Individuele voortzetting in het kader van arbeidsongeschiktheidsverzekeringen

Faculteit Wetenschappen Actuariële wetenschappen

Individuele voortzetting in het kader van arbeidsongeschiktheidsverzekeringen. Eindverhandeling ingediend met het oog op het behalen van de graad van Gediplomeerde in de Gespecialiseerde Studies van de Actuariële Wetenschappen

Sara Hofman Promotor: Prof. Dr. Paul Van Goethem

Academiejaar 2008-2009

Dankwoord

Vooreerst wil ik mijn promotor Prof. Dr. Paul Van Goethem bedanken. Verder wens ik mijn collega’s bij Fortis Insurance Belgium bedanken voor het aanreiken van het onderwerp en hun kennis. Tenslotte dank ik ook mijn familie.

Inhoudsopgave

Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4

1

Arbeidsongeschiktheidsverzekering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1 Arbeidsongeschiktheidsverzekering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1.1 Looptijd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1.2 Individuele en collectieve verzekeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1.3 Soorten renten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2 Uitkeringen Belgische sociale zekerheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2.1 Zelfstandigen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2.2 Werknemers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6 6 6 6 7 8 9 10

2

De wet Verwilghen over individuele voortzetting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1 Waarborg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1.1 Gelijksoortige waarborg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1.2 Garantie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2 Termijnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3 Looptijd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4 Informatieplicht van de verzekeraar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4.1 Bij aansluiting bij een collectief contract . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4.2 Bij het aanbod . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.5 Premie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

12 12 12 12 13 13 13 13 14 14

3

Parameters die invloed kunnen hebben op de beslissing van de verzekerde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1 Gezondheidstoestand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2 Schadegeval voor afloop van termijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3 Gezinssituatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4 Schulden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

16 16 17 17 18

Premieberekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1 Factoren die het risico mee bepalen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

19 19

4

Inhoudsopgave

5

3

4.1.1 Leeftijd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1.2 Eigen risicotermijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1.3 Soort dekking en rente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1.4 Beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1.5 Gezondheidstoestand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1.6 Geslacht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2 Technische gegevens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3 Een model voor premieberekening van een individuele arbeidsongeschiktheidsverzekering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3.1 Invaliditeitsrente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3.2 Premiebetaling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3.3 Koopsom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3.4 Jaarpremie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4 Aanpassing antiselectie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4.1 Slechtere gezondheidstoestand bij aanvang . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4.2 Schadegevallen voor afloop termijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

19 19 20 20 20 20 20 23 23 23 24 24 25 25 25

Voorbeeldresultaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.1 Gebruikte cijfers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2 Bespreking tarief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3 Vergelijking tarief met individuele arbeidsongeschiktheidsverzekering 5.4 Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

27 27 30 30 33

Bijlage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

34

Referenties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

39

Inleiding

Als iemand als gevolg van een ziekte of een ongeval niet langer in staat is om te blijven werken, verliest die persoon een groot deel van zijn inkomen. Daarom kan het wenselijk zijn om zich te verzekeren tegen dit inkomensverlies via een arbeidsongeschiktheidsverzekering. Sommige werkgevers kiezen ervoor om voor hun werknemers een arbeidsongeschiktheidsverzekering af te sluiten. Wanneer een werknemer niet langer voor deze werkgever werkt, verliest hij echter ook het voordeel van deze verzekering van zijn vroegere werkgever. Deze laatste heeft er immers niet langer baat bij om zijn vroegere werknemer te verzekeren. De eventueel nieuwe werkgever heeft ook niet altijd dezelfde verzekeringen afgesloten als de vorige. Hierdoor kan het gebeuren dat de werknemer niet langer verzekerd is tegen arbeidsongeschiktheid terwijl hij dat voor zijn vertrek wel was. Wanneer de werknemer toch wenst om verzekerd te blijven, kan hij zelf een nieuwe verzekering afsluiten. Vóo´ r de wet Verwilghen1 [6] kon de gekozen verzekeraar hem een medisch onderzoek voorleggen of kon de verzekeraar zelfs weigeren om hem te verzekeren. Dankzij deze wet is de verzekeraar van de vorige werkgever nu verplicht om het risico te aanvaarden en mag er niet langer gekeken worden naar de veranderde gezondheidstoestand van de werknemer. Het contract, waar de werknemer niet langer de voordelen van ontvangt, kan door hem persoonlijk voortgezet worden en hij neemt zelf de premiebetaling op zich. In deze eindverhandeling wordt in het eerste hoofdstuk besproken wat een arbeidsongeschiktheidsverzekering precies is. We gaan ook na hoeveel iemand die arbeidsongeschikt wordt van de Belgische sociale zekerheid ontvangt. De sociale zekerheid zorgt eigenlijk voor een arbeidsongeschiktheidsverzekering voor alle inwoners van het land. Bovendien kunnen deze bedragen mee in rekening worden gebracht om te bepalen hoe hoog de rente mag zijn voor een verzekerde zonder dat hij uit een 1

De wet tot wijziging, wat de private ziekteverzekeringsovereenkomsten betreft, van de wet van 25 juni 1992 op de landverzekeringsovereenkomst van 20 juli 2007

Inhoudsopgave

5

arbeidsongeschiktheid inkomenswinst kan maken. In een volgend hoofdstuk wordt de wet zelf besproken. Deze bepaalt wat overgenomen moet worden uit het oorspronkelijke contract en welke gegevens mogen gebruikt worden voor het bepalen van de premie alsook bepaalde termijnen waarbinnen alles moet plaatsvinden. Daarna gaan we na in welke omstandigheden een verzekerde er meer belang bij heeft om zijn collectief contract voort te zetten. Met sommige van deze redenen kan rekening gehouden worden voor het bepalen van de basispremie voor de verzekering. Nadien wordt beschreven op welke manier de premie kan berekend worden voor deze arbeidsongeschiktheidsverzekering. Deze berekening zal gelijkaardig zijn aan de premieberekening voor een individuele verzekering tegen arbeidsongeschiktheid. Tenslotte wordt er een voorbeeld berekend van de premie met behulp van deze formules.

1 Arbeidsongeschiktheidsverzekering

1.1 Arbeidsongeschiktheidsverzekering De wet verklaart een arbeidsongeschiktheidsverzekering als volgt. Definitie 1.1.1 (Arbeidsongeschiktheidsverzekering) Een arbeidsongeschiktheidsverzekering vergoedt, in geval van ziekte of in geval van ziekte en ongeval, de vermindering of het verlies van beroepsinkomen ten gevolge van de arbeidsongeschiktheid van een persoon geheel of gedeeltelijk. De dekking kan dus afhankelijk zijn van de oorzaak van de arbeidsongeschiktheid. De verzekeringsprestaties van een arbeidsongeschiktheidsverzekering hangen niet af van de lichamelijke schade van de verzekerde als gevolg van een ziekte of een ongeval, maar van de economische onmogelijkheid van de verzekerde om arbeid te verrichten die eruit voortvloeit. 1.1.1 Looptijd De wet bepaalt dat de arbeidsongeschiktheidsverzekering loopt tot het einde van de loopbaan van de verzekerde. Dit is meestal dus tot de verzekerde de leeftijd van 65 jaar bereikt heeft. Als de verzekerde een beroepsactiviteit uitoefent waarvan de wettelijke pensioenleeftijd op een vroeger moment valt, zal de verzekering ook op die vroegere leeftijd aflopen. Enkel indien de verzekerde er uitdrukkelijk om verzoekt en er belang bij heeft, kan de verzekering een kortere duurtijd hebben. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn indien iemand een lening heeft af te betalen en enkel voor dezelfde looptijd een arbeidsongeschiktheidsverzekering wenst af te sluiten. 1.1.2 Individuele en collectieve verzekeringen Er wordt een onderscheid gemaakt tussen individuele en collectieve verzekeringen. Er wordt in de wet een omschrijving gegeven van wat een collectieve verzekering is. De verzekeringen die niet onder volgende omschrijving vallen, zijn dus individuele

