproject Dordrecht West, dat valt onder het Hoogwaterbeschermingsprogramma. Al in 2006 heeft Fugro meetlocaties voorbereid om inzicht te krijgen in de grondwaterstroming onder de dijk. In het bijbehorende servicecontract met waterschap Hollandse Delta is afgesproken dat Fugro de meetlocaties bij een dreigend hoogwater binnen enkele dagen voorziet van instrumenten. Dit is al eerder voorgekomen, in 2006, 2008 en 2009. Reden voor deze werkwijze is dat metingen onder dagelijkse omstandigheden alleen inzicht geven in de variatie van de grondwaterstand bij normale eb- en vloedcondities. Deze metingen moeten voor een ontwerp vertaald worden naar waterstanden die meters hoger liggen. Hier zit veel onzekerheid in, wat zich vertaalt in een zwaarder ontwerp. De opgetreden waterstanden in januari lagen ruim 2 m hoger dan de normale waterstand in de Kil. Dit geeft dus direct winst, doordat nu kan worden gerekend met werkelijk opgetreden waarden. Deze meetlocatie is een voorloper van de ‘Live-dijk’-locaties, omdat hier al sinds 2006 telemetrisch wordt gemeten. De recente metingen zijn online te volgen via internet en mobiele telefoon.

Dijkversterkingen Hoeksche Waard en Voorne-Putten Ook de dijken aan de zuidkant van de Hoeksche Waard (van Strijensas tot Zuid-Beijerland) en de westelijke Spuidijk moeten worden versterkt in het kader van het Hoogwaterbeschermingsprogramma. Voor beide dijktrajecten vindt momenteel nog gronden/of laboratoriumonderzoek plaats. Voor de uiteindelijke ontwerpberekeningen zijn de hoogwatermetingen van groot belang. Uit de metingen kan worden afgeleid welke locaties het meest gevoelig zijn voor waterstromingen onder en/of door de dijk bij hoogwatercondities. In de Hoeksche Waard waren begin januari nog niet alle peilbuizen geplaatst. Waar deze al wel geplaatst zijn, heeft Fugro met spoed de meetapparatuur geïnstalleerd. De peilbuizen van het Spui Westproject zijn gedurende de hoogwatergolf twee keer hand matig opgenomen. Een geohydroloog maakt nu een analyse van de ingewonnen data om tot een beter ontwerp van de dijken te komen.

CERN-techniek voor verplaatsingen toegepast in restauratie

Van elementaire deeltjes naar eeuwenoude panden

via een lens geprojecteerd op een pixelsensor. Een eventuele verplaatsing zorgt ervoor dat het patroon verschoven wordt geprojecteerd op de sensor. Dit wordt in de pc vertaald naar een verplaatsing in drie richtingen. Ook kan door draaiing van het patroon de rotatie worden berekend. Dit compacte systeem meet de verplaatsing in drie dimensies; in elke richting met een nauwkeurigheid van 1 μm per uitgevoerde meting. Voor de toepassingen waarbij Fugro RASNIK tot nu toe inzet, is dit meer dan toe reikend. Voordeel is dat de metingen niet verstoord worden door meetruis. Wat gemeten wordt, is dus werkelijk wat er gebeurt.

Beveiligde monitoring-site

Fugro heeft de RASNIK-verplaatsingsopnemer al op meerdere projecten ingezet. Het systeem is ontwikkeld door het onderzoeksinstituut Nikhef in Amsterdam. Het is bedoeld om de positie en stabiliteit te meten van de meetopstelling in de deeltjesversneller van CERN in Genève. Voor deze toepassing zijn meer dan 8.000 RASNIK-systemen geplaatst, die inmiddels hun functionaliteit ruimschoots hebben bewezen.

Fugro heeft dit systeem in de Maria van Jessekerk geïnstalleerd waarvan de toren ernstige scheurvorming vertoont. Voordat wordt overgegaan tot bouwkundige ingrepen, maakt RASNIK het gedrag van de scheuren inzichtelijk en helpt het de mogelijke oorzaken in kaart te brengen. Door de scheur online elke 15 minuten te monitoren wordt het vervormingsgedrag exact vastgelegd, evenals de omgevingstemperatuur en de weersgesteldheid. Het systeem stuurt alle meetgegevens automatisch naar een beveiligde monitoringwebsite voor uitwerking en presentatie. Vanuit de website wordt de data gevalideerd, en bij overschrijding wordt een alarmering verzonden via sms en e-mail. Hiermee is een real-time online bewakingssysteem geïnstalleerd en kunnen ook langetermijneffecten, zoals seizoensinvloeden, worden vast gesteld.

Meetprincipe

Meer informatie:

Het principe van de meting is eenvoudig. Voor een lichtbron is een masker geplaatst. Het masker wordt

Vincent Schuurmans, 070 311 1446, [email protected]

De Maria van Jessekerk in Delft

Als traditionele sensortechnieken en uitvoering de projecteisen niet halen, kijkt Fugro verder naar innovatieve oplossingen. Toen de Delftse Maria van Jessekerk uit 1882 scheuren begon te vertonen, is gekozen voor continue monitoring met een RASNIK-verplaatsingsopnemer. Dit zeer geavanceerde systeem heeft een nauwkeurigheid van 1 μm per meting en wordt ook gebruikt bij het onderzoek naar elementaire deeltjes.

Een 15 m lange scheur in de kleine toren rechts.


5

Opinie

Broersma en Fugro al 50 jaar samen sterk

‘Een goede ingenieur wil áltijd blijven ontdekken’ In 2012 bestaat Fugro 50 jaar. Klant van het allereerste uur is Broersma Ingenieursbureau voor Beton- en Staalconstructies uit Den Haag. Directeur ir. Andries Broersma geeft zijn visie op het belang van langdurige relaties, onderling vertrouwen en vooral… nieuwsgierigheid. Sinds 1956 werkt Broersma aan de voorbereiding van vrijwel alle gangbare bouwconstructies in de utiliteitsen woningbouw. Inmiddels zijn bijna 14.000 projecten voltooid. Vanaf 1962 werkt Broersma samen met Fugro. Directeur ir. Andries Broersma vertelt hoe het eerste contact tot stand kwam: ‘Mijn vader werkte samen met het Laboratorium voor Grondmechanica, wat nu GeoDelft is. Toen zijn vaste adviseur daar, Kees Joustra, in 1962 zijn eigen adviesbureau begon onder de naam Fugro, besloot hij ‘mee te gaan’. Ons bedrijf is van oudsher erg relatiegericht. In onze optiek is een stevige en langdurige relatie essentieel voor goede dienstverlening richting de opdrachtgever. Samen elkaar scherp houden om altijd naar de beste oplossing te zoeken. Niet te snel tevreden zijn, altijd proberen dingen wat meer tijd te geven, zodat je over een alternatieve aanpak kunt nadenken. Uiteraard is er soms haast en moet het gisteren klaar zijn. Maar het is ook prettig als je wat meer tijd krijgt om er samen over na te denken en te praten. Dat komt de kwaliteit van het resultaat vaak ten goede.’ 6


Nieuwsgierig blijven ‘Medewerkers in de Nederlandse bouwsector beschikken vaak over veelal mondeling overgeleverde kennis. Daarom praten wij ook liever met mensen op een werk, dan dat we naar een cursus gaan. Buiten kun je echt iets leren. Mensen op elk niveau kunnen beschikken over belangrijke (praktijk)kennis die leidt tot een efficiëntere aanpak of een betere oplossing. Het is zaak die kennis aan te boren en in te zetten. En dat lukt alleen als je investeert in een goede, wederzijds winstgevende relatie. Ik leer nog steeds elke dag, ook van een betonvlechter of een heibaas. Elke klus is bij ons uniek: je moet eigenlijk steeds een nieuwe oplossing voor een specifiek probleem vinden. Dan kun je je niet permitteren om altijd met één vaste standaardoplossing te werken. Je moet constant nieuwsgierig blijven, luisteren, willen blijven ontdekken. Dat geldt dus ook voor adviseurs, en Fugro doet dat heel goed.’

