Indicatoren landzijdige bereikbaarheid mainports

Indicatoren landzijdige bereikbaarheid mainports Meta-analyse, vraagspecificatie en illustratie

Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid

I n dica t or e n la n dzij dige be r e ik ba a r h e id m a in por t s Met a- analyse, vraagspecificat ie en illust rat ie

Kennisinst it uut voor Mobilit eit sbeleid Pauline Wort elboer- van Donselaar Hugo Gordij n Jan Francke Johan Visser

j uli 2011

I n dica t or e n la n d zij dige be r e ik ba a r h e id m a in por t s

H e t Ke n n isin st it u u t voor M obilit e it sbe le id ( KiM ) m a a k t a n a lyse s va n m obilit e it die door w e r k e n in h e t be le id. Als z e lfst a n dig in st it u u t bin n e n h e t m in ist e r ie va n I n fr a st r u ct u u r e n M ilie u ( I e n M ) m a a k t h e t KiM st r a t e gisch e ve r k e n n in ge n e n be le idsa n a lyse s. D e in h ou d va n de pu blica t ie s va n h e t KiM be h oe ft n ie t h e t st a n dpu n t va n de m in ist e r e n/ of de st a a t sse cr e t a r is va n I e n M w e e r t e ge ve n .


I nhoud

Sam envat t ing 5 1 1.1 1.2 1.3

I n le idin g 7 Aanleiding en doel van de st udie 7 Cont ext van de analyse: m ainport beleid overheid 7 Leeswij zer 8

2 2.1 2.2 2.3 2.4

M e t a - a n a lyse lit e r a t u u r ove r be r e ik ba a r h e id m a in por t s 9 Aanpak 9 I nvulling van het begrip landzij dige bereikbaarheid 10 Onderscheidende karaker ist ieken van m ainport s 12 Mogelij kheden van segm ent at ie 14

3 3.1 3.2 3.3

Toe sn ij din g in dica t or op ge br u ik sdoe l e n da t a ve r za m e ling 1 9 Keuzem ogelij kheden sam enhangend m et gebruiksdoel 19 Toesnij ding kwalit eit sindicat or bereikbaarheid op m ainport s 20 Operat ionalisering gegeneraliseerde t ransport kost en 21

4 4.1 4.2 4.3

I llu st r a t ie s k w a lit e it sin dica t or be r e ik ba a r h e id m a in por t s 2 3 Weergave van absolut e bereikbaarheid 23 Vergelij kingsm ogelij kheden in de t ij d 29 Vergelij kingsm ogelij kheden t ussen m ainport s 31

5 5.1 5.2

Con clu sie 3 5 Beleidm ogelij kheden van de indicat or 35 Verder gebruik van de gegevens 37 Sum m ary 39 Lit erat uur 41

Bij la ge A

Lit e r a t u u r for m a t s 4 5

Bij la ge B

Ve r a n t w oor din g da t a ve r za m e lin g 8 9

Pagina 3 van 118


Pagina 4 van 118


Sam envat t ing

Doel: inzicht in kwalit eit van landzij dige bereikbaar heid van m ainport s Rot t er dam en Schiphol Eén van de onderdelen van de langet er m ij nvisie m ainport s, Mainport Holland ( I enM, 2011b) , van het Direct oraat - Generaal Lucht vaart en Marit iem e zaken ( DGLM) is een visie op de landzij dige bereikbaarheid van m ainport s. DGLM zoekt daarbij naar m ogelij kheden om beleidsam bit ies voor de ont wikkeling van de m ainport s Rot t erdam en Schiphol, en de landzij dige ber eikbaarheid die daarvoor nodig is, t e vert alen in de gewenst e kwalit eit van acht erlandinfrast ruct uur. Op basis van de waargenom en ‘kwalit eit ’ kunnen we vervolgens bekij ken waar m aat regelen nodig zij n om het gewenst e kwalit eit sniveau t e bereiken. Om dergelij k beleid t e ont wikkelen, is inzicht in de kwalit eit van landzij dige bereikbaarheid van de m ainport s noodzakelij k. I n deze st udie present eren wij een indicat or die voorziet in deze behoeft e. De keuze voor deze indicat or is onderbouwd m et een lit erat uurst udie. Vervolgens hebben we de indicat or t oegesneden op de specifieke vragen rondom m ainport beleid. Tot slot illust reren we welke m ogelij kheden deze sam engest elde kwalit eit sindicat or voor de bereikbaarheid van m ainport s biedt en welke beleidsinform at ie we hierm ee aanreiken. Keuze voor ‘gegener aliseerde t ransport kost en’ op basis van lit erat uuranalyse Op basis van lit erat uuranalyse is gekozen voor de gegeneraliseerde t ransport kost en als nader uit t e werken indicat or van bereikbaarheid. De gegeneraliseerde t ransport kost en, zoals t oegelicht door onder m eer Jorrit sm a et al. ( 2010) en Groot et al. ( 2011) , om vat t en alle vanuit het perspect ief van econom ische ont wikkeling relevant e kwalit eit saspect en, wat bet reft fysieke bereikbaarheid. Een dergelij ke algem ene bereikbaarheidsindicat or kent een aant al flexibele m ogelij kheden om de indicat or verder t oe t e snij den op de beleidsvragen rondom m ainport s. Ook is deze t egelij kert ij d consist ent m et andere voor I enM lopende init iat ieven voor indicat oront wikkeling. Toesnij ding op m ainport beleid goed m ogelij k Het m et hodische uit gangspunt om de bereikbaarheidsindicat or t e baseren op gegeneraliseerde t ransport kost en biedt veel ruim t e voor een verdere t oesnij ding op de ber eikbaarheid van de m ainport s Schiphol en Rot t erdam . De keuzes zij n niet zozeer m et hodisch van aard, m aar hangen vooral sam en m et het beoogde gebruiksdoel. Dat bet reft in dit geval inzet van de indicat or t er onderst euning van beleidsont wikkeling. Wij hebben daar om de opt ies in kaart gebracht en voorgelegd aan de gebruiker van de indicat or: DGLM. DGLM heeft aangegeven vooral behoeft e t e hebben aan een vergelij king m et concurrerende lucht - en zeehavens, en aan een vergelij king in de t ij d waarm ee ont wikkelingen gem onit ord kunnen worden. Het gaat dan om het m onit oren van de ont wikkeling richt ing een beleidsm at ig st reefbeeld. De m et ing hoeft niet m et een grot e frequent ie t e worden uit gevoerd. De int eresse bet reft vooral het m onit oren van de ‘gr ot e t rends’. I llust rat ie: 1 beeld zegt m eer dan 1000 woorden Het funct ioneren van de indicat or is geïllust reerd aan de hand van voorbeelden in de vorm van Geografisch I nform at ie Syst eem ( GI S) kaart beelden van Nederland en om ringende landen. De kaart beelden geven afwisselend inform at ie over Schiphol en

Pagina 5 van 118


Rot t erdam , voor verschillende doelgroepen en voor het t ot aal van de gegeneraliseerde t ransport kost en of onderdelen ervan. Gegev en het geform uleerde beleidsdoel om ‘goede k walit eit ’ t e bieden aan het acht erlandverkeer van de m ainport s, helpen de kaart beelden om aan t e geven wat de kwalit eit van bereikbaarheid in t erm en van gegeneraliseerde t ransport kost en is. De indicat or is nu gericht op m onit oring van de ‘grot e t rends’, en kij kt dus op globale wij ze t erug op de effect en van m ainport beleid. De indicat or is m et nadruk niet bedoeld om effect ivit eit of efficiënt ie van specifieke beleidsm aat regelen inzicht elij k t e m aken. Bij het lat en zien van de kwalit eit van bereikbaarheid zij n m eerdere variat ies m ogelij k. De illust rat ies lat en 3 verschillende invalshoeken van de indicat or zien: • Absoluut . Een absoluut beeld van ‘de bereikbaarheid’ in een bepaald j aar geeft een beeld van welke regio’s de m ainport goed of m inder goed kunnen bereiken, en dus waar ingrij pen m ogelij k gewenst is. • Relat ief in de t ij d. De indicat or is gericht op m onit oring. Er kan dus op enig m om ent t eruggekeken worden naar de effect en van m ainport beleid, voor zover zich dat vert aalt in de ont wikkeling in de posit ie van m ainport s als gevolg van veranderingen in landzij dige bereikbaar heid. De indicat or is indien dit gewenst is - ook geschikt om in beeld t e brengen hoe t oekom st ig beleid van invloed is op bereikbaarheid. • Relat ief t en opzicht e van ( int ernat ionale) concurrent en. Door t e kiezen voor een vergelij king m et concurrerende zee- en lucht havens wordt duidelij k hoe groot de ‘cat chm ent area’ is en in welke gebieden de concurrent ie m et andere zee- en lucht havens groot is. Conclusie: een nut t ige indicat or, m aar let op de beperkingen De illust rat ies lat en zien dat de op basis van de vraagspecificat ie sam engest elde indicat or nut t ige inzicht en biedt . De ont wikkelde indicat or is enerzij ds specifiek gericht op bereikbaarheid van m ainports en anderzij ds consist ent m et m eer algem ene not ies van bereikbaarheid die in het kader van de St ruct uurvisie I nfrast ruct uur en Ruim t e ( I enM, 2011a) zij n gehant eerd. Toch is het belangrij k om bij het gebruik van de indicat or oog t e houden voor de beperkingen, die zowel m et de dat averzam eling als m et de scope van de indicat or t e m aken hebben: • De indicat or kent een grot e dat abehoeft e. Deze kon, m ede vanwege het int ernat ionale blikveld, alleen worden ingevuld op een hoger aggregat ieniveau dan eigenlij k gewenst is. Als we de wens van een int ernat ionale vergelij king loslat en, is het m ogelij k om m et m inder dat a t oe t e kunnen, m eer det ails t e leveren of regelm at iger t e act ualiseren. Bij een nieuwe m et ing vergt het ook aandacht dat de geconst at eerde veranderingen het gevolg zij n van daadwerkelij k gem et en ont wikkelingen in m obilit eit en niet van t echnische aanpassingen in berekeningswij ze. Dit om dat er noodzakelij kerwij s gebruik wordt gem aakt van een verkeersm odel. • De indicat or kij kt ‘binnen’ landzij dige bereikbaarheid en biedt geen inzicht in het relat ieve belang hiervan in de t ot ale deur- t ot - deur ket en vervoerkost en. Dit zij n overigens veelal zaken die buit en de scope van beïnvloeding door de rij ksoverheid vallen. De indicat or is niet gericht op het bieden van inzicht in het hogere beleidsdoel van bij drage aan econom ische ont wikkeling.

Pagina 6 van 118


1

I nleiding

1 .1

Aa n le idin g e n doe l va n de st u die Eén van de onderdelen van de door het Direct oraat - Generaal Lucht vaart en Marit iem e Zaken ( DGLM) ont wikkelde langet erm ij nvisie m ainport s bet reft een visie op de landzij dige bereikbaarheid van m ainport s: Mainport Holland, m ot or voor de t oekom st ( I enM, 2011b) . DGLM zoekt daarbij naar m ogelij kheden om beleidsam bit ies voor de econom ische ont wikkeling van de m ainport s Rot t erdam en Schiphol, en de landzij dige bereikbaar heid die daarvoor nodig is, t e vert alen in de gewenst e kw alit eit van acht erlandinfrast ruct uur. Op basis van de waargenom en ‘kwalit eit ’ kan vervolgens bekeken worden waar welke invest eringen en/ of m aat regelen nodig zij n om het gewenst e kwalit eit sniveau t e bereiken. Om dergelij k beleid t e kunnen ont wikkelen, is inzicht in de kwalit eit van landzij dige bereikbaarheid van de m ainport s Schiphol en Rot t erdam noodzakelij k. De vraag die we in deze st udie, op basis van lit erat uuranalyse, vraagspecificat ie en een illust rat ie van m ogelij kheden, beant woorden is dan ook hoe een specifiek op de vragen van DGLM t oegesneden kwalit eit sindicat or voor landzij dige bereikbaarheid van m ainport s er uit zou kunnen zien. De keuze om econom ische ont wikkeling na t e st reven via m ainport beleid en om dit onder ander e t e onderst eunen via aanbod van kwalit at ief hoogwaardige landzij dige bereikbaarheid, is een gegeven voor deze st udie en geen onderdeel van de analyse. Het is op zich logisch dat de indicat or zich richt op landzij dige bereikbaarheid om dat dit een aspect is waarbij de rij ksoverheid een act ieve, st urende r ol heeft . Het is echt er belangrij k om t e beseffen dat de m ainport als verkeersknooppunt een onderdeel is van een vervoersket en van deur t ot deur. Het gaat de verlader of reiziger uit eindelij k niet alleen om de kost en van vervoer van en naar de m ainport , m aar om de t ot ale ket enkost en. Bij voorbeeld de kost en van open overslag, de kost en van het zeezij dige t ransport en de kost en van een vliegt icket doen er bij de m obilit eit skeuze m inst ens evenveel t oe voor de verlader of reiziger. Het zelfde geldt voor de m ainport als vest igingsplaat s. I nfrast ruct uur is één van de bepalende fact oren voor de vest igingsplaat s naast fact oren zoals de arbeidsm arkt en de woonom geving. Een waarschuwing is dus op zij n plaat s. Het kan in t heorie zo zij n dat de overheid de landzij dige bereikbaarheid m et invest eringen probeert t e verbet er en, t erwij l t egelij kert ij d de bereikbaarheid van de m ainport t och verslecht ert door kost enverhogingen in andere onderdelen van de vervoersk et en van deur t ot deur.

1 .2

Con t e x t va n de a n a lyse : m a in por t be le id ove r h e id Het is bij de ont wikkeling van een nieuwe indicat or belangrij k om het doel en de onderliggende veronderst ellingen van de beoogde t oepassing, in dit geval het m ainport beleid van de overheid, helder t e hebben. I enM is verant woordelij k voor de ont wikkeling en de concur rent iekracht van de m ainport s én de nat ionale en int ernat ionale bereikbaar heid van de m ainport s. Goede bereikbaarheid van m ainport s is in de Not a Mobilit eit ( VenW, 2004) niet benoem d als een doel op zich, m aar is in de visie van DGLM wel een m iddel voor econom ische en m aat schappelij ke ont wikkeling van de bet reffende r egio en Nederland als geheel. Niet het volum e van de vervoersst rom en, m aar het econom isch belang zou vanuit dit perspect ief bepalend m oet en zij n bij het kiezen van de m at e waarin DGLM deze

Pagina 7 van 118


st room wil facilit eren. Hierbij kunnen we denken aan een onderscheid in verschillende geografische schaalniveaus en de daarm ee verbonden verkeersst rom en en verbindingen. Zoals verkeersst rom en en verbindingen m et een lokale en/ of regionale funct ie. Tot slot , in het Regeer akkoord 2010 ( Rij ksoverheid, 2010) st aan de m ainport s ( en brainport s en greenport s) aangegeven als priorit aire gebieden voor invest eringen in het Meerj arenprogr am m a I nfrast ruct uur, Ruim t e en Transport ( MI RT) . Het visiedocum ent Mainport Holland richt zich op het st im uleren van econom ische act ivit eit en door het verst erken van de m ainport funct ie. De landzij dige bereikbaarheid is één aspect van het funct ioneren van de m ainport s. Veel act ivit eit en in een m ainport zij n t aken voor privat e m arkt part ij en. Denk hierbij onder m eer aan het aanbieden van t ransport dienst en en logist ieke act ivit eit en. Het voorzien in goede landzij dige bereikbaarheid wordt echt er veelal ervaren als een publiek belang en daarom als een t aak voor de overheid. De waargenom en kwalit eit van acht erlandverbindingen van m ainport s kan, in com binat ie m et de m ainport am bit ies van de overheid, leiden t ot een accent verlegging bij de keuze van event ueel noodzakelij ke m aat regelen en bij de preselect ie van infrast ruct uurproj ect en voor het MI RT. De Not a Mobilit eit ( VenW, 2004) en de Mobilit eit saanpak ( VenW, 2008) st uur den nam elij k vooral op het ‘op t ij d’ kom en van alle reizigers en goederen, onafhankelij k van de locat ie. I n het bredere kader van de St ruct uurvisie I nfrast ruct uur en Ruim t e zij n nieuwe ( aanvullende) m aat st aven van bereikbaarheid opgenom en. De invulling van de kwalit eit sindicat or bereikbaarheid m ainport s sluit aan op het bredere kader van deze st ruct uurvisie. 1 .3

Le e sw ij ze r Dit acht ergronddocum ent is een weerslag van het t raj ect om de kwalit eit sindicat or landzij dige bereikbaarheid m ainport s t e ont wikkelen en om deze geschikt t e m aken voor beleidsont wikkeling en de gebruiksm ogelij kheden t e illust reren. Het om vat een analyse van de relevant e lit erat uur, een invent arisat ie van de beleidswensen waar het keuzem ogelij kheden in de sam enst elling van de indicat or bet reft ( vraagspecificat ie) , een verant woording van de dat averzam eling en een illust rat ie van de daadwerkelij k sam engest elde kwalit eit sindicat or landzij dige bereikbaarheid m ainport s. I n hoofdst uk 2 geven we de result at en weer van de lit erat uuranalyse van bereikbaarheidsindicat oren voor m ainport s. I n hoofdst uk 3 com bineren we de t heoret ische m ogelij kheden van de indicat or m et de wensen van de opdr acht gever om t ot een vraagspecificat ie t e kom en. Tevens bevat dit hoofdst uk de noodzakelij ke keuzes voor de dat averzam eling. Hoofdst uk 4 geeft een illust rat ie van de gebruiksm ogelij kheden van de bereikbaarheidsindicat or landzij dige bereikbaarheid m ainport s. Hoofdst uk 5 sluit af m et de conclusies over de ( t oekom st ige) t oepassingsm ogelij kheden van de indicat or.

Pagina 8 van 118


2

Met a- analyse lit erat uur over bereikbaarheid m ainport s

Om een bereikbaarheidsindicat or voor m ainport s verant woord in t e kunnen vullen, is het noodzakelij k om een overzicht t e hebben van alle m ogelij kheden. Deze hebben we in beeld gebracht m et een zogehet en m et a- analyse van lit erat uur. Na een kort e t oelicht ing op de aanpak van de analyse, gaan we in op de result at en. 2 .1

Aa n pa k Afbakening r elevant e st udies Het veld aan m ogelij k relevant e st udies over het m et en van bereikbaarheid is erg groot . We hebben daarom dit veld voorafgaand aan de lit erat uuranalyse ingeperkt door alleen t e kij ken naar lit erat uurbronnen die iet s konden t oevoegen aan de beant woording van de volgende vragen: • Waar, binnen de definit ie van bereikbaarheid, de kwalit eit van bereikbaarheid uit best aat . Transport gerelat eerde ber eikbaarheid best aat uit t ij d, kost en en andere vorm en van m oeit e. Kwalit eit zou eng gedefinieerd kunnen worden in t erm en van ‘m oeit e’ zoals com fort , bet rouwbaarheid, veiligheid en frequent ie. Gezien de acht ergrond van de vraag van DGLM, nam elij k inst andhouding of bevordering van econom ische ont wikkeling van m ainport s, m oet hier de int erpret at ie breder zij n: ofwel t ij d, kost en en m oeit e. Daarm ee st ellen wij het begrip dus weer gelij k aan ‘de ber eikbaarheid’ als geheel. • Hoe een indicat or van landzij dige ber eikbaarheid er uit kan zien. Het gaat om verbet eringen in t ransport gerelat eer de bereikbaarheid, niet om verbet eringen in de ruim t elij ke com ponent , bij voorbeeld het aanwezige aanbod van act ivit eit en. Specificering naar t ij dcom ponent ( bij voorbeeld spit s/ niet spit s) , of individuele com ponent ( in de cont ext van deze st udie bij voorbeeld de kenm erken van m ainport s) kan wel van belang zij n. • Wat de specifieke kenm erken van m ainport s zij n die van invloed zij n op aspect en van bereikbaarheid. Wat onderscheidt m ainport s bij voorbeeld van andere ‘act ivit eit encent ra’? De inform at ieverzam eling was dus gericht op lit erat uur over de m et hodiek en niet zozeer op dat abronnen. Gegevensbronnen zij n pas act ief gezocht nadat keuzes zij n gem aakt over de funct ionalit eit van de indicat or. Een beschrij ving van gegevensbronnen is onderdeel van Bij lage B. Uit voering van de m et a- analyse De m et a- analyse is gest art m et het verzam elen van lit erat uur die in grot e lij nen voldoet aan de verm elde afbakening. De relevant e lit erat uur valt in 4 cat egorieën uit een: • Lit erat uur over het opst ellen van bereikbaarheidsindicat oren. • Lit erat uur over landzij dige bereikbaarheidsindicat oren voor m ainport s. • Lit erat uur over het m et en van bereikbaarheid voor goederenver voer/ zeehavens. • Lit erat uur over het m et en van bereikbaarheid voor personenver voer/ lucht havens. I n t ot aal zij n 27 lit erat uurbronnen geselect eerd en geanalyseerd. Voor elke bron is een form at ingevuld dat de belangrij kst e aspect en aangeeft die relevant zij n voor

Pagina 9 van 118


de indicat or, wat het m ogelij ke nut is van de st udie voor de t e ont wikkelen indicat or en wat en hoe er event ueel is gekwant ificeerd. De form at s zij n dan ook geen volledige sam envat t ing van alle onderwerpen die in de st udies aan bod kom en. Het bet reft een uit snede van die inform at ie, die in het kader van deze st udie relevant is. De ingevulde form at s zij n per cat egorie opgenom en in Bij lage A. 2 .2

I n vu llin g va n h e t be gr ip la n dz ij dige be r e ik ba a r h e id I n de algem ene st udies naar bereikbaar heid en bij behorende indicat oren hant eert m en veelal een vierdeling van bereikbaarheidsindicat oren: de pure infrast ruct uurgerelat eer de indicat or, de aan act ivit eit en gerelat eerde indicat or, de t ij d/ ruim t e benadering en de op ( t ransport ger elat eerd) nut gebaseerde indicat or. Dit kan als volgt worden sam engevat ( zie onder anderen Groot et al., 2011 en Geurs et al., 2004) : • De eerst e invalshoek is een op infrast ruct uur gericht e benadering van bereikbaarheid. I n deze benadering van bereikbaarheid gaat het om de kenm erken en het gebruik van infrast ruct uur. Bereikbaarheid wordt bij voorbeeld geoperat ionaliseerd als ‘m at e van congest ie’ ( bij voorbeeld de lengt e van files) of ‘gem iddelde snelheid op het hoofdwegennet ’. Deze benadering wordt veel gebruikt in verkeer- en vervoerbeleid. Het grot e voordeel van deze benadering is dat het zeer t ransparant e indicat oren zij n. Door t e kij ken naar individuele com ponent en van bereikbaarheid is het echt er m oeilij k een afgewogen t ot aalbeeld van bereikbaarheid t e krij gen. • De t weede invalshoek van bereikbaarheid is op act ivit eit en gericht . Het gaat in deze benadering van bereikbaarheid om de vraag hoeveel act ivit eit en binnen een bepaalde reist ij d of - afst and bereikbaar zij n. De op act ivit eit en gericht e benadering van bereikbaarheid houdt rekening m et het feit dat bereikbaarheid niet alleen afhankelij k is van beschikbare vaar- , spoor- en aut owegen en de kwalit eit daarvan, m aar dat bereikbaarheid ook afhankelij k is van de nabij heid en hoeveelheid van m ensen, woonwij ken, bedrij ven, winkels, nat uur en recreat ievoorzieningen. Act ivit eit en zij n dus op t e vat t en in t erm en als inwoners, arbeidsplaat sen, beroepsgroepen of bedrij ven. Deze benadering wordt voornam elij k in de geografie en planologie gebruikt . Om in deze benader ing bereikbaarheidsm at en t e kunnen operat ionaliseren, is het nodig dat een keuze wordt gem aakt om ‘verplaat singsweerst and’ uit t e drukken. Men kan kiezen voor reiskost en, reist ij den, m oeit e of een com binat ie hiervan. Vaak wordt gekozen voor reist ij d als weerst andscom ponent . De bereikbaar heid van een bepaald gebied in een bepaald j aar drukt m en dan bij voorbeeld uit in de hoeveelheid banen die in dat gebied bereikt kunnen worden binnen 60 aut om inut en reist ij d. • De derde invalshoek bet reft de t ij d- ruim t e benadering. Het gaat in de t ij druim t e benadering om individuen en hun m ogelij kheden en beper kingen die zij hebben in t ij d en ruim t e om t e kunnen part iciperen in specifieke act ivit eit en op specifieke locat ies. Bereikbaarheid bekij kt m en hier op individueel niveau. Nadeel hiervan is de zeer hoge dat a- int ensit eit . • De vierde en laat st e invalshoek is op t ransport ger elat eerd nut gericht . Deze benadering van bereikbaarheid wordt onder ander e in econom ische st udies gebruikt , waaronder kost enbat enanalyses. Hierbij st aan de zogehet en gegeneraliseerde reis- of t ransport kost en als bereikbaarheidsm aat cent raal. De gegeneraliseerde reis- of t ransport kost en, verder aangeduid als gegeneraliseerde t ransport kost en ( GTK) , zij n een int egrale bereikbaarheidsm aat waarin alle kost en en inspanningen ( t ij d en m oeit e) om de reis van deur t ot deur t e m aken zij n verwerkt . Om deze losse

Pagina 10 van 118


com ponent en op t e kunnen t ellen, is het nodig ze uit t e drukken in geld. Een illust rat ie van deze indicat or is bij voorbeeld dat de gegeneraliseerde t ransport kost en per spoor t ussen best em m ing A en herkom st B 6 euro bedragen. Het voordeel van deze benadering is dat een int egraal beeld van bereikbaarheid ont st aat . De waardering van effect en in geld doet echt er wel af aan de t ransparant ie van de indicat or. I ndien we kiezen voor kaart beelden st elt de GTK- benadering eveneens hoge eisen aan de beschikbar e dat a. Ta be l 2 .1 Overzicht com ponent en bereikbaarheidsindicat oren Bron: Geurs et al., 2001 en

Voor een nadere t oelicht ing op de verschillende soort en indicat oren binnen de hoofdgroepen verwij zen we naar de uit gebreide uit werking van het Geurs et al. ( 2001) en Geurs et al. ( 2004) . Onderst aande t abel vat de m ogelij kheden sam en.