1.1 Arbeidsongeschiktheidsverzekering

7

verzekeringen. Definitie 1.1.2 (Collectieve verzekering) Een collectieve verzekering is een verzekering die een natuurlijke of een rechtspersoon sluit ten behoeve van derden (de hoofdverzekerden), met wie hij op het moment van de aansluiting bij de verzekering beroepsmatig was verbonden. Het verschil tussen een individuele en collectieve verzekering zit dus in de verhouding tussen de verzekeringsnemer en de verzekerde(n) en heeft niets te maken met het aantal aangeslotenen. Een collectieve verzekering kan een groepsverzekering zijn met een groot aantal aangeslotenen, maar kan eveneens slechts e´ e´ n aangeslotene hebben. 1.1.3 Soorten renten De verzekerde rente in een arbeidsongeschiktheidsverzekering kan vastgelegd worden in functie van het werkelijk geleden inkomensverlies (het salaris) of kan een forfaitair bedrag zijn. Indien de rente bestaat uit een forfaitair bedrag mag dit bedrag het werkelijke inkomensverlies niet overstijgen. De belangrijkste soorten rente zijn de volgende. Constante rente De verzekerde rente is een forfaitair bedrag dat gedurende de volledige looptijd van de verzekering constant blijft. Klimmende rente De verzekerde rente is een forfaitair bedrag. Wanneer de verzekerde arbeidsongeschikt wordt, stijgt deze rente jaarlijks op een meetkundige manier met een vast percentage. In een periode van arbeidsongeschiktheid krijgt de verzekerde dus elk jaar een grotere uitkering. Als de verzekerde na een periode van arbeidsongeschiktheid revalideert, komt de verzekerde rente terug op zijn oorspronkelijk niveau. Ideaal klimmende of herwaardeerbare rente Ook hier is de rente een forfaitair bedrag. Zowel de rente als de premie stijgen van bij aanvang van het contract elk jaar met een vast percentage. Percentage van het salaris De rente is uitgedrukt als een percentage van het salaris van de verzekerde. De rente stijgt dus mee met het bedrag dat de verzekerde verliest in geval van arbeidsongeschiktheid. De premie wordt ook uitgedrukt in functie van dit salaris en stijgt dus in dezelfde mate.

1.2 Uitkeringen Belgische sociale zekerheid

8

1.2 Uitkeringen Belgische sociale zekerheid Iedereen is in België verzekerd via de sociale zekerheid. Iemand die arbeidsongeschikt is, kan ook recht hebben op wettelijke uitkeringen. Voor zelfstandigen en werknemers worden deze uitgekeerd door het Rijksinstituut voor ziekteen invaliditeitsverzekering 1 . Ambtenaren hebben een apart stelsel, dat hier niet besproken wordt. Tijdens de periode van arbeidsongeschiktheid kunnen drie periodes onderscheiden worden. 1. De eerste maand van arbeidsongeschiktheid wordt niet vergoed door de sociale zekerheid. 2. De periode van primaire arbeidsongeschiktheid loopt de volgende 11 maanden. 3. De periode van invaliditeit begint na een jaar van arbeidsongeschiktheid.

Figuur 1.1. Vergoede periodes van arbeidsongeschiktheid

De uitkeringen van het RIZIV zijn verschillend voor zelfstandigen en werknemers en kunnen ook afhangen van de gezinstoestand van de arbeidsongeschikte. Hierin bestaan volgende categorieën. 1. Iemand met gezinslast: de partner, kind of andere leden van het gezin hebben geen inkomen of een maandelijks inkomen dat onder een bepaald grensbedrag (805,06 EUR op 01/01/2009) ligt. Een alleenstaande die alimentatiegeld betaalt kan hier ook bij worden gerekend als dat alimentatiegeld een bepaald bedrag vertegenwoordigt. 2. Een alleenstaande: iemand die alleen woont of samen met personen die een lager maandelijks inkomen ontvangen dan het toegestane grensbedrag (1.387,49 EUR op 01/01/2009), maar een te hoog inkomen om als personen ten laste beschouwd te kunnen worden. 3. Een samenwonende: iemand die officieel samen woont met andere personen van wie het inkomen dit laatste toegestane grensbedrag overschrijdt.

1

Het Rijksinstituut voor ziekteen invaliditeitsverzekering (RIZIV) is een federale instelling die belast is met de verplichte verzekering betreffende de gezondheidszorg en arbeidsongeschiktheidsuitkeringen. Het RIZIV staat onder toezicht van de minister van Sociale Zaken. De uitkeringen gebeuren via ziekenfondsen.


9

1.2.1 Zelfstandigen De zelfstandige en de meewerkende echtgenoot hebben recht op tegemoetkomingen nadat ze de wachttijd voltooid hebben, bijdragen betaald hebben of hiervoor een vrijstelling gekregen hebben en ze als arbeidsongeschikt erkend zijn. Zij hebben dan recht op een forfaitair bedrag per dag van arbeidsongeschiktheid op basis van een 6-dagenweek. Om de maandelijkse uitkeringen te bekomen, moet vermenigvuldigd worden met 26. Dit geeft de bedragen2 die volgen. Primaire arbeidsongeschiktheid Tijdens het eerste jaar van arbeidsongeschiktheid, na het verstrijken van de eerste maand, krijgt een arbeidsongeschikte zelfstandige volgende uitkering op maandbasis. Met gezinslast 1.178,06 EUR Alleenstaande 893,88 EUR Samenwonend 751,92 EUR

Invaliditeit Na het eerste jaar van arbeidsongeschiktheid is de uitkering niet enkel afhankelijk van de gezinstoestand van de zelfstandige, maar ook van het feit dat die zelfstandige zijn bedrijf heeft stopgezet of niet. Op maandbasis heeft hij dan recht op volgende bedragen.

Met gezinslast Alleenstaande Samenwonend

Zonder stopzetting bedrijf Na volledige stopzetting bedrijf 1.178,06 EUR 1.219,14 EUR 893,88 EUR 975,52 EUR 751,92 EUR 828,10 EUR

Samenvatting Door het RIZIV wordt voor een zelfstandige geen rekening gehouden met zijn werkelijk inkomensverlies. De uitkering die hij ontvangt is altijd een forfaitair bedrag. Dat kan ertoe leiden dat sommige zelfstandigen een grote daling zien in hun inkomsten wanneer ze arbeidsongeschikt worden en enkel met deze uitkering moeten rondkomen. Een aanvulling door een verzekering kan dan wenselijk zijn.

2

Alle bedragen, die hier vermeld worden, zijn deze geldig vanaf 01/05/2009.


10

1.2.2 Werknemers Wanneer een werknemer arbeidsongeschikt wordt, hangt de uitkering waar hij recht op heeft af van zijn loon. Om als arbeidsongeschikt erkend te worden, moet de werknemer alle werkactiviteiten hebben stopgezet en moet deze stopzetting het gevolg zijn van de letsels uit een ziekte of ongeval. Zijn vermogen tot verdienen moet met minstens 66% verminderd zijn ten opzichte van zijn gewone beroep of de beroepsgroep waartoe zijn gewoonlijke activiteit behoort. Voor een werknemer wordt een onderscheid gemaakt tussen arbeidsongeschiktheid die voortvloeit uit ziekte of ongeval uit de privé-sfeer en arbeidsongeschiktheid die het gevolg is van de beroepsuitoefening. Alleen in het eerste geval komt het RIZIV tussen. De laatste vallen onder de regelingen van het Fonds voor beroepsziekten en het Fonds van arbeidsongevallen [13]. De werkgever is verplicht hiervoor een verzekering af te sluiten, die bij een schadegeval voor een uitkering zorgt van 90% van het geplafonneerd inkomen (36.809.73 EUR3 op jaarbasis voor 2009). Primaire arbeidsongeschiktheid Sinds 1 januari 2009 bedraagt de uitkering voor primaire arbeidsongeschiktheid voor alle loontrekkenden 60%S1 , waar S1 het brutoloon is begrensd tot 36.930,32 EUR op jaarbasis. De uitkering is tijdens het eerste jaar van arbeidsongeschiktheid dus niet langer afhankelijk van de gezinstoestand van de loontrekkende. Vanaf de zevende maand van arbeidsongeschiktheid heeft de werknemer recht op een minimumuitkering. De uitkering is dan minstens gelijk aan

Met gezinslast Alleenstaande Samenwonend

Regelmatige werknemer Niet-regelmatige werknemer 1.219,14 EUR 948,74 EUR 975,52 EUR 711,62 EUR 828,10 EUR 711,62 EUR

Of een werknemer als regelmatig of niet beschouwd wordt hangt af van zijn inkomen. Invaliditeit Vanaf het tweede jaar van arbeidsongeschiktheid zijn de uitkeringen wel afhankelijk van de gezinstoestand van de loontrekkende.

