Influenza... Informatie van de FOD Volksgezondheid. Wat is een grieppandemie?

Influenza ... Informatie van de FOD Volksgezondheid.

Wat is een grieppandemie? Een nieuwe griep die zich heel snel verspreidt in bijna alle landen van de wereld. Grieppandemieën worden veroorzaakt door het opnieuw opduiken van een oude of het ontstaan van een nieuwe influenza-A-virus stam, waarvoor geen of bijna geen immuniteit bestaat onder de wereldbevolking. Grieppandemieën tasten meer mensen aan, veroorzaken ernstiger ziekte en meer maatschappelijke ontwrichting dan de gewone griep die elke winter bij ons voorkomt. Hoe dikwijls komt zo een grieppandemie voor? Er verlopen meestal enkele decades tussen twee grieppandemieën. Er waren drie grieppandemieën in de vorige eeuw.

staande tabel. ‘Gewone griep’ komt bij ons in meer of mindere mate in de winter voor. In het zuidelijk halfrond circuleert het griepvirus tijdens onze zomermaanden. Bij risicopersonen kan een gewone griep ernstige ziekte veroorzaken maar voor de meesten onder ons is dit geen levensbedreigende situatie. Elk jaar wijzigt de circulerende virusstam, doch dit kan vrij goed ingeschat worden zodat een gepast vaccin tijdig kan gemaakt worden. Een grieppandemie wordt veroorzaakt door een influenzavirus dat totaal verschillend is van recent circulerende virusstammen. Deze wijzigingen kunnen niet voorspeld worden op dezelfde wijze als voor de jaarlijks opduikende griepvirussen, zodat geen gepast vaccin op voorhand kan gemaakt worden.

Jaar

1918-1919

1957-1958

1968-1969

Grieptype Waarschijnlijke oorsprong Wereldwijd aantal doden

‘Spaanse’ Onzeker* 50 tot 100 milj.

‘Aziatische’ China 1 miljoen

‘Hong Kong’ China 1 miljoen

Hoe zullen we weten dat een grieppandemie begonnen is?

De Wereldgezondheidsorganisatie registreert wereldwijd alle influenzavirus activiteit. De start van een pandemie zal *de eerste geregistreerde gevallen waren in Europa en Amerika door de WGO aangekondigd worden. De regeringen worWanneer verwachten we een nieuwe grieppandemie? den hier het eerst van op de hoogte gebracht. Niemand weet dit met zekerheid. De intervallen tussen de vorige pandemieën hebben geen herkenbaar patroon. Een grieppandemie volgt niet steeds het jaarlijkse patroon van een gewone griep. Wat is het verschil tussen een ‘gewone’ griep en een grieppandemie? De belangrijkste verschillen zijn samengevat in de onder-

Kan een grieppandemie voorkomen worden? Ten allen tijde worden internationaal belangrijke inspanningen geleverd om een pandemie in de kiem te smoren. Doch het griepvirus is een zeer besmettelijk virus en aangezien het grootste deel van de wereldbevolking gevoelig is voor een nieuw griepvirus, zal bij pandemie de verspreiding hoogstwaarschijnlijk maar zeer tijdelijk ingedijkt kunnen worden. Spoedgevallen JG 24 Nr. 4

121

Hoe kan een pandemie België bereiken? Hoogstwaarschijnlijk zal een grieppandemie ons land bereiken doordat mensen een besmetting oplopen in het deel van de wereld waar het virus al erg circuleert. Bij afreis naar ons land introduceren zij het virus. Hoe zullen we weten dat de pandemie België bereikt heeft? België heeft een goed systeem voor de bewaking van het influenzavirus opgezet. Er is een netwerk van virologische laboratoria die alle ongewone analyses dadelijk rapporteren aan het nationaal influenzacentrum voor precieze identificatie. Dit zal er toe bijdragen om een pandemisch griepvirus snel op het spoor te komen.