Een constructeur is in de ogen van velen een precieze rekenaar die 100% zekerheid biedt tegen risico’s. Klopt dat beeld volgens u? Broersma, lachend: ‘Welnee, wij zijn net echte mensen. Ook ik maak soms fouten. Met alleen rekenen en je strikt aan de normen houden, kom je er niet. Er moet ook een goede kwaliteitscontrole zijn. Ik vergelijk dat

weleens met het werk van luchtverkeersleiders. Die houden tientallen vliegtuigen in de gaten, kleine bliepjes op een beeldscherm. Maar als je continu elk vliegtuig afzonderlijk in beeld wilt houden, word je snel gek. Een goede luchtverkeersleider neemt alle bewegingen waar, ziet zelfs dat er een of twee zich niet geheel aan hun voorgeschreven baan houden, maar slaat niet bij het minste of geringste alarm. Want hij (of zij) weet dat de meeste kisten bij het volgende rondje van de radar weer op de goede koers zitten. Hij onthoudt wel alles wat hij ziet, en als twee of drie ‘rode lampjes’ elkaar opvolgen, grijpt hij in. In ons vak is het niet anders. Je hebt overzicht en technische kennis nodig, én fingerspitzengefühl. Niet bij elke overschrijding in paniek raken, wel permanent je antennes aan hebben staan. En je moet vertrouwen hebben in de uitvoerende mensen.’

Uw vakgebied is de afgelopen decennia sterk ver anderd. De automatisering heeft de productiviteit enorm vergroot. Professionalisering en procesgerichtheid hebben geleid tot een zeer efficiënte manier van werken die bouwwerken van hoge kwaliteit oplevert. Toch zit de bouwwereld nu in een enorme crisis. Hoe ziet volgens u de toekomst eruit? Broersma: ‘Eén ding is zeker; zoals het nu gaat, duurt het niet lang meer, dan is het echt allemaal over. De bouwsector zal zichzelf opnieuw moeten uitvinden. Ik weet niet hoe. Maar ik weet wel dat we in het verleden eerder crises hebben meegemaakt en dat we daar altijd sterker uit zijn gekomen. Dat zal nu ook gebeuren, alleen zijn de problemen veel breder en mondialer. Ik denk dat de eerste vraag is: ‘Wie gaat de oplossing vinden?’ Ik heb het idee dat de politici en de bankiers dat niet kunnen. Hier ligt wel een taak voor technici zoals wij, of andere mensen aan de basis van de echte economie.’

Kennis exporteren ‘Je moet optimistisch blijven: zolang er leven is, is er hoop. Het hoeft ook niet heel ingewikkeld te zijn. Wanneer je als land geld wilt verdienen, moet je exporteren. En heb je geen gewilde grond- of delfstoffen, dan moet je andere ‘harde’ producten ontwikkelen, zoals land- en tuinbouwproducten. Of kennis. Onze kennis over omgaan met water, bouwen in slappe grond en bescherming van het leven in een delta is door de eeuwen opgebouwd. Dat is ons gezamenlijke kapitaal, dat is goud waard. Onze regering zou zich veel meer

moeten richten op export van die kennis en vaardigheden. Gelukkig pakt NLingenieurs onder de bezielende leiding van Ed Nijpels dit onderwerp zeer voortvarend op. Nederland heeft een goede reputatie op watergebied, daar kun je echt geld mee verdienen.’

Als lid van de Beroepenveldcommissie van de Haagse Hogeschool heeft u invloed op de vaardigheden van de ingenieur van de toekomst. Wordt er in het onderwijs op de juiste zaken gelet? Broersma: ‘Na een periode met veel aandacht voor managementcompetenties is het onderwijs zich weer bewust aan het worden van het belang van een gedegen kennis van wiskunde, mechanica en materiaalkunde. Dit zal op korte termijn zijn terug te vinden in het onderwijsprogramma. In onze sector werk je met beton, staal, hout en grond. Het is dus voor alle partijen noodzakelijk dat je een aantal basisfeiten over de gebruikte materialen kent. Tegelijkertijd moet je ook beseffen dat het voor een adviseur beter is heel veel van één specifiek onderwerp te weten, dan een klein beetje van alles. Daar zit ook een belangrijk raakvlak met onze samenwerking met Fugro, immers een specialist pur sang. Ik weet wat ik aan hen heb en dat ze betrouwbare gegevens leveren. Maar ik weet ook dat ze altijd zullen proberen een betere (of goedkopere) oplossing te verzinnen, als dat voordeel biedt voor de opdrachtgever. Niet zozeer om er zelf beter van te worden, maar om de doorlooptijd of de kosten in de gehele keten te verkleinen.’

Toezicht ‘In Nederland bestaat de wens om alle risico’s uit te bannen. Dit heeft geleid tot enorm strenge normen en een veel te strikt toezicht. Dat betekent dat opdrachtgevers soms tot hoge kosten worden verplicht om relatief kleine risico’s zogenaamd voor 100% af te dekken. Wanneer je dan als adviseur onderbouwd kunt aantonen dat die risico’s niet aan de orde zijn, kun je veel winnen voor je opdrachtgever. Dat is echte meerwaarde. Dat krijg je alleen in een langdurige relatie, op basis van vertrouwen en elkaar iets gunnen. Dat hebben wij dus al 50 jaar met Fugro, en dat mag wat mij betreft nog best 50 jaar duren. Ik vind wel dat Fugro wat te bescheiden is. Ze zijn het grootste ingenieursbureau ter wereld, de marktleider op hun gebied. Daar mag je best wat meer voor uitkomen.’

50 jaar Fugro


7

BOAT-MAP: nieuwe meetmethode voor vaarwegen

Mobiel amfibisch scannen van waterwegen en oevers Mobiele laserscanning wordt steeds breder ingezet. Wat ruim vijftien jaar geleden begon als FLI-MAP, kreeg enkele jaren later een vervolg met DRIVE-MAP. Vooral de integratie van laserdata die is opgenomen vanuit de lucht én vanaf het land, is een pluspunt van deze manier van gegevensinwinning. De nieuwste ontwikkeling is BOAT-MAP: de combinatie van boven- én onderwateropnamen.