3

Dit plafond verschilt van het plafond voor de RIZIV-uitkeringen en wordt jaarlijks bepaald.


11

Met gezinslast 65%S1 Alleenstaande 55%S1 Samenwonend 40%S1

Waar S1 het begrensde inkomen is. De maximumgrens is dezelfde als deze voor de berekening van de uitkering voor primaire arbeidsongeschiktheid. De werknemer heeft ook recht op een minimumuitkering voor invaliditeit. Deze is hetzelfde als deze na een half jaar primaire arbeidsongeschiktheid. Samenvatting De uitkering die een loontrekkende ontvangt als hij arbeidsongeschikt wordt, hangt af van zijn loon en de oorzaak van zijn arbeidsongeschiktheid. Figuur 1.2 geeft weer wat hij ontvangt in geval van een ziekte of ongeval uit de privé-sfeer. Figuur 1.3 geeft de vergoeding weer wanneer de oorzaak van de arbeidsongeschiktheid bij een arbeidsongeval of beroepsziekte ligt.

Figuur 1.2. Werknemer privé-ongeval of ziekte

Figuur 1.3. Werknemer arbeidsongeval

2 De wet Verwilghen over individuele voortzetting

De individuele voortzetting voor private ziekteverzekeringsovereenkomsten, waaronder ook de arbeidsongeschiktheidsverzekering, wordt in de Wet Verwilghen [6] besproken. Iedere persoon die minstens twee jaar ononderbroken aangesloten is bij een private verzekering heeft recht om de collectieve verzekering geheel of gedeeltelijk individueel voort te zetting wanneer hij het voordeel hiervan verliest. Deze voortzetting van een collectieve verzekering is vanaf 2 jaar na intrede van deze wet verplicht aan te bieden door de verzekeraar van het collectieve contract aan de aangeslotenen die aan deze voorwaarde voldoen. Voor de verzekerde is er geen verplichting om op dit aanbod in te gaan.

2.1 Waarborg 2.1.1 Gelijksoortige waarborg De wet verplicht de verzekeraar tot het aanbieden van een gelijksoortige verzekering. Voor arbeidsongeschiktheid wordt een verzekering als gelijksoortig beschouwd als ze voorziet in hetzelfde percentage inkomensverlies of hetzelfde forfaitair bedrag. Indien de verzekering een forfaitair bedrag voorziet, dient dit geplafonneerd te worden op het werkelijk geleden inkomensverlies. 2.1.2 Garantie Het nieuwe individuele verzekeringscontract mag niet voorzien in een nieuwe wachttijd. De dekking loopt ononderbroken door na het einde van het collectieve contract. Bovendien mag de verzekeraar geen rekening houden met de medische evolutie van de verzekerde tijdens de looptijd van het collectieve contract. Er mag geen nieuwe medische vragenlijst of onderzoek opgelegd worden. Enkel de gezondheidstoestand van de verzekerde bij aanvang van het contract mag dus in rekening gebracht worden om gebruik van te maken bij het bepalen van de premie.

2.4 Informatieplicht van de verzekeraar

13

2.2 Termijnen De verzekeringsnemer (of de curator of vereffenaar van de verzekeringsnemer) licht in geval van verlies van het voordeel van de collectieve overeenkomst de hoofdverzekerde in van het precieze tijdstip van het verlies en zijn recht tot individuele voortzetting zonder medische acceptatie. Daarboven moet hij ook de termijn vermelden waarbinnen de aangeslotene zijn recht kan uitoefenen en dient hij de contactgegevens van de verzekeringsonderneming over te maken. Dit moet schriftelijk of elektronisch gebeuren en ten laatste 30 dagen na het verlies. De verzekerde heeft na ontvangst van deze informatie 30 dagen tijd om de verzekeraar van zijn voornemen om de collectieve verzekering individueel voort te zetten in te lichten. Deze termijn verloopt in elk geval 105 dagen na het verlies van de aansluiting bij de collectieve overeenkomst. De verzekeraar moet binnen een termijn van 15 dagen schriftelijk of elektronisch een redelijk verzekeringsaanbod doen, ook als het risico reeds verwezenlijkt is. De verzekerde heeft na ontvangst van het aanbod weer 30 dagen tijd om het aanbod van de verzekeraar te aanvaarden. Daarna verstrijkt zijn recht op individuele voortzetting.

2.3 Looptijd De individuele verzekeringsovereenkomst gaat in op het moment dat de verzekerde het voordeel van de collectieve verzekeringsovereenkomst verliest. In praktijk zal de verzekering dus altijd in het verleden beginnen te lopen. De verzekeraar kan nooit inroepen dat het risico reeds verwezenlijkt is op het ogenblik dat de overeenkomst wordt gesloten en moet in dat geval wel tot dekking overgaan als de verzekerde het aanbod aanvaart. De verzekering loopt tot de 65ste verjaardag van de verzekerde of tot de pensioengerechtigde leeftijd als deze op een andere leeftijd is.

2.4 Informatieplicht van de verzekeraar 2.4.1 Bij aansluiting bij een collectief contract De verzekeraar is verplicht de verzekeringsnemer te informeren over de mogelijkheid voor elke verzekerde om zelf een bijkomende premie te betalen, met de bedoeling de premie van de latere individuele voortzetting te verminderen. Bij deze individuele voorzetting zal dan rekening gehouden worden met de leeftijd van de

2.5 Premie

14

verzekerde op het moment dat hij de bijkomende premies is beginnen te betalen om de te betalen premie te bepalen. Indien de verzekeraar deze informatieplicht niet nakomt, moet de premie voor de individuele voortzetting berekend worden rekening houdend met de leeftijd van de verzekerde op het ogenblik van zijn aansluiting bij de collectieve verzekering. In praktijk is de structuur van bijkomende premiebetaling moeilijk toepasbaar, omdat de toekomstige keuzes van de werkgever voor zijn collectieve verzekeringen niet kunnen voorspeld worden en de verzekerde zelf kan beslissen op welk moment hij wil beginnen met het betalen van de bijkomende premies. De verzekeringsonderneming is echter enkel verplicht om de informatie te verstrekken, niet om de mogelijkheid tot deze bijkomende premiebetaling aan te bieden. Het kan dus gebeuren dat deze mogelijk in praktijk helemaal niet bestaat. De plicht om de verzekerden in te lichten, ligt bij de verzekeringsnemer, niet bij de verzekeraar. Wanneer de verzekeringsnemer dit nalaat, is hij verplicht om aan de verzekeraar het verschil te betalen tussen de premie berekend op basis van de leeftijd van de verzekerde op het ogenblik van de individuele voortzetting en de premie berekend op basis van de leeftijd van de verzekerde bij aansluiting bij de collectieve verzekering. 2.4.2 Bij het aanbod Op het ogenblik dat de verzekeraar een aanbod tot individuele voortzetting doet aan de verzekerde moet zijn communicatie bestaan uit: 1. Het aanbod zelf, 2. de dekkingsvoorwaarden, zoals de gedekte prestaties, de uitsluitingen en de aangiftetermijn voor een schadegeval en 3. de termijn van 30 dagen, waarbinnen de verzekerde het aanbod kan aanvaarden.

2.5 Premie Bij de berekening van de premie mag rekening gehouden worden met 1. De leeftijd van de verzekerde op het ogenblik van de individuele voortzetting, tenzij er gebruik is gemaakt van het systeem van bijkomende premiebetalingen of de informatieplicht daarover niet werd nagekomen. In die gevallen moet rekening gehouden worden bij de leeftijd waarop de aangeslotene gestart is met de bijkomende betalingen of de leeftijd van aansluiting bij het collectief contract.

2.5 Premie

15

2. De medische gegevens die bestonden bij toetreding tot de collectieve verzekering. Er mag geen nieuw medisch onderzoek gebeuren voor de inschatting van het risico. 3. Het stelsel van sociale zekerheid waaraan de verzekerde is onderworpen en dus de uitkeringen waarop hij recht heeft in geval van arbeidsongeschiktheid. Deze uitkeringen verminderen immers het werkelijke inkomensverlies van de verzekerde. 4. Het beroep en het beroepsinkomen van de verzekerde.