Welke invloed zal een pandemie op de gezondheidszorgstructuur hebben? Een pandemie zal de gezondheidszorg aanzienlijk onder druk zetten. Een snel stijgend aantal mensen met griep zullen immers een behandeling nodig hebben thuis, in een instelling of in het ziekenhuis. De ziekenhuizen hebben een medisch interventieplan dat bij de aanvang van een pandemie zal opgestart worden. Welke invloed zal een pandemie op de handel hebben?

Dit zijn schattingen die we afleiden uit vorige pandemieën, doch op het ogenblik dat de pandemie zich voordoet zal hierover met meer zekerheid informatie verspreid worden.

Elke pandemie is anders. Het is enkel nadat de evolutie van de pandemie duidelijker wordt dat de invloed op de handel kan vastgesteld worden. Afwezigheid op het werk zal grotendeels afhangen van de leeftijdsgroep die het meest gevoelig zal zijn voor het nieuwe virus. Gelijktijdige afwezigheid van een groot aantal personen op het werk kan zorgen voor een grote ontwrichting van de arbeidsprestaties, zelfs bij niet-noodzakelijk personeel. Het transport en de levering van materialen zullen sterk gereduceerd zijn, mogelijk wordt er een beperking van verplaatsingen opgelegd. Hoewel de afwezigheid van kinderen op school niet dezelfde rechtstreekse impact heeft als bij volwassenen, zou dit indirect hetzelfde effect kunnen hebben aangezien deze kinderen moeten verzorgd worden.

Wie heeft het meest risico om ziek te worden tijdens een pandemie?

Hoe zullen andere sectoren van de samenleving getroffen worden?

Het is typisch voor een pandemie dat iedereen ziek kan worden. Het is immers een nieuw virus waarvoor wereldwijd niemand immuun is. Bepaalde groepen of leeftijdsgroepen kunnen gevoeliger zijn dan anderen voor het virus. We zullen dit enkel met zekerheid weten op het ogenblik dat het virus begint te circuleren.

Een pandemie heeft een invloed op alle sectoren van de samenleving door de ziekte zelf maar ook door mogelijke reisbeperkingen, beperkt openbaar transport en uitgestelde leveringen….

Hoe lang zal de pandemie aanhouden in België? Waarschijnlijk zal de volgende pandemie, zoals de vorige, in Azië ontstaan. Van daaruit zal de pandemie ons mogelijk binnen de tien weken bereiken. Dergelijke uitbraken duren doorgaans 2-3 maanden. Het is mogelijk dat er ons enkele weken of maanden later een tweede golf van de pandemie bereikt.

Hoeveel mensen in België zullen waarschijnlijk griep krijgen tijdens een pandemie? Gegevens uit voorgaande pandemieën tonen aan dat ongeveer een vierde (25%) van de bevolking griep zal krijgen, doch het kan ook meer zijn. Hoeveel mensen zullen er mogelijk sterven? Dit hangt af van een aantal factoren zoals hoe ziekmakend (virulent) het nieuwe virus zal zijn, welke leeftijdsgroepen er meest vatbaar zijn, wanneer het vaccin zal beschikbaar zijn, hoe efficiënt antivirale geneesmiddelen zullen blijken en hoeveel mensen deze tijdig zullen kunnen nemen. Afgaande op de drie grieppandemieën van de vorige eeuw kan bij de volgende pandemie een vijfde tot een derde van de wereldbevolking besmet raken. Bij een inschatting voor ons land komt dit neer op twee tot drie miljoen zieken, die allen binnen dezelfde periode van 8 tot 12 weken in bed of in het ziekenhuis zullen terechtkomen. Mogelijks zullen er hiervan 20.000 sterven.

122

De WGO houdt er rekening mee dat er wereldwijd twee tot zeven miljoen griepdoden zullen zijn.