8


Met het DRIVE-MAP-systeem wordt het projectgebied al rijdend opgenomen vanaf de weg. Per vast interval worden overzichtsbeelden en gedetailleerde foto’s gemaakt, die de omgeving dekkend weergeven. Tegelijkertijd scant de laserscanner het gebied volledig in. De hiermee verkregen puntenwolk vormt de basis voor de topografische informatievoorziening. Bijvoorbeeld voor het vervaardigen van kaarten en hoogtemodellen, het bepalen van doorrijprofielen of voor gedetailleerde informatie ten behoeve van asset management.

De boven- en onderwaterwereld vanuit kikvorsperspectief

Zo wordt de wereld vanuit kikvorsperspectief veilig en efficiënt vastgelegd.

Mobiel amfibisch scannen De vraag naar topografische informatie wordt steeds groter, ook voor waterwegen. Daarbij gaat het zowel om de onderwatertopografie – bijvoorbeeld bodemmodellen voor baggerdoeleinden, oever- en damwandinspecties, enzovoort – als om gegevens van het vage overgangsgebied tussen nat en droog. Fugro springt in op deze behoefte met BOAT-MAP: mobiele laserscanning vanaf het water in combinatie met bathymetrie.

De praktijk: Ringdijk Zwanenburg Het inmeten van een volledig vaarwegprofiel, het bepalen van slibdiktes en het compleet vastleggen van oever, remmingswerken en doorvaartprofielen zijn arbeidsintensieve processen. De werkzaamheden kunnen bovendien worden bemoeilijkt doordat gebieden over land lastig toegankelijk zijn. Bij Zwanenburg is onlangs een BOAT-MAP-survey van de Ringvaart uitgevoerd waarbij de boven- én onderwatertopografie

in één gang zijn ingewonnen. Boven water is dat gebeurd met behulp van laserdata en onder water met multibeam-peilingen. Tijdens de verwerking zijn beide datasets naadloos op elkaar aangesloten tot één consistente en nauwkeurige puntenwolk. Uit deze dataset kan vervolgens efficiënt de benodigde topografische en bathymetrische informatie worden gehaald.

Actualisatie vaarweg-areaal De gecombineerde puntenwolk geeft een volledig beeld van de omgeving, gezien vanaf het water. Doordat beide werelden in één dataset zijn gecombineerd, is de opname zeer geschikt voor inventarisatie van het volledige vaarwegsysteem – mede dankzij de gedetailleerde fotobeelden. Door de opname vanaf het water uit te voeren, worden gebieden en objecten toegankelijk, die vanaf de weg of in het veld niet bereikbaar zijn. BOAT-MAP actualiseert nauwkeurig en in één slag het vaarweg-areaal. Een grote aanwinst dus voor beheerders van waterwegen.

Meer informatie: Pim Voogd, 070 317 0736, [email protected] Rikkert Wienia, 070 317 0758, [email protected] De installatie van het DRIVE-MAP-systeem op peilboot Leda.


9

Januaristorm levert waardevolle informatie op

‘Doe ons nog zo’n storm met hoogwater’ In de eerste week van 2012 werd Nederland er aan herinnerd dat veiligheid voor overstromingen niet altijd vanzelfsprekend is. In Friesland en Groningen waren er volop problemen als gevolg van hoogwater. In Woltersum en Tolbert dreigden dijken door te breken en verschillende dorpen werden geëvacueerd. In andere delen van Nederland werd dijkbewaking ingezet. Maar de storm had ook positieve kanten: de hoge waterstanden leverden waardevolle informatie op voor toekomstige dijkversterkingen. Fugro is al jaren betrokken bij vele facetten van dijkveiligheid en voert toetsingen uit van dijken, maakt dijkontwerpen, maar doet ook grensverleggend onderzoek naar toetsmethodieken en schadeexpertises. In Nederland zijn reeds honderden kilometers waterkering onderzocht en gemonitord. Deze gegevens zijn in een database opgeslagen, zodat ze snel benaderd kunnen worden. Bij een dreigende dijkdoorbraak is er namelijk à la minute behoefte aan betrouwbare gegevens. Donderdag 5 januari 2012

10


bleek weer hoe belangrijk het is dat deze gegevens paraat zijn. Voor een aantal projecten kwamen spoedaanvragen voor monitoring binnen. Omdat de locaties in de meeste gevallen al waren voorbereid, konden hier binnen een halve dag meetinstrumenten worden aangebracht

Fugro in de frontlinie Elders in deze Fugro Info is al uitgebreid verslag gedaan van de extra werkzaamheden die bij Dordrecht, in de Hoeksche Waard en op Voorne-Putten zijn verricht voor waterschap Hollandse Delta. Maar ook in NoordHolland, Gelderland en Groningen was Fugro paraat tijdens en na de storm.

Havendammen Den Oever In het kader van de versterking van de havendijk bij Den Oever (Noord-Holland) kunnen de havendammen een positieve rol hebben bij het breken van de golven. De stijghoogten van het water in deze dammen zijn van grote invloed in de sterkteberekeningen, maar informatie bij hoge buitenwaterstanden ontbrak. Op initiatief van

‘Op de beelden van het Eemskanaal zijn de zandzakken duidelijk herkenbaar’

Fugro zijn op donderdagmiddag 5 januari onder zeer barre omstandigheden (regen, harde wind, kou en intredende duisternis) meetelementen aangebracht in vier bestaande peilbuizen. Hierdoor kon nog nét tijdens hoogwater de hoogste waterstand worden gemeten. Tevens is de ontwikkelde luchtdruk in de havendam gemeten. Dit leverde waardevolle gegevens op over de stijghoogten die kunnen worden gebruikt voor verdere verbetering van deze dijk.

Eemskanaaldijken Door de verhoogde waterstand op het Eemskanaal in Groningen is de kanaaldijk bij Woltersum fors gaan lekken, waardoor Waterschap Noorderzijlvest tot evacuatie moest besluiten. Daarnaast zijn noodmaatregelen getroffen om de kans op een dijkdoorbraak te verkleinen. Een expert-team bestaande uit Martin van der Meer (Fugro), Meindert Van (Deltares) en Henk van Hemert (Stowa) is ter plaatse geweest om de situatie nader te beoordelen. Fugro had deze kanaaldijk in het verleden getoetst en kende daarom de opbouw van het dijklichaam en ondergrond goed. Ook de peilbuizen die eerder waren geplaatst, kwamen nu zeer goed van pas. Op grond van deze informatie, plus de waarneming op locatie, concludeerde het expert-team dat de noodmaatregelen van het waterschap afdoende

waren. Op dit moment is Fugro hier betrokken bij het vervangen van de noodmaatregelen door permanente verbetermaatregelen. Meteen nadat de wind is gaan liggen, heeft Fugro in samenwerking met Stowa, Waterschap Noorderzijlvest en waterbeheeradviseur SJF de dijken van het Eemskanaal driedimensionaal in kaart gebracht. Na een voorbereiding van één dag zijn op zondag 15 januari binnen 24 uur met een helikoptervlucht gegevens ingewonnen én geleverd. De complete set geeft zo snel, actueel en gedetailleerd een 3D-beeld van de dijk. Bij deze bliksemactie is gebruikgemaakt van het FLIMAP systeem in hoge resolutie. De beelden worden gebruikt voor gedetailleerd onderzoek naar mogelijke vervormingen en als input voor een REAL-analyse (Rapid Engineering Assessment of Levees). Met behulp van FLI-MAP Analyst zijn direct na verwerking van de hoogtegegevens voor elke twee meter van een verdacht dijkstuk bij Woltersum, dat hoge prioriteit had, dwarsprofielen gegenereerd. Deze profielen geven snel inzicht in de mogelijke veranderingen ten opzichte van de voorgaande meting. Ook is een verschilbeeld gemaakt dat snel de hoogteveranderingen ten opzichte van het AHN (2009) aangeeft. Op de beelden en in de profielen zijn de zandzakken nog duidelijk te herkennen.