Geurs et al., 2004

I n dica t or

Tr a n spor t com pon e n t

Ru im t e com pon e n t

Tij dscom pon e n t

I n dividu e le com pon e n t

I nfrast r uct uur

Gem . reist ij d, snelheid,

Spit s

Reisgerelat eer de

gerelat eerd

voert uigver liesuren

24 uur- per iode

st rat ificat ie ( bij v. woon werk, zakelij k) . Voor goederenvervoer st rat ificat ie naar econom ische sect or of bij v. hoge- lage waarde

Act ivit eit en

( Maxim ale) reist ij d of

Verdeling van

De reist ij den of

St rat ificat ie van

( geografisch of

reiskost en t ussen

m ogelij kheden in

kost en

bevolking ( bij v .

ruim t elij k)

act ivit eit en of locat ies,

ruim t e ( bij v. aant al

verschillen naar

inkom en, opleiding)

m et ‘dist ance decay’-

banen op locat ie)

t ij dst ip van de

funct ie Tij d- r uim t e

dag of week

Reist ij d t ussen locat ies

Verdeling van

of act iv it eit en

m ogelij kheden in

Randvoorwaar de

weergegeven op

ruim t e Nut sgerelat eer d

Bereikbaarheid individueel niv eau

Gegeneraliseerde

Verdeling van

Reist ij den en -

Het nut wordt

t ranspor t kost en t ussen

m ogelij kheden in

kost en m ogen

geschat voor

locat ies of act ivit eit en

ruim t e

verschillen t ussen

groepen of op

uren van de dag,

individueel niv eau

dagen of seizoenen

De vraag is vervolgens of alle groepen bereikbaarheidsindicat oren even geschikt zij n voor het in beeld brengen van de landzij dige bereikbaarheid. Hierm ee bedoelen we het acht erlandvervoer van goeder en en passagiers van en naar de m ainport s. De indicat or van reist ij den binnen en buit en de spit s in de Not a Mobilit eit is een voorbeeld van een infrast ruct uurgerelat eerde indicat or. Dit is ongedifferent ieerd naar locat ie waar de reist ij dverliezen zich voordoen en different ieert niet naar bij voorbeeld het ‘belang’ v an de act ivit eit en op de plaat s van best em m ing waarheen de reist ij d gerealiseerd wordt , bij voorbeeld op de verbindingen naar de m ainport s. Wel is het m ogelij k om een ext ra onderscheid t oe t e voegen door vooraf die acht erlandverbindingen t e select eren waarover, bij voorbeeld gem et en in aant al verplaat singen, veel m ainport verkeer wordt afgewikkeld. Dit bet reft dan een specificering van de indicat oren uit de Not a Mobilit eit .

Pagina 11 van 118


De aan act ivit eit en en nut gerelat eerde indicat oren kunnen, in t egenst elling t ot de infrast ruct uurgerelat eer de indicat or, beide wel een onderscheid m aken naar de best em m ing die door de acht erlandinfrast ruct uur ont slot en wordt . Het verschil t ussen de aan act ivit eit en gerelat eerde indicat or en de nut sger elat eerde indicat or is dat bij de op nut gebaseer de indicat oren er een uniform e m onet aire waardering van alle com ponent en is t oegevoegd. Een op act ivit eit en gericht e indicat or richt zich op de voorzieningen die bereikt kunnen worden binnen een bepaalde reist ij d en niet op de waardering van de reis zelf. De aan act ivit eit en gerelat eerde indicat or is dus m eer gericht op dat gene wat bereikt wordt ( de m ainport in dit geval) en niet op de waardering van de m oeit e die de reiziger ervoor over heeft om daar t e kom en. Volgens deze indicat or kan de bereikbaarheid verbet eren zonder dat er aan de fysieke landzij dige verbinding iet s veranderd is, bij voorbeeld om dat m eer dienst en in de regio gevest igd zij n dan voorheen. Om dat de indicat or specifiek gericht m oet zij n op de landzij dige bereikbaarheid, en niet op het brede fenom een m ainport , is de aan act ivit eit en gerelat eerde indicat or m inder geschikt . Ook de t ij d- ruim t e indicat or is m inder geschikt voor de beoogde t oepassing bij de voorliggende beleidsvraag. Dit kom t doordat bij deze indicat or de budget t en van individuen voor verplaat singen als vert rekpunt worden beschouw d en niet de karakt erist ieken van het landzij dige t ransport net w erk. Een keuze voor een aan nut gerelat eer de indicat or is consist ent m et het beeld van een t ot ale ( int egrale) bereikbaarheidsindicat or zoals geschet st door Jorrit sm a et al. ( 2010) en Gr oot et al. ( 2011) . Dat bet ekent dat we bij voorkeur kiezen voor het baseren van de indicat or op de m oeit e ( t ij d, geld en anderszins) om van A naar B t e kom en. De aspect en van t ransport gerelat eerde ber eikbaarheid worden daar bij gewogen m et een waarder ing in geldeenheden, de ‘gegeneraliseerde t ransport kost en’. I n de waardering kunnen ook subj ect ieve elem ent en zit t en via de t ij dswaardering, en de waardering van ‘m oeit e’ zoals bij voorbeeld het com fort van de reis. Het is echt er niet zo dat er een specifieke reist ij dwaardering is voor reizen van en naar m ainport s, t en opzicht e van andere best em m ingen. 2 .3

On de r sch e ide n de k a r a k e r ist ie k e n va n m a in por t s I n de lit erat uuranalyse is uit gezocht of specifieke eigenschappen van m ainport s eisen st ellen aan de invulling van de bereikbaarheidsindicat or. Hiert oe int roduceren we eerst het concept m ainport s en gaan we vervolgens in op onderscheidende karakt erist ieken van m ainport s. Kolkm an en Visser ( 2007) const at eren dat het begr ip m ainport een t erm is die in de j aren t acht ig in Nederland is geïnt roduceerd om de unieke posit ies van Rot t erdam en Schiphol als respect ievelij k zee- en lucht haven st erker voor het voet licht t e brengen. Er zij n diverse definit ies van een m ainport in om loop. Kolkm an en Visser const at eren dat in elk geval 2 funct ies van belang zij n voor de m ainport s: 1) De hubfunct ie, ofwel de m ainport als hoofdvervoersknooppunt in het lucht vaart - of zeevaart net werk. De m ainport s bieden t oegang t ot 3 t ypen net werken, nam elij k het lucht passagiernet werk, het lucht vracht net werk en het zeevracht net werk. 2) De m ainport als aant rekkelij ke vest igingslocat ie. Hierbij is onderscheid t e m aken naar schaalniveau: lokaal ( op of om het havent errein) , regionaal ( regio’s Am st erdam en Rot t erdam ) of nat ionaal. Deze funct ie kan gezien worden als een afgeleide van de eerst e.

Pagina 12 van 118


Karakt erist iek voor het concept van m ainport s is volgens Kolkm an en Visser de realisat ie van schaalen scope- effect en. Het begrip schaalvoordelen houdt in dat bij t oenem ende product ie van een goed of dienst ( al dan niet het gevolg van t oenem ende vraag) de t ot ale kost en per eenheid product dalen. I n het t ransport kunnen deze voordelen op 3 niveaus opt reden: bij respect ievelij k de vervoerm iddelen, de organisat ie of de rout es en net werken. • Bij de vervoerm iddelen wordt ook wel gesproken over ‘econom ies of size’, waarbij grot ere vervoerm iddelen en andere m achinerieën voor open overslag leiden t ot lagere kost en per vervoerde eenheid. • Op het niveau van de organisat ie gaat het bij voorbeeld om lagere kost en per eenheid product door het delen van vast e kost en, zoals de huur van het kant oor of de aanschaf van bepaalde m achines over m eer eenheden van het zelfde product of dezelfde dienst . • Bij rout es en net werken wordt ook wel gesprok en over ‘econom ies of t raffic densit y’ en ‘econom ies of net work size’. Het eerst e geeft aan dat de gem iddelde k ost en per rout e dalen als de frequent ie over de rout es wordt opgevoer d. Het t weede ont st aat zodra er als gevolg van de schaalvoordelen nieuwe direct e verbindingen ont st aan die result eren in een kort ere afst and of t ij dsversnelling. Bij scopevoordelen gaat het om afnem ende kost en per eenheid product bij een t oenem end aant al verschillende product en. Het kost envoordeel wordt veroorzaakt door gem eenschappelij k gebruik van zaken die niet heel specifiek sam enhangen m et het precieze product . Deze kost en voor gem eenschappelij k gebruik kunnen worden verdeeld over alle product en t ezam en, denk bij voorbeeld aan m arket ing, dist ribut ie en opslag. Schaaleffect en kunnen zich voordoen in de funct ie van t ransport knooppunt of in com binat ie m et de vest igingsplaat sfunct ie voor indust rie en handel. Verdere ( econom ische) ont wikkeling als m ainport is een kwest ie van het proces van schaalen scopevoor delen bereiken, in st and houden of verst erken. Verbet eringen aan de landzij dige bereikbaarheid kunnen daarbij een rol spelen. Schaalvoordelen in acht erlandvervoer ont st aan door een goede fysieke capacit eit van infrast ruct uur en door de aanwezigheid van een groot aant al ( recht st reekse) verbindingen m et een goede frequent ie. Dit alles vert aalt zich in zo laag m ogelij ke t ransport kost en. Voor de aan nut gerelat eerde indicat oren zij n er aangrij pingspunt en voor een koppeling aan de voor m ainport s kenm erkende schaalen scopevoordelen. Dit kan door ze t e verbinden m et de com ponent en waar de gegeneraliseerde t ransport kost en uit best aan. Een voorbeeld van schaalvoordelen in het acht erlandvervoer die doorwerken in de gegeneraliseerde t ransport kost en zij n de kost envoordelen per t on vervoerd product door de inzet van grot ere binnenvaart schepen of langere vracht w agens. Tot slot hebben we onderzocht of onderscheid nodig is in de aanpak van bereikbaarheid van m ainport s, gericht op goederenvervoer of op passagiers. Zowel voor passagiers/ lucht havens ( incl. lucht vracht ) als voor goeder en/ havens is gezocht naar lit erat uur over het m et en van bereikbaarheid. Voor het goeder envervoer blij kt veel werk t e zij n verricht rondom het init iat ief Kwalit eit snet Goederenvervoer. Diverse publicat ies ( DHV, 2008; XTNT, 2006 en CROW, 2006) geven gezam enlij k een beeld van een vooral infrast ruct uurgerelat eer de invulling van bereikbaarheid: dus gericht op int ensit eit - capacit eit ( I / C) verhoudingen, reist ij den binnen/ buit en de spit s, enzovoort s. De aanpak is cij ferm at ig en gedet ailleerd. Bij lucht havens/

Pagina 13 van 118


passagiers ont st aat een ander beeld. Daar wordt de landzij dige bereikbaarheid vooral geoperat ionaliseerd in t erm en van act ivit eit gerelat eerde indicat oren m et ‘cat chm ent areas’: hoeveel inwoners bij voorbeeld in 45 of 60 m inut en reist ij d bereikt kunnen worden. Waar deze gekozen ‘grenzen’ op gebaseerd zij n, is echt er onduidelij k. Ondanks de verschillende inzet lij ken zowel het goederenvervoer als passagiersvervoer zich goed t e lenen voor een bereikbaarheidsindicat or gebaseerd op gegeneraliseerde reis- of t ransport kost en. Er lij kt overigens niet veel verschil t e zij n in de beschikbaarheid van inform at ie t ussen lucht - en zeehavens. Uit verschillende st udies, zoals Espon ( 2004) en NEA et al. ( 2005) , blij kt dat er wel m at eriaal beschikbaar is voor beide t ypen m ainport s om een indicat or in ieder geval eenm alig sam en t e st ellen. Dat geldt ook voor een relat ieve vergelij king m et int ernat ionale lucht - en zeehavens. Een j aarlij kse m et ing is niet m ogelij k, om dat de gegevens slecht s onregelm at ig worden gem et en. St udies waarin wel behoeft e best aat aan een j aarlij kse m et ing schakelen snel over op reist ij den in plaat s van gegeneraliseerde t ransport kost en. 2 .4

M oge lij k h e de n va n se gm e n t a t ie Een indicat or berekenen is alleen zinvol als op basis van deze indicat or conclusies zij n t e t rekken die in enige m at e represent at ief zij n voor de sam enst ellende delen waar de indicat or bet rekking op heeft . Zo is bij voorbeeld één bereikbaarheidsindicat or voor beide Nederlandse m ainport s, over zowel goederenver voer als personenvervoer heen, dus een t e hoog aggregat ieniveau. Veel voorkom ende segm ent at ies hebben t e m aken m et het reis- of vervoersm ot ief, m et t ij dst ip en m et regio’s. I n deze paragraaf bieden we een overzicht van de m ogelij kheden om de indicat or nader t e specificeren. Vervoers- en reizigersm ot ieven Een onderscheid naar reizigers- en verv oersm ot ieven is van belang voor zover dit leidt t ot andere eisen aan de landzij dige verbindingen van m ainport s. I n de st udies uit de m et a- analyse keert veelal het onderscheid naar passagier s- en goederenver voer t erug, uit gesplit st naar spoor en weg en voor het goederenvervoer ook uit gesplit st naar binnenvaart . Het vracht verkeer wordt m eest al niet nader uit gesplit st naar product soort . I n onderzoek van Ecorys ( 2007) zij n ‘bereikbaarheidsprofielen’ per soort gebruiker onderscheiden. Gebruikers zij n gebundeld op basis van hun eisen aan de kwalit eit van bereikbaarheid. Voor personenver voer gaat het bij voorbeeld om het onderscheid t ussen recreat ief verkeer en zakelij k verkeer wat bet reft gevoeligheid voor ‘out of pocket - kost en’. Voor de aan goederenver voer gerelat eerde m ainport act ivit eit en bet ekent dit bij voorbeeld het onderscheid t ussen t ij dsgevoelige en niet - t ij dsgevoelige goederen. Precies deze segm ent at ie is wat de bereikbaarheidsindicat or idealit er ook zou m oet en nast r even. De volgende t abel vat de segm ent at ie op basis van deze bereikbaarheidsprofielen sam en.

Pagina 14 van 118


Ta be l 2 .2 Bereikbaarheidsprofiel

M a in por t

Type ge br u ik e r

Aspe ct e n be r e ik ba a r h e id

per t ype gebruiker

Schiphol

Zakelij ke reizigers

Kort e reist ij den Bet rouwbare r eist ij den

Bron: Ecorys, 2007

Parkeren bij t erm inal Niet - zakelij k e reiziger s, en

Lagere reiskost en

wegen ophalers

Bet rouwbare r eist ij den Veel bagage m ee

Lucht vracht

Kort e reist ij den Bet rouwbare r eist ij den Bereikbaarheid om geving Schiphol Goede acht erlandverbindingen

Werknem ers en bedrij v en in

Bet rouwbare r eist ij den

regio

Kort e reist ij den

Zakelij ke bezoekers

Kort e reist ij den

Recreat ieve bezoekers

Geen bij zonder e eisen

Voorkeur eigen aut o Bet rouwbare r eist ij den Onderst eunende vracht

Kort e reist ij den Bet rouwbare r eist ij den

Rot t erdam

Doorgaand w egverkeer

Bereikbaarheid in de spit s

Goeder envervoer, uit gesplit st


naar cont ainer s, aardolie,

Lage reiskost en

chem ie, voedingsm iddelen,

Kort e reisduur

dist ribut ie

Mult im odalit eit I nform at ie- uit wisseling in ket en

Werknem ers, inwoner s


dorpskernen, zakelij ke

Kort e reist ij den ( m .n. in de

bezoeker s

spit s)

Passagiers: cruise en ferry

Bet rouwbare r eist ij d

Recreat ieve bezoekers

Lage kost en Bet rouwbare r eist ij den

De kwalit eit sindicat or landzij dige bereikbaarheid m aakt deze m at e van det ail niet volledig waar. Belangrij k voor de aan nut gerelat eer de indicat oren is de m at e van det ail van de vervoersm ot ieven waarvoor reist ij d- en bet rouwbaar heidswaarder ingen beschikbaar zij n. Het heeft im m ers geen zin om een zeer gedet ailleerde segm ent at ie t e m aken om daar vervolgens geen onderscheidende waardering aan t e kunnen geven. Het det ailniveau van de huidige Nederlandse reist ij dwaardering, afgest em d op de segm ent at ie van verkeersm odellen en de m ogelij kheden om st at ist isch verant woorde kenget allen t e berekenen, is als volgt : • Goederenver voer: cont ainer/ niet - cont ainer, naar m odalit eit weg/ spoor/ binnenvaart / zeevaart / lucht vaart . • Personenverv oer: woon- werk, zakelij k, overig ( inkom ensklasse, wel/ niet spit s) naar aut o, bus/ t ram / m et ro, ( hogesnelheids) t rein en recreat ievaart .

Pagina 15 van 118


Regio’s Bij een weergave van de indicat or in geografische kaart beelden hoeft in principe geen select ie plaat s t e vinden van regio’s. Alle regio’s binnen de kaart uit snede kom en im m ers ‘in beeld’. Wel m oet een keuze gem aakt worden op welk det ailniveau de gegevens verzam eld en gepresent eerd kunnen worden. Het ligt voor de hand om aan t e sluit en op vrij beschikbare dat abronnen. Deze kunnen geaggregeer d worden naar Corop- gebieden ( een sam envoeging van gem eent en rondom een cent rale kern) . I nt ernat ionaal worden NUTS 1- , 2- of 3- niveaus gehant eerd. NUTS st aat voor Nom enclat ure des Unit és Territ oriales St at ist iques. De Nederlandse Corop- gebieden st em m en overeen m et het int ernat ionale NUTS 3niveau. NUTS 2 om vat in Nederland de provincies en NUTS 1 bet reft aggregat ie naar de landsdelen Noord, Oost , Zuid en West . Als we werken m et kaart beelden, is in principe dat a voor alle weergegeven regio’s nodig. Deze aanpak kent dus een hoge inform at iebehoeft e. Een alt ernat ief is om naar een aant al regio’s t e kij ken waarvan bekend is dat deze ook gem akkelij k voor een ander e zee- of lucht haven zou kunnen kiezen. Het bet reft dan een cij ferm at ig weergegeven indicat or. Het voordeel is dat de gegevensbehoeft e een st uk kleiner is en geen t ij d in het opst ellen van geogr afische illust rat ies hoeft t e worden gest oken. Een voorbeeld van een beperkt e select ie van regio’s is het Ruhrgebied voor zeehavenger elat eerde m ainport s, of de grensprovincies Lim burg en Brabant voor wat bet reft de keuze voor lucht havens. De geselect eerde st udies geven overigens geen duidelij k beeld van welke concret e herkom st en en best em m ingen relevant zij n voor de m ainport s. Ecorys ( 2007) beschrij ft de herkom st van ‘landzij dige’ reizigers/ goederen voor zowel Rot t erdam als Schiphol: • Reizigers voor Schiphol kom en voor 50- 60% uit het cent rum gebied, dat wil zeggen Schiphol en direct e om geving. Circa 25% kom t uit het gebied binnen 1 uur reist ij d rondom Schiphol, en 15- 20% uit de perifere gebieden. • Voor Rot t erdam is Duit sland de belangrij kst e herkom st en best em m ing in het acht erlandvervoer ( circa 60% ) , gevolgd door België en Luxem bur g m et 30% . Het personenvervoer is vooral regionaal van aard. Concurrerende herkom st en en best em m ingen voor Rot t erdam bevinden zich ruw gezegd in Zuid- en Noordoost - Nederland, oost elij k België, west elij ke delen van Duit sland, NoordFrankrij k en de Alpenlanden. Tij dst ip Het t ij dst ip van verplaat sing is van belang voor de bereikbaarheidsindicat or om dat er wezenlij k verschillende bereikbaarheidsprofielen zij n per periode. Gebruikelij k is een onderscheid naar reizen in de spit s ( ocht end- en avondspit s op werkdagen, van respect ievelij k 07.00- 09.00 uur en 16.00- 18.00 uur) en overig. Dit onderscheid is derhalve noodzakelij k voor de indicat or. Sam enst elling gegener aliseerde t ransport kost en Gegev en de voorgest elde keuze voor gegener aliseerde t ransport k ost en als m aat st af voor bereikbaarheid, is het zinvol de sam enst elling van deze gegeneraliseerde t ransport kost en nader uit t e werken. Deze sam enst elling is belangrij k om ont wikkelingen in de t ij d of de verschillen t ussen m ainport s t e verklaren. Ook kan zo nader aandacht worden best eed aan de relat ie m et de onder delen die door de overheid beïnvloed kunnen worden. Geurs et al. ( 2001) bieden een t weet al overzicht en ( personen- en goeder enver voer) die aangeven waar de gegeneraliseerde reis- of t ransport kost en ( GTK) ongeveer uit best aan. Deze overzicht en zij n aangevuld en onderling gesynchroniseerd.

Pagina 16 van 118


Ta be l 2 .3

M oda lit e it

Au t opa ssa gie r s

Vr a ch t w a ge n

OV- pa ssa gie r s

Ra il- goe de r e n

Sch e e pva a r t

Sam enst elling gegeneraliseerde

Ele m e nt e n

t ransport kost en

Be r e ik ba a r -

Bron: Geurs et

h e id

al., 2001 en

Tij d

Lopen naar

Wacht t ij d

Verborgen

Wacht t ij d

Wacht t ij d

aanvullingen KiM,

parking

Laadt ij d

wacht t ij d

Laad- en

Laad- en

2011

Reist ij d in aut o

Reist ij d

Wacht t ij d st at ion

overslagt ij d

overslagt ij d

Congest ie

Congest ie

Reist ij d

Evt .

Reist ij d naar schip

Bet rouwbaarheid

Bet rouwbaar-

Congest ie

Transhipm ent t ij d

Evt .

Parkeerplaat s

heid

Bet rouwbaarheid

Reist ij d

Transhipm ent t ij d

zoeken

Lost ij d

Transfer t ij d

Congest ie

Reist ij d

Lopen naar

Adm inist rat iet ij d

Lopen naar

Bet rouwbaarheid

Congest ie

best em m ing

Lost ij d

Bet rouwbaarheid

Adm inist rat iet ij d

Lost ij d

best em m ing

Adm inist rat iet ij d Kost en

Vast e kost en

Transport t arief

Prij s van t icket

Kost en over slag

Kost en over slag

Brandst of

Waardeverlies

Prij s van voor - en

Transport t arief

Transport t arief

Onderhoud

goederen

nat ransport

Waardeverlies

Waardeverlies

Parkeerkost en

Rent ev erlies

goederen

goederen

Tolheffing

goederen

Rent ev erlies

Rent ev erlies

Parkeerkost en

goederen

goederen

Tolheffing

Verzeker ingen

Verzeker ingen

Transport heffing en Verzeker ingen Moeit e

Com fort

Ongevalskans

Com fort

Ongevalskans

Ongevalskans

Fysieke

Schadekans

Fysieke inspanning

Schadekans

Schadekans

inspanning

I nform at ie

St ress

I nform at ie

I nform at ie

St ress

Ongevalskans

Ongevalskans

Sociale veiligheid

Sociale veiligheid

I nform at ie

I nform at ie

St at us

St at us

De brede definit ie van bereikbaarheid ( Jorrit sm a et al., 2010 en Groot et al., 2011) beschrij ft de gegeneraliseerde t ransport kost en in m eer algem ene t erm en als sam engest eld uit ( bedrij fseconom ische) ‘out - ofpocket - kost en’ + reist ij dkost en + kwalit eit skost en. De zogenoem de ‘out - ofpocket - kost en’ best aan uit de kost en van een t reinkaart j e, vracht aut okost en of congest ieheffing. De reist ij dkost en beslaan de t ij dskost en van de gem iddelde reist ij d en de kost en als gevolg van onbet rouwbaarheid van de reist ij d. De kwalit eit skost en zij n de kost en door discom fort t ij dens de r eis. Om dat de indicat or van bereikbaarheid van m ainport s alleen bet rekking heeft op de landzij dige bereikbaarheid, is het van belang het bovenst aande overzicht t e beperken t ot de gegener aliseerde t ransport kost en die t e m aken hebben m et dat deelt raj ect . Deze kunnen derhalve gelim it eerd worden t ot de kost en vanaf het m om ent van overslag ofwel aankom st van/ naar m ainport van/ naar locat ie acht erlandbest em m ing. De gegeneraliseerde t ransport kost en best aan dan uit :

Pagina 17 van 118


• •

•

De kost en van reist ij d en ( on) bet rouw baarheid vanaf het vert rek uit de m ainport t ot aankom st op de plaat s van best em m ing ( of om gekeerd) . De bedrij fseconom ische ( ‘out - ofpocket ’) kost en bet reffen de vast e en variabele kost en van het vervoer vanaf het vert rek uit de m ainport t ot aankom st op de plaat s van best em m ing ( of om gekeerd) . Voor passagiers die over de weg reizen zij n parkeerkost en onderdeel van het ‘t ransport t arief’ in verband m et de vergelij kbaarheid m et het openbaar vervoer ( OV) . De overige ‘m oeit e kost en’ als gevolg van ongevallen ( personen en goederen) , schade ( bij goeder en) en com fort ( bij passagiers) vanaf het vert rek uit de m ainport t ot aankom st op de plaat s van best em m ing ( of om gekeer d) .

Pagina 18 van 118


3

Toesnij ding indicat or op gebruiksdoel en dat averzam eling

Uit gangspunt bij de verdere invulling van de kwalit eit sindicat or landzij dige bereikbaarheid is de brede definit ie van bereikbaarheid op basis van gegeneraliseerde t ransport kost en, waarin alle relevant e fact oren worden m eegenom en die sam en de ‘m oeit e’ uit drukken om van A naar B t e kom en. Dat laat onverlet dat de indicat or flexibel is en er nog vele keuzem ogelij kheden zij n om de indicat or zo goed m ogelij k op het beoogde gebruiksdoel t e lat en aansluit en. 3 .1

Ke u ze m oge lij k h e de n sa m e n h a n ge nd m e t ge br u ik sdoe l Het algem ene uit gangspunt om de ber eikbaarheidsindicat or t e baseren op gegeneraliseerde t ransport kost en biedt nog veel ruim t e om verbij zonderd en aangevuld t e worden. Dit om zo goed m ogelij k aan t e sluit en op de specifieke vraagst elling van dit onderzoek. De keuzes zij n niet zozeer m et hodisch van aard. Ze hangen vooral sam en m et het beoogde gebruiksdoel. Dat bet reft in dit geval inzet van de indicat or t er onderst euning van beleidsont wikkeling. Onderst aande t abel vat de keuzem ogelij kheden m et voor- en nadelen sam en.

Ta be l 3 .1

Ke u ze s

Keuzem ogelij kheden

Relat iev e of

kwalit eit sindicat or landzij dige

absolut e

bereikbaarheid m ainport s

( eenm alige)

Bron: KiM, 2011

indicat or?

Opt ie s

V oor de le n

N a de le n

Relat ief t en opzicht e van

Vergelij k ing m et

Beleid wordt

concurrent en

buit enlandse

gerelat eerd aan de

concurrent en m ogelij k

act ivit eit en in concurrerende m ainport s

Relat ief in

Vooruit k ij ken

Prognose op basis van

Voorspelling in plaat s

de t ij d

scenario’s, ger icht op

van m et ing

( index)

inzicht in t oekom st ige ont w ikkelingen Terugkij k en

Monit oring, ger icht op

Arbeidsint ensief

verant woording beleid ( heden en ver leden) Absoluut / eenm alig

Grafische

Grafisch

indicat or of

Beeld van huidige

Geen benchm ark m et

sit uat ie. Beper kt e

concurrent en

inspanning, gericht op

m ogelij k , geen

form ulering nieuw beleid

cont inuït eit

Com pleet ruim t elij k

Arbeidsint ensief

inzicht

vanwege benodigde

cij fer m at ig?

volledige dekking van regio’s Cij ferm at ig

Relat ief beperk t e

Niet int egraal, alleen

inspanning

relevant e regio’s

Vanwege het beoogde gebruiksdoel - onderst euning van beleidsont wikkeling - zij n de keuzem ogelij kheden voorgelegd aan de opdracht gever. DGLM heeft aangegeven vooral behoeft e t e hebben aan een vergelij king m et concurrerende m ainport s en aan een vergelij king in de t ij d waarm ee ont wikkelingen gem onit ord kunnen worden. DGLM kiest daarbij voor een in de t oekom st t erugkerende m et ing, om dat de indicat or wordt ont wikkeld in het kader van een langet erm ij nvisie op de m ainport s.