Spoedgevallen JG 24 Nr. 4

Idealiter zou er een duidelijk onderscheid moeten worden gemaakt tussen ontwrichting die louter hinderlijk is en ontwrichting die (rechtsreeks of onrechtstreeks) levensbedreigend is en / of een gevaar betekent voor de structuur van de gemeenschap. In de praktijk is dit echter zeer moeilijk te bepalen. Zullen er reisbeperkingen opgelegd worden? Als een pandemie buiten België begint, zal er hoogstwaarschijnlijk een negatief reisadvies uitgevaardigd worden naar de betrokken regio’s. Later, afhankelijk van de evolutie van de pandemie, kan het noodzakelijk blijken om de verplaatsing van mensen in België zelf te beperken om de verspreiding van de ziekte te voorkomen of alleszins te reduceren. Welke voorbereidingsplannen bestaan er op internationaal vlak tegen een pandemie? Rekening houdend met de mondiale aard van een grieppandemie, is er nood aan internationale samenwerking om te komen tot degelijke preventie- en controlestrategieën.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) heeft richtlijnen opgesteld om pandemische situaties aan te pakken, en heeft sinds 1952 een wereldwijd ‘Influenza Surveillancenetwerk’ ontwikkeld. Surveillancesystemen werden eveneens ontwikkeld in de VS - de Centers for Disease Control and Prevention (CDC) – en in Europa het European Influenza Surveillance Scheme (EISS). Het Belgische nationale surveillanceprogramma neemt actief deel aan systemen van de WGO en het EISS. De verkregen gegevens worden samengevat en zijn makkelijk toegankelijk via internet. Internationale relaties vergemakkelijken studies en uitwisseling van gegevens over landsgrenzen heen. Eén van de belangrijkste doelstellingen van het grieppandemiedraaiboek van de Europese commissie is eventuele conflicten tussen de verschillende nationale draaiboeken te vermijden. Welke voorbereidingsplannen hebben we in België tegen een pandemie? In 1996 werden in België de eerste stappen voor een griep pandemieplan genomen, wat leidde tot een voorontwerp in 1998 . In juni 2004 gaf de Hoge Gezondheidsraad een positief advies over een uitgewerkt plan. Onlangs werd het plan herwerkt in functie van de recente wetenschappelijke ontwikkelingen. Het doel van het Belgisch draaiboek is een tijdige en efficiënte nationale reactie op een influenzapandemie te vergemakkelijken. Het biedt een algemeen kader voor een geïntegreerde nationale aanpak, aangepast naargelang de dreiging en de evolutie van de pandemie. Het plan beoogt de reductie van de gevolgen op de volksgezondheid en de mogelijke maatschappelijke ontwrichting door destabilisatie van de basisdiensten. Dit gebeurt door de zorgsector en de maatschappij continu voor te bereiden. De Hoge Gezondheidsraadgeeft advies voor het voorzien van antivirale geneesmiddelen en vaccinatie. Maatregelen om de verspreiding in te dijken zoals beperking van massamanifestaties, openbaar transport of het sluiten van scholen zullen naargelang de situatie toegepast worden. Het draaiboek voor een influenzapandemie past binnen het Nationaal Interventieplan (NIP / PUI) en het Medisch Interventieplan (MIP / PIM). Het biedt eveneens de context waarin subnationale structuren (de drie Gewesten, de drie Gemeenschappen, Provincies en Gemeentes) hun eigen plannen moeten ontwikkelen voor het verstrekken van medische en maatschappelijke diensten. Op een adequate manier omgaan met een influenzapandemie vereist vanzelfsprekend een gecoördineerd antwoord dat verder gaat dan enkel de gezondheidssector.