Het installeren van gasbuizen en filters bij de Hondsbroeksche Pleij.


11

De gegevens zullen de komende tijd uitvoerig worden geanalyseerd. Op korte termijn verwacht men de eerste uitkomsten, die moeten bijdragen aan gedetailleerd inzicht in de huidige toestand van de dijken.

verband met het hoge water. Dit is vervolgens vijf werkdagen achtereen herhaald. Op deze manier ontstaat een goed inzicht in de relatie tussen hoogwater in de rivier en de stijghoogte en waterspanningen in de dijk.

Hondsbroeksche Pleij

Blij met hoogwater

Fugro heeft begin 2011 in opdracht van Waterschap Rijn en IJssel acht waterspanningsfilters voor geohydrologisch onderzoek geplaatst bij de waterkering Pleijdijk in Westervoort (Gelderland). De aanleiding voor het onderzoek was destijds het ontstaan van zand meevoerende wellen in de teen en het achterland van de Hondsbroeksche Pleij tijdens hoogwater.

Idealiter worden ruim vóór tot ver ná een voorzienbare hoogwatergolf metingen verricht met een datalogger of telemetrische loggerbox. Dit gebeurt bijvoorbeeld in het voorjaar, door het arriveren van smeltwater uit de Alpen. Op die manier kan elk uur (of desgewenst vaker) een meting worden vastgelegd, waardoor het inzicht in de relatie hoogwater en stijghoogte sterk wordt uitgebreid. Helaas is een situatie van extreem hoog water zoals begin januari 2012 iets moeilijker voorspelbaar. Maar het onvoorziene noodweer heeft wel veel waardevolle informatie opgeleverd, mede doordat verschillende waterschappen de afgelopen jaren al meetopstellingen hadden voorbereid die snel konden worden ingezet. Ook op dit gebied geldt dus: ‘Regeren is vooruitzien’.

Deze opstelling was bedoeld voor monitoring van de stijghoogten (waterspanning) in de verschillende grondlagen. Er werd loodrecht op de waterkering gemeten in twee dwarsprofielraaien, in elk waarvan vier filters waren aangebracht. De waterspanningsfilters zijn geplaatst met behulp van een minisondeerrups. Vervolgens is de waterspanning gemonitord door Waterschap Rijn en IJssel.

Meer informatie: In de eerste week van 2012 werd Fugro gevraagd met spoed de waterspanningen handmatig op te nemen in

Leo Zwang, 030 602 8175, [email protected]

‘Onderzoek en monitoring maken dijkversterking beter en efficiënter’ 12


Nieuwe kraanbaan voor Mebin-betoncentrale in Amsterdam

Met de magnetometerconus op zoek naar grondankers Eind 2011 heeft Fugro een geofysisch project uitgevoerd op het terrein van de Mebin-betoncentrale in Amsterdam-Noord. Dit gebeurde in opdracht van de firma Voorbij Betonsystemen, die hier de fundering voor een nieuwe kraanbaan gaat aanleggen. Daarbij vormden oude funderingen en andere ondergrondse objecten een flinke uitdaging. Maar daarmee maakte de magneto meterconus van Fugro korte metten. Op de projectlocatie aan het IJ wordt parallel aan de kade een nieuwe kraanbaan aangelegd om schepen te laden en te lossen. Ook komt hier een voorvultrechter voor het storten van de grondstoffen voor de betonfabricage. De oude kraanbaan is inmiddels gesloopt, maar in de ondergrond zijn nog oude funderingspalen aanwezig. En naast de huidige stalen damwand met grondankers bevindt zich in de ondergrond nog de oude damwand.

Grondankers Om de paallocaties voor de fundering van de nieuwe kraanbaan en de voorvultrechter te kunnen vrijgeven, was nauwkeurig en betrouwbaar geofysisch onderzoek noodzakelijk. Het is immers belangrijk dat de funderingspalen niet op de grondankers van de damwand worden geplaatst. Helaas zijn deze ankers destijds niet altijd volgens de bouwtekening aangebracht. Daardoor zijn de bestaande bouwtekeningen, mits sowieso aanwezig, bij deze vraagstukken niet toereikend.

Ondergrondse helling De helling van de conus tijdens het sonderen is van groot belang voor de interpretatie van dit werk. Het verschil in gemeten magnetische veldsterkte is namelijk aanzienlijk als de afstand tussen conus en object verandert. Als de conus ‘wegloopt’ van het object, wordt de afstand groter en daarmee het magnetisch signaal zwakker en daardoor ook de detectie van het object moeilijker.

‘Best fit’-interpretatie De gegevens zijn vervolgens geïnterpreteerd met speciale 3D-modelleringssoftware. Hiermee zijn door middel van de ‘best fit’-methode de exacte locaties van de ankerstangen bepaald. Na het modelleren van de gegevens bleek dat slechts enkele grondankers een andere richting en helling hebben dan op de bestaande tekening was aangegeven. Ondertussen zijn de nieuwe funderingspalen aan de hand van de nieuwe coördinaten precies en veilig langs de ankers geplaatst. Naast het meten van locaties van grondankers is de magneto meterconus ook zeer geschikt voor het bepalen van damwandlengten en paalpuntniveaus van funderingspalen.

Meer informatie: Chris van Isselt, 070 311 1446, [email protected]

Fugro heeft in het gebied waar de ankers zich bevinden, 94 sonderingen uitgevoerd met een magnetometer conus. Deze meet naast de puntdruk en de wrijvingsweerstand ook de magnetische veldsterkte in drie loodrecht op elkaar staande richtingen. Omdat de magnetometerconus ook naar beneden ‘kijkt’, kan op tijd worden gestopt als de sondering een anker of ander ondergronds object nadert. Op deze manier kunnen onveilige situaties worden voorkomen.