Pagina 19 van 118


Het gaat dan om het m onit oren van de ont wikkeling richt ing een beleidsm at ig st reefbeeld, niet om het m aken van prognoses van t oekom st ige ont wikkelingen op dit m om ent . De m et ing hoeft niet m et een grot e frequent ie uit gevoerd t e worden. DGLM is vooral geïnt eresseerd in het m onit oren van grot e t rends. Het kan bij voorbeeld gaan om een vij fj aarlij kse m onit or. Gegev en het geform uleerde beleidsdoel om ‘goede k walit eit ’ t e bieden aan het acht erlandverkeer van de m ainport s, helpt de indicat or om aan t e geven wat die kwalit eit van bereikbaarheid in t erm en van gegener aliseerde t ransport kost en is. Door t e kiezen voor een vergelij king m et concurrerende lucht - of zeehavens en gebruik van kaart beelden wordt duidelij k hoe groot de ‘cat chm ent area’ is en in welke gebieden de concur rent ie m et andere lucht - of zeehavens groot is. Tot slot is het de wens van de opdracht gever om , waar m ogelij k, de inform at ie weer t e geven in de vorm van overzicht elij k kaart m at eriaal.

3 .2

Toe sn ij din g k w a lit e it sin dica t or be r e ik ba a r h e id op m a in por t s I n de volgende t abel is de segm ent at ie sam engevat van een m axim aal ingevulde kwalit eit sindicat or landzij dige bereikbaarheid m ainport s. Dit is ont st aan door de kennis uit de m et a- analyse van de lit erat uur t e com bineren m et de t oesnij ding op het gebruiksdoel van beleidsonderst euning. Het overzicht bet reft het st art punt van de gegevensverzam eling. Zoals in de volgende hoofdst ukken blij kt , valt dit niet op alle punt en t e realiseren.

Ta be l 3 .2

Lu ch t h a ve n s: M oda lit e it

M ot ie f

Re gio

Tij dst ip

I n dica t or

Maxim ale gewenst e

Voor zover

1. Weg

1. Personen-

Kaart beelden:

Spit s-

GTK- com ponent en t ij d,

invulling

vallend in

2. Spoor

zakelij k

Nederland,

Overig

geld, m oeit e v oor

kwalit eit sinidcat or

kaart beeld.

2. Personen-

Duit sland, België,

acht erlandgedeelt e:

landzij dige

Nadruk op:

woon- werk

Noord- Frankrij k

bereikbaarheid

1. Schiphol

3. Personen-

op NUTS 3- niv eau

• Bet rouwbaarheid

m ainport s

2. Düsseldorf

overig ( o.a.

Bron: KiM, 2011

3. Paris CDG

vrij e t ij d)

4. Brussel

4. Vracht

• Reist ij d

• Transport t arief/ out - ofpocket - kost en

• Ongevalskost en

• Com fort ( passagier s) / Schadekans ( goeder en)

Ze e ha ve ns:

M oda lit e it

M ot ie f

Re gio

Tij dst ip

I n dica t or

Voor zover

1. Weg

1. Droge bulk

Kaart beelden:

Spit s-

GTK- com ponent en t ij d,

vallend in

2. Spoor

2. Nat t e bulk

Nederland,

Overig

geld, m oeit e v oor

kaart beeld.

3. Binnen-

3. Roll on- roll

Duit sland,

acht erlandgedeelt e:

Nadruk op:

vaart

off ( ro- ro)

België, Noord-

1. Rot t erdam

4. Cont ainers

Frankrij k op

• Bet rouwbaarheid

2. Ant w erpen

5. Overig

NUTS 3- niveau

3. Ham burg 4. Brem en

• Reist ij d

• Transport t arief/ out - ofpocket - kost en

• Ongevalskost en

• Schadekans

Pagina 20 van 118


De indicat or vullen we in eerst e inst ant ie ( in deze rapport age) v oor het basisj aar 2008 in. Na een periode van circa 5 j aar kan de m et ing herhaald worden om de invloeden van het ingezet t e m ainport beleid t e m et en 1 . De inzet van de indicat or is dus gericht op m onit oring. De eenheden van de indicat or zij n euro’s per persoon of per t on vervoerd product , voor de onderscheiden onderdelen van het segm ent . Bij voorbeeld: de gegeneraliseerde t ransport kost en van een zakelij ke gebruiker uit Brabant van of naar Schiphol zij n in 2008 over de w eg 30 euro, best aande uit 18 euro reist ij d- en bet rouwbaarheidskost en, 9 euro aut okost en en 3 euro m oeit e. De opdracht gev er heeft aangegeven om ook inzicht t e willen hebben in de deelaspect en van bereikbaarheid, en niet geconfront eerd t e worden m et een ‘black box- cij fer’. Naast inzicht in de verhouding t ussen de com ponent en heeft dit als voordeel dat ook andere vragen over bij voorbeeld reist ij den vanaf de m ainport s ergens uit t e halen zij n. Er m oet dus, naast een ‘t ot aalwaarde’ van bereikbaarheid, ook een beeld worden gegeven van de onderliggende com ponent en in de eenheden waarin ze gebruikelij k worden gem et en. De reist ij d bij voorbeeld dus in uren en niet verm enigvuldigd m et een reist ij dwaardering. Door Meij eren et al. ( 2010) is het concept van ‘m aat gevende’ funct ies geïnt roduceerd. Dit is gedefinieerd als de funct ies die de zwaarst e eisen aan de net werkkwalit eit st ellen. Als de net werken voldoen aan de eisen van deze m aat gevende funct ies, voldoen zij per definit ie ook aan de ander e funct ies. Meij eren st elt dat dit voor Schiphol prim air het zakelij ke, bovenregionale personenver keer bet reft . Voor Rot t erdam gaat het prim air om bovenregionaal en int ernat ionaal cont ainervervoer. Vanuit dit perspect ief zou het dus voldoende zij n om respect ievelij k alleen de m ot ieven ‘personenverkeer- zakelij k’ en ‘cont ainers’ uit t e werken, m et als veronderst elling dat de andere funct ies t egelij kert ij d dezelfde kwalit eit krij gen aangeboden. Dit scheelt in de kost en ( en doorloopt ij d) van dat averzam eling. Echt er, om com pleet t e zij n en t e ant iciperen op t oekom st ige vragen, kij ken we breder naar alle verkeersm ot ieven. 3 .3

Ope r a t ion a lise r in g ge ge n e r a lise e r de t r a n spor t k ost e n De dat abeschikbaarheid bepaalt uit eindelij k m et welke m at e van det ail de invulling van de indicat or daadwerk elij k m ogelij k is. Om t e kom en t ot een concret e invulling van de bereikbaarheidsindicat or conform de vraagspecificat ie, is naar de m eest geschikt e com binat ie van dat abest anden en aanvullende inform at ie en/ of veronderst ellingen gezocht . Vooral de noodzaak om buit enlandse gegevens m ee t e nem en in de vergelij king legt beperkingen op aan de m ogelij ke m at e van det ail, bij voorbeeld wat bet reft schaalniveau van gebieden in kaart beelden. Dit is nu beperkt t ot NUTS 3- niveau ( regio’s) . Met behulp van Nederlandse Landelij k Model Syst eem ( LMS) kan dat averzam eling in principe specifieker. Maar dan zou de analyse beperkt blij ven t ot Nederland en aangrenzende post codegebieden. Vanwege de noodzaak om int ernat ionale dat abest anden t e gebruiken voor de dat averzam eling is onderzoeksbureau NEA ingeschakeld. Na overweging van alle m ogelij kheden hebben wij gekozen voor het Europese m odel TRANS- TOOLS als dat abron. Dit Europese m odel bevat consist ent e dat a voor alle landen en krij gt m et enige regelm aat een updat e. Bovendien ligt er een net werk aan t en grondslag, wat de m ogelij kheid biedt om nieuwe infrast ruct uurproj ect en op t e nem en. Bij lage B 1

Deze periode hangt m ede sam en m et het v er wacht e t em po van act ualisat ie van het TRANS- TOOLS- best and. I n principe kan m eer regelm at ig m et en ook, alleen m oet dan t ussent ij dse inform at ie uit andere bronnen worden t oegevoegd.

Pagina 21 van 118


bevat een uit gebr eide verant woording van de param et ers van de gegeneraliseerde t ransport kost en wat bet reft reist ij den en bedrij fseconom ische kost en. Sam engevat best aat dit uit de volgende elem ent en: •

Bedr ij fsecon om isch e k ost en : o Personenverk eer: kost en aut ogebruik ( brandst of, afschrij ving, slij t age, vast en variabel onderhoud, banden, verzekeringen, belast ingen enzovoort .) . Er is geen rekening gehouden m et t olkost en. o Goederenver voer: t ij dkost en best aand uit afschrij ving, rent ekost en, overige voert uigkost en ( zoals verzekering van lading en m ot orrij t uigenbelast ing) , overige bedrij fskost en ( zoals kost en van planning en adm inist rat ie) en chauffeurs( arbeid) kost en. Verder de afst andskost en best aand uit kost en van ( sm eer) olie, reparat ie en onderhoud, banden enzovoort .

•

Reist ij dv er liezen ( bov enop fr ee- flow congest iev r ij e r eist ij d) . o Congest ie goeder envervoer. Over de weg: ext ra t ij d t en opzicht e van freeflow, verm enigvuldigd m et de t ij dskost en. De dat abest anden bev at t en geen m eet bare congest ie voor binnenvaart en spoor . o Congest ie personenverkeer. Over de weg: ext ra t ij d t en opzicht e van freeflow, m aal reist ij dwaardering per uur. Naast deze 2 hoofdgroepen van de gegeneraliseerde t ransport kost en is bij de sam enst elling van de kaart beelden rek ening gehouden m et het volgende: •

Waardering van bet rouwbaarheid: o Wegen + 25% op de ext r a reist ij den in de spit s t en opzicht e van de freeflow ( op basis van kenget al Cent raal Plan Bureau ( CPB) ) . o OV: PM, niet kwant ificeerbaar op deze schaal. o Vaarwegen: PM.

Com fort kost en: PM, er zij n OV- vuist regels voor de waardering van de zit plaat skans, m aar m et deze cij fers is geen verander ing in zit plaat skans t e berekenen.

Pagina 22 van 118


4

I llust rat ies kwalit eit sindicat or bereikbaarheid m ainport s

Het funct ioneren van de indicat or kunnen we het best e illust reren aan de hand van voorbeelden. We m aken hierbij onderscheid naar een absolut e weergave van bereikbaarheid van een bepaalde locat ie, vergelij kingen in de t ij d en vergelij kingen m et andere lucht - en zeehavens. De basis van de kaart beelden is in alle gevallen het eerder t oegelicht e en door NEA bewerkt e dat abest and. De kaart beelden geven afwisselend inform at ie voor Schiphol of Rot t erdam , voor verschillende doelgroepen en voor het t ot aal van de gegeneraliseerde t ransport kost en of onderdelen ervan. Voor de overzicht elij kheid is het aant al kaart beelden beperkt . Hoofdst uk 5 bevat een overzicht van alle m ogelij kheden. 4 .1

W e e r ga ve va n a bsolu t e be r e ik ba a r h e id Kaart en van absolut e ber eikbaarheid geven aan wat de gegeneraliseerde t ransport kost en vanaf een bepaalde locat ie ( in dit geval m ainport Rot t erdam of Schiphol) zij n voor een rit , gebruikm akend van een bepaalde m odalit eit in het basisj aar ( in dit geval 2008) . Er ont st aan op deze wij ze ‘ringen’ van bereikbaarheid rondom de beide m ainport s. Een absolut e indicat or m aakt geen vergelij king m et om ringende zee- of lucht havens of in de t ij d. Het beleidsm at ige nut van een beeld van absolut e bereikbaarheid best aat er uit dat we een bepaalde grens kunnen st ellen aan de accept abele hoogt e van gegeneraliseerde t ransport kost en. Men kan een m axim um st ellen voor de reiskost en ( of een deel ervan, bij voorbeeld de reist ij d) en vervolgens kan m en ook op deze wij ze bekij ken in welke regio’s er iet s aan schort . Met behulp van deze kaart beelden is het ook m ogelij k om t e lat en zien wat er gebeurt m et de absolut e bereikbaarheid als bepaalde kost enpost en grot er of kleiner worden, bij voorbeeld als gevolg van overheidsbeleid. Schiphol Figuur 4.1 laat zien welke ‘ringen’ van landzij dige bereikbaarheid per aut o rondom Schiphol liggen, in het basisj aar 2008 buit en de spit s ( dus zonder congest ie) . De berekeningen gelden voor het wegverkeer naar Schiphol. De gegeneraliseerde t ransport kost en om vat t en de post en zoals beschreven in paragraaf 3.3, dus inclusief de kost en van reist ij dverliezen en onbet rouwbaarheid. Er is uit gegaan van een gem iddelde reist ij dwaardering, dus van alle reizigersm ot ieven t ezam en. Onderscheid naar reism ot ieven zoals zakelij k verkeer of woon- werkverkeer is voor best em m ingen binnen Nederland ook m ogelij k. Echt er, om dat er voor het buit enland alleen kenget allen zij n voor een gem iddelde reist ij dwaardering per m ot ief, is dit onderscheid niet in het hier gepr esent eerde int ernat ionale kaart beeld aan t e brengen. Dit houdt in dat voor specifieke reizigersm ot ieven de kost en een onder- of overschat t ing bet reffen. Voor de eer der beschreven m aat gevende funct ie van zakelij k bovenregionaal verkeer bet reft het kaart beeld een onderschat t ing.

Pagina 23 van 118


Figuur 4 .1 Gegeneraliseerde t ransport kost en per aut o naar Schiphol ( 2008, gem iddelde reiziger, niet spit s) Bron: KiM op basis van dat a NEA, 2011

Pagina 24 van 118


Figuur 4.2 geeft vergelij kbare inform at ie als figuur 4.1, m aar dan voor het spoor. Er is ook daar geen rekening gehouden m et kost en van congest ie of onbet rouwbaarheid, om dat niet bekend is waar deze kost en zich voordoen. Het is in t heorie ook m ogelij k om de onderliggende dat a van figuur 4.1 en figuur 4.2 op elkaar t e delen. Dan wordt duidelij k voor welke best em m ingen het OV een goedkoper alt ernat ief vorm t voor het aut overvoer van en naar Schiphol. Daarvoor m oet dan wel eerst de ver gelij king gelij k worden get rokken door het t oevoegen van de parkeerkost en bij de aut okost en, en het t oevoegen van aan- en afvoerkost en ( inclusief reist ij d) van het OV aan de spoorkost en. Ook m oet gecorrigeerd worden voor het feit dat de bezet t ingsgraad in aut o’s gem iddeld genom en hoger dan 1 ligt . Om dat deze dat a niet beschikbaar is of ext ra aannam es vragen, is dit niet gedaan in het kader van deze illust rat ie van m ogelij kheden. Figuur 4 .2 Gegeneraliseerde t ransport kost en per spoor naar Schiphol ( 2008, gem iddelde reiziger) Bron: KiM op basis van dat a NEA, 2011

Pagina 25 van 118


Een uit breiding op deze 2 kaart beelden is m ogelij k door aan t e geven hoeveel pot ent iële reizigers zich binnen deze ‘ringen’ van bereikbaarheid bevinden. Dan ont st aat niet alleen een beeld van de gegeneraliseerde t ransport kost en per persoon, m aar ook van het t ot ale reizigerspot ent ieel binnen bepaalde grenzen van reiskost en. Rot t erdam Ook voor de m ainport Rot t erdam zij n berekeningen van de absolut e bereikbaarheid gem aakt voor het j aar 2008. We kij ken in de volgende voorbeelden specifiek naar het goederenvervoer, m aar ook voor Rot t erdam is het uit eraard m ogelij k om kaart beelden van landzij dige ber eikbaarheid voor het personenvervoer t e m aken. Figuren 4.3 en 4.4 geven een beeld van de gegener aliseerde t ransport kost en van Rot t erdam naar het acht erland, voor respect ievelij k het cont ainervervoer over de weg ( in de spit s) en het cont ainervervoer per binnenvaart . Echt er, dit laat st e geldt uit sluit end voor een recht st reeks aan een vaarweg gelegen best em m ing ( wit t e regio’s bet ek enen een niet - bereikbare best em m ing per binnenvaart ) . Figuur 4 .3 Gegeneraliseerde t ransport kost en per weg vanaf Rot t erdam ( 2008, cont ainers, spit s, euro per t on) Bron: KiM op basis van dat a NEA, 2011

Pagina 26 van 118


Figuur 4 .4 Gegeneraliseerde t ransport kost en per binnenvaart vanaf Rot t erdam ( 2008, euro per t on) Bron: KiM op basis van dat a NEA, 2011

Pagina 27 van 118


Figuur 4.5 geeft een beeld van het verschil t ussen kost en per weg ( m et congest ie) en binnenvaart voor het vervoer van cont ainers. Er zij n voor de binnenvaart geen addit ionele overslagkost en m eegenom en. Deze vergelij king gaat dus alleen op voor locat ies die direct aan het wat er liggen. I n de figuur vallen de relat ieve kost envoordelen van de binnenvaart op voor delen van Duit sland ( Rij n en zij t akken) en Noordwest - Frankrij k ( kanalen Nord- Pas de Calais) .

Figuur 4 .5 Verschil ( absoluut ) gegeneraliseerde t ransport kost en t ussen weg ( spit s) en binnenvaart ( 2008, cont ainers, euro’s per t on) Bron: KiM op basis van dat a NEA, 2011

Pagina 28 van 118


4 .2

Ve r ge lij k in gsm oge lij k h e de n in de t ij d Met een ver gelij king in de t ij d bedoelen we in het kader van de door de opdracht gev er gewenst e m onit oring het volgende: een ex- post vergelij king van verschillende m eet j aren, waarm ee we m et t erugwerkende kracht kunnen bekij ken of het m ainport beleid daadwerkelij k effect heeft gehad. I n principe is het op dezelfde wij ze m ogelij k een prognosej aar t e vergelij ken m et het basisj aar, waarm ee een beeld ont st aat van t oekom st ige effect ivit eit . Om dat nu alleen gegevens van een basisj aar zij n verzam eld door NEA, is het niet m ogelij k om een com plet e kaart enset sam en t e st ellen. Een uit zondering hierop is de verwerking van de effect en van de aanleg van de Bet uwerout e in de reist ij den. Hier kunnen we een vergelij king t ussen 2004 en 2008 lat en zien. Bovendien kunnen we t er illust rat ie van het principe een beperkt e vergelij king in de t ij d m aken, waarbij we de verhouding lat en zien t ussen de spit s en daarbuit en op een gem iddelde werkdag. Rot t erdam I n figuur 4.6 is een deel van de gegeneraliseerde t ransport kost en, de reist ij den, voor het goederenvervoer per spoor vanaf Rot t erdam in 2008 gedeeld op die van 2004. Een get al kleiner dan 1 bet ekent dus een verlaging van de kost en t en opzicht e van 2004. Er is als gevolg van aanleg van de Bet uwerout e alleen sprake van een verlaging van de reist ij den. Get allen boven de 1 kom en dus niet voor. De effect en van de invest eringen in de Bet uwerout e zij n duidelij k zicht baar. Het figuur geeft een beeld van de ont wikkeling in de gegener aliseerde kost en. Dit kaart beeld is

Figuur 4 .6 Gegeneraliseerde reist ij denverhouding 2008 t .o.v. 2004 per spoor vanaf Rot t erdam Bron: KiM op basis van dat a NEA, 2011

Pagina 29 van 118


ook m ogelij k voor het geheel van gegeneraliseerde t ransport kost en. Daarbij m oet en we bedenken dat dan ook andere verschillen t ussen 2004 en 2008 in beeld kom en, bij voorbeeld als gevolg van inflat ie van kost en t ussen 2004 en 2008. Het is de vraag in hoeverre het t er echt is dat inflat ie een beeld geeft van verm inderde bereikbaarheid. Daar waar het bij voorbeeld een bov enproport ionele ont wikkeling van brandst ofkost en zou bet reffen, lij kt dit correct . Er zou wel in alle gevallen gecorrigeer d m oet en worden voor inkom ensont wikkeling. Schiphol Ook kunnen we t er illust rat ie een verhouding lat en zien t ussen de spit s en de freeflow gegener aliseerde t ransport kost en over de weg, op een gem iddelde werkdag. Deze weliswaar beperkt e vergelij king in de t ij d geeft een beeld hoe de gegeneraliseerde t ransport kost en over de weg worden beïnvloed door congest ie. De indicat or laat m iddels een posit ief percent age zien in hoeverre de kost en vanaf een bepaalde locat ie naar Schiphol verhoudingsgewij s hoger zij n bij reizen in de spit s. De spit s is ( zie Bij lage B) een gem iddelde van ocht end- en avondspit s. Het figuur m aakt inzicht elij k dat binnen Nederland de groot st e verschillen zich voordoen in de regio rond Schiphol. De grot e relat ieve verschillen in Frankrij k zij n t e verklaren door een verhoudingsgewij s hoge reist ij dwaardering gecom bineerd m et congest ie in een bepaalde regio. De reist ij dwaardering wordt alleen t oegepast op de addit ionele reist ij d als gevolg van congest ie. Het is dus m ogelij k dat de verder weggelegen gebieden weer een lagere kost enverhouding hebben om dat het aandeel reist ij d m et congest ie lager ligt dan in de dicht erbij gelegen gebieden.

Figuur 4 .7 Gegeneraliseerde t ransport kost enverhouding spit s versus freeflow naar Schiphol ( gem iddelde reiziger, 2008) Bron: KiM op basis van dat a NEA, 2011

Pagina 30 van 118


4 .3

Ve r ge lij k in gsm oge lij k h e de n t u sse n m a in por t s Deze derde v orm van vergelij king geeft een beeld van de zogenoem de ‘cat chm ent areas’ van de m ainport s Rot t erdam en Schiphol, in t erm en van acht erlandbereikbaarheid. ‘Cat chm ent areas’ zij n vanuit kost enoogpunt het ‘nat uurlij ke’ acht erland van een lucht - of zeehaven. Voor herkom st en of best em m ingen, gebundeld in regio’s, wordt duidelij k waar reizigers of goederen, bezien vanuit de kost en van acht erlandbereikbaarheid, het voordeligst naar t oe kunnen. Voor het beleid is deze inform at ie int eressant om dat het aangeeft of een invest ering daadwerkelij k bij draagt aan het verruim en van de ‘cat chm ent area’ van een m ainport . Of dat het eigenlij k wegens gebrek aan alt ernat ieven niet zoveel uit m aakt . Het beleid kan dan gericht worden op ‘bet er blij ven of worden dan de concurrent ’. I n de figuren 4.8 t ot en m et 4.10 kij ken we naar de int ernat ionale concurrent ieverhoudingen t ussen lucht havens en zeehavens, voor wat bet reft de landzij dige bereikbaarheid. Schiphol I n figuur 4.8 vergelij ken we de gegener aliseerde t ransport kost en van het landzij dige acht erlandvervoer naar Schiphol per aut o voor de gem iddelde reiziger. De vergelij king m aken we m et de lucht havens die concurreren op int ercont inent ale vlucht en ( I CA) naar New York. Dat zij n de lucht havens van Brussel, Ham burg, Düsseldorf, Parij s en - om vert ekeningen in het kaart beeld t e voorkom en - ook Kopenhagen en Frankfurt . Het figuur m aakt inzicht elij k voor welke acht erlandbest em m ingen Schiphol goedkoper is vergeleken m et de landzij dige bereikbaarheid van de andere lucht havens. De ‘vecht gebieden' zij n weergegeven m et een gele kleur. Als de indicat or beneden de 1 is, is Schiphol wat bet reft landzij dige ber eikbaarheid voor die regio goedkoper dan het reizen naar andere lucht havens. Een waarde van de indicat or t ussen de 1 en 1,25 best em pelen we als ‘vecht gebied’. Het figuur laat zien dat wat bet reft de landzij dige bereikbaarheid andere lucht havens goedkoper t e bereiken zij n vanuit de zuidelij ke en oost elij ke Nederlandse NUTS- regio’s, en de regio’s buit en Nederland.