3 Parameters die invloed kunnen hebben op de beslissing van de verzekerde

Een aangeslotene bij een collectief contract kan om verschillende redenen beslissen of hij bij uittreding dit contract wenst individueel voort te zetten of niet. Bepaalde situaties, die eigen zijn aan de persoon van de verzekerde, kunnen deze beslissing be¨ınvloeden. In dit hoofdstuk worden enkele van deze situaties besproken. Sommige van deze factoren kunnen leiden tot antiselectie. Om de invloed daarvan tegen te gaan, kan de verzekeraar hiermee rekening mee gehouden bij het bepalen van de basispremie voor de individuele voortzetting. Met de eerste twee besproken factoren kan de verzekeraar rekening houden om het risico te bepalen. De volgende twee punten zullen minder effect hebben op het risico. Uiteraard zullen er nog heel wat andere zaken zijn waarop een verzekerde zich kan baseren bij het maken van zijn beslissing om op de individuele voortzetting in te gaan.

3.1 Gezondheidstoestand Voor de premiebepaling van een individuele voortzetting mag een verzekeraar enkel rekening houden met de medische toestand van de verzekerde bij aanvang van het collectief contract. Er mag geen nieuwe medische vragenlijst opgelegd worden of een nieuw medisch onderzoek gebeuren. De verzekeraar kan zich ook niet beroepen op voorgaande periodes van arbeidsongeschiktheid tijdens de looptijd van het collectieve contract om het risico te bepalen en eventueel de premie aan te passen. Wanneer een verzekerde een andere nieuwe arbeidsongeschiktheidsverzekering zou willen afsluiten, zal zijn gezondheidstoestand echter wel bekeken worden voor het bepalen van de premie. Een persoon met een slechtere gezondheidstoestand heeft dus meer redenen om zijn verzekering individueel voort te zetten. De kans dat hij ziek wordt, is immers groter dan voor een gemiddeld persoon en hiermee wordt geen rekening gehouden bij het afsluiten van de individuele verzekering als deze gezondheidstoestand bij aanvang van het collectief contract wel goed was of gewoon niet gecontroleerd werd. Een persoon met een goede gezondheid heeft geen baat bij het niet-controleren

3.3 Gezinssituatie

17

van de medische achtergrond. De premie die betaald moet worden voor de individuele voortzetting zal immers rekening houden met het ontbreken van correcte medische gegevens van de verzekerden en kan hoger zijn dan de premie van een nieuwe arbeidsongeschiktheidsverzekering. Bovendien zal een persoon met een goede gezondheid ook minder nut zien in het hebben van een arbeidsongeschiktheidsverzekering. Die persoon zou ervoor kunnen opteren om zijn collectieve verzekering niet voort te zetten en eventueel een nieuwe verzekering tegen arbeidsongeschiktheid af te sluiten bij dezelfde of een andere verzekeraar.

3.2 Schadegeval voor afloop van termijn Wanneer de verzekerde een schadegeval heeft voor afloop van de termijn waarbinnen hij zijn voornemen voor individuele voortzetting moet laten kennen heeft hij geen enkele reden om niet individueel voort te zetten. De dekking van de individuele verzekering begint immers te lopen vanaf het moment dat de dekking van de collectieve verzekering ten einde is. De arbeidsongeschiktheid van de verzekerde is dus een gedekt schadegeval, ongeacht het feit dat de individuele verzekeringsovereenkomst op dat moment nog niet bestond. Als de verzekerde zou beslissen om zijn verzekering niet individueel voor te zetten, ontvangt hij geen uitkering van de verzekering, maar enkel de tussenkomst van het RIZIV. Als hij zijn verzekering wel individueel voortzet, ontvangt hij bovenop die RIZIV-uitkering nog de verzekerde rente van zijn arbeidsongeschiktheidsverzekering. Hetzelfde geldt voor de termijn waarbinnen de verzekerde het verzekeringsaanbod moet aanvaarden. Het kan zijn dat hij aanvankelijk de gevraagde premie te hoog vond en niet van plan was om de verzekering te aanvaarden. Wanneer de verzekerde binnen die periode ziek wordt of een ongeval krijgt, met langdurige arbeidsongeschiktheid als gevolg, zal hij niet langer enkel kijken naar die hoge premie om zijn beslissing te nemen.

3.3 Gezinssituatie De gezinssituatie van de verzekerde kan ook een belangrijke beslissingsfactor zijn. Wanneer de verzekerde getrouwd is met iemand die een hoger inkomen heeft, zal het wegvallen van zijn inkomen niet noodzakelijk voor grote problemen zorgen. Het hebben van een verzekering kan dan minder belangrijk lijken. Daartegen een alleenstaande verzekerde met gezinslast heeft een extra reden om de hoogte zijn inkomen te beschermen voor het geval hij een ongeval heeft of ziek wordt. Het inkomen dat hij heeft, kan dan volledig nodig zijn om voor de personen onder zijn hoede te kunnen zorgen. Zonder de rente uit een verzekering zal die persoon misschien niet toekomen wanneer hij arbeidsongeschikt wordt.

3.4 Schulden

18

3.4 Schulden Iemand die schulden heeft, moet deze verder kunnen afbetalen, ook wanneer hij door een ongeval of een ziekte niet meer in staat is om te werken. Met het vervangingsinkomen van het RIZIV is het niet altijd evident om deze af te betalen en ondertussen ook nog genoeg over te houden om een goede levensstandaard aan te houden. Voor een aangeslotene bij een collectieve verzekering, die een schuldenlast moet afbetalen, is het belangrijker om deze dekking te kunnen houden dan voor iemand zonder schuldenlast.

4 Premieberekening

4.1 Factoren die het risico mee bepalen Het risico om ziek te worden of een ongeval te krijgen met de onmogelijkheid om verder te werken tot gevolg, is niet voor iedereen hetzelfde. Voor een verzekerde kan een verschil in risico ook een verschil van de premie betekenen. In dit gedeelte worden enkele factoren besproken die mee het risico op arbeidsongeschiktheid bepalen. Met sommige van deze factoren zal rekening gehouden worden bij het bepalen van de premie. 4.1.1 Leeftijd Een oudere persoon is vaker en langer ziek dan een jongere persoon en zal dus ook meer kans hebben om arbeidsongeschikt te worden. Op die manier speelt de leeftijd tijdens de looptijd van de verzekering een belangrijke rol om het risico in te schatten. Als gevolg van de wet Verwilghen zal de eindleeftijd in de meeste gevallen hetzelfde zijn, namelijk 65 jaar. De onderschrijvingsleeftijd kan wel nog verschillen en zal in grote mate mee bepalen welke premie de verzekerde moet betalen. Een jongere verzekerde heeft minder kans om arbeidsongeschikt te worden, maar zijn leeftijd zal ook stijgen en zijn kansen op arbeidsongeschiktheid dus ook. Hij zal echter een lagere premie moeten betalen doordat de vergoeding over de volledige looptijd gespreid wordt. Hierdoor legt hij tijdens het begin van de verzekeringsperiode een reserve aan voor dekking van het verhoogde risico van een aantal jaren later. 4.1.2 Eigen risicotermijn De eigen risicotermijn is de periode aan het begin van de arbeidsongeschiktheid voordat de verzekerde vergoed zal worden. Deze periode valt eigenlijk ten laste van de verzekerde zelf. Hoe langer de ERT, hoe minder vaak en minder lang de verzekeraar moet uitkeren en dus hoe lager de premie zal zijn.

4.2 Technische gegevens

20

4.1.3 Soort dekking en rente De dekking kan afhankelijk zijn van de oorzaak van de arbeidsongeschiktheid. De verzekering kan dekking geven in geval van 1. alleen ziekte, 2. ziekte en privé-ongevallen of 3. ziekte en alle ongevallen. Een grotere dekking zorgt voor meer zekerheid voor de verzekerde, maar ook voor een hoger premiebedrag. Ook de soort rente be¨ınvloedt de te betalen premie. Zo zal voor een klimmende rente een hogere premie moeten worden betaald dan voor een constante rente. 4.1.4 Beroep Het beroep van de verzekerde speelt een rol in het risico op een ziekte of ongeval. Sommige beroepen zijn gevaarlijker of hebben een grotere invloed op de gezondheidstoestand dan andere beroepen. Iemand die een beroep uitoefent dat een hoger risico inhoudt om arbeidsongeschikt te worden, kan dus een hogere premie moeten betalen dan iemand met eerder een risicoloos beroep. 4.1.5 Gezondheidstoestand De gezondheidstoestand van de verzekerde bepaalt mee het risico op een arbeidsongeschiktheid als gevolg van een ziekte. Voor de individuele voortzetting mag hier echter geen rekening mee worden gehouden voor zover de informatie niet reeds bekend was aan begin van het collectieve contract. 4.1.6 Geslacht Het geslacht van de verzekerde speelt ook een rol in het risico op arbeidsongeschiktheid. Hiermee mag wettelijk gezien echter geen rekening worden gehouden voor het berekenen van de premie.