13

Langer en vitaler leven voor historische gebouwen door monitoring

‘Als de klokken luiden, beweegt de toren’ Van de scheve toren van de deels 12de eeuwse Sint Nicolaaskerk in Kampen – plaatselijk beter bekend als de Bovenkerk – werd al in de middeleeuwen melding gedaan. In de loop van de tijd zijn al verschillende herstelpogingen gedaan en vanaf 1999 wordt de toren nauwgezet gemonitord. Begin 2011 bleek dat de toren 30 mm was verzakt sinds 1999. Tegelijkertijd meldde de organist dat tijdens het luiden van de klokken gruis uit een scheur in de muur achter het orgel viel... De toren van de Sint Nicolaaskerk in Kampen kent een rumoerige geschiedenis. Sinds de eerste oprichting zijn geledingen toegevoegd en verwijderd en is gepoogd de fundering te herstellen. Aan het einde van de 17de eeuw is, vanwege een scheefstand van bijna 3 m in westelijke richting, een aantal klokken verwijderd. In dezelfde 14


periode is men erin geslaagd de toren weer enigszins recht te zetten. Sinds het begin van de 19de eeuw heeft de toren zijn huidige vorm en uiterlijk.

Grondonderzoek en monitoring In 1999 is grondonderzoek uitgevoerd, bestaande uit drie sonderingen. Ten behoeve van continue monitoring zijn toen aan de westelijke buitenzijde van de toren, bij een nieuw gebouwd ketelhuis, tien hoogteboutjes geplaatst. Bij de laatste herhalingsmeting, begin 2011, werd een zakking van circa 3 cm in zuidwestelijke richting geconstateerd. Toen de organist van de kerk ook nog meldde dat er tijdens het luiden van de klokken gruis uit een scheur achter het orgel kwam vallen, was het hoog tijd voor actie. Temeer omdat de eigenaar van de toren, de gemeente Kampen, van plan is het aantal klokken in de toren uit te breiden van vier naar acht stuks.

Advies Inmiddels was vastgesteld dat bij het luiden van de klokken in de scheur de beweging van de toren letterlijk voelbaar is. Fugro heeft toen voorgesteld het aantal hoogtebouten uit te breiden, om exact te kunnen meten wat het effect is van het luiden van de klokken op de scheur tussen toren en kerkgebouw.

Trilproef Bij dit project zijn verschillende disciplines van Fugro ingeschakeld, op het gebied van zowel geotechniek als geo-informatie en monitoring. De oorspronkelijke tien meetpunten aan de westzijde van de toren zijn aangevuld met een flink aantal hoogtebouten aan de binnenzijde van de toren en bij de kolommen van de kerk. Ook zijn in de galmgaten meetprisma’s geplaatst voor het meten van de scheefstand. Om het effect van het luiden inzichtelijk te maken is een proef uitgevoerd met acht trilmeetkasten, vier tiltsensoren en twee verplaatsingsopnemers. De trilmeetkasten zijn op verschillende punten en niveaus aan de klokkenstoel en de toren bevestigd. Het doel is na te gaan hoeveel trilling door de klokkenstoel wordt doorgegeven aan de toren en hoe zich dit verhoudt op het funderingsniveau. De tiltsensoren zijn elektronische waterpassen, die zó zijn geplaatst dat ze een beeld geven van de verplaatsing van de toren. Tot slot zijn bij de (duidelijk waarneembare) scheur twee verplaatsingsopnemers geplaatst, met een meetnauwkeurigheid van 0,01 mm. Voorafgaand aan het besluit over het plaatsen van de klokken zijn nu eerst metingen verricht van de huidige situatie. Aan de hand van de metingen van de hoogtebouten en de scheefstand, alsmede de analyse van de overige metingen, kan dan worden bepaald of nader onderzoek naar de fundering gewenst is. De uitgebreide kennis van Fugro over funderingen, geohydrologie en geotechniek kan zo helpen de levensduur van oude gebouwen flink te verlengen.

Meer informatie: Jasper Vosdingh Bessem, 026 369 8444, [email protected] Vincent Schuurmans, 070 311 1446, [email protected]

De Sint Nicolaaskerk in Kampen is een grote gotische kruisbasiliek.

‘Monitoring helpt de levensduur van oude gebouwen te verlengen’


15

Risico’s trillingen beheersbaar door monitoring en goede begeleiding

Twee woontorens naast een verhoogde spoorbaan De projectlocatie met op de achtergrond de uitbreiding van het Mondriaan College.

16

In het centrum van Den Haag wordt vlak naast een spoordijk in opdracht van DUWO een appartementencomplex gebouwd. Vanwege de nabijheid van een belangrijke spoorverbinding is er bij dit project extra aandacht voor het heien van de fundering. Temeer omdat eerder onder zoek en advies aangeven dat hier risico bestaat van schade door trillingen. Fugro begeleidt de bouwwerkzaamheden met de monitoring van het spoor en nabijgelegen ondergrondse brandstoftanks.

Uitdagende locatie

Het complex DUWO-torens bestaat uit twee woon torens voor 270 zelfstandige studentenwoningen en 332 kamers met gedeelde voorzieningen, op 23 woonlagen. Het project is een onderdeel van de ontwikkeling van de spoorstrook aan de westzijde van het station Hollands Spoor. De 70 m hoge DUWO-torens komen zo’n 10 tot 15 m van het spoor te staan, dat hier verhoogd is aangelegd. In de spoorstrook is ook een uitbreiding van het Mondriaan College gebouwd. De bouw is begin 2011 gestart en de torens zijn in 2013 klaar. Het project is een samenwerking tussen

Losse ondergrond


NS Poort, DUWO Studentenhuisvesting en de Limburgse woningcorporatie WoonGoed 2-Duizend. De woningen maken deel uit van 1.500 studentenwoningen die het Haagse college tot 2014 wil realiseren in de stad.

De woontorens komen op een uitdagende locatie in een drukke binnenstad. Zo bevindt zich vlak naast het verhoogde spoor een in bedrijf zijnd benzinestation met enkele ondergrondse brandstoftanks. Het baanlichaam wordt hier gekeerd door een betonwand die geplaatst is tussen HE-profielen en die in zeer slechte staat verkeert. In het verleden hebben in dit gebied verschillende kleine, vaak milieuvervuilende bedrijven gezeten, waaronder een autosloperij. Voor de start van de bouw is het terrein daarom gesaneerd.

In het verleden is op de projectlocatie grondonderzoek uitgevoerd, in de vorm van sonderingen. Hieruit bleek dat de grondslag met name bestaat uit matig vast tot vast gepakt zand, deels met silt en doorsneden door kleilaagjes. In 2011 is op het hooggelegen terrein

‘Trillingsmetingen toonden versnellingswaarden tot 6 m/s 2 aan’ meteen naast het spoor aanvullend bodemonderzoek uitgevoerd. Die sonderingen gaven aan dat de grond hier bestaat uit los gepakt zand. Door heiwerk kan los zand verdichten, waardoor de spoorbaan kan verzakken. Ter voorkoming van verdichting is als grenswaarde voor de versnelling een waarde van 1,5 m/s2 afgeleid.