Pagina 31 van 118


Figuur 4 .8 Verhouding t ussen gegeneraliseerde ( landzij dige) reiskost en van Schiphol en andere lucht havens ( 2008, gem iddelde reiziger, per aut o) Bron: KiM op basis van dat a NEA, 2011

Pagina 32 van 118


I n figuur 4.9 ont st aat een beeld van wat er m et de concurrent ieverhoudingen gebeurt als we rekening houden m et een vliegt ax van 45 euro ( het huidige t arief voor int ercont inent ale vlucht en) voor de Duit se lucht havens. Dit als illust rat ie van hoe we de effect en van beleidsm aat regelen reeds m et globale kaart beelden goed inzicht elij k kunnen m aken. Duidelij k zicht baar schuift de t huism arkt van Schiphol een st uk naar het Oost en op, t en kost e van de lucht haven Düsseldorf. Met de veronderst elling van vergelij kbare vlucht t arieven, wordt zo ongeveer duidelij k wat de invloed is van een dergelij ke vliegt ax op de ‘capt ive m arket ’. Figuur 4 .9 Verhouding t ussen gegeneraliseerde ( landzij dige) reiskost en per aut o naar Schiphol en andere I CA- lucht havens na vliegt ax Duit se lucht havens ( 2008) Bron: KiM op basis van dat a NEA, 2011

Rot t erdam I n figuur 4.10 vergelij ken we een deel van de gegeneraliseerde t ransport kost en van het landzij dige acht erlandvervoer van goederen vanaf Rot t erdam per spoor, nam elij k de reist ij den. Dit doen we voor één reism ot ief, nam elij k cont ainers. De vergelij king m aken we m et de belangrij kst e

Pagina 33 van 118


concurrent en Ham burg en Ant werpen. Het figuur laat zien dat t ot diep in Duit sland de reist ij den naar Rot t erdam per spoor zeer concurrerend zij n. Figuur 4 .1 0 Verhouding t ussen reist ij d per spoor van Rot t erdam naar het acht erland, t en opzicht e van Ham burg of Ant werpen ( 2008) Bron: KiM op basis van dat a NEA, 2011

Pagina 34 van 118


5

Conclusie

5 .1

Be le idm oge lij k h e de n va n de in dica t or Geboden inzicht Uit het vorige hoofdst uk blij kt dat een kwalit eit sindicat or landzij dige bereikbaarheid m ainport s gem aakt kan worden. En dat daar ook beleidsm at ig relevant e inform at ie aan t e ont lenen valt . De indicat or biedt beleidsm edewerkers een globaal inzicht in de absolut e st aat van bereikbaarheid en de ont wikkeling van de bereikbaarheid van de m ainport s Rot t erdam en Schiphol in de t ij d - t en opzicht e van de belangrij kst e concurrent en. Bij de present at ie van deze indicat oren horen nat uurlij k ook de nodige verklaringen. Als het gaat om de verklaring van de ont wikkeling t ussen de verschillende j aren, kunnen we de ont wikkeling in sam enst ellende delen van de gegeneraliseerde t ransport kost en uit elkaar rafelen en overzicht elij k present er en m et zogehet en ‘wat ervalgrafieken’. Verschillen in kost en t ussen m ainport s kunnen we eveneens op onderdelen verklaren. De indicat or is nu gericht op m onit oring van de ‘grot e t rends’ en kan dus t erugblikken op de effect en van m ainport beleid, voor zover dat t ot uit drukking kom t in verandering van één van de sam enst ellende delen van gegener aliseerde t ransport kost en. Op dezelfde wij ze kunnen we prognoses m aken voor bij voorbeeld het j aar 2028 of 2030. De indicat or is m et nadruk niet bedoeld om effect ivit eit of efficiënt ie van specifieke beleidsm aat regelen inzicht elij k t e m aken. Aangrij pingspunt en voor m ainport beleid Kwalit eit sverbet eringen in bereikbaarheid ont st aan door verm indering van gegeneraliseerde t ransport kost en, bij voorkeur bezien over alle t ransport kost en van deur t ot deur . Bij het form uleren van beleidsact ies die zij n gericht op het verbet eren van de econom ische aant rekkelij kheid van m ainport s door de kwalit eit van acht erlandverbindingen t e verbet eren, gaat het erom zo effect ief en efficiënt m ogelij k de kost enbepalende elem ent en in dit deel van de t ot ale gegeneraliseerde t ransport kost en t e beïnvloeden. Zo kan het voor m ainport s karakt eriserende pr oces van het creëren van schaalen scopevoordelen gest im uleerd worden. De kwalit eit sindicat or landzij dige bereikbaarheid m ainport s kan hierin een onderst eunende rol spelen. De sam enst ellende elem ent en van de gegener aliseerde t ransport kost en zij n opgest eld vanuit het perspect ief van de gebr uiker: de passagier of verlader. De kaart beelden kunnen een indicat ie geven waar de bereikbaar heid t ekort schiet t en opzicht e van concurrent en of t en opzicht e van een ( nader t e bepalen) gew enst niveau van bereikbaarheid. De overheid kan hier vervolgens m et beleidsm aat regelen op inspelen. Consist ent ie Het is belangrij k dat de indicat or voor m ainport s goed aansluit op andere vergelij kbare init iat ieven voor het m et en van beleid. Concreet bet reft dit de Nat ionale Markt - en Capacit eit sanalyse ( NMCA) ( o.a. I enM, 2010) en de St ruct uurvisie I nfrast ruct uur en Ruim t e ( I enM, 2011a) . De NMCA geeft de verkeerskundige knelpunt en weer in het bereiken van am bit ies uit de Mobilit eit saanpak en de Not a Mobilit eit in 2020 en 2030 voor de scenario’s Global Econom y ( GE) en Regional Com m unit ies ( RC) . Dit is uit gewerkt in t erm en

Pagina 35 van 118


van congest ie en reist ij dverliezen, deelaspect en van de gegeneraliseerde t ransport kost en. Als we in de t oekom st voor de kwalit eit sindicat or bereikbaarheid m ainport s ook prognoses willen m aken, is het raadzaam om waar m ogelij k m et dezelfde uit gangspunt en en verkeersm odellen t e werken ( LMS) . Om die reden is in dit onderzoek van dezelfde versie van het LMS gebr uik gem aakt voor het in beeld brengen van de congest ie in het basisj aar. De St ruct uurvisie I nfrast ruct uur en Ruim t e bevat ev eneens een bereikbaarheidsindicat or gebaseerd op gegeneraliseerde t ransport kost en. Deze aanpak ligt in het verlengde van die van de kwalit eit sindicat or landzij dige bereikbaarheid m ainport s. Om dat de scope van de St ruct uurvisie niet beperkt is t ot 2 ( m ainport ) locat ies m aar heel Nederland, was het noodzakelij k om de reist ij den t e wegen m et om vang en econom ische waarde van de st rom en. Meer int ensief benut t e regio’s krij gen daarbij een andere kleur dan regio’s waar m inder verkeersbewegingen en congest ie is. Daarnaast bevat de St ruct uurvisie kaart en die de bereikbaarheid naar een specifieke regio lat en zien. Waar m ogelij k is de kwalit eit sindicat or landzij dige bereikbaarheid m ainport s consist ent m et de bereikbaarheidsindicat or van de St ruct uurvisie. Dit geldt ook voor de bron van dat a ( het LMS m odel) . Vanwege de ander e aard van t oepassing is wel sprake van een andere scope en present at ievorm . Beperkingen De perfect e indicat or best aat niet . Voor een goed gebruik van de indicat or is het belangrij k om ook de beperkingen t e beseffen. Deze beperkingen hebben bet rekking op de dat abeschikbaarheid en de scope van de indicat or. Dat abeschikbaarheid is bepalend voor de indicat or en heeft geleid t ot beperkingen t en opzicht e van het wensbeeld van de indicat or. Vanwege de keuze voor een int ernat ionale vergelij king is het det ailniveau van de onderscheiden gebieden beperkt . Bij een nat ionaal kaart beeld is m eer det ail m ogelij k. Ook is het dan eenvoudiger om een updat e t e m aken. Desondanks st aat de huidige m et ing van gegeneraliseerde t ransport kost en wel t oe om onder scheid t e m aken naar groepen gebruikers ( bij voorbeeld personenver voer, en binnen de hoofdgroep goederenver voer droge bulk, nat t e bulk en st ukgoed) . Het is daarnaast belangrij k om t e beseffen dat de indicat or is gebaseerd op m odelberekening. Als we over m eerder e j aren m et en, kom t zowel de verandering in de waarder ing van de aspect en reist ij d en bet rouwbaarheid voor een bepaalde groep in beeld, als ook hoe de sit uat ie zelf zich ont wikkelt . Bij voorbeeld of het langer duurt voor passagier s om op Schiphol t e kom en. Dit is een correct e weergave van veranderingen in de t ij d. Maar het kan ook zij n dat m odelinst ellingen in de t ussent ij d zij n veranderd. Het is dan ook oppassen dat de v erandering die bij een volgende m et ing in beeld kom t niet het gevolg is van een m odelverandering in plaat s van een daadwerkelij k gem et en verandering van bereikbaarheid. Bij lage B bevat daarom een zo concreet m ogelij ke beschrij ving van keuzes en inst ellingen. De indicat or is alleen gericht op kij ken ‘binnen’ landzij dige bereikbaarheid. De indicat or biedt geen inzicht in het relat ieve belang van bereikbaarheid t en opzicht e van andere m ainport aspect en. Door de focus op landzij dige bereikbaarheid ont st aat bovendien geen beeld van de t ot ale ket enkost en van deur t ot deur. Dit zij n overigens ook veelal elem ent en buit en de scope van beïnvloeding door de rij ksoverheid. De indicat or is ook niet gericht op het bieden van inzicht in de bij drage aan econom ische ont wikkeling door verbet eringen aan landzij dige

Pagina 36 van 118


bereikbaarheid van m ainport s. Het is m ogelij k dat econom ische ont wikkeling bet er of efficiënt er gest im uleerd kan worden op andere m anieren dan invest eringen in acht erlandinfrast ruct uur. Het is ook m ogelij k dat de m ainport funct ie bet er gediend is m et ander overheidsbeleid dan beleid specifiek gericht op de acht erlandverbindingen. Dat is echt er niet de scope van dit onderzoek. Ofwel, gebruik de uit kom st en van deze indicat or krit isch en kij k ook naar alt ernat ieven voor de verst erking van de m ainport funct ie, en voor het bevorderen van econom ische ont wikkeling. 5 .2

Ve r de r ge br u ik va n de ge ge ve n s Hoofdst uk 4 bevat illust rat ies van de m ogelij kheden van de op basis van de vraagspecificat ie en beschikbare dat a sam engest elde indicat or. Al naar gelang de specifieke beleidsvragen is het m ogelij k om ook andere kaart beelden sam en t e st ellen. Hieronder een sam envat t ing van de segm ent at iem ogelij kheden per m ainport 2 .

Ta be l 5 .1 Overzicht

Personenv ervoer

segem ent at ie-

M oda lit e it

M ot ie f

Re gio

Tij dst ip

1. Weg

1. Personen-

Kaart beelden:

Spit s-

2. Spoor

zakelij k

Nederland,

overig

2. Personen-


woon- werk

Noord- Frankrij k op

3. Personen-

NUTS 3- niveau

m ogelij kheden kwalit eit sindicat or landzij dige bereikbaarheid

I n dica t or

• Tot ale GTK ( t ij d, geld, m oeit e)

• Out - ofpocket kost en

• Reist ij d

overig

m ainport s op

( N.b. alleen bij

basis van

uit snedes binnen

beschikbare dat a

Nederland)

Bron: KiM

Goeder envervoer 1. Weg

1. Droge bulk

Kaart beelden:

Spit s-

2. Spoor

2. Nat t e bulk

Nederland,

overig

3. Binnen-

3. Cont ainers


vaart

4. St ukgoed

Noord- Frankrij k op

• Tot ale GTK ( t ij d, geld, m oeit e)

• Out - ofpocket kost en

• Reist ij d

NUTS 3- niveau

Voor deze verschillende segm ent en is het m ogelij k om : • De absolut e waarde van de GTK in 2008 in een kaart beeld weer t e geven. • Het relat ieve verschil t ussen 2004, 2008 en een nieuw peilj aar ( of zelfs een prognose voor 2020 of 2030) aan t e geven. • Het relat ieve verschil t ussen m ainport s in 2008 inzicht elij k t e m aken.

2

Voor zover relevant . Voor de m ainport Schiphol zij n bij voorbeeld de m odalit eit binnenvaart en de bulk goeder engroepen beperkt of niet relevant .

Pagina 37 van 118


Pagina 38 van 118


Sum m ary

Obj ect ive: insight s int o land- based accessibilit y of Rot t erdam and Schiphol m ainport s One com ponent of Mainport Holland ( I enM, 2011b) , t he Direct orat e- General for Civil Aviat ion and Marit im e Affairs’ ( DGLM) long- t erm vision for m ainport s, is a st rat egic view of t he land- based accessibilit y of m ainport s. DGLM m oreov er is looking for opport unit ies t o t ranslat e t he policy aim s of developing Rot t erdam and Schiphol m ainport s, and t he land- based accessibilit y required for t his, int o t he desired qualit y levels for hint erland infrast ruct ure. Based on t his perceived ‘qualit y’, we can t hen det erm ine which m easures are required t o achieve t he desired qualit y levels. I n order t o develop such policy m easures, insight s int o t he qualit y of t he m ainport s’ land- based accessibilit y are needed. I n t his st udy, we present an indicat or t hat m eet s t hese aforem ent ioned needs. The choice of t his indicat or is support ed by a lit erat ure st udy. We t hen cust om ised t he indicat or t o t he specific quest ions pert aining t o m ainport policy. To conclude, we illust rat e which opport unit ies t he com posit e qualit y indicat or offers t o m easure t he accessibilit y of m ainport s, and which policy inform at ion we can hereby convey. Choice for ‘generalised t r ansport cost s’ based on lit erat ure analysis Based on an analysis of available lit erat ure, a choice was m ade for generalised t ransport cost s as an indicat or of accessibilit y. Generalised t ransport cost s, such as t hose ident ified by Jorrit sm a et al. ( 2010) , Groot et al. ( 2011) , and ot hers, com prise, wit h regard t o physical accessibilit y, all t he relevant qualit y aspect s from t he perspect ive of econom ic developm ent . A t hus defined qualit y indicat or of accessibilit y includes a num ber of flexible opt ions for furt her cust om ising t he indicat or t o policy quest ions pert aining t o m ainport s. This is also sim ult aneously consist ent wit h ot her ongoing init iat ives aim ed at developing indicat ors for t he Minist ry of I nfrast ruct ure and t he Environm ent ( I enM) . Cust om isat ion for m ainport policy possible The m et hodological st art ing point of basing t he qualit y indicat or of accessibilit y on generalised t ransport cost s offers am ple opport unit y for furt her cust om isat ion, in order t o m eet t he accessibilit y requirem ent s of Schiphol and Rot t erdam m ainport s. The choices are not , by nat ure, explicitly m et hodological, but rat her prim arily relat ed t o t he ident ified user obj ect ives. I n t his case, t hat involves deploying t he indicat or in support of policy developm ent . We t herefore m apped t he various opt ions and subm it t ed t hem t o t he indicat or’s designat ed user: DGLM. DGLM indicat ed a part icular need for conduct ing com parisons wit h com pet ing airport s and sea port s, and for com parisons over t im e, in which developm ent s can be m onit ored. The focal point t hen is m onit oring developm ent in relat ion t o a policy t arget .The m easurem ent s need not be conduct ed wit h great regularit y. Of part icular int erest is t he m onit oring of ‘m aj or t rends’. I llust rat ion: 1 pict ure say s m ore t han a 1000 words How t he indicat or works is illust rat ed t hrough t he use of im ages in t he form of Geographic I nform at ion Syst em ( GI S) m aps of t he Net herlands and surrounding count ries. The m aps provide alt ernat e inform at ion about Schiphol and Rot t erdam

Pagina 39 van 118


for various t arget groups, as well as for t he t ot al am ount of generalised t ransport cost s or part s t hereof. Given t he form ulat ed policy obj ect ive of offering ‘good qualit y’ t o t he m ainport s’ hint erland t ransport , t he GI S m aps help indicat e what t he qualit y of accessibilit y is in t erm s of t he generalised t ransport cost s. The indicat or is now focused on m onit oring ‘m aj or t rends’ and t hus only reflect s in general t erm s on t he effect s of m ainport policy. The indicat or is especially not int ended t o provide insight s int o t he effect iveness or efficiency of specific policy m easures. I n revealing t he qualit y of accessibilit y, m ore variat ions are possible. The illust rat ions show t hree different elem ent s of t he indicat or: • Absolut e. An absolut e m easurem ent of ‘t he accessibilit y’ in a part icular year reveals which regions t he m ainport can serve well or less well, and t hus where possible act ions are desirable. • Relat ive over t im e. The indicat or is focused on m onit oring; t herefore, at any given m om ent , t he effect s of m ainport policy can be reviewed, in so far as t his t ranslat es int o developm ent s in t he posit ion of m ainport s as a consequence of changes in land- based accessibilit y. The indicat or is – if desired – also suit able for revealing how fut ure policy will influence accessibilit y. • Relat ive in relat ion t o com pet it ors. I n opt ing t o use m aps for drawing com parisons wit h com pet ing sea port s and airport s, it becom es clear how large t he ‘cat chm ent area’ is and in which areas t her e is m aj or com pet it ion wit h ot her sea port s and airport s. Conclusion: a useful indicat or, but beware of t he lim it at ions The illust rat ions reveal t hat t he qualit y indicat or, as developed based on t he dem and specificat ion, provides useful insight s. The developed indicat or is bot h specifically focused on t he accessibilit y of m ainport s and consist ent wit h m ore general not ions about accessibilit y as det ailed in t he fram ework of t he St ruct ural Vision of I nfrast ruct ure and Spat ial Planning ( St ruct uurvisie I nfrast ruct uur en Ruim t e ( I enM, 2011a) ) . Yet it is im port ant when using t he indicat or t o rem ain aware of t he lim it at ions, which concern bot h dat a collect ion and t he scope of t he indicat or: • The indicat or has a great need for dat a. Part ly owing t o t he int ernat ional perspect ive, t his can only be com plet ed on an aggregat ion level t hat is higher t han is st rict ly desirable. I f t he desire for int ernat ional com parisons is disregarded, it becom es possible t o operat e wit h less dat a, t o provide great er det ail or t o updat e m ore r egularly. When undert aking a new m easurem ent , at t ent ion m ust also be paid t o ensure t hat t he obser ved changes are t he result s of act ual m easured developm ent in m obilit y and not of t echnical alt erat ions in t he calculat ion m et hods. This is because it is necessary t o use a t ransport m odel. • The indicat or looks ‘inside’ land- based accessibilit y and offers no insight s int o t he relat ive im port ance of t his in t erm s of t he t ot al door- t o- door chain of t ransport cost s. However, t hese are also oft en elem ent s t hat fall out side t he scope of gov ernm ent influence. The indicat or is not focused on offering insight s int o t he larger policy obj ect ive of cont ribut ing t o econom ic developm ent .

Pagina 40 van 118


Lit erat uur

Apparicio, P., Dussault , G., Polese, M. & Schearm ur, R. ( 2007) . Transport infrast ruct ure and local econom ic dev elopm ent : A st udy of t he relat ionship bet ween cont inent al accessibilit y and em ploym ent growt h in Canadian com m unit ies. Quebec: Universit é du Quebec. But t on, K., Nij kam p, P. & Priem us, H. ( 1998) . Transport Net works in Europe: concept s, analysis and policies. Chelt enham : Edward Elgar Publishing. Capgem ini ( 2009) . Fut ure Dut ch Mainport : succesvol op weg naar 2020. Ut recht : Capgem ini. Chapm an, S. & Weir, D. ( 2008) . Booz & Com pany ( New Zealand) Lt d. Accessibilit y planning m et hods. NZ Transport Agency Research Report 363. CROW ( 2006) . Handleiding kwalit eit snet goederenv ervoer. Ede: CROW. DHV ( 1999) . Net werkst ruct uren in m ainport perspect ief, best aande en verwacht e ont wikkelingen in logist ieke net werken, en consequent ies voor de Neder landse m ainport s. Am ersfoort : DHV. DHV ( 2007) . I nt ernat ionale benchm ark landzij dige bereikbaarheid m ainport s. Deel A: Synt heserapport , Deel C: I nvent arisat ierapport , Deel D: Verant woordingsrapport . Am ersfoort : DHV. DHV ( 2008) . Verbinden en verbet eren Monit oring Kwalit eit snet Goederenver voer Randst ad. Ut recht : DHV. Ecorys ( 2007) . Landzij dige bereikbaar heid m ainpor t s en greenport s. Rot t erdam : Ecorys. Espon proj ect 1.2.1 ( 2004) Transport services and net works: t err it orial t rends and basic supply of infrast ruct ure for t errit orial cohesion. Universit y of Tours, I nret s, MCRI T, NESTEAR, Polit ecnico di Milano, S&W. EUR, SEO, Pharos & Rand ( 2004) . Bereikbaarheid en concurrent iekracht van Mainport s en de Randst ad. Rot t erdam : EUR. Frieling, D. H., Gordij n, H., Piek, M. & Tism a, A. ( 2001) . Delt anet DSS, A Decision Support Syst em . Delft : Habiforum and Faculty of Architecture, TU Delft. Geurs, K. & Rit sem a van Eck, J. ( 2001) . Accessibilit y m easures: review and applicat ions, evaluat ion of accessibilit y im pact s of land- use t ransport scenario’s and relat ed social and econom ic im pact s. Bilt hoven: RI VM. Geurs, K. & Van Wee, B. ( 2004) . Accessibilit y evaluat ion of land- use and t ransport st rat egies: review and research direct ions. Journal of Transport geography, 12, 127- 140.

Pagina 41 van 118


Groot , W., Warffem ius, P., Koopm ans, C. & Annem a, J. A. ( 2011) . ‘Gegeneraliseerde reiskost en als m aat voor bereikbaarheid’. Bij drage aan het Colloquium Vervoersplanologisch Speurwerk, 24- 25 novem ber 2011 in Ant werpen. I FMO ( 2006) . Verkehrsinfr ast rukt ur- Benchm arking Europa. Munst er/ Berlij n: I FMO. Janic, M. ( 2001) . Air t ransport syst em analysis and m odelling: Capacit y, Qualit y of Services and Econom ics. New York: Gordon and Breach Science Publishers. Jorrit sm a, P., Bakker, P., Berveling, J., Derriks, H., Francke, J., Gordij n, H., Groot , W., ’t Hoen, A., Kansen, M., Kort eweg, J., Van der Loop, H., Savelberg, F. & Wout ers, P. ( 2010) . Mobilit eit sbalans 2010. Den Haag: KiM. Kolkm an, J. & Visser, J. ( 2007) . Synergie t ussen de m ainport s? Den Haag: KiM. Kort eweg et al. ( 2005) . Lucht havenm onit or: t ien Europese lucht havens in de t ij d vergeleken. Am st erdam : SEO. KPMG BEA ( 2002) . Kwalit eit sindicat or en voor het Kwalit eit snet – eindrapport . Hoofddorp: KPMG BEA. KPMG ( 2004) . I nvent arisat ie begrot ingsindicat oren goeder envervoer. Am st elveen: KPMG. Meij eren, J., Snelder, M., Rooij en, T. & Eget er, B. ( 2010) . Bereikbaarheidsvisie Mainport s 2040. Acht ergr onddocum ent . Delft : TNO. Minist erie van I nfrast ruct uur en Milieu & Rij kswat erst aat ( 2010) . Tussenrapport age HWN- Analyses NMCA. Den Haag: I enM & RWS. Minist erie van I nfrast ruct uur en Milieu ( 2011a) . St ruct uurvisie I nfrast ruct uur en Ruim t e. Den Haag: I enM. Minist erie van I nfrast ruct uur en Milieu ( 2011b) . Mainport Holland, m ot or voor de t oekom st . Pleidooi voor een nieuw en kracht ig m ainport beleid. Den Haag: I enM. Minist erie van Verkeer en Wat erst aat ( 2004) . Not a Mobilit eit . Den Haag: VenW. Minist erie van Verkeer en Wat erst aat ( 2008) . Mobilit eit saanpak. Den Haag: VenW. NEA ( 2005) . Marit iem e goeder enst rom en in de Ham burg- Le Havre range: nadere analyse acht erlandvervoer 2010. Zoet erm eer: NEA. NEA, NESTEAR, I SI S, Universit ät Karlsruhe, MDS Transm odal, MK Met ric, TRCF, ETHZ ( 2005) , ETI S- Base ( European Transport policy I nform at ion Syst em ) . D6 Main report Dat abase m et hodology applicat ion by dat a set. Rij swij k: NEA NEA ( 2005) . Bereikbaarheidsindicat or m ainport s. Zoet erm eer : NEA. PRC ( 2005) . Econom ische indicat oren 2005: definit ie en ont wikkeling indicat oren. Rot t erdam : PRC.

Pagina 42 van 118


Reeven, P., De Vlieger, J. & Karam ychev, V. ( 2003) . BOB Airport Accessibilit y Pilot final report . Geraadpleegd via ht t p: / / www.best ransport .org/ cadrebest .ht m l. RI VM ( 1999) . De bereikbaarheid best aat niet : definiëring en oper at ionalisering van bereikbaarheid. Bilt hoven: RI VM. Rij ksoverheid ( 2010) . Vrij heid en Verant woordelij kheid. Regeerakkoord VVD- CDA. Den Haag: Rij ksoverheid Vict oria Transport Policy I nst it ut e ( 2008) . Measuring Transport at ion. Vict oria: Vict oria Transport Policy I nst it ut e. XTNT ( 2006) . Kwalit eit snet goeder envervoer Randst ad ( Govera) . Ut recht : XTNT.

Pagina 43 van 118


Pagina 44 van 118


Bij lage A

Lit erat uurform at s

Ove r z ich t in ge vu lde for m a t s A1 Ont wikkeling indicat or en van bereikbaarheid 1) Apparicio, P. Dussault , G., Polese, M en Schearm ur, R. ( 2007) , Tr ansport infrast ruct ure and local econom ic developm ent , A st udy of t he relat ionship bet ween cont inent al accessibilit y and em ploym ent growt h in Canadian com m unit ies, Universit é du Quebec. 2) But t on, K. et al ( 1998) , Transport Net w orks in Europe: concept s, analysis and policies. 3) Chapm an, S., Weir, D. ( 2008) , Booz & Com pany ( New Zealand) Lt d. Accessibilit y planning m et hods. NZ Transport Agency Research Report 363. 4) Espon proj ect 1.2.1 ( 2004) Transport services and net works: t errit orial t rends and basic supply of infrast ruct ure for t errit orial cohesion. Universit y of Tours, I nret s, MCRI T, NESTEAR, Polit ecnico di Milano, S&W. 5) NEA, NESTEAR, I SI S, Universit ät Karlsruhe, MDS Transm odal, MK Met ric, TRCF, ETHZ ( 2005) , ETI S- Base ( European Transport policy I nform at ion Syst em ) . D6 Main report Dat abase m et hodology applicat ion by dat a set . ht t p: / / www.worldnet proj ect .eu/ dat a/ nesst ar.aspx 6) Geurs, K., Rit sem a van Eck, J. ( 2001) , Accessibilit y m easures: review and applicat ions, evaluat ion of accessibilit y im pact s of land- use t ransport scenario’s and relat ed social and econom ic im pact s, RI VM j uni 2001. 7) I FMO ( 2006) , Verkehrsinfrast rukt ur- Benchm arking Europa, Munst er/ Berlij n. 8) RI VM ( 1999) , De bereikbaarheid best aat niet : definiëring en operat ionalisering van bereikbaarheid. Bilt hoven. 9) Vict oria Transport Policy I nst it ut e ( 2008) , Measuring Transport at ion. 10) Groot , W., P. Warffem ius, C. Koopm ans, J.A. Annem a, 2011, “ Gegeneraliseerde reiskost en als m aat voor bereikbaarheid” , Bij drage aan het CVS 2011, Ant werpen. A2 Met ing van landzij dige bereikbaarheid m ainport s 1) Capgem ini ( 2009) Fut ure Dut ch Mainport , Succesvol op weg naar 2020, Ut recht . 2) DHV ( 1999) , Net werkst ruct uren in m ainport perspect ief, best aande en verwacht e ont wikkelingen in logist ieke net werken, en consequent ies voor de Nederlandse m ainport s. I n opdracht van MinEZ. 3) DHV ( 2007) , I nt ernat ionale benchm ark landzij dige bereikbaarheid m ainport s. I n opdracht van DVS. Deel A: Synt heserapport , Deel C I nvent arisat ierapport , Deel D Verant woordingsrapport . 4) Ecorys ( 2007) , Landzij dige bereikbaar heid m ainport s en greenport s. I n opdracht van V&W- DGLM. 5) EUR, SEO, Pharos, Rand ( 2004) , Bereikbaarheid en concurrent iekracht van Mainport s en de Randst ad. I n opdracht van Connekt . 6) Kolkm an J., en Visser, J. ( 2007) , Synergie t ussen de m ainport s? Kennisinst it uut voor Mobilit eit sbeleid, Den Haag.

Pagina 45 van 118


A3 Havens/ goeder envervoer 1) CROW ( 2006) Handleiding kwalit eit snet goeder enver voer, Ede. 2) DHV ( 2008) , Verbinden en verbet eren Monit oring Kwalit eit snet Goederenver voer Randst ad, Ut recht . 3) KPMG ( 2004) I nvent arisat ie begrot ingsindicat oren goeder envervoer. 4) KPMG BEA ( 2002) , Kwalit eit sindicat oren voor het Kwalit eit snet – eindrapport . 5) NEA ( 2005) , Marit iem e goeder enst rom en in de Ham burg- Le Havre range; nadere analyse acht erlandvervoer 2010. 6) PRC ( 2005) , Econom ische indicat oren 2005, Definit ie en ont wikkeling indicat oren. 7) XTNT ( 2006) , Kwalit eit snet goeder envervoer Randst ad ( Govera) , Ut recht . A4 Lucht hav ens/ passagiers 1) Frieling, D.H., H. Gordij n, M. Piek en A. Tism a ( 2001) Delt anet DSS, A Decision Support Syst em . 2) Janic, M. ( 2001) Air t ransport syst em analysis and m odelling: Capacit y, Qualit y of Services and Econom ics, Gordon and Breach Science Publishers. 3) Reeven, P., J.J. de Vlieger & V. Karam ychev ( 2003) BOB Airport Accessibilit y Pilot final report . Zie: ht t p: / / www.best ransport .org/ cadrebest .ht m l 4) Kort eweg et al. ( 2005) , Lucht havenm onit or: t ien Europese lucht havens in de t ij d vergeleken. SEO, 2005, Am st erdam .