4.2 Technische gegevens Definitie 4.2.1 (Kansen op arbeidsongeschiktheid) Het gemiddeld aantal dagen primaire arbeidsongeschiktheid (vanaf de 30ste tot de 365ste dag) per jaar voor een persoon van x-jarige leeftijd wordt uitgedrukt door Zx . Wx is de kans dat iemand invalide wordt tussen de leeftijd van x + 1 en x + 2 jaar en dus intrad in primaire arbeidsongeschiktheid op x-jarige leeftijd.


21

Deze gegevens kunnen uit RIZIV-tafels komen over de Belgische bevolking. Ze worden gegeven volgens het statuut en het geslacht. De daaruit vloeiende kansen kunnen eventueel nog worden aangepast om rekening te houden met gedeeltelijke invaliditeit, de antiselectie in de arbeidsongeschiktheidsverzekering en de verzwaarde premies voor risicovolle beroepen. In geval er niet altijd dekking is, maar deze afhangt van de oorzaak van de arbeidsongeschiktheid, kunnen Zx en Wx nog vermenigvuldigd worden met de geschatte kans dat de oorzaak van een arbeidsongeschiktheid bij een ziekte, privé-ongeval of arbeidsongeval ligt om de te gebruiken cijfers te bekomen. Als de eigen risicotermijn langer is dan 30 dagen, is het aantal dagen van uitkering ook minder lang. Om hiermee rekening te houden, dient er dan nog een extra correctie op Zx te gebeuren. Definitie 4.2.2 (Sterftetafels) Zij lx het aantal overlevende personen van leeftijd x. Een sterftetafel geeft voor een startpopulatie van l0 voor elke leeftijd x het resterende aantal lx . De sterftetafels MR, FR, MK en FK worden in het KB Leven1 [5] bepaald voor een startpopulatie van l0 = 1.000.000 door x

lx = k.sx .g c . De parameters zijn gelijk aan

k s g c

MR 1000266,63 0,999441704 0,999733441 1,101077536

FR 1000048,56 0,999669731 0,99995144 1,116792454

MK 1000450,59 0,999106876 0,999549614 1,103798111

FK 1000097,39 0,999257048 0,999902624 1,118239062

De kans dat een x-jarige persoon n jaar later nog leeft, wordt gegeven door n px

=

lx+n . lx

De kans dat een x-jarige persoon binnen n jaar sterft, is gelijk aan n qx

=

lx − lx+n . lx

Definitie 4.2.3 (Behoud van invaliditeit) De RIZIV-statistieken over het behoud van invaliditeit worden niet bijgehouden in functie van de leeftijd van de invalide, (i) maar enkel in functie van de verlopen duur van invaliditeit. Als er l0 personen invalide worden, wordt het aantal invaliden na t jaar van invaliditeit uitgedrukt als 1

Koninklijk besluit betreffende de levensverzekeringsactiviteit van 14 november 2003


22

(i)

lt . De waarschijnlijkheid dat een nieuwe invalide na n jaar nog steeds invalide is, wordt dan uitgedrukt door l(i) pin = n(i) . l0 Indien er wordt uitgegaan van een verhoogde kans om invalide te blijven voor verzekerden in een arbeidsongeschiktheidsverzekering kan er een correctie toegepast worden. De kans om n jaar na intrede nog invalide te zijn, is dan gelijk aan pin = 1 − rev.(1 −

ln(i) (i)

l0

).

Waar rev de mate is waarin de revalidatie aan een normaal tempo gebeurd. Als rev = 1 is dit weer de eerste formule. Definitie 4.2.4 (Aantal actieven en invaliden) Het aantal actieven van x-jarige leeftijd wordt uitgedrukt met lxaa en het aantal invaliden van x-jarige leeftijd wordt uitgedrukt met lxii . Deze aantallen kunnen berekend worden met behulp van de gegevens over het aantal overlevende personen van leeftijd x en de kansen op intrede in en behoud van invaliditeit. De waarden voor lxii en lxaa zijn afhankelijk van elkaar en worden als volgt bekomen.

lxii =

x−x 0 −1 X t=1

lxaa

1 aa lx−t−1 Wx−t−1 . (pit + pit+1 ) 2

= lx − lxii

Waarbij x0 het eerste jaar is waarvoor de nodige kansen op invaliditeit gekend zijn. Voor de jongere leeftijden kan eventueel verondersteld worden dat lxaa = lx en lxii = 0. Er zijn ook personen die uittreden door vrijwillige opzegging van hun contract en de premiebetaling stopzetten. Deze behoren niet tot de actieven in het contract. Om deze vorm van eliminatie mee te rekenen, moet de laatste formule nog vermenigvuldigd worden met (1 − ch) met ch de kans dat iemand zijn contract opzegt. We bekomen dan lxaach = (1 − ch).(lx − lxii ).

4.3 Een model voor premieberekening van een individuele arbeidsongeschiktheidsverzekering

23

4.3 Een model voor premieberekening van een individuele arbeidsongeschiktheidsverzekering 4.3.1 Invaliditeitsrente Constante rente Als de verzekerde na t jaar invalide wordt, heeft hij recht op een rente zolang hij invalide is en de looptijd van de verzekering n nog niet verstreken is. De kans dat hij aan het begin van het j-de jaar nog invalide is, is gelijk aan pij en de kans dat hij op het einde van dat jaar nog invalide is, is pij+1 . Deze kansen dienen geactualiseerd te worden en het gemiddelde van deze 2 geeft dan de waarde voor de uitkering in het j-de jaar. Voor een verzekerde constante jaarrente van 1 EUR is de huidige waarde van de totale rente gelijk aan ain =

n−t−1 X j=0

1 i j (p v + pij+1 v j+1 ). 2 j

Klimmende rente Wanneer de verzekerde arbeidsongeschikt wordt, begint de rente meetkundig te stijgen met het percentage r. De eerste stijging van de rente is dus bij de intrede in invaliditeit. Als de verzekerde rente 1 is, is deze na j jaar van invaliditeit (of na j + 1 jaar van arbeidsongeschiktheid) gelijk aan (1 + r)j+1 . Als de verzekerde na t jaar invalide wordt, is de huidige waarde van de invaliditeitsrente gelijk aan ain =

n−t−1 X j=0

1 (1 + r)j+1 (pij v j + pij+1 v j+1 ). 2

De andere soorten renten kunnen op een analoge manier worden berekend door aanpassing van de factor (1 + r)j+1 binnen de som. 4.3.2 Premiebetaling De verzekerde betaalt gedurende n jaar een premie zolang hij actief is en zijn contract niet opgezegd heeft. Als de premie gedurende de volledige looptijd constant gelijk aan 1 EUR blijft, is de huidige waarde van deze jaarlijkse pre-numerando premies gelijk aan a äach x¯ n =

n−1 X

aach j Ex

j=0 t

met n Ex = t px v . Indien de premie jaarlijks meetkundig stijgt met r moet elke term binnen de som nog vermenigvuldigd worden met (1 + r)j .