Heeft België een voorraad antivirale geneesmiddelen? Ja, er is een voorraad antivirale geneesmiddelen voor dringend gebruik. De regering overweegt om deze voorraad te verhogen. De Hoge Gezondheidsraad brengt hierover advies uit. Hebben antivirale geneesmiddelen bijwerkingen? De antivirale geneesmiddelen die het meest zullen gebruikt worden tijdens een pandemie worden meestal goed verdragen. In bepaalde gevallen kunnen bijwerkingen zoals misselijkheid en braken optreden. Waarom maken we geen vaccin tegen een grieppandemie? Omdat hett een nieuw virus betreft dat op heden niet beschikbaar is en we niet kunnen voorspellen hoe de samenstelling van het virus exact zal zijn. Om een goed vaccin te kunnen ontwikkelen moet men over het virus beschikken en de genetische structuur kennen. Hoe lang zal het duren om een grieppandemie vaccin te maken? Volgens de huidige internationale mogelijkheden zal het, vanaf het ogenblik dat de pandemie van start gaat, minstens vier tot zes maanden duren om het vaccin te produceren. De productie kan verder vertraagd worden door onvoorziene technische problemen. Zijn we zeker dat we voldoende vaccins zullen ter beschikking hebben? Nee, momenteel niet, maar er zullen meer vaccins nodig zijn dan wat we jaarlijks gebruiken. Er is op Europees niveau overleg met de industrie en ook onze regering denkt eraan dit te doen. Er is een werkgroep opgestart die deze problematiek bestudeert. Betekent dit dat er prioriteit zal gesteld worden voor bepaalde doelgroepen? Ja, waarschijnlijk zullen bepaalde groepen voorrang moeten krijgen. Dit zijn in de eerste plaats de gezondheidswerkers omdat die de opvang van de zieken moeten aankunnen en opdat ze door hun veelvuldige contacten de verspreiding niet zouden in de hand werken. Ook personeel dat instaat voor de basisdiensten en de groep mensen die het meest risico lopen om zeer ernstig ziek te worden zullen gevaccineerd worden.

Wat zijn antivirale geneesmiddelen?

Hoe zal je weten wat je moet doen?

Een antiviraal geneesmiddel is een speciale medicatie voor de behandeling van bepaalde virale ontstekingen. Ze zullen een rol spelen in de behandeling van een pandemische griep. Er wordt verwacht dat het gebruik van antivirale geneesmiddelen de duur van de ziekte zal inkorten, de ziektetekens zal milderen en de complicaties en ernst van de ziekte zal verminderen. Ze kunnen eveneens gebruikt worden om griep te voorkomen, voornamelijk in de aanvangperiode van een grieppandemie.

Er zal regelmatig berichtgeving zijn via de televisie, radio en de websites van de overheid waarbij verteld wordt wat er precies aan de hand is en wat je moet doen. Mensen die geen dringende hospitalisatie nodig hebben, zullen aangeraden worden thuis te blijven. Een telefonische hulp- en informatiedienst zal ter beschikking staan voor advies. Zijn er andere maatregelen die kunnen genomen worden?

Spoedgevallen JG 24 Nr. 4

123

Andere maatregelen om de verspreiding in te dijken zoals beperking van massa manifestaties, openbaar transport of het sluiten van scholen zullen naargelang de situatie toegepast worden. Hoe kan ik mijn eigen risico om ziek te worden verminderen en mijzelf en mijn omgeving beschermen? •Bedek mond en neus als je moet niezen. •Bij het snuiten van je neus gooi je best het papieren zakdoekje dadelijk in een vuilnisbak. •Was je handen veelvuldig – voornamelijk als je van buiten komt •Vermijd je ogen, neus of mond aan te raken •Vermijd voor zover je kan naar massabijeenkomsten te gaan • Blijf thuis als je ziek bent, voornamelijk als je hoest en koorts hebt, rust, neem koortswerende middelen en drink voldoende. Hierdoor zal je sneller genezen en help je de infectie niet verder verspreiden Wat doet de internationale gemeenschap om de huidige uitbraken van aviaire influenza-A-H5N1 in Azië in te dijken? De verschillende internationale organisaties volgen de uitbraken op de voet en geven steun en advies aan de getroffen landen. De beste oplossing om de epidemie te stoppen, is het zo snel mogelijk doden en vernietigen van alle geïnfecteerde dieren om te voorkomen dat de ziekte zich verder verspreidt. Het vaccineren (met het klassieke humane griepvaccin) van mensen die werken in de besmette pluimveebedrijven en aan de opruiming deelnemen kan nuttig zijn om het ontstaan van nieuwe virussen waar mensen vatbaar voor zijn te helpen voorkomen. De Wereldorganisatie voor dierengezondheid ( OIE) geeft een actuele lijst van de landen die getroffen worden door een vogelgriepvirus.