Pagina 46 van 118


A1 A1 .1

Lit e r a t u u r for m a t s on t w ik k e lin g in dica t or e n va n be r e ik ba a r h e id

Appa r icio, P. D u ssa u lt , G., Pole se , M e n Sch e a r m u r , R.( 2 0 0 7 ) Tr a n spor t in fr a st r u ct u r e a n d loca l e con om ic de ve lopm e n t , A st u dy of t h e r e la t ion sh ip be t w e e n con t in e n t a l a cce ssibilit y a n d e m ploym e n t gr ow t h in Ca n a dia n com m u n it ie s, Un ive r sit é du Qu e be c 1. Toelicht ing inhoud Deze st udie probeert een relat ie t e leggen t ussen bereikbaarheid en econom ische groei, in t erm en van t oegenom en werkgelegenheid. Dit is gedaan op basis van econom et rische m odelschat t ingen en weergegeven m et GI S- applicat ies. De st udie st elt een significant e posit ieve relat ie vast t ussen t ransport infrast ruct uur en banengroei. Deze verschilt t ussen sect oren. Grondst ofwinning bevindt zich m eest al op ver weggelegen locat ies. Hier is de relat ie beperkt . Voor de m aakindust rie geldt j uist wel dat aan- en afvoerm ogelij kheden van belang zij n en zij zich dus vest igen in gebieden m et een goede infrast ruct uur. 2. Tabel m et overzicht van genoem de indicat oren I n dica t or

D im e n sion e r in g

Se gm e n t a t ie

Bereikbaarheid

Reist ij den per

Wegennet werk

Noord-

regio

Railnet w erk

Am er ikaanse

Havens

Lucht net w erk

m arkt ( banen,

Gem iddelde

Havens

inkom en,

afst and

Ge ogr a fisch e

Ge k w a n t ifice e r d

scope

j/ n

Canada

J

bevolking)

3. Kwant ificeringsm ogelij kheden Zie boven, geschat m odel voor Canada. 4. Bruikbaarheid rapport age voor ‘kwalit eit sindicat or ’ Voor ‘onze’ landzij dige bereikbaarheidsindicat or zij n we niet zozeer op zoek naar het aant onen van een relat ie m et econom ische ont wikkelingen, als wel het gewenst e kwalit eit sniveau waarbij de m ainport funct ie behouden of uit gebreid kan worden. En is het nu echt zo verrassend dat ‘places well served by harbours and well connect ed t o t he Nort h Am erican road and highway syst em s are clearly at an advant age for generat ing m anufact uring j obs’?.

Pagina 47 van 118


A1 .2

Bu t t on , K. e t a l ( 1 9 9 8 ) Tr a n spor t N e t w or k s in Eu r ope : con ce pt s, a n a ly sis a n d policie s 1. Toelicht ing inhoud Hoofdst uk 9 van dit boek heeft bet rekk ing op het m et en van en m aat st aven voor net werkbereikbaarheid, vanuit econom isch perspect ief. Het overzicht van m eet m ogelij kheden overlapt m et dat van het Geurs et al. ( 2001) . But t on st elt dat alle bereikbaarheidsm aat regelen m in of m eer gebaseer d zij n op een com binat ie van het aant al act ivit eit en op een locat ie en een weerst andsfunct ie die op kost en is gebaseer d. But t on st elt dat er nog vele andere fact or en zij n: Sh or t r u n Monet ary price

Y

Econom ic act iv it y

Y

Lon g r u n discr e t e

Lon g r u n sm oot h

ch a n ge s

ch a n ge s

level Dist ance

Y

I nfrast r uct ure

Y

capacit y Tot al pr ice

Y

Locat ion decision

Y

Bij voorbeeld, een verandering in een t olprij s kan op kort e t erm ij n besluit en beïnvloeden, net zoals veranderingen in econom ische act ivit eit . Besluit en over invest eringen in infrast ruct uur hebben een abrupt e invloed, m et een t ij dsvert raging, op de beschikbare capacit eit . Als bedrij ven uit eindelij k besluit en op een ander e locat ie t e gaan werken, heeft dit weer invloed op andere bedrij ven en gebruikers. 2. Tabel m et overzicht van genoem de indicat oren I n dica t or


Act ual and

Se gm e n t a t ie

Ge ogr a fisch e


scope

j/ n N

variable accessibilit y

3. Kwant ificeringsm ogelij kheden Geen dat a. 4. Bruikbaarheid rapport age voor ‘kwalit eit sindicat or ’ Moeilij k t e beoordelen. Bet reft ook één van de door Geurs et al. ( 2001) beschr even opt ies.

Pagina 48 van 118


A1 .3

Ch a pm a n , S., W e ir , D . ( 2 0 0 8 ) Booz & Com pa n y ( N e w Ze a la n d) Lt d. Acce ssibilit y pla n n in g m e t h ods. N Z Tr a n spor t Age n cy Re se a r ch Re por t 3 6 3 . 1. Toelicht ing inhoud Deze rapport age gaat in op het concept van bereikbaarheidsplanning. Dit is het gest ruct ur eer de proces van het vast st ellen en plannen van bereikbaarheid. Dit proces m aakt gebruik van kwant it at ieve en kwalit at ieve dat a. Het rapport vergelij kt van 3 landen/ regio’s de wij ze van bereikbaarheidsplanning ( Engeland, ZuidCalifornië en Nederland) en doet een voorst el voor de t e hant eren m et hode in Nieuw- Zeeland. De st udie m aakt het volgende onderscheid naar bereikbaarheidsindicat oren: • Transport syst eem t oegankelij kheid indicat oren: t oegankelij kheid t ot t ransport vor m en en de ‘cat chm ent area’ van act ivit eit en. • Drem pelwaarde of ‘opport unit y’ indicat oren: een com binat ie van reiskarakt erist ieken ( afst and, t ij d, kost en) , dem ogr afische inform at ie en act ivit eit eninform at ie ( b.v. aant al banen op een locat ie) . Bereikbaarheid wordt weergegeven als banden of drem pels rond een bepaalde act ivit eit . • Cont inuït eit of zwaart epunt gerelat eer de indicat oren: een indicat ie van de relat ieve aant rekkelij kheid van een locat ie in t erm en van bereikbaarheid van een bepaalde act ivit eit . Bereikbaarheid is berekend als een index en bevat een ‘dist ance decay’ funct ie. 2. Tabel m et overzicht van genoem de indicat oren I n dica t or


Se gm e n t a t ie

Accessibilit y t o

% leerlingen

Naar public

( school

binnen 15 en 30

t ranspor t / t e

educat ion,

m inut en van

voet

work, hospit al,

school

Ge ogr a fisch e


scope

j/ n

Per locat ie

N

et c.)

Zie pag. 81, de zogenaam de ‘core indicat ors’. 3. Kwant ificeringsm ogelij kheden Geen. 4. Bruikbaarheid rapport age voor ‘kwalit eit sindicat or ’ Eigenlij k niet . Alleen int eressant vanuit perspect ief van het gehele planningsproces.

Pagina 49 van 118


A1 .4

Espon pr oj e ct 1 .2 .1 ( 2 0 0 4 ) Tr a n spor t se r vice s a n d n e t w or k s: t e r r it or ia l t r e n ds a n d ba sic su pply of in fr a st r u ct u r e for t e r r it or ia l coh e sion . Un ive r sit y of Tou r s, I n r e t s, M CRI T, N ESTEAR, Polit e cn ico di M ila n o, S& W . 1. Toelicht ing inhoud Dit onderzoek bekij kt vanuit Europees perspect ief hoe een t ransport net werk kan bij dragen aan gebalanceerde, duurzam e ruim t elij ke ont wikkeling, en hoe de bereikbaarheid naar basis dienst en en kennis t e ont wikkelen om t ot m eer ruim t elij ke sam enhang t e kom en. Zie ook pag. 33 van het rapport voor een overzicht van st udies. De st udie geeft een overzicht van best aande indicat oren, op het vlak van: • Aanbod van t ransport infrast ruct uur en dienst en • Gebruik van t ransport infrast ruct uur en dienst en • I ndicat oren van bereikbaarheid • I nnovat ieve figuurweergaven De bereikbaarheidsindicat oren best aan uit : • Reiskost enindicat oren • Dagelij kse bereikbaarheid ( een vast budget voor reizen, waarbinnen een best em m ing bereikt m oet worden) • Pot ent iële bereikbaarheid: de aant rekkelij kheid van een best em m ing st ij gt m et de om vang en daalt naarm at e de afst and, t ij d of kost en grot er zij n. De st udie concludeert het volgende op basis van review van de Europese bereikbaarheidsindicat oren: • De helft van de st udies gebruikt de pot ent iële bereikbaarheid. Som m ige m odellen berekenen t egelij kert ij d ook andere bereikbaarheidindicat oren. • Herkom st en zij n vaak op NUTS 2- of NUTS 3- niveau berekend, weinig st udies hebben ruim t e gedet ailleerd gem odelleerd. • Best em m ingsact ivit eit en zij n vaak gebaseerd op BBP en aant al inwoners voor de pot ent iële bereikbaarheidsm odellen. Voor m odellen die uit gaan van dagelij kse bereikbaarheid gaat het om een vast e set van agglom erat ies. • Bij na alle m odellen gebruiken reist ij d als ‘weerst and’ in de berekeningen, slecht s enkele gebruiken reiskost en. • Bij na alle m odellen bet reffen personenvervoer, slecht s weinig m odellen gaan over goederenvervoer. Randvoorwaarde bij goederenvervoer zij n de rij - en rust t ij den. • De helft van de m odellen is unim odaal, m eest al wegvervoer. Andere m odellen hebben verschillende m odes m aar slecht s 2 kij ken ook naar int erm odaal vervoer. • Barrières in de m odellen hebben vrij wel alt ij d bet rekking op douaneprocedures.

Pagina 50 van 118


2. Tabel m et overzicht van genoem de indicat oren ( deelaspect ber eikbaarheid van havens/ zeehavens) I n dica t or Connect ivit y

D im e n sion e r in g Reist ij den

Se gm e n t a t ie

Ge ogr a fisch e


scope

j/ n

Voor alle

Alle NUTS 3-

Ja, en in figuur

to

acht erlandm odalit eit en,

regio’s in

weergegeven

com m er cial

en voor alleen

ESPON

seaport s Connect ivit y to com m er cial

vracht wagens Reist ij den

Voor alle

Alle NUTS 3-

Ja, en in figuur

t oevoer m odalit eit en

regio’s in

weergegeven

ESPON

airport s

3. Kwant ificeringsm ogelij kheden De beschikbaarheid bet reft vooral gegevens over reist ij den. 4. Bruikbaarheid rapport age voor ‘kwalit eit sindicat or ’ De st udie geeft een goed beeld van de Europese st at e- of- t he- art ( anno 2004) . Goed naslagwerk. Geeft ook een beeld van m ogelij kheden om gegevens in figuurvorm weer t e geven.

Pagina 51 van 118


A1 .5

ETI S ( Eu r ope a n Tr a n spor t policy I n for m a t ion Syst e m ) . h t t p:/ / w w w .w or ldn e t pr oj e ct .e u / da t a / n e sst a r .a spx 1. Toelicht ing inhoud ETI S is een online dat abase, opgezet om t ot een gezam enlij k ( EU- brede) dat aset t e kom en voor pan- Europese t ransport m odellen. De dat abase is in beheer bij NEA. Het bevat inform at ie over goederen en personenver voer t ussen EU- landen: • Vraag naar vervoer ( vracht OD- m at rix, personen OD- m at rix) • Transport dienst verlening en –kost en • Ext erne effect en Het vervolgproj ect ( worldnet ) is bedoeld om een dat aset op wer eldschaal op t e zet t en. Tevens gaat het net werkdat a bevat t en. 2. Tabel m et overzicht van genoem de indicat oren I n dica t or


Se gm e n t a t ie

Ge ogr a fisch e


scope

j/ n

Zie Bij lage B.2

3. Kwant ificeringsm ogelij kheden Het bet reft k want it at ieve inform at ie. 4. Bruikbaarheid rapport age voor ‘kwalit eit sindicat or ’ De dat aset bevat de basisinform at ie om bereikbaarheidsm at en door t e rekenen. Bezwaar is dat het gaat om m odelm at ig bepaalde reist ij den en –kost en en enkele basisj aren. Congest ie wordt niet m eegenom en. De m et hode is dus zeer beperkt bruikbaar voor m onit oring.

Pagina 52 van 118


A1 .6

Ge u r s, K., Rit se m a va n Eck , J. ( 2 0 0 1 ) , Acce ssibilit y m e a su r e s: r e vie w a n d a pplica t ion s, e va lu a t ion of a cce ssibilit y im pa ct s of la n d- u se t r a n spor t sce n a r io’s a n d r e la t e d socia l a n d e con om ic im pa ct s, RI VM j u n i 2 0 0 1 1. Toelicht ing inhoud Dit ‘handboek’ van bereikbaarheid heeft als doel het analyseren van de geschikt heid van bereikbaarheidsm at en voor het beoordelen van bereikbaarheidseffect en van ruim t elij k- infrast ruct urele scenario’s, en de daaraan gekoppelde sociale en econom ische effect en. De st udie onderscheidt 3 benaderingen van bereikbaarheid: • Op infrast ruct uur gericht : gericht op kenm erken van infrast ruct uur en het gebruik ervan. Bij voorbeeld de m at e van congest ie. • Een op act ivit eit en gericht e benadering, waarbij het gaat om de vraag hoeveel act ivit eit en m et hoeveel m oeit e ( reist ij d of kost en) bereikbaar zij n. Deze benadering is nader uit t e split sen naar geogr afische bereikbaarheidsm at en ( de pot ent iële bereikbaarheid vanuit een locat ie, en t ij d- ruim t e bereikbaarheidsm at en) , die de nadruk leggen op de t ij den waarop individuen kunnen part iciperen in specifieke act ivit eit en. Het rapport concludeert dat deze ber eikbaarheidsm at en zeer geschikt zij n om ruim t elij kinfrast ruct urele scenario’s t e beoordelen. Binnen deze groep bereikbaarheidsm at en zij n er verschillende m ogelij kheden. • Een op nut gericht e benadering, gericht op de bat en die m ensen t oekennen aan het kunnen bereiken van act ivit eit en. Deze kan goed dienen als basis voor de econom ische waardering van bereikbaarheid. Hoofdst uk 4 beschrij ft de verschillende m et hoden die beschikbaar zij n binnen deze hoofdcat egor ieën. De verschillende benaderingen gebruiken in m eer of m indere m at e dezelfde com ponent en van bereikbaarheid: • Een t ranspor t com ponent van reist ij d, - kost en en - m oeit e. Deze houden geen rekening m et de waardering van de reist ij d of –kost en voor een bepaalde best em m ing. De cont ourm aat is een op act ivit eit en gericht e bereikbaarheidsm aat die geen afst andsverval funct ie hant eert . Dit heeft als nadeel dat alle best em m ingen even belangrij k worden veronderst eld, onafhankelij k van de reist ij d of –kost en en het t ype best em m ing. Op pag. 38 zij n de verschillende com ponent en uit gewerkt voor het personenvervoer en op pag. 82 v oor het goederenvervoer. • Een ruim t elij ke com ponent , die de om vang en ruim t elij ke spreiding van act ivit eit en weergeeft en de confront at ie m aakt t ussen aanbod van act ivit eit en en de vraag er naar. • Een t ij dscom ponent , die t ij dsrest rict ies van act ivit eit en ( b.v. openingst ij den) weergeeft . • Een individuele com ponent , die de individuele behoeft en, capacit eit en en m ogelij kheden weergeeft . De individuele kenm erken zij n van grot e invloed op het niveau van bereikbaarheid en de waardering ervan.

Pagina 53 van 118


2. Tabel m et overzicht van genoem de indicat oren Personenv ervoer I n dica t or

Tr a n spor t


Tij dscom pon e n t

com pon e n t


I nfrast r uct uur

Gem . reist ij d,

Spit s

Reisgerelat eer de

gerelat eerd

snelheid,

24 uur- per iode

st rat ificat ie ( b.v.

voert uigver liesuren

woon- werk , zakelij k)

Act ivit eit en-

Reist ij d of reiskost en

geografisch

Verdeling van

De reist ij den of -

St rat ificat ie van

t ussen act iv it eit en of

opport unit ies in ruim t e

kost en kunnen

bevolking ( b.v.

locat ies, m et dist ance

( b.v . banen op locat ie)

verschillen naar

inkom en,

t ij dst ip van de dag

opleiding)

decay funct ie

of week Act ivit eit en-

Reist ij d

t ij d- ruim t e

Verdeling van

Tij dsrest r ict ies voor

Bereikbaarheid

m ogelij kheden in ruim t e

act ivit eit en en

wordt op

deelnam e

individueel of huishoudenniv eau bepaald

Nut sgerelat eer d

Reiskost en t ussen

Verdeling van

Reist ij den en -

Het nut wordt

locat ies of


kost en m ogen

geschat voor

act ivit eit en, m et

verschillen t ussen

groepen of op

dist ance decay

uren van de dag,

individueel niv eau

funct ie

dagen, of seizoenen

Goeder envervoer I n dica t or

Tr a n spor t


Tij dscom pon e n t

com pon e n t


I nfrast r uct uur

Gem . reist ij d,

Spit s

St rat ificat ie naar

gerelat eerd

snelheid,

24 uur- per iode

econom ische

voert uigver liesuren,

sect or, goeder en

reiskost en

( b.v . hoge- lage waarde)

Act ivit eit en

Gegeneraliseerde

Verdeling van

De reist ij den of -


t ranspor t kost en

opport unit ies in ruim t e

kost en kunnen

econom ische

t ussen locat ies

( b.v . inwoner s op locat ie)

verschillen naar

sect or

t ij dst ip van de dag of week Nut sgerelat eer d

Gegeneraliseerde

Verdeling van

Reist ij den en -


t ranspor t kost en


kost en m ogen

econom ische

verschillen t ussen

sect or

t ussen locat ies

uren van de dag, dagen, of seizoenen

Act ivit y- based en nut sger elat eerd lij ken hier st erk op elkaar, het verschil is dat act ivit y- based kij kt naar de om vang van de beschikbare m arkt , nut sgerelat eerd bet reft de bat en voor de verlader.

Pagina 54 van 118


3. Kwant ificeringsm ogelij kheden Pag. 169 en verder bevat t en diverse casest udies die de m et hodes illust reren. Echt er, deze casest udies bevat t en geen aanknopingspunt en voor m ainport s, noch een goede dat aset . 4. Bruikbaarheid rapport age voor ‘kwalit eit sindicat or ’ De m ogelij kheden voor de invulling van de bereikbaarheidsindicat or worden in het bovenst aande form at uit put t end beschreven. Dit form at gebruiken om keuzes t e m aken, m eer/ bet er is er niet .

Pagina 55 van 118


A1 .7

I FM O ( 2 0 0 6 ) Ve r k e hr sin fr a st r u k t u r - Be n ch m a r k in g Eu r opa , M u n st e r / Be r lij n . 1. Toelicht ing inhoud Deze benchm ark vergelij kt de kwalit eit van spoor- , wegen lucht haveninfrast ruct uur van 7 EU- landen, waaronder Nederland. Hiervoor worden per m odalit eit per indicat or de landen vergeleken en gerangschikt op een schaal van 1 t ot 120. Daarbij worden 2 groepen indicat oren onderscheiden, nam elij k kwant it at ieve en kwalit at ieve indicat oren. Er wordt geen t ot aalscore per m odalit eit berekend. Wel wordt per m odalit eit een eindt abel opgest eld m et daarin per indicat or de ranking van de landen, zodat de st erkt en en zwakt en van een land zicht baar worden. Bij lucht havens zij n de bereikbaarheid over de weg en per spoor als kwalit at ieve indicat or opgenom en. Over de weg is voor de gem iddelde reist ij d vanuit NUTS 3- regio’s gerekend. Per spoor geldt het aant al lucht havens m et spooraansluit ing m et een direct e spoorverbinding per 10.000 km 2 als indicat or. 2. Tabel m et overzicht van genoem de indicat oren I n dica t or


Se gm e n t a t ie

Ge ogr a fisch e


scope

j/ n

Weg

Reist ij d

Geen

NUTS 3- regio

J

Spoor

Aant al lucht havens m et

Geen

Land

J

spooraansluit ing/ 10.000 km 2

3. Kwant ificeringsm ogelij kheden I n dit rapport is geen t ot aalcij fer berekend. Dit kan in principe wel door m iddel van weegfact oren. Het gebruik van zo’n dim ensieloze sam engest elde indicat or leent zich om niet op t e t ellen fact oren t och op t e t ellen. 4. Bruikbaarheid rapport age voor ‘kwalit eit sindicat or ’ De rapport age is niet direct bruikbaar. De indicat oren zij n voor een int ernat ionale benchm ark wel bruikbaar m aar zij n door de t ij d vrij st abiel. Daardoor lenen deze zich niet voor een m onit or. De gehant eerde m et hode is in principe wel bruikbaar.

Pagina 56 van 118


A1 .8

RI VM ( 1 9 9 9 ) D e be r e ik ba a r h e id be st a a t n ie t : de fin ië r in g e n ope r a t ion a lise r in g va n be r e ik ba a r he id. Bilt hove n 1. Toelicht ing inhoud Het doel van dit onderzoek best aat uit het geven van een t heoret ische acht ergrond bij het begrip bereikbaarheid, het evalueren van een aant al RI VM- proj ect en waarin bereikbaarheid een rol speelt en het operat ionaliseren van een bereikbaarheidsm aat . Hoofdst uk 2 bev at diverse definit ies van bereikbaarheid. De hoofdcom ponent en van bereikbaarheid zij n gedefinieerd als t ij d, geld en m oeit e. Het rapport bevat ook een uit put t end overzicht van m ogelij ke subcom ponent en naar de m odalit eit en aut o, OV, fiet s, lopen en goederenvervoer. Het rapport const at eert dat er een groot aant al bereikbaarheidm at en voorhanden is, die kunnen worden gekenm erkt naar wat er wordt gem et en, en hoe. Wat kan gem et en worden in t erm en van: • Ont sluit ingskenm erken: de afst and van een locat ie t ot het dicht st bij zij nde knooppunt . • Posit ie in net werk: de posit ie van het bet reffende knooppunt in een net werk van knopen en verbindingen. • Pot ent iële bereikbaarheid: de geografische ligging van een locat ie t en opzicht e van andere locat ies waarm ee in pot ent ie ruim t elij ke int eract ie kan plaat svinden. • Act uele bereikbaarheid: de bereikbaar heid van een locat ie vanuit andere locat ies, gekoppeld aan de kans dat er int eract ie plaat s zal vinden. Ten opzicht e van de pot ent iële bereikbaarheid wordt de kans op int eract ie t oegevoegd. Bij voorbeeld op basis van afst andsgevoeligheidsfunct ies. • Feit elij k gebruik en afwikkelingskwalit eit van een vervoerssyst eem . Het gebruik van een syst eem kan het ervaren com fort st erk beïnvloeden. De afwikkeling van verkeer wordt dan door filekansen e.d. slecht er. Deze zogenoem de afwikkelingskwalit eit wordt wel als indicat or voor de bereikbaarheid gehant eer d. • Bereikbaarheid gerelat eer d aan act ivit eit enpat ronen. Verplaat singen zij n geen doel op zich, m aar noodzakelij k voor het realiseren van gewenst e act ivit eit en. Het in kaart brengen van act ivit eit enpat ronen en knelpunt en voor de realisering daarvan, is de essent ie van dit soort bereikbaarheidsm at en. De hoe- vraag best aat uit : • De t opologische aanpak: het aant al verbindingen dat een net wer k vanuit één of m eerdere locat ies biedt . • Afst andsbenadering: de weerst and die een consum ent m oet afleggen om goederen of dienst en t e bereiken. • Cum ulat ieve opport unit eit enbenadering: het aant al locat ies dat bereikt kan worden vanuit een herkom st binnen bepaalde verplaat singsafst anden of t ij dklassen. • Zwaart ekracht benadering: hierbij wordt rekening gehouden m et de afst and t ussen locat ies en de at t r act ivit eit van deze locat ies.

Pagina 57 van 118


2. Tabel m et overzicht van genoem de indicat oren I n dica t or


Se gm e n t a t ie

Ge ogr a fisch e


scope

j/ n

Zie pag. 35. Dit geeft een nut t ig overzicht van m at en van bereikbaarheid per benadering. 3. Kwant ificeringsm ogelij kheden De bereikbaarheidsm aat is bij wij ze van case st udy t oegepast op heel Nederland, m et behulp van LMS. Er zij n echt er diverse variabelen geschat , bij voorbeeld de afst andgevoeligheid, de reist ij den t ussen LMS- zones en de zwaart epunt en in de LMS- zones. Het RI VM m aakt een keuze uit verschillende bereikbaarheidsm at en die eigenlij k niet echt onderbouwd wordt . 4. Bruikbaarheid rapport age voor ‘kwalit eit sindicat or ’ Subcom ponent en indeling is com pleet ( m .u.v. goederenvervoer) . Op basis van de kenm erken op pag. 35 kan nader bepaald worden aan welk t ype bereikbaarheidsindicat or behoeft e is.

Pagina 58 van 118


A1 .9

Vict or ia Tr a n spor t Policy I n st it u t e ( 2 0 0 8 ) M e a su r in g t r a n spor t a t ion 1. Toelicht ing inhoud Dit paper vergelij kt 3 m et hoden om perform ance van het t ransport syst eem t e om schrij ven: Traffic based m easurem ent s ( b.v. aant al reizen, snelheid) • • Mobilit y based m easurem ent s ( b.v. deur- t ot - deur r eist ij den) Accessibilit y- based m easurem ent s ( b.v. gegeneraliseerde t ransport kost en) • Het paper concludeert dat bereikbaarheid het ult iem e doel is van vervoer en daarom de best e invalshoek is om iet s t e zeggen over prest at ies van het t ransport net werk.



Se gm e n t a t ie

Ge ogr a fisch e


scope

j/ n

N.v .t .

3. Kwant ificeringsm ogelij kheden Geen. 4. Bruikbaarheid rapport age voor ‘kwalit eit sindicat or ’ Het paper voegt niet s t oe t en opzicht e van andere, m eer uit gebr eide bronnen.