4.3 Een model voor premieberekening van een individuele arbeidsongeschiktheidsverzekering

24

4.3.3 Koopsom De koopsom voor een arbeidsongeschiktheidsverzekering is de som van deze voor dekking tijdens de primaire arbeidsongeschiktheid n−1 X

aach 0,5 v Zx+t . t Ex

t=0

1 365

en de koopsom voor een invaliditeitsrente n−2 X

aach 1,5 v Wx+t aiix+t+1,5n−t−1,5 . t Ex

t=0

Omdat de uitkeringen gemiddeld halfweg het jaar gebeuren, worden de termen voor de primaire arbeidsongeschiktheid vermenigvuldigd met v 0,5 . Bij de invaliditeitsrente is deze vermenigvuldiging met v 1,5 omdat de invaliditeit pas een jaar na de arbeidsongeschiktheid intreedt. De som voor de invaliditeitsrente loopt 1 jaar minder lang dan deze voor primaire arbeidsongeschiktheid omdat iemand die arbeidsongeschikt wordt tijdens het laatste jaar van de looptijd niet meer van de invaliditeitsrente kan genieten. Deze begint immers pas te lopen na een jaar, in dit geval dus na het verstrijken van de looptijd van de verzekering. Aangezien de leeftijd niet gebruikt wordt bij de berekening voor de invaliditeitsrente kan in de formule aiix+t+1,5n−t−1,5 vervangen worden door aiin−t−1,5 zodat de netto-koopsom gelijk is aan N Kx¯n =

n−1 X t=0 n−2 X

aach 0,5 v Zx+t . t Ex

1 + 365

(4.1)

aach 1,5 v Wx+t aiin−t−1,5 t Ex

t=0

Aan de netto-koopsom, die verkregen wordt, moeten nog de beheersopslag (b) en commissie (c) worden toegevoegd door te vermenigvuldigen met 1 .(1 + b) 1−c om de handelskoopsom HKx¯n te verkrijgen. 4.3.4 Jaarpremie Wanneer de handelskoopsom berekend is, kan hieruit de jaarpremie worden berekend. HKx¯n Px¯n = aach . a ¨x¯n

4.4 Aanpassing antiselectie

25

4.4 Aanpassing antiselectie Voor de individuele arbeidsongeschiktheidsverzekering, die door een verzekeraar aangeboden wordt, kan een andere premie worden gevraagd dan voor de individuele voortzetting van een collectieve arbeidsongeschiktheidsverzekering. Door het ontbreken van de medische gegevens of het feit dat de recente gegevens niet gebruikt mogen worden, treedt er immers antiselectie op. De verzekeraar kan deze antiselectie proberen opvangen door hier rekening mee te houden bij de berekening van de premie. Enkele mogelijkheden worden nu besproken. 4.4.1 Slechtere gezondheidstoestand bij aanvang De gemiddelde gezondheidstoestand van de verzekerde bij aanvang van de individuele voortzetting zal slechter zijn dan de gemiddelde gezondheidstoestand van de verzekerden bij aanvang van een gewone arbeidsongeschiktheidsverzekering. De medische gegevens zijn niet alleen ouder, doordat ze van bij aanvang van het collectieve contract zijn, maar ze kunnen ook minder onderzocht zijn. Wanneer de verzekerde aangesloten was bij een collectief contract met een groot aantal aangeslotenen, zal er niet altijd een uitgebreide medische vragenlijst of een medisch onderzoek plaatsgevonden hebben. Zelfs als de verzekerde bij aanvang van het collectief contract al een slechte gezondheid had, kan het zijn dat dit gewoon niet geweten is. Er kan dan ook geen gebruik van gemaakt worden voor de berekening van de premie. Een slechtere gezondheidstoestand kan opgevangen worden door het verhogen van de kansen op een arbeidsongeschiktheid uit ziekte. Omdat de slechtere gezondheidstoestand, die er bij aanvang reeds is, vooral een effect heeft tijdens de eerste jaren van de looptijd van het contract, kan dan bijvoorbeeld worden beslist om de kansen op arbeidsongeschiktheid enkel te verzwaren voor de eerste 5 jaar na aanvang van het contract. Een andere mogelijkheid om de slechtere gezondheidstoestand op te vangen is het aanrekenen van een vaste toeslag op de berekende premie. Deze toeslag kan beschouwd worden als een soort gemiddelde medische bijpremie als compensatie voor de onmogelijkheid tot controle van de medische toestand van de verzekerde. 4.4.2 Schadegevallen voor afloop termijn Er kan verondersteld worden dat een verzekerde die een schadegeval heeft voor afloop van de termijn waarbinnen hij moet beslissen, zal beslissen om zijn contract individueel voort te zetten. Dit moet opgevangen worden in de premie. Hiervoor moet gekeken worden naar de kans op arbeidsongeschiktheid uit zowel ziekte als

4.4 Aanpassing antiselectie

26

ongeval voor de eerste 3 maanden na de stopzetting van de arbeidsongeschiktheidsverzekering. Zij niv het percentage dat gemiddeld zijn collectieve verzekering individueel voortzet. We gaan ervan uit dat iedereen die tijdens de eerste 3 maanden na het verlies van zijn collectief contract arbeidsongeschikt wordt voor een langere periode, het contract ook zal individueel voortzetten. De kans op intrede in invaliditeit voor de onderschrijvingsleeftijd kan dan als volgt worden aangepast Wx0 =

Wx 1 3 . + Wx . . niv 4 4

Er is enkel een aanpassing voor 14 Wx omdat de verhoogde kans enkel de eerste 3 maanden van de verzekering meespeelt, of dus 41 van het jaar. De overige 9 maanden van dat jaar blijft de kans hetzelfde. Voor de andere leeftijden zijn er ook geen aanpassingen aangezien hier ook geen invloed op is. Om dit toe te kunnen passen moet wel al geweten zijn hoeveel personen gemiddeld hun collectieve verzekering individueel wensen voort te zetten, wat uiteraard momenteel nog niet bekend kan zijn.

5 Voorbeeldresultaat

5.1 Gebruikte cijfers In dit hoofdstuk wordt een voorbeeld gegeven van het resultaat dat kan worden bekomen met de formules uit het vorige hoofdstuk. De resultaten uit deze berekeningen kunnen verschillende resultaten geven naargelang welke gegevens juist gebruikt worden. Daarom zal eerst worden besproken welke cijfers precies gebruikt werden voor de resultaten die verder in dit hoofdstuk vermeld staan. De belangrijkste gegevens zijn waarschijnlijk de kansen op arbeidsongeschiktheid. Voor het gemiddeld aantal dagen primaire arbeidsongeschiktheid Zx maken we gebruik van het gemiddelde van de cijfers uit volgende RIZIV-tafels voor mannelijke en vrouwelijke bedienden uit de periode 1997-2001 voor de primaire arbeidsongeschiktheid. Tabel 5.1. Gemiddeld aantal dagen primaire arbeidsongeschiktheid bij bedienden Leeftijd < 20 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64

Zx mannen 2,029298799 2,132130125 2,460908167 2,869915589 3,332170476 4,068025347 5,129927234 5,439463565 5,379091447 4,999504762

Zx vrouwen 2,537322515 2,649817401 3,500567846 4,048125212 4,594265412 5,425467349 6,684910533 6,443174217 5,692792572 4,320159128

De cijfers voor zelfstandigen of arbeiders hebben andere waarden en zorgen dus ook voor andere resultaten. De volgende tabel geeft de waarden voor de intrede in invaliditeit volgens de RIZIV-tafels uit 2001-2005, eveneens voor mannelijke en vrouwelijke bedienden.

5.1 Gebruikte cijfers

28

Tabel 5.2. Kans op intrede invaliditeit Leeftijd Wx (x100.000) mannen Wx (x100.000) vrouwen < 20 124,1474351 110,9467456 20-24 181,4246329 197,6786055 25-29 209,5681657 266,1577737 30-34 301,5322029 395,508373 35-39 411,3179598 562,1947257 40-44 539,7298061 724,3416767 45-49 754,8406796 988,9231063 50-54 858,6292896 1027,086158 55-59 920,4769462 990,1312273 60-64 978,4341331 947,6130878

Deze kansen worden voor de eerste 5 jaren verzwaard om het ontbreken van de medische selectie te compenseren. De gebruikte verzwaringsfactor is 50% voor het eerste jaar en wordt dan telkens afgebouwd met 10%. Er wordt verondersteld dat de gezondheidstoestand bij het begin van het contract geen grote rol meer speelt na 5 jaar. Voor het behoud van invaliditeit worden onderstaande waarden uit 2004-2006 in aanmerking genomen. Deze zijn het gemiddelde voor mannelijke en vrouwelijke zelfstandigen. Tabel 5.3. Kans op behoud invaliditeit t 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

(i)

lt 100.000 78.125 60.518 51.482 44.651 38.811 33.392 28.766 24.888 21.420 18.512

t 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

(i)

lt 15.906 13.769 11.595 9.644 8.215 6.973 5.960 5.056 4.228 3.549

Verder wordt er gebruik gemaakt van de sterftetafel MK, die in het vorige hoofdstuk reeds gedefinieerd werd. De intrestvoet waarmee rekening gehouden wordt, is 3, 75%. De berekening gebeurt voor verschillende soorten rentes en voor een onderschrijvingsleeftijd van 20 tot 64 jaar en met eindleeftijd op 65 jaar. De eigen risicotermijn is 30 dagen, waardoor de waarden van Zx niet aangepast dienen te worden, en er is dekking zowel voor arbeidsongeschiktheid uit ziekte als uit ongeval.