Preventieve maatregelen zijn genomen om te vermijden dat deze vogelgriep in België uitbreekt. Deze zijn onder meer: een tijdelijk verbod van invoer van gevogelte uit de risicolanden, advies voor vertrekkende en aankomende reizigers vanuit het gebied (web, reisadvies federale overheidsdienst Buitenlandse zaken , affiches in de luchthavens, informatie in het journaal,…) De nationale stuurgroep voor preventie van een grieppandemie wordt regelmatig samengeroepen om de minister te adviseren over de te nemen maatregelen. De ontwikkelingen op wereldniveau worden van zeer nabij opgevolgd. De preventieplannen worden naargelang de evolutie van de dreiging geactualiseerd en volgens de gewijzigde internationale adviezen van onder meer de Wereld-gezondheidsorganisatie aangepast. België heeft een systeem van verhoogde waakzaamheid ingesteld om de griepvirusinfecties vroegtijdig op te sporen, zowel bij de dieren als bij de mens. De problematiek van vogelgriep bij dieren wordt van dichtbij door het Federaal Voedselagentschap ( FAVV) opgevolgd. Er zijn maatregelen genomen om de kans op invoer van het virus te reduceren. De stalen van dieren worden onderzocht in het nationaal referentielaboratorium Centrum voor Onderzoek in Diergenees-kunde en Agronomie (CODA). De waakzaamheid voor menselijke besmettingen met alle typen van griepvirussen wordt opgevolgd door het Wetenschappelijk Instituut voor Volksgezondheid (dat ook de menselijke stalen onderzoekt). De verschillende overheidsdiensten die instaan voor de volksgezondheid (zowel de gemeenschappen als de federale cel medische bewaking) zijn hierbij betrokken. Als er toch infectiehaarden vastgesteld worden zullen waarschijnlijk maatregelen worden genomen zoals vorig jaar: alle personen die in contact geweest zijn met de zieke dieren, mensen die op een besmet bedrijf wonen en alle particulieren bij wie dieren geruimd zijn (mensen die effectief contact gehad hebben) zullen preventief gevaccineerd worden en de mogelijkheid krijgen preventief antivirale geneesmiddelen te nemen.

In Europees verband is er een importstop voor siervogels en levend pluimvee uit Azië.

Reisadvies

Welke maatregelen had België genomen tegenover de recente dreiging die uitging van de gevaarlijke vogelgriep, aviaire influenza-A-H5N1, in Azië ?

Net zoals de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) vaardigen de Europese landen momenteel geen negatief reisadvies naar Aziatische landen uit ( FOD Buitenlandse zaken) .

De Dienst Gezondheidsmonitoring van de federale overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu en het Wetenschappelijk Instituut voor Volksgezondheid (WIV), bijgestaan door talrijke wetenschappelijke experts van de universitaire instellingen en het Tropisch Instituut, houden de ontwikkelingen rond de vogelgriep in de gaten. Op dit moment is voor België geen reden tot zorg. Wel heeft de minister van Volksgezondheid een aantal maatre-

124

gelen getroffen:

Spoedgevallen JG 24 Nr. 4

Wel wordt aangeraden pluimveemarkten en bedrijven te vermijden en een strikte basishygiëne na te leven.

GL inkt



Internationale websites Wereldorganisatie voor dierengezondheid ( OIE) http://www.oie.int/eng/press/en_press.htm Wereldgezondheidsorganisatie ( WHO) http://www.who.int/csr/disease/avian_influenza/en/ De Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties ( FAO) http://www.fao.org/ Belgische websites Federale Overheidsdienst Buitenlandse zaken (FOD Buitenlandse zaken ) http://www.diplobel.fgov.be/nl/travel/default.asp Nationaal griepcentrum ( WIV) http://www.iph.fgov.be/epidemio/epinl/iranl/result.htm Influenza info Nationaal Griepcentrum http://www.iph.fgov.be/flu/NL/13NL.htm Het voedselagentschap ( FAVV) http://www.favv.be/

Al deze links, en meer.... kunnen aangeklikt worden op de gekende website http://www.vvvs.be ! Kies Surfplank en kijk onder de rubriek Griep...

Spoedgevallen JG 24 Nr. 4

125