Pagina 59 van 118


A1 .1 0

Gr oot , W ., P. W a r ffe m iu s, C. Koopm a n s, J.A. An n e m a , 2 0 1 1 , “Ge ge ne r a lise e r de r e isk ost e n a ls m a a t voor be r e ik ba a r h e id”, Bij dr a ge a a n h e t Colloqu iu m Ve r voe r spla n ologisch Spe u r w e r k , 2 4 - 2 5 nove m be r 2 0 1 1 , Ant w e r pe n. 1. Toelicht ing inhoud Het paper laat een nieuwe, int egrale bereikbaarheidsm aat voor de deur- t ot - deur bereikbaarheid in het personen- en goederenvervoer zien. Ook hier worden 3 hoofdricht ingen in het kij ken naar bereikbaarheid onderscheiden: • De eerst e invalshoek is een op infrast ruct uur gericht e benadering van bereikbaarheid. Onderzoekers kij ken in deze benadering van bereikbaarheid naar kenm erken van de infrast ruct uur en naar het gebruik van de infrast ruct uur. I n deze benadering wordt bereikbaar heid bij voorbeeld geoperat ionaliseerd als ‘m at e van congest ie’ ( denk aan lengt e van files) of ‘gem iddelde snelheid op het hoofdwegennet ’. Deze benadering wordt veel gebruikt in verkeer- en vervoerbeleid. • De t weede invalshoek van bereikbaarheid is op act ivit eit en gericht . Het gaat in deze benadering van bereikbaarheid om de vraag hoeveel act ivit eit en binnen een bepaalde reist ij d of reisafstand bereikbaar zij n. Act ivit eit en zij n: inwoners, arbeidsplaat sen, beroepsgr oepen of bedrij ven. Deze benadering wordt voornam elij k in de geografie en planologie gebruikt . • De laat st e invalshoek is op nut gericht . Deze benadering van bereikbaarheid wordt vooral in econom ische st udies gebruikt , waaronder kost enbat enanalyses. De kern van deze benadering is het econom isch nut dat individuen t oekennen aan het kunnen bereiken van bepaalde act ivit eit en. De int egrale indicat or voor bereikbaarheid – de bereikbaarheidsindicat or of BBI – is gebaseer d op de op nut gericht e benadering. Alle com ponent en van bereikbaarheid zit t en in de indicat or, worden in geld uit gedrukt en vergelij kbaar gem aakt om t e kom en t ot een afgewogen t ot aalbeeld. Het groot st e nadeel van de op nut gericht e benadering is de slecht e t ransparant ie. Daar wordt aan t egem oet gekom en door de indicat or zo duidelij k, helder en eenvoudig m ogelij k t e present eren, nam elij k als een index die het basisj aar op 100 st elt . De indicat or best aat uit de volgende elem ent en: gegeneraliseerde t ransport kost en voor één reis of t ransport = out - ofpocket kost en + reist ij d kost en + kwalit eit kost en. Waarbij : • Out - ofpocket kost en = kost en t reinkaart j e, kost en bus- of m et rorit , aut okost en, vracht aut okost en of congest ieheffing • Reist ij d kost en = t ij dkost en van de gem iddelde reist ij d + kost en door onbet rouwbaarheid van de reist ij d • Kwalit eit kost en= kost en door discom fort t ij dens de reis De BBI m eet veranderingen in de prij s die een reiziger m oet bet alen om zich 1 kilom et er t e verplaat sen. Of, voor het goederenver voer, de prij s die een vervoerder of verlader m oet bet alen om een gem iddeld t ranspor t een kilom et er t e verplaat sen.

Pagina 60 van 118


2. Tabel m et overzicht van genoem de indicat oren

I n dica t or BBI


Se gm e n t a t ie

Ge ogr a fisch e


scope

j/ n J

Personenv ervoer:

Personenv ervoer

Heel

aut o, BTM, t rein

( woon- werk, zakelij k,

Nederland, van

Goeder envervoer:

overig)

en naar de

vracht wagen, t rein,

Goeder envervoer

Randst ad, van

binnenvaar t

( wel/ geen cont ainer s,

en naar de 5

vervoerder/ v er lader )

grot e

Tij dvenst ers: spit s en

agglom erat ies

overig

( ASD, RTD, DHG, UTR, EHV)

3. Kwant ificeringsm ogelij kheden Zie boven, echt er alleen voor Nederland als geheel. 4. Bruikbaarheid rapport age voor ‘kwalit eit sindicat or ’ De algem ene BBI is vergelij kbaar m et de aanpak van landzij dige bereikbaarheid van m ainport s. Er heeft wel een specificering plaat sgev onden van de regio ( m ainport s Schiphol en Rot t erdam ) en van de best em m ingen ( select ie van 4 à 5 represent at ieve best em m ingen in het ‘acht erland’.

Pagina 61 van 118


A2 A2 .1

Lit e r a t u u r for m a t s m e t in g va n la n dz ij dige be r e ik ba a r h e id m a in por t s

Ca pge m in i ( 2 0 0 9 ) Fu t ur e D u t ch M a in por t , Su cce svol op w e g n a a r 2 0 2 0 , Ut r e ch t . 1. Toelicht ing inhoud Het onderzoek ‘Fut ure Dut ch m ainport ’ kij kt naar het groeiende belang van m ainport s, en spelers die act ief zij n in m ainport s. Het onderzoek geeft een beeld van het innovat ieve verm ogen van en de onderlinge sam enwerking t ussen de Nederlandse m ainport s. Het rapport schet st een beeld van m ogelij kheden om de concurrent ieposit ie van Nederlandse m ainport s t e verst erken. De onderbouwing van de suggest ies is beperkt . 2. Tabel m et overzicht van genoem de indicat oren I n dica t or


Se gm e n t a t ie

Ge ogr a fisch e


scope

j/ n

N.v .t .

3. Kwant ificeringsm ogelij kheden N.v.t . 4. Bruikbaarheid rapport age voor ‘kwalit eit sindicat or ’ De definit ie van m ainport kan goed benut worden.

Pagina 62 van 118


A2 .2

D H V ( 1 9 9 9 ) , N e t w e r k st r u ct u r e n in m a in por t pe r spe ct ie f, be st a a n de e n ve r w a ch t e on t w ik k e lin ge n in logist ie k e n e t w e r k e n , e n con se qu e n t ie s voor de N e de r la n dse m a in por t s. I n opdr a ch t va n M in EZ. 1. Toelicht ing inhoud De st udie beschrij ft de best aande en t e verwacht en t oekom st t rends in logist ieke net werken van vervoerders en verladers die gebruik m aken van de Nederlandse m ainport s, om zo st rat egische opt ies voor de m ainport s t e overzien, en de kansen en bedr eigingen. De st udie is niet kwant it at ief en bevat geen indicat oren. De st udie definieert wel de crit eria die act oren hant er en voor de beoordeling van net werken van m ainport s: • Best em m ingen, frequent ie en connect ivit y van het net werk • Voldoende capacit eit saanbod • Goede t ransferfacilit eit en • Cont role over de gehele ket en • Net werkvorm ( b.v. pij plij n, m ult iport , hub & spoke) Ook de act or en in een m ainport worden gedefinieerd: • Passagiers/ v erladers/ afnem ers: de init iat oren van de t ransport st rom en en bepalend voor de logist ieke prest at ies die gest eld worden aan het vervoer. • Logist ieke dienst verleners/ expedit eurs: deze groep vervult een regisserende rol door de logist ieke t aken over t e nem en van de verladers en door t e st reven naar bundeling van goeder enst rom en en ket enint egrat ie. • Vervoerders: dit zij n de uit voerders van het t ransport , m et als doel de capacit eit hiervan zo opt im aal m ogelij k t e vullen. • Term inaloperat ors: overslag van goederen t ussen verscheidene m odalit eit en is de kernt aak, veelal aangevuld m et andere act ivit eit en zoals opslag, groupage, et c. • Overheid: infrabeheerder, regelgever, facilit at or en st im ulat or. 2. Tabel m et overzicht van genoem de indicat oren I n dica t or


Se gm e n t a t ie

Ge ogr a fisch e


scope

j/ n

N.v .t .

3. Kwant ificeringsm ogelij kheden Geen. 4. Bruikbaarheid rapport age voor ‘kwalit eit sindicat or ’ Segm ent at ie is nut t ig.

Pagina 63 van 118


A2 .3

D H V ( 2 0 0 7 ) , I n t e r n a t ion a le be n ch m a r k la n dzij dige be r e ik ba a r h e id m a in por t s. I n opdr a ch t va n D VS. D e e l A: Syn t h e se r a ppor t , D e e l C I n ve n t a r isa t ie r a ppor t , D e e l D Ve r a n t w oor din gsr a ppor t . 1. Toelicht ing inhoud Het onderzoek m aakt een vergelij king van de huidige bereikbaarheid van de m ainport s Schiphol en Rot t erdam m et buit enlandse m ainport s, en de waarder ing door diverse gebruikers. Deel A bet reft de sam env at t ing. Deel B is het hoofdrapport . Deel C is de invent arisat ie en bevat st at ist ieken m et bet rekking t ot de m ainport s en de opzet van de enquêt e naar percept ie van gebruikers van m ainport s. Deel D geeft onderzoeksv erant woording, bronnen en afbakening weer. Paragr aaf 2.2.7 geeft daarbij de belangrij kst e aannam es weer. Bet reft vergelij king reist ij den van de int ernat ionale m ainport s: • Havens: Rot t erdam , Ant werpen, Felixst owe, Ham burg, Le Havre, New York, Singapore • Lucht havens: Schiphol, Parij s, Frankfurt , Londen, New York, Singapore Percept ie gebruikers: Beoordeling kwalit eit aan de hand van uit spraken over reist ij d, bet rouwbaarheid, capacit eit , flexibilit eit en kost en. 2. Tabel m et overzicht van genoem de indicat oren

I n dica t or


Se gm e n t a t ie

Ge ogr a fisch e scope

Ge k w a n t ifice e r d j/ n

Bereikbaarheids

Free- flow en spit s

cont our Free- flow en spit s Tot ale reist ij d =

Weg personen

Bereikbare gebieden

J, alle bronnen zie

vervoer

in 1; 1,5; 2 uur

pag. 9 van Deel D

Weg

Bereikbare gebieden

idem

vracht v ervoer

in 1; 1,5; 2 uur

Rail

Best em m ingen

rit t ij d, overst apt ij d

idem

binnen 1,5 uur

en wacht t ij d

reist ij d incl. BTM

Tot ale reist ij d =

Bus, t ram ,

Welke 5 belangrij kst e

rit t ij d, overst apt ij d

m et ro

best em m ingen

en wacht t ij d

idem

binnen 15 en 30 m inut en

O.b.v. gem iddelde

Binnenvaart

vaarsnelheid Waardering

Reist ij d

Best em m ingen

idem

binnen 15 uur Weg/ spoor / BT

Voor de genoem de

J, d.m .v. enquêt e

M of wat er

m ainport s

Result at en in Deel B

Bet rouwbaarheid

idem

idem

idem

Capacit eit

idem

idem

idem

Flexibilit eit

idem

idem

idem

Kost en

idem

idem

idem

gebruik ers

3. Kwant ificeringsm ogelij kheden Alle genoem de indicat oren zij n gekwant ificeerd.

Pagina 64 van 118


4. Bruikbaarheid rapport age voor ‘kwalit eit sindicat or ’ Vele figuren m et ‘cat chm ent areas’. Waar de lij nen van bereikbaarheid zij n gelegd ( b.v. binnen 1 uur bereikbaar per aut o) is niet onderzocht . De int eressant e vr aag is nat uurlij k, waar m oet / kan j e de grens precies leggen? De kwalit eit van bereikbaarheid is wat bet reft de cont ouren alleen uit gedrukt in reist ij den. De waardering door gebruikers ( subj ect ieve benadering) is daarnaast wel breder uit gedrukt .

Pagina 65 van 118


A2 .4

Ecor ys ( 2 0 0 7 ) , La n dzij dige be r e ik ba a r h e id m a in por t s e n gr e e n por t s. I n opdr a ch t va n V& W - D GLM 1. Toelicht ing inhoud De onderzoeksvraag is wat de eisen/ wensen van verschillende groepen van gebruikers zij n, wat bet reft de landzij dige ber eikbaarheid. Onderscheid wordt gem aakt naar de econom isch belangrij ke gebruikers van m ainport s en greenport s. Het onderzoek relat eert de diverse gebr uikerswensen vervolgens aan de beschikbare overheidsinst rum ent en. De opbouw van het rapport is als volgt . Voor de 3 onderscheiden m ainport s ( Schiphol, Rot t erdam , greenport ) worden de econom ische bet ekenis, het ruim t elij k pat roon en de vervoersst r om en beschr even. Het onderzoek segm ent eert en beschrij ft vervolgens de diverse gebruikers in profielen. Daarna worden de voorgedragen oplossingen beschreven. Hoofdst uk 6 bevat een afwegingskader. Hierin zij n de gebruikerspr ofielen gekoppeld aan kwalit eit seisen en gekoppeld aan aspect en zoals m odalit eit , t ij dst ip van de dag, periode van het j aar. De overheidsinst rum ent en zij n vervolgens geconcret iseerd naar proj ect en per m ainport . 2. Tabel m et overzicht van genoem de indicat oren I n dica t or Bereikbaarheidswensen


Se gm e n t a t ie

Ge ogr a fisch e


scope

j/ n

Type gebruiker :

Aut o/ OV/ w eg/

Bereikbare

N. Zie t abel op

goederenvervoer,

binnenvaar t / spoor

gebieden in 1;

pag. 112 voor

1,5; 2 uur

overzicht

werknem er s, inwoners,

profielen

zakelij ke bezoeker s, passagier sverv oer, recreat ieve bezoeker s

3. Kwant ificeringsm ogelij kheden Het rapport bevat geen kwant it at ieve indicat oren van bereikbaarheid. 4. Bruikbaarheid rapport age voor ‘kwalit eit sindicat or ’ De bereikbaarheidsprofielen per t ype gebruiker zij n nut t ig. Hieruit wordt duidelij k welke aspect en van ( de kwalit eit van) bereikbaarheid relevant zij n voor de gebruikers. De koppeling aan inst rum ent en is voor de beoogde k walit eit sindicat or niet bruikbaar om dat deze niet ingaat op effect ivit eit van m aat regelen.

Pagina 66 van 118


A2 .5

EUR, SEO, Ph a r os, Ra n d ( 2 0 0 4 ) , Be r e ik ba a r h e id e n con cu r r e n t ie k r a ch t va n M a in por t s e n de Ra n dst a d. I n opdr a ch t va n Con n e k t 1. Toelicht ing inhoud Dit onderzoek beoogt de begrippen concurrent iekracht en bereikbaarheid van m ainport s in de Randst ad t e operat ionaliseren. De opbouw van de st udie is als volgt . Allereerst wordt de concurrent ieposit ie van de Nederlandse m ainport s en hun rol in de Nederlandse econom ie beschreven. Daarna worden de begrippen bereikbaarheid en concurrent iekracht geoperat ionaliseerd. De st udie operat ionaliseert bereikbaarheid op basis van de t erm ‘m arkt bereik’. Het m arkt bereik wordt bepaald door de relat ieve bereikbaarheid van de m ainport s t en opzicht e van buit enlandse concurrent en. Bereikbaarheid is gedefinieerd als het aant al verschillende act ivit eit enplaat sen, die binnen een bepaalde t ij d bereikbaar zij n vanuit een herkom st locat ie. Op basis van t ij d dus. I nt eressant e const at ering: ‘De bereikbaarheid van m ainport s is nauw gerelat eerd aan de m at e waarin m ainport s erin slagen schaalvoordelen t e creëren. I n het algem een leidt m eer t ransport , via schaalvoordelen, t ot lagere t ransport kost en. Hogere t ransport volum es gaan daarom niet t en kost e van bereikbaarheid, m aar dragen er j uist aan bij . De schaalvoordelen op de m ainport zelf leiden t ot kost enverlaging t ot dat de m inim ale efficiënt e schaal bereikt is. Zowel in Rot t erdam als op Schiphol zij n deze schaalvoordelen al grot endeels geopt im aliseerd en lij ken hier weinig addit ionele schaalvoordelen t e behalen. Daarnaast lij ken com plexit eit skost en en efficiencyverliezen t oe t e nem en’. De st udie const at eert dat bereikbaarheid m oet worden geanalyseerd in relat ie t ot het bedienbare acht erland. Dat acht erland best aat zowel uit best em m ingen in de nabij heid als de verder weg gelegen regio’s. De ‘inliggende’ bereikbaarheid om vat alle best em m ingen in de onm iddellij ke nabij heid van de m ainport ( + / - 50 km .) . De ‘aanliggende’ bereikbaarheid om vat de best em m ingen t ussen de 50 en 200 km . De aanliggende bereikbaarheid best aat uit alle verder weg gelegen best em m ingen. Bij lage 5 bevat voorbeeldberekeningen van een bereikbaarheidsindex. De bereikbaarheidsindex wordt in t heorie bepaald door de ‘gegener aliseerde t ransport kost en’: kost en, bet rouwbaar heid, t ransport t ij d en frequent ie. I n de prakt ij k is dit m oeilij k gebleken en is alleen m et afst and gerekend. De BBI is een relat ieve index. Door de index van een t huishaven op 100 t e zet t en wordt duidelij k hoe wordt gescoord, in een bepaalde r egio, t en opzicht e van concurrerende havens. Per onder deel van de gegeneraliseerde t ransport kost en ont st aat zo een index, die m oet worden gewogen m et het ‘belang’ van de com ponent en. Er wordt een verband veronderst eld t ussen de bereikbaarheidsindex en het m arkt aandeel van de m ainport . Onder een bepaald bereikbaarheidsniveau is de concurrent ieposit ie van de m ainport derm at e zwak dat er geen subst ant ieel m arkt aandeel gerealiseerd wordt . Als de grens door broken wordt , gaat het m arkt aandeel fors st ij gen, m aar dan is er ook weer een bovengr ens. Als de BBI hoog is, levert aanvullende verbet ering van de bereikbaarheid weinig op, om dat het m arkt aandeel al zeer fors is. De BBI - curve verschilt per regio en m odalit eit .

Pagina 67 van 118




Se gm e n t a t ie

Ge ogr a fisch e

Ge k w a n t ifice e r d j / n

scope Bereikbaarheids-

I ndex van

Gegeneraliseerde

Per regio,

J, alleen voor 2 cases, en

index

relat ieve posit ie

t ranspor t kost en

diverse

alleen op basis van t ij d

concurrerende m ainport s

3. Kwant ificeringsm ogelij kheden Er zij n 2 illust rat ies, echt er alleen op basis van afst and. ( De reist ij dwaardering is ont erecht aangem erkt als weerspiegeling van gegeneraliseerde t ransport kost en) . 4. Bruikbaarheid rapport age voor ‘kwalit eit sindicat or ’ De t heorie van de relat ieve bereikbaar heidsindicat or is int eressant . I nvulling vergt echt er ook gegevens uit het buit enland. Daarnaast bleek het zelfs voor een case al m oeilij k om dat a voor gegeneraliseerde t ransport kost en bij elkaar t e krij gen. Tevens bevat het rapport enkele int eressant e inzicht en en conclusies over de relat ies t ussen m ainport / econom ische ont wikkeling en de kwalit eit van acht erlandverbindingen. Deze zeker benut t en.

Pagina 68 van 118


A2 .6

Kolk m a n J., e n Visse r , J. ( 2 0 0 7 ) , Syn e r gie t u sse n de m a in por t s? Ke n n isin st it u u t voor M obilit e it sbe le id, D e n H a a g. 1. Toelicht ing inhoud DGTL heeft het KiM gevraagd t e onder zoeken wat onder synergie t ussen de m ainport s kan worden verst aan en hoe en in welke om vang zich dat m anifest eert . Om deze vragen t e kunnen beant woorden is een lit erat uurst udie uit gevoerd en hebben gesprekken m et belanghebbenden van de m ainport s plaat sgevonden. Op basis daarvan onderscheidt dit rapport 2 aspect en die bij een analyse van synergie van belang zij n: • Verwevenheid: bepaalde bedrij ven of clust ers van bedrij ven hebben een econom ische relat ie m et beide m ainport s opgebouwd. Deze verwevenheid ont st aat door dat de relat ie m et beide m ainport s econom isch voordeel biedt . • Econom isch voordeel: dit voordeel best aat uit 2 com ponent en. Enerzij ds het voordeel dat ont leend wordt aan de relat ie m et de ene m ainport plus het voordeel dat ont leend wordt aan de relat ie m et de andere m ainport ( com binat ievoordeel) . Anderzij ds uit een ext ra voordeel dat , bovenop het com binat ievoordeel, m ogelij k ont st aat als gevolg van de wisselwerking t ussen de m ainport s. Dit wordt int eract ievoordeel genoem d. Het rapport definieert het begrip m ainport , een t erm die in de j aren t acht ig in Nederland is geïnt roduceerd, om de unieke posit ies van Rot t erdam en Schiphol als zee- en lucht haven st erker voor het voet licht t e brengen. Het rapport concludeert dat het m oeilij k is, zo niet onm ogelij k, om de om vang van het com binat ie- en int eract ievoordeel op m icro- en m eso- econom isch niveau t e kwant ificeren. 2. Tabel m et overzicht van genoem de indicat oren I n dica t or


Se gm e n t a t ie

Ge ogr a fisch e


scope

j/ n

N.v .t .

3. Kwant ificeringsm ogelij kheden Geen. 4. Bruikbaarheid rapport age voor ‘kwalit eit sindicat or ’ Conform eren aan definit ie van m ainport s. Onderscheid t ussen schaalen scopevoordelen doorvoeren.

Pagina 69 van 118


A3 A3 .1

Lit e r a t u u r for m a t s h a ve n s/ goe de r e n ve r voe r

CROW ( 2 0 0 6 ) , H a n dle idin g k w a lit e it sn e t goe de r e n ve r voe r , Ede 1. Toelicht ing inhoud Doel van de ont wikkeling en realisat ie van een Kwalit eit snet Goederenvervoer ( KG) is het opt im aliseren van de bereikbaar heid ( doorst r om ing) en daarm ee de bet rouwbaar heid voor het goeder enver voer. KG richt zich vooralsnog niet op het landelij k niveau, m aar wel op het schaalniveau van landsdelen ( best uurlij ke sam enwerkingsregio’s) en lokaalniveau. De nadruk ligt op het vracht verkeer over de weg, m aar ook binnenvaart en spoorgoederenv ervoer worden m eegenom en. De handleiding is vooral bedoeld als procesbeschrij ving voor de ont wikkeling en realisat ie van een KG. Dit best aat uit 3 Fasen: I Ont wikkeling, I I Realisat ie en I I I Act ualisat ie. I Ont wikkeling is weer onderverdeeld in 6 st appen: • Het opst art en van het proj ect • Het vast st ellen van het pot ent iële net werk • Het benoem en van de gewenst e kwalit eit van het net werk • Het beschrij ven van huidige kwalit eit van het net werk • Het ident ificeren van knelpunt en en oplossingen • Het priorit eren van de knelpunt en Meest relevant zij n de st appen 3 en 4 waarin de gewenst e en huidige kwalit eit van het net werk aan de orde kom en. Overigens worden deze st appen ook wel eens om gekeer d, eerst beschrij ven huidige kwalit eit en dan benoem en gewenst e kwalit eit . Daarvoor worden er expliciet m ogelij ke t hem a’s, indicat oren en norm en beschreven die gebruikt kunnen worden bij de uit werking van een KG. Kwant ificering vindt niet plaat s in de handleiding, m aar in specifieke proj ect en, bij voorbeeld voor de Randst ad ( Govera) , Best uur Regio Ut recht et c.

Pagina 70 van 118



D im e n sion e r in g ( in dica t or )

Se gm e n t a t ie

( them a) Bereikbaarheid

Ge ogr a fisch e

Ge k w a n t .

scope

j/ n

Reist ij d spit s < 1,5 of < 2x freeflow

weg

wegvak

N

Bet rouwbaarheid: lat er bepalen

weg

?

N

I / C verhouding < 0,6

weg

wegvak

N

I nhaalverbod v racht v erkeer : niet of

weg

wegvak

N

weg

wegvak

N

weg

wegvak

N

weg

wegvak

N

weg

wegvak

N

weg

wegvak

N

weg

wegvak

N

weg

wegvak

N

weg

wegvak

N

weg

wegvak

N

dynam isch Fysieke

Doorrij hoogt e: > 4,20 en > 4,60

t oegank elij kheid

m et er Wegbreedt e: > 3,10m provinciale weg > 3,25m aut oweg > 3,50m aut osnelw eg Aslast en en t onnagebeperk ing: > 12 t on Aslast en > 50 t on t reingew icht ( 60 t on LZV) Rot ondes: voldoen aan nor m en CROW- publicat ie 126/ 126a

Verkeer s-

Ongevallen: < 3 ongevallen

veiligheid

( j aargem . 3 j aar) binnen 1,5 km Doorsnij ding bebouwde kom : m axim um snelheid > 50 km / h

Leefbaarheid/

Lucht kwalit eit : < 40 ug/ m 3 NO2 /

m ilieu

PM10 en m ax im aal 35 dagen > 50 ug/ m 3 NO2 / PM10 Ext erne veiligheid: PR< 10 - 6 en GR< 10 - 6 voor 100 slacht offer s Doorsnij ding ecologische hoofdst ruct uren: geen nor m

Voor • • • •

spoorgoeder envervoer: Reist ij d/ snelheid Bet rouwbaar heid Aant al st ops per reis Beschikbare capacit eit

Fysieke kenm erken infrast ruct uur, uit t e split sen naar • Aant al sporen • Elekt rificat ie • Om grenzingsprofiel • Cont ainerprofiel • Toegest ane aslast en en t onm et ergewicht en • Beveiligingssyst em en • Baanvaksnelheden • Bovenleidingspanning • Aanwezigheid en kwalit eit van laad- en losvoorzieningen Ext erne veiligheid, uit t e split sen naar • I ndividueel risico • Groepsrisico

Pagina 71 van 118


Leefbaarheid, uit t e split sen naar • Trillingen • Geluid Voor vaarwegen: • Diepgang ( m et nam e bij sluizen) • Doorvaarhoogt e • Bedieningst ij den van sluizen en bruggen ( wacht t ij d, schut t ij d en doorvaart ij d) • Toegest ane v aarsnelheid • Aanwezigheid en kwalit eit van laad- en losvoorzieningen • Ext erne veiligheid 3. Kwant ificeringsm ogelij kheden Zie specifieke proj ect en. 4. Bruikbaarheid rapport age voor ‘kwalit eit sindicat or ’ Wel veel indicat oren en norm en benoem d en beschreven, m aar geen concret e invulling. Te algem een voor concret isering, andere rapport en over KG waarschij nlij k bet er bruikbaar.