5.1 Gebruikte cijfers

29

Met behulp van de formules uit het vorige hoofdstuk en deze gegevens worden de premievoeten uit tabel 5.4 gevonden. Tabel 5.4. Premievoeten Leeftijd Constante Klimmende Klimmende Ideaal klimmende Ideaal klimmende rente rente 2% rente 3% rente 2% rente 3% 20 3,87% 4,14% 4,30% 4,49% 4,82% 21 3,95% 4,23% 4,39% 4,55% 4,87% 22 4,04% 4,33% 4,49% 4,64% 4,96% 23 4,13% 4,42% 4,59% 4,72% 5,02% 24 4,24% 4,54% 4,71% 4,82% 5,12% 25 4,35% 4,65% 4,83% 4,90% 5,19% 26 4,46% 4,76% 4,94% 5,00% 5,29% 27 4,56% 4,87% 5,05% 5,09% 5,36% 28 4,68% 5,01% 5,19% 5,20% 5,47% 29 4,81% 5,14% 5,32% 5,30% 5,56% 30 4,96% 5,30% 5,49% 5,44% 5,68% 31 5,05% 5,39% 5,58% 5,51% 5,74% 32 5,17% 5,51% 5,71% 5,62% 5,84% 33 5,28% 5,63% 5,83% 5,71% 5,92% 34 5,42% 5,78% 5,98% 5,84% 6,05% 35 5,56% 5,93% 6,13% 5,95% 6,14% 36 5,67% 6,03% 6,24% 6,04% 6,23% 37 5,76% 6,13% 6,33% 6,11% 6,29% 38 5,89% 6,26% 6,47% 6,23% 6,40% 39 6,01% 6,39% 6,60% 6,33% 6,49% 40 6,18% 6,57% 6,78% 6,48% 6,63% 41 6,24% 6,62% 6,83% 6,52% 6,66% 42 6,34% 6,72% 6,93% 6,61% 6,75% 43 6,43% 6,82% 7,03% 6,68% 6,81% 44 6,59% 6,97% 7,18% 6,82% 6,93% 45 6,72% 7,11% 7,32% 6,93% 7,03% 46 6,73% 7,10% 7,31% 6,93% 7,03% 47 6,69% 7,05% 7,25% 6,87% 6,97% 48 6,71% 7,06% 7,25% 6,89% 6,97% 49 6,67% 7,01% 7,20% 6,84% 6,91% 50 6,71% 7,04% 7,21% 6,86% 6,94% 51 6,58% 6,89% 7,05% 6,72% 6,79% 52 6,52% 6,80% 6,95% 6,65% 6,72% 53 6,37% 6,63% 6,77% 6,49% 6,54% 54 6,30% 6,54% 6,66% 6,41% 6,47% 55 6,12% 6,34% 6,45% 6,22% 6,26% 56 5,99% 6,17% 6,27% 6,07% 6,12% 57 5,70% 5,86% 5,94% 5,77% 5,80% 58 5,52% 5,65% 5,72% 5,59% 5,62% 59 5,14% 5,24% 5,29% 5,18% 5,21% 60 4,91% 4,98% 5,02% 4,96% 4,98% 61 4,29% 4,34% 4,36% 4,32% 4,33% 62 3,99% 4,01% 4,02% 4,01% 4,02% 63 2,92% 2,92% 2,92% 2,92% 2,92% 64 3,02% 3,02% 3,02% 3,02% 3,02%

5.3 Vergelijking tarief met individuele arbeidsongeschiktheidsverzekering

30

5.2 Bespreking tarief Figuur 5.1 geeft een duidelijker beeld van de invloed van de onderschrijvingsleeftijd op de premie. We merken dat de premie eerst stijgt, maar na 48-jarige leeftijd verlaagt. Een verklaring hiervoor is dat uit de tafels blijkt dat voor bedienden de kans op arbeidsongeschiktheid verkleint voor de hoogste leeftijdsklassen. Als de ziekteen invaliditeitstafels van zelfstandigen gebruikt zouden worden, zou de premie pas vanaf een latere leeftijd beginnen dalen doordat die statistieken een ander verloop hebben. Een andere reden voor het dalen van de premie vanaf een bepaalde leeftijd is het feit dat de looptijd van de verzekering dan ook korter is en een eventuele arbeidsongeschiktheid daardoor ook minder lang kan duren. Op de grafiek is ook duidelijk te zien hoe de soorten renten zich ten opzichte van elkaar gedragen. Voor een klimmende rente is de dekking na 1 jaar van arbeidsongeschiktheid hoger dan voor een constante rente, hierdoor is de premie ook hoger. Bij een ideaal klimmende rente is de dekking na de looptijd van 1 jaar reeds hoger dan deze voor een klimmende rente, tenzij de verzekerde dan reeds arbeidsongeschikt is. De premie stijgt bij een ideaal klimmende rente echter met ditzelfde percentage. Hierdoor ligt deze premie niet altijd hoger dan de premie van een klimmende rente.

5.3 Vergelijking tarief met individuele arbeidsongeschiktheidsverzekering In figuur 5.2 staan naast de berekende premies voor een constante rente ook dezelfde premies voor een individuele arbeidsongeschiktheidsverzekering zonder de verzwaring van de ziektecijfers. Deze premie werd berekend met dezelfde parameters als deze voor de individuele voortzetting. Op deze manier wordt het effect van de verzwaring van de ziektecijfers duidelijk. De premie voor de individuele voortzetting is gemiddeld 14% duurder. Het verschil wordt groter voor een hogere leeftijd. Zo is de premie voor een 20-jarige slechts 3,5% duurder, terwijl het verschil voor een 64-jarige 50% is.


Figuur 5.1. Premievoet individuele voortzetting

31


32

Figuur 5.2. Vergelijking tarief individuele voortzetting met gewoon tarief individuele arbeidsongeschiktheidsverzekering

5.4 Besluit

33

5.4 Besluit Het verplicht aanbieden van een individuele voortzetting wordt pas van toepassing 2 jaar na het intreden van de wet Verwilghen. Hierdoor is er nog geen precies beeld van wat de maatschappijen juist zullen aanbieden. Wat wél duidelijk is, is dat de individuele voortzetting een groter risico inhoudt dan een individuele arbeidsongeschiktheidsverzekering, wegens het ontbreken van de mogelijkheid tot medisch onderzoek en medische acceptatie. Er kan dus vanuit gegaan worden dat de meeste maatschappijen voor dit aanbod een hogere premie zullen vragen dan voor hun andere arbeidsongeschiktheidsverzekeringen om dit verschil in risico op te kunnen vangen. Elke maatschappij zal hiervoor veronderstellingen moeten maken over de gezondheidstoestand van diegenen die kiezen voor een individuele voortzetting. Aangezien het over een nieuw gegeven gaat voor alle ziekteverzekeringsovereenkomsten is er immers nog niet geweten in welke mate de verzekerden hierop zullen ingaan. Of de maatschappijen hun premie zullen aanpassen door een verzwaring van de ziekteen invaliditeitsstatistieken of door een opslag op een andere arbeidsongeschiktheidsverzekering zal blijken vanaf juli 2009.