Trillingsrisicoanalyse In 2006 waren voor de fundering van de DUWO-torens en de uitbreiding van het Mondriaan College prefabbetonpalen voorzien met een doorsnee van 450 mm en een lengte van circa 25 m. Fugro heeft voor de bouw van de nieuwe torens een trillingsrisicoanalyse uitgevoerd, om de kans op schade aan het spoor en in de omgeving aanwezige objecten te kunnen vaststellen. De conclusie was dat door het los gepakte zand in de ondergrond de risico’s voor het spoor groot waren. Daarom is geadviseerd de fundering uit te voeren met vibropalen. Ook bij het gebruik van die palen bestaat het risico dat heitrillingen optreden, maar die kunnen met een intensieve monitoring en begeleiding van het heiwerk goed worden beheerst. Uiteindelijk is voor de

DUWO-torens gekozen voor vibropalen met een doorsnee van 600 mm en een lengte van 26 m, die heiend zijn geïnstalleerd.

Deformatiemetingen In opdracht van NS Poort heeft Fugro een monitoringsplan opgesteld en verschillende adviezen voor grondkerende constructies uitgebracht. Van 2009 tot 2011 verzorgde Fugro de continue monitoring aan het spoor en bij de ondergrondse tanks, in de vorm van trillingsen deformatiemetingen. Omdat een verhoogde kans op schade was geconstateerd, zijn extra herhalingsmetingen van de deformaties aan het spoor gedaan en is de uitvoering van het heiwerk bijgestuurd. In de grond bij het spoor zijn versnellingswaarden tot 5 à 6 m/s2 gemeten, waardoor lokaal grondbreuk is opgetreden. Het talud is deels verzakt, maar niet afgeschoven. Uit de deformatiemetingen is gebleken dat de spoorstaven keurig op hun plek zijn gebleven en dat alleen een enkel portaal 8 mm is verplaatst. Met tijdige meldingen en bijsturing van de uitvoering (met name door het aanpassen van de valhoogte van het heiblok) is de hei-energie zoveel mogelijk beperkt. Hierdoor konden verdere deformaties worden voorkomen.

Meer informatie: Albert Jan Snethlage, 070 311 1169, [email protected]

De betonnen keerwand van het baanlichaam heeft zijn beste tijd gehad.


17

Specialistische 3D-controlemetingen

Staalconstructies aantoonbaar binnen de toleranties Staalconstructies treft men overal aan: op land, op zee, bij bruggen en bedrijfshallen, bij offshore windmolens en drijvende objecten. Voor stalen constructies is het van groot belang dat ze worden gebouwd binnen de opgegeven specificaties en toleranties. Om dit te controleren voert Fugro tijdens constructieprojecten regelmatig controle metingen uit met nauwkeurige meet apparatuur en zelf ontwikkelde software. Industriële metingen, waaronder ook staalmetingen, kenmerken zich doordat de te meten objecten (vaak) niet geo-gerelateerd zijn en in drie dimensies moeten worden gecontroleerd. Denk hierbij aan controle op rechtheid, onrondheid, haaksheid, parallelliteit, vlakheid en 3D-afstanden van de constructie. 18


‘Best-fit’ Met specialistische, door Fugro zelf ontwikkelde software, is het mogelijk verschillende onderdelen van een constructie betrouwbaar en correct aan elkaar te rekenen (3D-transformatie). Ook kunnen door de gemeten punten op een constructie ‘best-fit’ cirkels, vlakken en lijnen worden berekend. Zo kunnen per onderdeel de bijbehorende afwijkingen van de gemeten punten en objecten worden gerapporteerd. Door deze meetresultaten op locatie te verwerken en te rapporteren aan de opdrachtgever heeft deze continu controle over de kwaliteit van zijn (staal)constructie. Voor verschillende opdrachtgevers zijn al de nodige projecten uitgevoerd op het gebied van staalmaat voering. Voorbeelden daarvan zijn controlemetingen

aan de monopiles en jackets van offshore windmolens, staalconstructies van bedrijfsgebouwen en doorbuigingen van kranen.

Monopiles en jackets Zo is de onrondheid van monopiles op een aantal kritische locaties gecontroleerd met behulp van 3D-laserscanning, evenals de vlakheid van het hamervlak aan de bovenzijde. Een groot voordeel van de laserscanner is dat de controlemetingen overal ter wereld snel kunnen worden uitgevoerd wanneer een schip of platform in het kader van het reguliere werk ‘even’ in de haven is. Het ontwerp wordt daarna op kantoor uitgewerkt, zodat het schip niet stil hoeft te blijven liggen.

Staalconstructie nieuw bedrijfsgebouw Naast de maatvoering en controle aan offshore constructies heeft Fugro ook ervaring met controlemetingen aan de staalconstructie van nieuwe bedrijfsgebouwen. Per verdieping van een gebouw moet dan bijvoorbeeld de rechtstand van de kolommen worden gemeten, en de positie van iedere kolom ten opzichte van de stramienlijnen. Daarnaast is voor een uitbouw van de staalconstructie een aantal kolommen en horizontale draagbalken gemeten en gecontroleerd op doorbuiging. De meetresultaten zijn verwerkt en vergeleken met het ontwerp. De geconstateerde afwijkingen worden aan de constructeur gerapporteerd in een CAD-bestand.

Bij de assemblage van de jackets geeft Fugro tachymetrische ondersteuning en worden controlemetingen uitgevoerd in de verschillende productiefasen. Voor de productiemal van het jacket worden bijvoorbeeld de juiste hoeken aangegeven en gecontroleerd.

Schadebepaling

Ook worden vóór de samenvoeging controlemetingen uitgevoerd op de verschillende onderdelen van het jacket. De poten van het jacket worden zó gesteld dat de bovenzijde van het jacket op zee horizontaal kan worden geïnstalleerd. Uiteindelijk wordt voor vertrek uit het dok een definitieve controlemeting aan het jacket uitgevoerd. Deze finale ‘as-built-metingen’ aan het samengestelde jacket worden dan nog een laatste keer vergeleken met het 3D-ontwerp en gecontroleerd op de opgegeven toleranties.

De opgestelde meet- en verwerkingsprocedures hebben tot gevolg dat er betrouwbare metingen worden gerapporteerd. Daardoor kunnen opdrachtgevers de risico’s bij hun projecten beter beheersen. Naast de betrouwbaarheid is ook de hoge nauwkeurigheid van de metingen een absolute meerwaarde.

Verder hebben controlemetingen ook een grote waarde bij het vaststellen van vervorming en schades aan stalen constructies, bijvoorbeeld bij aanvaringen en verkeerde positionering van objecten.

Meer informatie: Erik Claassen, 076 543 1865, [email protected] Marc Dalstra, 076 543 1867, [email protected]

Plaatsing van een stalen constructie die in drie dimensies is gecontroleerd.


19

Gedetailleerde terreininformatie voor ontwerp en engineering

Elektriciteitstracé Zuid-West 380 kV in twee dagen gemeten TenneT beheert in heel Nederland de trans portnetten voor elektriciteit vanaf 110 kV (kilovolt). Omdat de vraag naar elektriciteit de komende jaren verder toeneemt, is uitbreiding van het huidige netwerk nodig. En nieuwe tracés vragen om nieuwe terreininformatie. Het landelijke net bestaat uit vier soorten hoogspanningslijnen en -kabels: verbindingen van 110 kV, 150 kV, 220 kV en 380 kV. Netbeheerder TenneT werkt met de grootst mogelijke zorg aan een betrouwbaar elektriciteitsnet. Door continu te investeren probeert men storingen of uitval zoveel mogelijk te voorkomen. Dit betekent in de praktijk dat TenneT veel aandacht besteedt aan het vergroten van de transportcapaciteit. Onder andere doordat de afstanden tussen de plaatsen waar elektriciteit wordt opgewekt en waar zij nodig

20


is, steeds groter worden, moet ook de capaciteit van het netwerk flink groeien.