Pagina 72 van 118


A3 .2

D H V ( 2 0 0 8 ) , Ve r bin de n e n ve r be t e r e n M on it or in g Kw a lit e it sn e t Goe de r e n ve r voe r Ra n dst a d, Ut r e ch t 1. Toelicht ing inhoud De rapport age is opgest eld door DHV in opdracht van GOeder enVErvoer Randst ad ( Govera) . DHV heeft een m onit or opgest eld van het KGR m et daarin een vergelij king van het proces en de result aten van de verschillende Kwalit eit snet t en in de Randst ad ( Ut recht , Noordvleugel en Rot t erdam ) . De rapport age beschrij ft ook de voort gang van het oplossen van priorit aire knelpunt en en geeft een aanvulling van de kwalit eit sindicat oren. Conclusie is dat de verschillende regionale KG’s in de Randst ad goed op elkaar aansluit en en onderling vergelij kbaar zij n. Wit t e vlekken ( Haaglanden en Drecht st eden) m oet en nog uit gewerkt worden. Een groot deel van de knelpunt en op het KGR is ( bij na) opgelost , m aar vooral op lokale wegen zij n er nog onopgelost e knelpunt en. De rapport age bevat de aanbeveling dat het m inist erie van VenW een coördinerende rol m oet hebben in de afst em m ing van m et hodiek en net werk t ussen de verschillende regio’s en landsdelen. Een andere aanbeveling is de int egrat ie van de Kwalit eit snet t en in landelij ke beleidskaders t er onderst euning van besluit vorm ing over infrast ruct urele proj ect en. 2. Tabel m et overzicht van aanvullende indicat oren t ov Handleiding CROW

I n dica t or


Se gm e n t a t ie

Ge ogr a fisch e

Ge k w a n t .

scope

j/ n

weg

wegvak

J

Spiegelafst elplaat sen

weg

wegvak

J

Kunst w erken r enovat ie

weg

wegvak

J

Crit eria LZV’s

weg

wegvak

J

( them a) Fysieke

Verzorgingsplaat sen: park eer voorzieningen,

t oegank e-

benzinest at ions, rest aurant s, sanit aire en

lij kheid

recreat ieve voorzieningen: Pt ot aal= P1+ P2+ P3 P1= parkeerplaat sen p- aut o’s ( norm : int ensit eit per et m aal in 1 richt ing * 1‰ ) P2= parkeerplaat sen vracht aut o’s ( norm : et m aalint ensit eit in 1 richt ing* % vracht * 1‰ ) P3= aant al par keerplaat sen r est aurant bezoek ( norm : 0,25* zit plaat sen rest aurant )

3. Kwant ificeringsm ogelij kheden I n kaart beelden. 4. Bruikbaarheid rapport age voor ‘kwalit eit sindicat or ’ Kaart j es gev en een m ooi beeld, m aar er is wel erg veel det ailniveau om kwalit eit t e beschrij ven. Te det aillist isch voor onderhavige onderzoek. Wel goed om t e const at eren dat KG in de Randst ad ‘redelij k goed’ loopt .

Pagina 73 van 118


A3 .3

KPM G ( 2 0 0 4 ) , I n ve n t a r isa t ie be gr ot in gsin dica t or e n goe de r e n ve r voe r 1. Toelicht ing inhoud Rapport is door KPMG BEA opgest eld in opdracht van de Adviesdienst Verkeer en Vervoer van Rij kswat erst aat ( AVV) . AVV en het Direct oraat - Generaal Goederenver voer const at eerden dat de huidige set begrot ingsindicat oren voor het goederenver voerbeleid niet m eer voldeed aan de eisen. Dit onder andere om dat ze geen duidelij k beeld geven van de m aat schappelij ke bet ekenis van het goederenvervoer. Dat laat st e was de conclusie uit het AVV- rapport ‘Hoe m aken we GI MP ( Goederenvervoer I n Maat schappelij k Perspect ief) zicht baar’? 2 invalshoeken zij n gehant eerd: • De wensen van de st akeholders rond het goederenv ervoer ( vervoerders, verladers, verkeersveiligheidsorganisat ies, nat uur- en m ilieuorganisat ies, consum ent en, decent rale overheden en DGG zelf) ; • Welke set indicat oren volgt uit Doelenboom DGG en het beleid en beleidsplannen van DGG? Er is een short list m et ver ant woordingsindicat oren opgest eld waarbij een direct e relat ie is m et beleidsdoel en act ivit eit van DGG. De indicat oren kunnen iet s zeggen over de m at e waarin het depart em ent haar doelst ellingen ber eikt en dus ook een rol spelen in de beleidsevaluat ie ( VBTB) . Daarnaast is een groslij st gem aakt waarin ook acht ergrondindicat oren zij n opgenom en waar geen beleidsdoel aan is gekoppeld of het depar t em ent geen act ivit eit en op uit voert . Uit gangspunt voor de analyse is de doelenboom van DGG, zoals deze in concept vorm eind 2003 beschikbaar was. Daarin st aan 4 operat ioneel t e m aken beleidsdoelen voor DGG: veilig goederenver voer, duurzaam goeder envervoer, verst erking net werk en efficiënt werkend syst eem . De laat st e 2 dragen bij aan het algem een econom isch doel dat gericht is op het verst erken van het groeipot ent ieel en concurrent ieposit ie van het bedrij fsleven. KPMG is van m ening dat er alleen een indirect e relat ie best aat t ussen het beleid van DGG en het algem ene doel ‘econom ie’. Dat m aakt het onm ogelij k om verant woordingsindicat oren voor dit doel t e benoem en. Meest relevant e onder deel bet reft het doel ‘verst erking net werk’, dat is opgesplit st in ‘bet rouwbaar infrast ruct uur net werk’ en ‘funct ioneren m ainport s en zeehavens’.

Pagina 74 van 118




Se gm e n t a t ie

Ge ogr a fisch e

Ge k w a n t .

scope

j/ n

w/ s/ v

t raj ect

N

/ /v

t raj ect

N

/ /v

t raj ect

N

/ /v

Nld.

N

/ s/

Nld. of corridor ?

N

( them a) Bet rouwbaar

Bet rouwbaarheid spoor- , vaar - en

infrast ruct uur

wegen, b.v . st andaardafwij k ing

net w erk

snelheid

( opheffen

Sluizen/ bruggen m et t e lange

knelpunt en)

wacht t ij den Geschikt heid cont ainerv ervoer ( aant al lagen) Lengt enet naar CEMT- k lasse in km . per klasse Aant al beschik bare goederent reinpaden Gem iddelde snelheid

w/ s/ v

corridor

N

Bet rouwbaar

I nhaalverboden goederenver voer op de

w/ /

Nld.

N

infrast ruct uur

weg

net w erk

Toegankelij kheid t ot de m arkt

Nld. vs.

N

w/ v/ s

( reguler ing van het gebruik)

buit enland? Kost endekkingsgraad, de m at e waarin

w/ v/ s

de kost en gedekt worden door

Nld. vs.

N

buit enland ?

gebruik ersvergoeding Verschillen in syst em at iek van

w/ v/ s

beprij zen Verhouding capacit eit g- verv oer versus

Nld. vs.

N

Buit enland? / s/

Nld. of corridor ?

N

t raj ect of

N

p- vervoer, b.v. in aant al paden Funct ioneren

Congest iegevoeligheid door

m ainport s en

confront at ie van capacit eit en

zeehav ens ( niet

benut t ingsgraad van de

invest eringen,

acht erlandinfrast ruct uur

w/ s/ v/ ?

corridor?

werkgelegenheid of t oegevoegde waarde w= wegen, s= spoor, v= vaarwegen

3. Kwant ificeringsm ogelij kheden Geen kwant ificering, m aar wel indicat ie of het reeds in de Goeder envervoerm onit or is gekwant ificeerd en zo niet of en hoe het m ogelij k wel gekwant ificeerd kan worden. 4. Bruikbaarheid rapport age voor ‘kwalit eit sindicat or ’ Te ‘m acroger icht ’ op algem ene beleidsdoelen en wellicht ook acht erhaald door lat ere en m eer concret e st udies. I s dus niet veel m ee t e doen behoudens de const at ering dat er een duidelij ke relat ie m oet zij n t ussen verant woordingsindicat or en beleidsdoel.

Pagina 75 van 118


A3 .4

KPM G BEA ( 2 0 0 2 ) , Kw a lit e it sin dica t or e n voor h e t Kw a lit e it sn e t – e in dr a ppor t 1. Toelicht ing inhoud Rapport is door KPMG BEA opgest eld voor TLN, dat door de progr am m agroep Kwalit eit snet Goederenvervoer ( KG) gevraagd is het onderdeel kwalit eit sdim ensies en indicat oren voor haar rekening t e nem en. Cent raal st aat het operat ionaliseren van het begrip kwalit eit en vooral het proces om t ot kwalit eit sindicat oren t e kom en, die signaleren of een sit uat ie aan de norm voldoet om daarm ee m ogelij ke knelpunt en t e lokaliseren. Finale doel van het KG is het st reven naar een duur zam e econom ische groei door het bieden van veilige en congest ievrij e verbindingen van en naar econom ische concent rat ies, rekeninghoudend m et de kwalit eit van de leefom geving. Kwalit eit sindicat oren van het KG zij n beperkt t ot kwalit eit voor gebruikers ( b.v. doorst rom ing) en om geving ( b.v. geluid) en bet reft niet de fysieke kwalit eit van de infrast ruct uur ( b.v. m axim um aslast ) of kwalit eit dienst verlening op de infrast ruct uur ( b.v. frequent ie) . De fysieke kwalit eit is eerder een basisvereist e waar het KG aan m oet voldoen. De kwalit eit van de dienst verlening ligt buit en de invloedssfeer van de ( infra- ) beheerder en blij ft daarom buit en beschouwing. Voorwaarden indicat oren: • zij n t e gebruiken voor Rij k, provinciale en gem eent elij ke infrast ruct uur; • zij n t e gebruiken voor wegen, spoorwegen en vaarwegen; • zij n t e gebruiken voor de gebruikers en beheer ders van infrast ruct uur. Select iecrit eria indicat oren: • I ndicat or m oet iet s zeggen over bereikbaarheid, veiligheid of leefom geving op of rond de infrast ruct uur; • I ndicat or m oet signaleringsfunct ie hebben en dus aangeven of er sprake is van een knelpunt op het KG; • Bij voorkeur m oet indicat or ook aangeven waar knelpunt zich bevindt op het KG; • I ndicat oren m oet en elkaar aanvullen en bij voorkeur niet overlappen, ‘wat gaat er m is als de indicat or niet op de lij st st aat ?’ Groslij st van indicat oren beslaat voor wegen ( w) , spoorwegen ( s) en vaarwegen ( v) m eer dan 4 kant j es A4, daarom verder beperkt t ot de short list onder 3) .

Pagina 76 van 118




( them a)

( in dica t or )

Se gm e n t a t ie

Ge ogr a fisch e scope

Ge k w a n t . j/ n

Bereikbaar-

Traj ect snelheid

w/ s/ v

t raj ect

N

heid

Bet rouwbaarheid

w/ s/ v

t raj ect

N

Rit duur

w/ /

t raj ect

N

Verkeer s-

Aant al ongevallen

w/ s/ v

t raj ect

N

veiligheid

Aant al doden

w/ s/ v

t raj ect

N

Aant al gewonden

w/ s/ v

t raj ect

N

Verkeer sdreiging

w/ s/ v

t raj ect

N

I ndiv idueel risico

w/ s/ v

t raj ect

N

Groepsrisico

w / s/ v

t raj ect

N

Leefbaarheid

Geluid

w/ s/ v

t raj ect

N

/ m ilieu

Uit st oot

w/ / v

t raj ect

N

Trillingen

w/ s/

t raj ect

N

/ /v

t raj ect

N

Wat erkwalit eit

3. Kwant ificeringsm ogelij kheden Geen kwant ificering, wel een beschrij ving van de vindplaat s van m eet gegevens over de indicat oren. Zie verder specifieke proj ect en/ pilot s van KG. 4. Bruikbaarheid rapport age voor ‘kwalit eit sindicat or ’ Dit rapport is gem aakt aan het begin van het KG- t raj ect en j e m erkt dat proces en draagvlak daarin belangrij ker zij n dan het daadwer kelij k pragm at isch vast st ellen van bruikbare indicat oren. Oft ewel, m ooi verhaal m aar onvoldoende concreet om t e gebruiken. Handleiding KG geeft m eer aanknopingspunt en en concret e proj ect en KG waarschij nlij k nog m eer.

Pagina 77 van 118


A3 .5

N EA ( 2 0 0 5 ) , M a r it ie m e goe de r e n st r om e n in de H a m bu r g- Le H a vr e r a n ge ; n a de r e a n a lyse a ch t e r la n dve r voe r 2 0 1 0 1. Toelicht ing inhoud Het rapport is door NEA opgest eld voor de Nat ionale Havenraad m et een nadere analyse op het acht erlandvervoer. Het ‘nadere’ heeft bet rekking op det aillering van het acht erlandvervoer, de ( on- ) balans daarin en de net werkt ij den en net werkkost en t ussen haven en acht erlandregio. Result at en worden voornam elij k gepresent eer d in kaart vorm op regioniveau ( NUTS 2, in Nederland en België zij n dat provincies) en dus niet op infrast ruct uurniveau. De relat ieve posit ie van de Nederlandse zeehavens ( Rot t erdam en Am st erdam ) t en opzicht e van de buit enlandse zeehavens ( Ham burg, Brem en en Ant werpen) wordt in 5 verschillende kleuren weergegeven op basis van ‘m eer dan 50% goedkoper/ sneller’ t ot en m et ‘m eer dan 50% duurder/ langer’ voor de net werkkost en respect ievelij k t ij den. Alles t heoret ische t ij den en kost en ( excl. open overslagkost en en –t ij den t ussen zeehaven en acht erlandregio) zij n afzonderlij k voor weg, binnenvaart en spoor weergegeven.



Se gm e n t a t ie

( them a) Net werk t ij den

% verschil Nld. haven t .o.v .

w/ s/ v

concurrent ie Net werkkost en

% verschil Nld. haven t .o.v . concurrent ie

Ge ogr a fisch e

Ge k w a n t .

scope

j/ n

Acht erlandregio

J

NUTS 2 w/ s/ v

Acht erlandregio

J

NUTS 2

3. Kwant ificeringsm ogelij kheden I s gekwant ificeerd voor 2010. I s t heor et ische t oekom st en wordt m et net werkm odel berekend. Een paar st appen verder en j e hebt ook een verklarend m odel m et elast icit eit en waarom het aandeel van de ene haven grot er is dan van de andere haven. 4. Bruikbaarheid rapport age voor ‘kwalit eit sindicat or ’ Mooie kleuren op de kaart j es, m aar eigenlij k t e weinig inform at ie om iet s t e kunnen concluderen over veranderingen. Geen feit elij ke waarnem ingen, alleen in t heorie.

Pagina 78 van 118


A3 .6

PRC ( 2 0 0 5 ) , Econ om isch e in dica t or n 2 0 0 5 , D e fin it ie e n on t w ik k e lin g in dica t or e n 1. Toelicht ing inhoud Het rapport is door Policy Research Cor porat ion ( PRC) opgest eld in sam enwerking m et NEA en de VU in opdracht van de Adviesdienst Verkeer en Vervoer van Rij kswat erst aat ( AVV) . Doel van het proj ect is het ont wikkelen van indicat oren die op globaal niveau de relat ie t ussen de t ransport sect or en de econom ische ont wikkeling weergeven. Cent ral daarin st aat het begrip ‘gegeneraliseerde t ransport kost en’. Dit begrip wordt gedefinieerd als: alle elem ent en van de dienst die op de t ransport m arkt wordt aangeboden. De vragers op de m arkt ( verladers, expedit eurs, logist ieke dienst verleners) st ellen eisen aan deze dienst en de aanbieders op deze m arkt ( vervoerders, operat ors) st em m en de vervoersdienst daarop af. De gegeneraliseerde t ransport kost en bevat t en daarm ee naast de direct e t ransport kost en en de t ransport m arge van de vervoerder, ook elem ent en van andere beslisfact oren die een rol spelen in gedragr eact ies: de t ransport t ij d en t ransport kwalit eit . Naast de gegeneraliseerde t ransport kost en is er ook aandacht voor econom ische indicat oren over de t ransport sect or zelf, de gedragsr eact ies en de rest van de econom ie. Relevant zij n in dit verband alleen de operat ionalisering van de gegeneraliseerde t ransport kost en. Over deze laat st e een t heoret ische verhandeling, result erend in de volgende form ule: C= p w * W + p a* Z a + p b * Z b + c* t a* Z a + c* t b * Z b + d* t a* Z a + d* t b * Z b + f* sa* Z a + f* sb * Z b + p e* e a * Z a + p e* e b * Z b waarin: pw

prij s van product iem iddelen excl. t ransport ( in euro)

W

hoeveelheid input van product iem iddelen ex cl. t ransport

Za Zb

hoeveelheid t r ansport van respect ievelij k v ervoerwij ze a en b ( in t onkm )

pa pb

t ranspor t t ar ief van respect ievelij k vervoerwij ze a en b ( in euro per t onk m )

ta tb

hoeveelheid t r ansport t ij d van respect ievelij k vervoerwij ze a en b ( in uur?)

c

kost en per t ij deenheid, c varieert per t ype product ( euro/ uur?)

d

m at e van in geld gewaardeer de kwalit eit sv erandering van product ( euro/ uur?)

f

m at e van in geld gewaardeer de ander e kwalit eit saspect en ( bet rouwbaarheid, kans op beschadiging, et c.) ( euro/ uur ?)

sa sb

hoeveelheid ‘andere kwalit eit saspect en’ van resp. m ode a en b ( in uur?)

pe

prij s ex t erne effect en ( in euro per eenheid)

ea eb

hoeveelheid ex t ern effect per eenheid t ransport

Hier zij n in t heorie c, d, f, ea en p e als const ant e opslagen veronderst eld, m aar in werkelij kheid zij n deze ook afhankelij k van het t ransport volum e. Nadere operat ionalisering ont breekt , wel volgt een verbij zondering van verschillende elem ent en, t e wet en: • Tarief vervoerder: m arges en direct e kost en zoals personeelskost en, variabelen kost en, vast e kost en, specifieke vervoerskost en, algem ene bedrij fskost en; • Reist ij d: t ransport duur goeder en;

Pagina 79 van 118


•

Kwalit eit : bet rouwbaarheid, bereikbaarheid ( locat iebereikbaarheid en net werkbereikbaarheid) , flexibilit eit , frequent ie, schadekans, aansluit ing andere m odes.

Verdere uit werking st aat in de bij lage van direct e kost en ( in euro per t onkm ) en rent abilit eit wegvervoer en binnenvaart ( in % van opbrengst en) . Voor andere indicat oren is er alleen de beschrij ving van een inwinplan. 2. Tabel m et overzicht van genoem de indicat oren I n dica t or


( them a)

( in dica t or )

Se gm e n t a t ie

Ge ogr a fisch e

Ge k w a n t .

scope

j/ n

Te abst ract en niet geoper at ionaliseerd. 3. Kwant ificeringsm ogelij kheden Geen kwant ificering, m aar wel indicat ie waar en hoe bet reffende indicat oren sam en t e st ellen zij n alsm ede inform at ie over bet rouwbaarheid en cont inuït eit van inform at ievoorziening. 4. Bruikbaarheid rapport age voor ‘kwalit eit sindicat or ’ Te ’m acroger icht ’ op algem ene indicat oren. Wel t heoret isch kader over relat ie t ussen econom ie en t ransport en de rol van gegeneraliseerde t ransport kost en in het keuzeproces van vervoerders en verladers.

Pagina 80 van 118


A3 .7

XTN T ( 2 0 0 6 ) , Kw a lit e it sn e t goe de r e n ve r voe r Ra n dst a d ( Gove r a ) , Ut r e ch t 1. Toelicht ing inhoud De rapport age is opgest eld door XTNT in opdracht van GOeder enVErvoer Randst ad. Govera is een sam enwerkingsverband waarin overheid en bedrij fsleven int ensief werken aan een gem eenschappelij ke aanpak en oplossing van de goederenver voerproblem at iek in de Randst ad. Doel van de ont wikkeling en realisat ie van een Kwalit eit snet Goederenver voer ( KG) is het opt im aliseren van de bereikbaarheid ( doorst rom ing) en daarm ee de bet rouwbaarheid voor het goederenvervoer. De invulling door XTNT volgt de handleiding zoals opgest eld door het CROW en kwant ificeert de indicat oren ( voor zover m ogelij k) voor de provincies Flevoland, Ut recht , Noord- en Zuid- Holland. Naast het hoofdrapport er is ook een t abellenboek en op de Gov era- websit e t evens een kaart enapplicat ie. Select ie van ‘econom ische cent ra’ en ver bindingen t ussen econom ische cent ra is geoperat ionaliseerd in een KGR. De kwant ificering van de huidige kwalit eit van de verbindingen is door gebr ek aan gegevens niet volledig ingevuld, m aar een eerst e begin is er wel. Decem ber 2008 heeft DHV voor Govera een m onit or opgest eld van het KGR m et daarin de voort gang van het oplossen van priorit aire knelpunt en alsm ede een aanvulling van de kwalit eit sindicat oren. 2. Tabel m et overzicht van genoem de indicat oren

I n dica t or


Se gm e n -

Ge ogr a fisch e

Ge k w a n t .

t a t ie

scope

j/ n

Reist ij d spit s < 1,5 of < 2x freeflow

weg

wegvak

J

Bet rouwbaarheid: lat er Nat . Mob. Mon.

weg

?

J

I / C verhouding < 0,6

weg

wegvak

J

I nhaalverbod v racht v erkeer : niet of dynam isch

weg

wegvak

J

( them a) Bereikbaarheid

Fysieke

Doorrij hoogt e: > 4,20 en > 4,60 m et er

weg

wegvak

J

t oegank elij kheid

Wegbreedt e: > 3,10m prov. weg

weg

wegvak

J

weg

wegvak

J

weg

wegvak

J

weg

wegvak

J

weg

wegvak

J

weg

wegvak

J

weg

wegvak

J

weg

wegvak

J

weg

wegvak

N

> 3,25m aut oweg > 3,50m aut osnelw eg Aslast en en t onnagebeperk ing: > 12 t on aslast en > 50 t on t r eingew icht ( 60 t on LZV) Rot ondes: voldoen aan nor m en CROWpublicat ie 192 Verkeer sveilig-

Ongevallen: < 3 ongevallen ( j aargem . 3 j aar)

heid

binnen 1,5 k m Doorsnij ding bebouwde kom : m axim um snelheid < 8 0 km / h

Leefbaarheid/

Lucht kwalit eit : < 40 ug/ m 3 NO2 / PM10 en

m ilieu

m axim aal 35 dagen > 50 ug/ m 3 NO2 / PM10 Ext erne veiligheid: PR< 10 - 6 en GR< 10 - 6 voor 100 slacht offer s Doorsnij ding ecologische hoofdst ruct uren: geen norm ( of geen doorsnij ding?)

Overige t hem a’s

Alt ernat ieve rout es, st aat van onderhoud

Pagina 81 van 118


Voor spoor goe de r e n ve r voe r : • Reist ij d/ snelheid • Bet rouwbaar heid • Aant al st ops per reis • Beschikbare capacit eit Fysieke kenm erken infrast ruct uur, uit t e split sen naar • Aant al sporen • Elekt rificat ie • Om grenzingprofiel • Cont ainerprofiel • Toegest ane aslast en en t onm et ergewicht en • Beveiligingssyst em en • Baanvaksnelheden • Bovenleidingspanning • Aanwezigheid en kwalit eit van laad- en losvoorzieningen - > gek want ificeerd Ext erne veiligheid, uit t e split sen naar • I ndividueel risico • Groepsrisico Leefbaarheid, uit t e split sen naar • Trillingen • Geluid Voor va a r w e ge n : • Diepgang ( m et nam e bij sluizen) • Doorvaarhoogt e • Bedieningst ij den van sluizen en bruggen ( wacht t ij d, schut t ij d en doorvaart ij d) • Toegest ane v aarsnelheid • Aanwezigheid en kwalit eit van laad- en losvoorzieningen • Ext erne veiligheid • Huidige kwalit eit gelokaliseerd door knelpunt en ( veelal t ekort capacit eit sluizen) in vaarwegen door rij ksoverheid en belangenorganisat ies. Specifiek punt zij n kruisende kwalit eit snet werken in de vorm van beweegbare bruggen. Kruisingen t ussen KG- weg en KG- spoor zij n alle ongelij kvloers. 3. Kwant ificeringsm ogelij kheden Zie boven. 4. Bruikbaarheid rapport age voor ‘kwalit eit sindicat or ’ Concret e invulling kwalit eit bereikbaarheid m iddels kaart j es, waaruit blij kt waar de ‘kwalit eit snorm ’ niet wordt gehaald. I s dus bruikbaar, j e kan waarschij nlij k zelfs de specifieke goeder envervoer acht erlandverbindingen van de m ainport s eruit lat en licht en.

Pagina 82 van 118


A4

A4 .1

Lit e r a t u u r for m a t s lu ch t h a ve n s/ pa ssa gie r s

Fr ie lin g, D .H ., Gor dij n , M . Pie k e n A. Tism a ( 2 0 0 1 ) D e lt a ne t D SS, A D e cision Su ppor t Syst e m 1. Toelicht ing inhoud Eén van de t hem a’s van de Delt am et ropool is bereikbaarheid. Om bereikbaarheid binnen de Randst ad m eet baar t e m aken, is een m et hode ont wikkeld, nam elij k Delt anet . De bedoeling van Delt anet was om proj ect voorst ellen t e beoordelen en zo t ot een afgewogen pakket van invest eringen in infrast ruct uur t e kom en. Het rapport beschrij ft de m et hode. 2. Tabel m et overzicht van genoem de indicat oren I n dica t or


Se gm e n t a t ie

Connect ivit eit : percent age

Reist ij d m et aut o

Pc4:

arbeidsplaat sen/ inwoners

of OV, niet

Bevolk ing

binnen 45 c.q. 60 m inut en

t oegelicht of

Arb.plaat s-

voor de

spit s is

werknem er s

beroepsbevolk ing/ inwoners

m eegenom en

Arb.plaat s-

van de Randst ad

Ge ogr a fisch e


scope

j/ n

Randst ad

J

arb.plaat s 45/ 60 m inut en

3. Kwant ificeringsm ogelij kheden Met hode st aat om schreven in het rapport . • Voor alle zones wordt bepaald welke zones binnen 45 of 60 m inut en worden bereikt . • Per herkom st zone ( i) wordt opget eld om hoeveel arbeidsplaat sen/ inwoners het gaat van de best em m ingszones ( j ) die t e bereiken zij n en verm enigvuldigd m et aant al arbeidsplaat sen/ inwoners van de bet reffende herkom st zone ( i) . • De t ot aalwaarde wordt bepaald door alle herkom st zones op t e t ellen ( i) . • Dit wordt gedeeld door een t ot aalcij fer, zonder de 45- of 60- m inut engrens, om een relat ieve waarde t e krij gen ( percent age) . I n form ulevorm :

C 60 = ∑ ( M i ⋅ ∑ M j ) P60 =

n

n

i =1

j =1

C 60 C max

4. Bruikbaarheid rapport age voor ‘kwalit eit sindicat or ’ Met hode is eenvoudig. De grenzen van 45 of 60 m inut en zij n arbit rair. De uit kom st is gevoelig voor ont wikkelingen in aant al arbeidsplaat sen c.q. inwoners.

Pagina 83 van 118


A4 .2

Ja n ic, M ( 2 0 0 1 ) Air t r a n spor t syst e m a n a lysis a n d m ode llin g: Ca pa cit y, Qu a lit y of Se r vice s a n d Econ om ics, Gor don a n d Br e a ch Scie n ce Pu blish e r s. 1. Toelicht ing inhoud Dit boek beschrij ft m et hoden en t echnieken om lucht havens t e dim ensioneren of t e beoordelen op capacit eit en dienst verlening. Eén van de onderw erpen is landzij dige bereikbaarheid. Het boek present eert de form ules, m aar geeft geen voorbeelden.