Bijlage

Hieronder kan u de VBA-code terugvinden waarmee de resultaten van hoofdstuk 5 bekomen werden. Public Function minimum%(a%, b%) If a > b Then minimum = b Else minimum = a End Function

Public Function Lx(x%, Tafel$) As Long Dim k#, s#, g#, c# Select Case Tafel Case "MR": k = 1000266.63 s = 0.999441703848 g = 0.999733441115 c = 1.10107753603 Case "FR": k = 1000048.56 s = 0.999669730966 g = 0.999951440172 c = 1.11679245383 Case "MK": k = 1000450.59 s = 0.999106875782 g = 0.999549614043 c = 1.103798111448 Case "FK": k = 1000097.39 s = 0.999257048061 g = 0.999902624311 c = 1.118239062025 End Select Lx = Int(k * s ˆ x * g ˆ (c ˆ x)) End Function

Bijlagen

35

Public Function npx#(n%, x%, Tafel$) npx = Lx(x + n, Tafel) / Lx(x, Tafel) End Function Public Function nqx#(n%, x%, Tafel$) nqx = (Lx(x, Tafel) - Lx(x + n, Tafel)) / Lx(x, Tafel) End Function Public Function vn#(n%, i#) vn = 1 / (1 + i) ˆ n End Function Public Function nEx#(x%, n%, i#, Tafel$) If n = 0 Then nEx = 1 Else nEx = npx(n, x, Tafel) * vn(n, i) End If End Function Public Function Wx#(x%) Dim VecWx As Variant VecWx = Array(124.1474351, 124.1474351, 124.1474351, _ 124.1474351, 124.1474351, 181.4246329, 181.4246329, 181.4246329, 181.4246329, 181.4246329, 209.5681657, 209.5681657, 209.5681657, 209.5681657, 209.5681657, 301.5322029, 301.5322029, 301.5322029, 301.5322029, 301.5322029, 411.3179598, 411.3179598, 411.3179598, 411.3179598, 411.3179598, 539.7298061, 539.7298061, 539.7298061, 539.7298061, 539.7298061, 754.8406796, 754.8406796, 754.8406796, 754.8406796, 754.8406796, 858.6292896, 858.6292896, 858.6292896, 858.6292896, 858.6292896, 920.4769462, 920.4769462, 920.4769462, 920.4769462, 920.4769462, 978.4341331, 978.4341331, 978.4341331, 978.4341331, 978.4341331) If x > 14 And x < 65 Then Wx = VecWx(x - 15) / 100000 Else Wx = 0 End If End Function

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

Bijlagen

36

Public Function Zx#(x%) Dim VecZx As Variant VecZx = Array(2.029298799, 2.029298799, 2.029298799, _ 2.029298799, 2.029298799, 2.132130125, 2.132130125, _ 2.132130125, 2.132130125, 2.132130125, 2.460908167, _ 2.460908167, 2.460908167, 2.460908167, 2.460908167, _ 2.869915589, 2.869915589, 2.869915589, 2.869915589, _ 2.869915589, 3.332170476, 3.332170476, 3.332170476, _ 3.332170476, 3.332170476, 4.068025347, 4.068025347, _ 4.068025347, 4.068025347, 4.068025347, 5.129927234, _ 5.129927234, 5.129927234, 5.129927234, 5.129927234, _ 5.439463565, 5.439463565, 5.439463565, 5.439463565, _ 5.439463565, 5.379091447, 5.379091447, 5.379091447, _ 5.379091447, 5.379091447, 4.999504762, 4.999504762, _ 4.999504762, 4.999504762, 4.999504762) If x > 14 And x < 65 Then Zx = VecZx(x - 15) Else Zx = 0 End Function Public Function pi#(t%) Dim Veclit As Variant, k% Veclit = Array(100000, 78125, 60518, 51482, 44651, _ 38811, 33392, 28766, 24888, 21420, 18512, 15906, _ 13769, 11595, 9644, 8215, 6973, 5960, 5056, 4228, _ 3549) If t >= 0 Then pi = Veclit(minimum(t, 20)) / Veclit(0) End Function Public Function Lxaach%(x%, Tafel$) Dim Lxii As Variant, Lxaa As Variant Dim VecLxaach As Variant, ch# ch = 0.03 Lxaa(14) = Lx(14, Tafel): Lxaa(15) = Lx(15, Tafel) VecLxaach(14) = Lxaa(14): VecLxaach(15) = Lxaa(15) For k = 16 To 64 For j = x - 15 To 1 Step -1 Lxii(k) = Lxii(k) + Lxaa(k - j - 1) * _ Wx(k - j - 1) * (pi(j) + pi(j - 1)) / 2 Lxaa(k) = Lx(k, Tafel) - Lxii(k) Next VecLxaach(k) = Int((1 - ch) * _ (Lx(k, Tafel) - Lxii(k)) + 0.5)

Bijlagen

37

Next Lxaach = VecLxaach(x) End Function Public Function ain#(n%, t%, i#, s%, r#) ’n duurtijd van rente Dim j As Integer ain = 0 Select Case s Case Is = 1 ’Klimmende rente If n > 0 Then For j = 0 To n - t - 1 ain = ain + (1 + r) ˆ (j + 1) * 1 / 2 * _ (pi(j) * vn(j, i) + pi(j + 1) * vn(j + 1, i)) Next End If Case Is = 2 ’Ideaal klimmende rente If n > 0 Then For j = 0 To n - t - 1 ain = ain + (1 + r) ˆ (t + j) * 1 / 2 * _ (pi(j) * vn(j, i) + pi(j + 1) * vn(j + 1, i)) Next End If Case Else ’Constante rente If n > 0 Then For j = 0 To n - t - 1 ain = ain + 1 / 2 * (pi(j) * vn(j, i) + _ pi(j + 1) * vn(j + 1, i)) Next End If End Select End Function Public Function xnaach#(x%, n%, i#, Tafel$, s%, r#) Dim j% xnaach = 0 If s = 2 Then For j = 0 To n - 1 xnaach = xnaach + (1 + r) ˆ j * nEx(x, j, i, Tafel) Next Else For j = 0 To n - 1

Bijlagen

38

xnaach = xnaach + nEx(x, j, i, Tafel) Next End If End Function Public Function corr#(t%) Select Case t Case 0: corr = 1.5 Case 1: corr = 1.4 Case 2: corr = 1.3 Case 3: corr = 1.2 Case 4: corr = 1.1 Case Else: corr = 1 End Select End Function Public Function NK#(x%, n%, i#, Tafel$, s%, r#) Dim t% NK = 0 If s = 2 Then For t = 0 To n - 1 NK = NK + nEx(x, t, i, Tafel) * vn(0.5, i) * _ corr(t) * (1 + r) ˆ t * Zx(x + t) / 365 Next Else For t = 0 To n - 1 NK = NK + nEx(x, t, i, Tafel) * vn(0.5, i) * _ corr(t) * Zx(x + t) / 365 Next End If For t = 0 To n - 2 NK = NK + nEx(x, t, i, Tafel) * vn(1.5, i) * _ corr(t) * Wx(x + t) * ain(n, t + 1.5, i, s, r) Next End Function Public Function Px#(x%, n%, i#, Tafel$, s%, r#, c#, b#) Dim HK# HK = NK(x, n, i, Tafel, s, r) * (1 + b) / (1 - c) Px = HK / xnaach(x, n, i, Tafel, s, r) Px = Int(Px * 10 ˆ 5 + 0.5) / (10 ˆ 5) End Function

Referenties

1. Assuralia. De wet van 20 juli 2007 voor een betere toegankelijkheid en continu¨ıteit van de private ziekteverzekering. Assurinfo, 2007. 2. Assuralia. Vademecum bij hoofdstuk iv van de wet van 25 juni 1992 op de landverzekeringsovereenkomst inzake de ziekteverzekeringsovereenkomsten. 2007. 3. D. Van Berlaer. Grondige studie groepsverzekeringen en pensioenfondsen, deel 1. VUB, 2007. 4. BS. Wet op de landverzekeringsovereenkomst. Belgisch Staatsblad, 1992. 5. BS. 14 november 2003 - koninklijk besluit betreffende de levensverzekeringsactiviteit. Belgisch Staatsblad, 2003. 6. BS. 20 juli 2007 - wet tot wijziging, wat de private ziekteverzekeringsovereenkomsten betreft, van de wet van 25 juni 1992 op de landverzekeringsovereenkomst. Belgisch Staatsblad, 2007. 7. F.I.B. Sociale zekerheid - uitkeringen arbeidsongeschiktheid. Fortis Insurance Belgium, 2008. 8. F.I.B. Individuele verderzetting. Fortis Insurance Belgium, 2009. 9. D. Gilbert. Note technique concernant le revenu garanti. CGER-ASLK, 1996. 10. RIZIV. Ziekte- en invaliditeitscijfers, 2005. 11. RIZIV. Laatste uitkeringsbedragen voor werknemers - 01-05-2009. 2009. http://www.riziv.be. 12. RIZIV. Laatste uitkeringsbedragen voor zelfstandigen - 01-05-2009. 2009. http://www.riziv.be. 13. Fonds voor arbeidsongevallen. Maximum en minimum basisloon. 2009.

Individuele voortzetting in het kader van arbeidsongeschiktheidsverzekeringen

Recommend Documents