Project Zuid-West 380 kV In de projecten Randstad 380 kV, Noord-West 380 kV en Zuid-West 380 kV werkt TenneT daarom aan de capaciteitsuitbreiding. Zuid-West 380 kV vormt daarbij de nieuwe bovengrondse hoogspannings verbinding tussen Borsele in Zeeland en West-Brabant. Eind 2016 moet deze lijn operationeel zijn. Nadat het tracé voor deze hoogspanningsverbinding ruwweg was vastgesteld, werd Fugro gevraagd om gedetailleerde terreininformatie te leveren voor verdere ontwerpen engineering-doeleinden.

Kwaliteitscontrole In overleg met het projectteam van TenneT is de uiteindelijke opnamestrook vastgesteld, waarna het

‘Doorhangende leidingen bij vorst of intensief stroomtransport’

tracé (120 km lang, 250 m breed) in twee werkdagen is ingemeten met het FLI-MAP-systeem. Naast laserdata zijn ook hoge resolutie-fotobeelden gemaakt, met een resolutie van 5 cm. Bij de eerste kwaliteitscontrole ter plekke werd vooral gelet op dekking van de opnamestrook, puntdichtheid en nauwkeurigheid van alle ingewonnen data. Daarna vond op het Fugro-kantoor in Leidschendam de verwerking naar eindproducten plaats.

Doorhangen en schommelen Voor een beheerder van hoogspanningsverbindingen is het van belang dat naast maaiveld-informatie ook alle objecten onder en in de buurt van een leiding nauwkeurig in kaart worden gebracht. Dit is nodig voor het bepalen van de noodzakelijke ‘basis-afstand’ tussen de leidingen en deze objecten. Deze moet zeer nauwkeurig worden gekozen, omdat deze afstand in werkelijkheid kan variëren, onder verschillende omstandigheden. Zo vertonen de geleiders, als er meer stroom doorheen gaat, enige mate van ‘doorhangen’. Dit gebeurt ook als zich ijs afzet op de leidingen. Hierdoor komen de leidingen dus dichter bij de grond te hangen. Daarnaast bewegen de leidingen heen en weer, onder invloed van de wind. Hierdoor kunnen niet alleen de objecten onder, maar ook meteen naast de leidingen worden geraakt.

Design uitwerken Met behulp van specifieke engineering software zoals Power Line System-CAD Drawing (PLS-CADD) kunnen dergelijke situaties worden gesimuleerd. Ook kan worden onderzocht wat de meest geschikte locatie is voor het plaatsen van een elektriciteitsmast. De uitgewerkte FLI-MAP-data is daarom omgezet naar PLS-CADD-formaat. De specialisten bij TenneT gebruiken deze data om de uiteindelijke design-plannen voor het Zuid-West 380 kV-tracé te kunnen uitwerken. De goede wederzijdse samenwerking en de veel zijdige toepassingsmogelijkheden van de FLI-MAPeindproducten hebben er inmiddels toe geleid dat TenneT ook het inmeten van het Randstad 380 kVproject aan Fugro heeft gegund.

Classificatie in: grond, leidingen, vegetatie, gebouwen, water en wegen.

Kartering en fotomozaïek van de gevraagde tracébreedte.

Eindproducten bij dit project waren o.a.: - Laserdata, inclusief kleurwaarden per laserpunt voor een nog betere interpretatie. - Beeldmateriaal: ortho-fotomozaïek en vóór- en neerwaartse foto’s en videobeelden. - Kartering en classificatie van de data. - Terreinmodellen.

Meer informatie: Suri Bayirli, 070 317 0712, [email protected]


21

Omgeving winkelcentrum ’t Loon nauwlettend gemonitord

‘Snelle mobilisatie spoedklus Heerlen’ Zondagavond 4 december jl. ging de telefoon bij Fugro. Of er snel iemand naar Heerlen kon komen, in verband met de verzakkingen in de parkeergarage onder winkelcentrum ’t Loon. De volgende ochtend om 8.00 uur begon een sloopplanvergadering, en nog diezelfde dag werd gestart met het installeren en operationeel maken van de monitoringsinstrumenten. Voor Fugro is het een bekend ritueel, aldus Jack Vogelaar, Business Development Manager Infrastructuur. ‘Vorig jaar moesten we hals over kop aan de slag bij de opgedreven tunnelelementen van de Vlaketunnel en nu dus voor deze ernstige verzakking in Limburg. Voor ons geen probleem, we kunnen snel schakelen en de juiste mensen en ons equipment op de juiste plek krijgen.’

Noodverordening De bodem onder het winkelcentrum ’t Loon is al langer in beweging. Dit leidde in het verleden tot spanningen en scheuren in de constructie. Eind augustus 2011 zijn weer flinke scheuren geconstateerd in kolommen in de parkeergarage. Men zocht de oplossing in injecties met tweecomponentenhars. Op 8 september bleek één kolom over de gehele doorsnede diagonaal gescheurd: de belasting rustte alleen nog op de wapening. Dit werd opgelost door het aanbrengen van stempels en 22


een betonomstorting. Maar ook dit was niet genoeg. Er bleven nieuwe scheuren ontstaan. Een deel van het winkelcentrum is daarom dinsdagmiddag 29 november ontruimd. Voor het hele complex werd op donderdag 1 december een noodverordening afgekondigd. Dat betekende dat het gebied voor iedereen verboden toegang was. De bewoners moesten in de nacht van vrijdag op zaterdag hun huis uit. De gemeente sloot het gas en de stadsverwarming voor het hele complex af.

Kolom losgeslagen Zaterdagmiddag 3 december is één kolom in het onveilige deel van ’t Loon bezweken. Ook is een deel van de grond verzakt, waardoor een gat werd geslagen van 5 m doorsnede en 0,5 m diep. Door tegendruk kwam een deel van de vloer omhoog. Het complex bestaat uit een parkeergarage, het eigenlijke winkelcentrum en een woontoren, de Homerusflat. Dit geheel is gebouwd in vier gescheiden compartimenten. Instorting van het aangetaste compartiment zou dus geen gevolgen hebben voor de andere drie. Daarom konden de bewoners van de appartementen en de winkeliers zondagochtend kort terugkomen om spullen op te halen. Slopers hebben de situatie op zondag 4 december beoordeeld. Al snel werd duidelijk dat gedeeltelijke sloop de meest veilige optie was.

Sloopplan De gemeente gaf de Vereniging van Eigenaren (VvE) tot maandag 5 december 12.00 uur om met een sloopplan te komen. De VvE heeft hiervoor bureau Hageman in de arm genomen, een specialist op het gebied van draagconstructies. Hageman nam die bewuste zondagmiddag contact op met Fugro. Op maandagochtend kwam Fugro met het technisch team bijeen om het sloopplan op te stellen. De gemeente wilde dat eventuele nieuwe scheurvorming of verzakking snel zou worden gedetecteerd. Daarom moest het plan duidelijk aangeven hoe het overblijvende deel van het complex zou worden gemonitord. In opdracht van de VvE is Fugro daarom een aantal zaken gaan monitoren. Zo zijn in de Homerusflat op de tweede verdieping in alle 22 kolommen hoogtebouten geplaatst die vanaf dat moment elke dag handmatig werden gemeten. Ook is hier een robotic total station geplaatst die automatisch continu zes kolommen controleert op verplaatsingen en zakkingen. Op de dertiende verdieping van dezelfde flat is over de dilatatievoeg aan weerszijden van de flat een automatische driedimensionale verplaatsingsopnemer aangebracht. Verder is in het deel van de parkeergarage dat niet gesloopt zou worden, een automatische robotic total station opgehangen. Daarmee worden twee rijen kolommen (acht en vijf stuks) gemonitord op zakken, verplaatsen en omvallen. Een groot filiaal van C&A bevindt zich voor de helft in het te slopen deel van het winkelcentrum. Op de onderste etage van het deel dat zou blijven staan, heeft Fugro zes kolommen gecontroleerd op omvallen. Dit gebeurde handmatig, eenmaal per dag. Naast het complex staat onder andere het recent verbouwde pand van Theater Heerlen, met een grote glazen pui. Mede vanwege de aanwezigheid in het theater van gevoelige apparatuur is besloten hier een trillingsopnemer te installeren. Over een bestaande scheur in de naastgelegen Schouwburg is een scheurmeter geplaatst, en ook is hier een trillingsmeter geplaatst. Daarnaast vroeg de gemeente Heerlen aan Fugro om in de naastgelegen Schouwburgflat en de Euterpeflat hoogtebouten te plaatsen en dagelijks te meten.

Automatische monitoring Het gehele monitoringsysteem is op 5 en 6 december geïnstalleerd en in werking gesteld. De laatste dagelijkse handmetingen zijn op 23 december uitgevoerd, toen

Winkelcentrum ‘t Loon (1965) is een van de oudste overdekte winkelcentra van Nederland. In 1985 is ‘t Loon getroffen door een grote brand waarna het opnieuw werd opgebouwd en geopend. Rond 2004 werd het winkelcentrum herontwikkeld, nu met 50 winkels, verbeterde parkeerfaciliteiten en een totale oppervlakte van 25.000 m2.

de bewoners weer hun huizen in mochten. De Fugromeetploegen verrichten momenteel nog eenmaal per week handmatige metingen. De automatische metingen lopen vanaf begin december continu door. De meetdata worden verzonden naar de server in Leidschendam voor verdere bewerking en interpretatie. De opdrachtgevers kunnen de gegevens 24 uur per dag, zeven dagen per week bekijken op een beveiligde website. Uiteraard zijn er waarschuwingsniveaus aangebracht, zodat er automatische meldingen worden verzonden bij het overschrijden van bepaalde grenswaarden. De waargenomen bewegingen hebben de alarmwaarden tot nu toe niet bereikt, laat staan overschreden. De sloop is inmiddels afgerond en de aannemer heeft in januari een nieuwe buitenmuur gebouwd aan het deel van het winkelcentrum dat niet is gesloopt. Op 11 februari jl. is het winkelcentrum weer opengesteld.

Sonderingen Op verzoek van de VvE heeft Fugro direct na de sloop met spoed diepzware sonderingen uitgevoerd. Hiermee kon snel en eenvoudig de omvang van ondergrondse verstoring in kaart worden gebracht en was een verantwoorde vrijgave van het complex mogelijk.

Meer informatie: Jack Vogelaar, 070 317 0934, [email protected]


23

Cursus moderne dijkenbouw De komende jaren moeten veel dijken in Nederland worden versterkt. Dit is specialistisch werk, waarbij gelukkig kan worden gebruik gemaakt van eeuwenlange ervaring. Helaas is deze waardevolle oude dijkenkennis niet altijd even goed vastgelegd en raken nuttige praktijkervaringen uit bijvoorbeeld de Deltawerken en de Zuiderzeewerken op de achtergrond. Tegelijkertijd is wereldwijd de afgelopen jaren juist veel nieuwe technische kennis over dijkversterkingen ontwikkeld.

De cursus vindt plaats op 18, 19 en 25 april 2012 en wordt gecoördineerd door Stichting PostAcademisch Onderwijs. Inschrijven is mogelijk via www.pao-tudelft.nl.

Meer informatie: Werner Halter, 030 602 8175, [email protected]

Daarom organiseert Fugro samen met Waterschap Rivierenland een cursus ‘Uitvoeringsaspecten bij dijkversterkingen’. Tijdens de cursus zullen verschillende partijen vanuit diverse invalshoeken belichten hoe een dijkversterking met moderne technieken het beste kan worden doorlopen. Op die manier kan de oude ervaringskennis worden gekoppeld aan de nieuwste technologische inzichten. Het programma wordt afgesloten met een excursie naar dijkversterking BAS: het versterkingsproject aan de Lekdijk, bij Bergambacht, Ammerstol en Schoonhoven. De ervaringen van de opleiding worden meegenomen in een nieuw CUR-handboek Dijkenbouw.

Vind al onze technologieën, kennis en werkgebieden op www.fugro.nl

Kalender 2012

Fugro GeoServices is de komende periode vertegenwoordigd op de volgende evenementen, congressen en/of beurzen:

GBI-dag

Civiele Bedrijvendagen

15 maart 2012 Congrescentrum De Reehorst, Ede gbidag.gbinet.nl

24 en 25 mei 2012 TU, Delft www.ps.tudelft.nl/bdc

Kennisdag Inspectie Waterkeringen

Nationale kennisdagen voor riolering & stedelijk watermanagement

29 maart 2012 Burgers Zoo, Arnhem www.inspectiewaterkeringen.nl

7 juni 2012 Jaarbeurs, Utrecht www.rio-kennisdagen.net

Meer informatie op WWW.FUGRO.NL Correspondentie-adres: Fugro GeoServices Postbus 63, 2260 AB Leidschendam T 070 311 1333 E [email protected]

Redactie: mw. R. Lancel, ing. M. Pehlig, Ph. Reedijk. Interviews, eindredactie, vormgeving en productie: Maas Communicatie, Rotterdam.

FUGRO INFO nr 1 maart 2012 Deze Fugro Info wordt in een oplage van 11.000 stuks verspreid onder relaties en medewerkers van de FugroGroep Nederland. Overname van (delen van) artikelen is toegestaan indien de bron wordt vermeld.

Fotos: Maas Communicatie Fugro Ratio Survey - Klaas Bontje Shell Anita Hondong

INFO FUGRO. in nederland. Monitoring van oude gebouwen. Trillingsrisico s bij spoorbaan. 3D-controle staalconstructies. Jaargang 23 nr 1 maart 2012

Recommend Documents