Gem iddelde

Free- flow en m et

reist ij d m et de

vert raging

Se gm e n t a t ie Aut o en t ax i

Ge ogr a fisch e


scope

j/ n

N.v .t .

J

aut o of m et t axi

3. Kwant ificeringsm ogelij kheden Het boek beschrij ft alleen hoe j e de reist ij d kunt berekenen. Het geeft geen norm of st reefwaarde aan voor de bereikbaarheid. 4. Bruikbaarheid rapport age voor ‘kwalit eit sindicat or ’ Deze m et hode vorm t de basis voor de analyse in het Transum o- proj ect Test bed Schiphol. Dit proj ect is nog in de opst art fase. Er zij n geen nader e gegevens beschikbaar.

Pagina 84 van 118


A4 .3

Re e ve n , P., J.J. de Vlie ge r & V. Ka r a m ych e v ( 2 0 0 3 ) BOB Air por t Acce ssibilit y Pilot fin a l r e por t . Zie : h t t p:/ / w w w .be st r a n spor t .or g/ ca dr e be st .h t m l 1. Toelicht ing inhoud I n het kader van het EU- proj ect Benchm arking European Sust ainable Transport ( BEST) is een pilot uit gevoerd naar het benchm arken van de landzij dige bereikbaarheid van lucht havens in Europa. BEST is een Them at ische Net werk onder het vij fde Kaderprogram m a van de Europese Com m issie, Technological developm ent and Dem onst rat ion, Key Act ion 2 'Sust ainable Mobilit y and I nt erm odalit y ', gecoördineerd door DG Transport en Energie. De benchm ark best aat uit het onderzoeken van de bereikbaarheid van 19 Europese lucht havens. Verzam eld zij n gegevens over de ber eikbaarheid, in t erm en van m odal split , de bereikbaarheid per OV ( beschikbaarheid, t ij d en kost en) en m et de aut o ( parkeer plaat sen, t ij d en kost en) en gegevens over de lucht havens, d.w.z. om vang ( aant al reizigers en werknem ers) en locat ie ( verzorgingsgebied en afst and t ot het st adscent rum ) . I n t ot aal zij n 29 variabelen verzam eld. Vervolgens is gekeken welke fact oren het aandeel reizigers per openbaar vervoer ( m odal split ) bepalen door m iddel van een regr essieform ule. Deze form ule is t oegepast op de onderzocht e lucht havens om t ot een voorspelde m odal split t e kom en. Door deze t e vergelij ken m et de waargenom en m odal split krij g j e een indicat ie van de m at e waarin lucht havens bet er scor en op m odal split dan j e kunt verwacht en. Uit deze vergelij king blij kt bij voorbeeld dat Schiphol 10 procent punt en bet er scoort dan j e zou verwacht en. Schiphol st aat daarbij op de t weede plaat s na Berlij n- Schönefeld Airport . 2. Tabel m et overzicht van genoem de indicat oren I n dica t or

Modal split


Dim ensieloos

Se gm e n t a t ie

Geen

Ge ogr a fisch e


scope

j/ n

Europa

J

OV

3. Kwant ificeringsm ogelij kheden MSP = 53.26 + 1.21 P – 0.48BP% - 1.13 LPP – 4.69 SPP Waarbij : MSP = percent age OV in m odal split P = aant al passagiers in m ilj oenen BP% = percent age zakenr eizigers LPP = aant al langet erm ij nparkeerplaat sen in duizenden SPP = aant al kort et erm ij nparkeerplaat sen in duizenden 4. Bruikbaarheid rapport age voor ‘kwalit eit sindicat or ’ Het idee om de bereikbaarheid t e schat t en op basis van indicat oren en een verwacht e bereikbaarheid t e vergelij ken m et een waargenom en bereikbaarheid, is bruikbaar voor een int ernat ionale benchm ark.

Pagina 85 van 118


A4 .4

Kor t e w e g e t a l., Lu ch t h a ve n m on it or : t ie n Eu r ope se lu ch t h a ve n s in de t ij d ve r ge le k e n . ( SEO, 2 0 0 5 , Am st e r da m ) 1. Toelicht ing inhoud Om de posit ie van Schiphol in Europees perspect ief t e schet sen en blij vend t e m onit oren, is een Lucht havenm onit or ont wikkeld door de St icht ing voor Econom isch Onderzoek ( SEO) . I n deze Lucht vaart m onit or wordt de posit ie van de ‘lucht havenregio Schiphol’ vergeleken m et die van 9 andere lucht havenregio’s ( en de int ernat ionale lucht havens daarbinnen) . Eén van de indicat oren bet reft de landzij dige bereikbaarheid van een lucht haven. SEO definieert in het kader van de econom ische ont wikkelingen t evens een overzicht van allerlei vest igingsplaat sindicat oren voor de 10 regio’s. Een aant al daarvan geeft een indicat ie van de bereikbaarheid van de regio en dus im pliciet ook over de landzij dige bereikbaarheid van de lucht haven. Het bet reft hier: • Best cit ies in t erm s of int ernal ( around cit y) t ranspor t ( Cushm an & Wakefield, Healey & Baker: European Cit ies Monit or) . Dist ribut ion infrast ruct ure ( I MD: World Com pet it iveness Yearbook) • I n het kader van de Lucht havenm onit or is verder gekozen voor enkele eenvoudige indicat oren, die de landzij dige bereikbaarheid van de lucht haven weergeven. Zie onder verder 2. 2. Tabel m et overzicht van genoem de indicat oren

I n dica t or De afst and t ot het

D im e n sion e r in g Km

Se gm e n t a t ie

Ge ogr a fisch e


scope

j/ n

Voor de

N

cent rum van de

geselect eerde

belangrij kst e st eden in

lucht havens

de om gev ing v an de lucht haven Reisduur per t rein naar

Minut en

I dem

J

Halt e hogesnelheidslij n

I dem

N.v .t .

Aant al parkeer plaat sen

I dem

N

I dem

J

I dem

J

N

cent rum van de st ad

( privév ervoer) . Gem iddelde duur en

Minut en en eur o’s

prij s t ax irit naar het cent rum Frequent ie en reist ij d per lucht havenshut t lebus naar het cent r um van de st ad Gebruik van

Modal split in

Alleen beschik baar

vervoerst ypes voor

procent en

voor de ‘FLAP’:

t ranspor t naar en van

Frankfur t ,

lucht haven

Am st erdam , Parij s en Londen

Pagina 86 van 118


3. Kwant ificeringsm ogelij kheden De voorwaarden voor het opnem en van een indicat or in de Lucht havenm onit or zij n de beschikbaarheid van bet rouwbare cij fers voor de onderscheiden lucht havenregio’s, bij voorkeur over de periode 1995- 2004, t ransparant ie van de inform at iebron en de m ogelij kheid t ot t ij dige act ualisering van de gegevens. Tot slot kunnen de ( t e) hoge kost en voor gebr uik van de gegevens reden zij n om deze ( vooralsnog) niet op t e nem en in de m onit or. 4. Bruikbaarheid rapport age voor ‘kwalit eit sindicat or ’ Het gaat hier vooral om een indicat or die op infrast ruct urele ber eikbaarheid is gericht .

Pagina 87 van 118


Pagina 88 van 118


Bij lage B

Verant woording dat averzam eling

Door: A. Burgess, M. de Gier ( NEA, 2011)

Pagina 89 van 118


Pagina 90 van 118


B1

I n le idin g Deze r ap p or t ag e b ev at de v er an t w oor d in g v an d e dat av er zam elin g en besch r ij f t de w ij ze w aar op v oor elk e NUTS3 - NUTS3 r elat ie de af st an den , k ost en en r eist ij den zij n bep aald p er m od alit eit . De in d icat or en zelf w or den in d eze r ap p or t age n iet gepr esen t eer d en gespecif iceer d. Bij lag e B2 b esch r ij f t d e w ij ze w aar op d e afst an den en t r an sp or t t ij d en zij n b ep aald . Ook is in dit h oof d st u k een v er an t w oor din g opgen om en ov er de k eu zes die gem aak t zij n t en aan zien v an de n et w er k en . I n bij lage B3 w or den de k ost en per m odalit eit v oor goeder en en per son en v er v oer gepr esen t eer d en in Bij lage B4 w or den d e gelev er de best an d en m et daar in d e in d icat or en b esch r ev en .

B2

Tr a n spor t t ij d e n a fst a n d Dit h oof d st u k b esch r ij f t d e w ij ze w aar op d e t r an sp or t t ij d en en af st an d en zij n b ep aald . Het g eef t een ov er zich t v an d e d at a d ie g eb r u ik t is b ij h et b ep alen v an b er eik b aar h eid sin d icat or en v oor d e m ain p or t s ( zeeh av en s Rot t er d am , An t w er pen , Ham bu r g, Br em en en lu ch t h av en s Sch iph ol, Du sseldor f , Par is CDG, Br u ssel) . Om in zich t t e k r ij g en in t r an spor t t ij d en en t r an sp or t af st an d en w or dt g eb r u ik g em aak t v an

n et w er k en .

Als

ach t er lan d

v an

de

g en oem d e

m ain p or t s

h an t er en

we

Ned er lan d , Belg ië, Du it slan d , Fr an k r ij k en Lu x em bu r g. Voor h et v er v oer ov er de w eg in Neder lan d, België, Du it slan d, Fr an k r ij k en Lu x em bu r g zu llen r eist ij den w or den bepaald m et en zon der con gest ie. Voor h et spoor v er v oer en de bin n en v aar t w or den geen con gest ieber ek en in gen u it gev oer d. Er is w ein ig ( st r u ct u r ele) in f or m at ie ov er con g est ie in b in n en v aar t en sp oor . I n h et sp oor v er v oer

w or d t

v olgen s een

v ast

sch em a

g er ed en

en

v er t r ag in gen

zij n

on v oor zien . I n d e b in n en v aar t is er d e m og elij k h eid om b ij v oor beeld in d e n ach t t e v ar en om con g est ie b ij slu izen t e on t w ij k en . Er

w or dt

geen

in f or m at ie

m eegen om en

ov er

v er st or in gen ,

w er k zaam h eden ,

on gev allen , st ak in gen / t e laag of t e h oog w at er et c. Hier zij n geen st r u ct u r ele g eg ev en sb r on n en

v oor

b esch ik b aar

m et

u it zon d er in g

v an

on g ev allen

en

w er k zaam h eden . De r elat ie t u ssen on gev allen / w egw er k zaam h eden en r eist ij den is m oeilij k t e leg g en , en h eef t een g er in g e in v loed op d e k eu ze v oor r ou t e en n og m in der e m at e op de k eu ze v oor een m odalit eit . De af st an den en t r an spor t t ij den zij n bep aald op b asis v an d e k or t st e r eist ij d Naast een m at r ix m et de r eist ij d en en af st an den v oor gen oem de lan den , is ook een m at r ix opgest eld m et de r eist ij den en af st an den v oor geh eel Eu r opa op basis v an TRANS- TOOLS. Voor d eze m at r ix geld t d at er in dit pr oj ect geen k ost en en con gest ief act or en w or den bepaald. Bov en dien geldt dat er geen gedet ailleer de in f or m at ie besch ik baar is ov er con gest ie en k ost en in de m eest e lan den v an Eu r op a.

Pagina 91 van 118


Er is u it gebr eid on der zoch t w elk e n et w er k en besch ik baar zij n v oor de gen oem de lan d en en m od alit eit en . Er b lij k t w ein ig in f or m at ie v r ij elij k b esch ik b aar t e zij n op gedet ailleer d n iv eau v oor de bet r ok k en lan d en . Uit ein d elij k is gek ozen om geb r u ik t e m ak en v an TRANS- TOOLS ( TT) . De TRANS- TOOLS n et w er k en zij n op NUTS3 n iv eau en b ev at t en alle m od alit eit en en h et d ek t geh eel Eu r op a, zie f ig u u r 2 . 1 . Een u it gebr eide

on der bou w in g

v an

de

k eu ze

v oor

TRANS- TOOLS en

alt er n at iev e

k eu zem og elij k h ed en is g eg ev en in B2 . 1 . Fi g u u r 2 . 1

R e g i o ’s i n T RAN S- T O O LS m o d e l ( N U T S 3 )

B2 .1 On de r zoe k be sch ik ba r e in for m a t ie Om

in zich t

t e v er k r ij g en in t r an sp or t t ij den en t r an sp or t af st an d en is g eb r u ik

g em aak t v an n et w er k en . I n h et v oor on d er zoek v an d it pr oj ect is een in v en t ar isat ie g em aak t v an b esch ik b ar e d at a. Per lan d w or dt in d eze p ar ag r aaf aan g eg ev en w elk e n et w er k en b esch ik b aar zij n en v oor w elk e p er iod en v an de d ag om ev en t u eel con gest iegev oelige t r an spor t t ij den t e v er k r ij gen .

Pagina 92 van 118


N e d e r la n d LMS: Mod el w eg v er v oer v oor Ned er lan d , n et w er k m et b asisj aar 2 0 0 4 b esch ik b aar . Det ailn iv eau 1 5 0 0 zon es. Dit m odel k an g eb r u ik t w or d en om b in n en Ned er lan d t r an sp or t t ij den - en af st an d en t e b epalen . Het v oor deel v an h et LMS is d at d it m od el

een

u it sp lit sin g

h eef t

n aar

d ag deel

( och t en d sp it s/ av on d sp it s/ d al)

con gest iegev oelig t oedeelt . Een r ecen t e v er sie v an h et

en

m odel zou t ij den en

af st an d en v oor h et b asisj aar 2 0 0 4 k u n n en lev er en . I n h et LMS w or d t g er ek en d m et v er sch illen de d ag d elen ; och t en dsp it s en av on d sp it s ( b eid e 2 u u r ) en r est d ag ( 1 2 . 1 9 u u r ) . BI VAS: Bin n en v aar t m od el v oor Ned er lan d . Dit m od el k an geb r u ik t w or d en om b in n en

Ned er lan d

t r an sp or t t ij d en ,

af st an den

en

k ost en

te

bepalen

op

een

g ed et ailleer d n iv eau ( + - 2 0 0 zon es in Ned er lan d , BVMS zon er in g ) . Het n et w er k is v oor h et j aar 2 0 0 4 b esch ik b aar . ROUTGOED: Sp oor m od el v an Pr oRail op NUTS3 n iv eau . Dit m od el k an g eb r u ik t w or d en om t r an sp or t t ij d en en – af st an d en t e bepalen bin n en Neder lan d. De eer der e st u d ie BASGOED h eef t aan g et oon d dat d eze t ij den en af st an den v er gelij k baar zij n m et

d ie

u it

TRANS- TOOLS.

Het

n et w er k

is

v oor

2004

b esch ik b aar

m aar

g eact u aliseer d v oor d e Bet u w er ou t e. Be l g i ë Mod el m ob ilit eit sp lan v oor Vlaam s Gew est : Dit m od el is on t w ik k eld d oor on d er an d er e Sig n if ican ce en Un iv er sit eit Hasselt . Het m odel beslaat h eel België, w aar bij h et st u d ieg eb ied Vlaan d er en b eslaat , en best aat u it per son en - en goeder en v er v oer , alle m od alit eit en . Het b asisj aar is 2 0 1 0 , aan t al zon es p er son en v er v oer is 2 0 0 0 en v oor h et g oed er en v er v oer m od el 3 0 0 . Het m od el is g eb aseer d op h et LMS, dezelf d e m ot iev en

en

d ag d elen

zij n

aan w ezig.

Het

n et w er k

is

speciaal

v oor

Belg ië

on t w ik k eld en is n iet een v ou d ig aan t e slu it en op h et LMS.

D u it sla n d Bu n desv er k eh r w egeplan

( BVMP) :

dit

m odel

is

w or dt

beh eer d

door

DLR

( h t t p: / / dat en . clear in gst elle- v er k eh r . de/ 2 2 0 / ) en beslaat geh eel Du it slan d en een d eel b u it en lan d . I n Du it slan d is d at a op NUTS 3 n iv eau , b u it en lan d se r eg io’s NUTS 2 n iv eau . Er is ech t er geen d at a b esch ik b aar m et b et r ek k in g t ot t r an spor t t ij den v oor v er sch illen d e p er iod en v an de d ag . PTV Valid at e m od el:

Daar n aast

is in Du it slan d h et

Valid at e m odel v an PTV

b esch ik b aar en h eef t v er sch illen d e p er iod en v an de d ag . Het m od el b ev at zow el per son en - als h et goeder en v er v oer ov er de w eg, er v in dt een con t in u e u pdat e v an h et n et w er k p laat s. Het m od el w er k t m et 9 . 6 0 0 zon es in Du it slan d en 4 0 0 in h et b u it en lan d . Het TRANS- TOOLS n et w er k is g edet ailleer der in de an der e Eu r opese lan d en b u it en Du it slan d . Het

PTV Validat e m odel h eef t

als doel

r eële r eist ij den

t e pr odu cer en

v oor

v er sch illen de t oep assin g en b in n en PTV. De r eist ij d is v oor elk 1 5 m in u t en in t er v al

Pagina 93 van 118


g eg ev en v oor 5 v er sch illen de dag cat egor ieën . Het m odel is ech t er n iet v r ij elij k besch ik baar ( NB m oet n og gech eck t w or den m aar PTV v r aagt m eest al geld v oor zij n pr odu ct en ) . Het BVWP geef t geen t r an spor t t ij den n aar v er sch illen de per ioden v an d e d ag . Fr a n k r i j k ANTONI N: Per son en v er v oer m odel v oor de r egio I le de Fr an ce en dek t du s n iet de r est v an Fr an k r ij k , b asisj aar 2 0 0 1 . Dit n et w er k is eig en d om v an Sy n d icat d es Tr an spor t s d' I le de Fr an ce ( STI F) . De m odalit eit en zij n au t o en open baar v er v oer , m aar h et m od el is in h oof d zaak een op en b aar v er v oer m odel. Het m odel b ev at t w ee d ag d elen ; och t en dsp it s ( 0 7 : 3 0 – 9 : 3 0 u u r ) en r est v an d e d ag ( 9 : 3 0 – 1 6 . 0 0 ) . Voor au t ov er k eer w or dt v oor de spit sen een zeer gr ov e v er t r agin gsf act or in gev oegd om con gest iegev oelige r eist ij den t e ber ek en en . Al l e la n d e n TRANS- TOOLS: Per son en - en goeder en v er v oer m odel v oor Eu r opa m et basisj aar 2 0 0 5 . Het d et ailn iv eau is NUTS- 3 n iv eau . Voor sp oor en b in n en v aar t zij n de TRANS- TOOLS n et w er k en r ep r esen t at ief v oor Eu r opa. I n h et TRANS- TOOLS m od el is in h et p er son en v er v oer r ek en in g g eh ou d en m et v oor en n a t r an spor t in d e lu ch t v aar t . I n h et goeder en v er v oer w or den u it ein delij k de in t er m od ale k et en m at r ices u it g esp lit st Het TRANS- TOOLS n et w er k w or d t r eg elm at ig g eact u aliseer d ( t ot du sv er 1 k eer in d e 3 á 4 j aar ) . Dit g eb eu r t op in cid en t ele b asis in TRANS- TOOLS p r oj ect en en r egelm at ig en st r u ct u r eel in ETI S p r oj ect en . Ov er on gev eer 6 m aan den w or dt TTv 3 op g elev er d en d aar n aast loop t ETI SPlu s d at zal ov er 1 j aar geg ev en s lev er en . De p r og n osej ar en v an TRANS- TOOLS zij n 2 0 2 5 en 2 0 3 0 . Co n cl u si e n e t w e r k e n Het

ov er zich t

d at

in d e v or ig e sect ies is geg ev en t oon t

aan d at

er w ein ig

g ed et ailleer de n et w er k en b esch ik baar zij n v oor h et b u it en lan d . Alleen v oor Belg ië is er een ged et ailleer d m od el v oor alle m od alit eit en , d at zow el per son en - en v r ach t v er v oer d ek t . Voor Du it slan d is PTV een p r og r am m a aan h et op st ellen om m et Tom Tom act u ele r eist ij den t e v er k r ij gen . Dit zal n aar v er w ach t in g v olgen d j aar eer st e r esu lt at en oplev er en . On der st aan de Tabel 2 . 1 geef t een ov er zich t v an k ost en , lev er in gszek er h eid in de t oek om st

en

de

v er w ach t e

f r eq u en t ie

v an

u p d at en

v an

de

v er sch illen d e

n et w er k br on n en .

Pagina 94 van 118


Ta be l 2 .1

O v e r z i ch t n e t w e r k e n b r o n n e n

Lev er in g szek er h eid Kost en

Fr eq u en t ie v er v er sin g

t oek om st

LMS

Geen

on g ev eer om d e 4 j aar

Hoog

BI VAS

Geen

on g ev eer om d e 4 j aar

Mi d d el

ROUTGOED

Geen

j aar li j k s?

Hoog

BELGI E

Geen

n iet b ek en d

Mi d d el

DUI TSLAND

Hoog

nvt

nvt

FRANKRI JK

Geen

i n cid en t eel

Laag

TRANS- TOOLS

Geen

On g ev eer om d e 3 j aar

Hoog

Aan gezien er geen br on n en in bin n en - en bu it en lan d zij n gev on den die act u ele r eist ij d en g ev en is h et last ig om d e in d icat or en t e m on it or en . Dit zal v oor een belan gr ij k deel gebaseer d m oet en w or den op m odelr esu lt at en die t en best e op 2 0 0 4 g eh ar m on iseer d k u n n en w or d en . Het f y siek e n et w er k ( lin k s et c. ) zal n iet m oeilij k zij n op t e act u aliser en . Ech t er d e on t w ik k elin g in r eist ij den zal op in d ir ect e m an ier m oet en w or den af g eleid . Dit zou b ij v oor b eeld in d e t oek om st m et t ellin gen k u n n en geb eu r en . Voor h et p r oj ect BASGOED zij n d e t r an sp or t t ij d en en – af st an den af g eleid u it h et LMS, BI VAS en ROUTGOED v oor Ned er lan d en is TRANS- TOOLS g eb r u ik t v oor h et de t ij den en af st an den in r elat ie m et h et b u it en lan d. De t ij d en en af st an d en d ie u it TRANS- TOOLS zij n af g eleid v oor Ned er lan d blek en r edelij k ov er een t e k om en m et d e Neder lan dse b r on n en ( m ax im aal 1 0 % af w ij k in g ) . Co n g e st ie Om

de

k w alit eit

v an

de

b er eik b aar h eid

te

m et en ,

w or d t

u it g egaan

v an

con gest iegev oelige r eist ij den . Dit bet ek en t dat in de pr ak t ij k de t ij den v an de “ f r ee f low sp eed ” w or d en g en om en als m aat g ev en d v oor “ b u it en d e spit s” en v oor in d e sp it s w or dt g eb r u ik g em aak t v an v er t r ag in gsf act or en d oor con g est ie. Bed ach t m oet w or den dat er een cor r ect ie v oor de lan ge af st an den gem aak t m oet w or den , aan g ezien v oor een deel v an de r elat ies de r eis ook v oor een deel bu it en de spit s zal v allen . Con g est ie w or d t in TRANS- TOOLS in g eb r ach t d oor t oed elin g en v oor v er sch illen de d ag d elen u it t e v oer en m et een v an t ev or en v ast gest eld aan deel v an de dag. Van d it elem en t in TRANS- TOOLS is n og n iet v eel g eb r u ik g em aak t en zal n aar v er w ach t in g v eel t ij d k ost en om t e con t r oler en . Co n clu sie co n g e st ie Con g est ie is in h et NRM en LMS in g ebr ach t en is v r ij elij k besch ik b aar . I n d ien PTV gegev en s w or den gebr u ik t is er een aan slu it in gspr obleem en m oet er daar n aast een v er goedin g v oor h et gebr u ik w or den bet aald. I n h et v er der e v er loop v an de

Pagina 95 van 118


st u d ie zu llen d e g econ gest eer d e t ij d en u it h et LMS w or d en g eh aald en w or d t er gek ek en of een v er h ou din g t u ssen spit s en h et ov er ige dagdeel k an w or den t oeg ep ast in h et b u it en lan d ( ev en t u eel in com b in at ie m et an d er e b r on n en ) . Voor Du it slan d is h et alleen m og elij k t eg en h og e p r ij zen in f or m at ie t e v er k r ij g en ov er con g est ie. Om d at d eze m id d elen n iet v oor h an d en zij n zal d e con gest ief act or in Du it slan d b ep aald w or den aan d e h an d v an h et LMS. Voor Fr an k r ij k k u n n en de con gest ief act or en , n et als v oor h et LMS, w or den bepaald d oor d e f r eef low r eist ij den t e v er gelij k en m et d e g econ g est eer de r eist ij den p er dagdeel. Het ANTONI N m odel is zeer gedet ailleer d in en r on dom Par ij s. Nadeel v an ANTONI N is d at h et v oor n am elij k een op en baar v er v oer m odel is en de in gebr ach t e con g est ie n iet v an een h oog b et r ou w baar h eid sn iv eau is.

Co n cl u si e s, d e t a il n i v e a u e n a a n n a m e s TRANS- TOOLS w or d t als u it g an g sp u n t g en om en v oor d e st u d ie. Dit h eef t als v oor d eel

d at

er

een

v ast e

br on

w or dt

g ek ozen

en

die

r egelm at ig

w or dt

g eact u aliseer d . Het is een con sist en t e b r on w aar in alle EU lan d en op id en t iek e w ij ze en con sist en t zij n op g en om en . Het d et ailn iv eau v an TRANS- TOOLS is NUTS3 n iv eau . Op Eu r op ees n iv eau is d at h et m eest g ed et ailleer d e n iv eau d at v oor h an den is. Daar n aast is er op d it m om en t ook n iet s bet er besch ik b aar . Bov en al lig t er aan TRANS- TOOLS een n et w er k t en gr on dslag , d it n et w er k k an w or d en aan g epast , om zod oen de n ieu w e in f r ast r u ct u u r p r oj ect en op t e n em en . Uit d e f ig u r en die v oor TRANS- TOOLS zij n op g en om en in par ag r aaf 2 . 2 k an w or den af g eleid d at j u ist r on d om d e m ain p or t s de dich t h eid v an h et n et w er k h og er is.

B2 .2

N e t w e r k in for m a t ie

Er is u it gebr eid on der zoch t w elk e n et w er k en besch ik baar zij n v oor de gen oem de lan d en en m od alit eit en . Er b lij k t w ein ig in f or m at ie v r ij elij k b esch ik b aar t e zij n op gedet ailleer d n iv eau v oor de bet r ok k en lan d en . Uit ein d elij k is gek ozen om geb r u ik t e m ak en v an TRANS- TOOLS ( TT) . De TRANS- TOOLS n et w er k en zij n op NUTS3 n iv eau en b ev at t en alle m od alit eit en en h et dek t geh eel Eu r opa, zie f igu u r 2 . 1 . Het b asisj aar v an de TRANS- TOOLS n et w er k en is 2 0 0 5 . Deze n et w er k en zij n g eb r u ik t om d e r eist ij den en af st an den t e b ep alen v oor 2 0 0 4 en 2 0 0 8 , w aar b ij is aan g en om en d at er g een in f r ast r u ct u r ele w ij zig in g en zij n t u ssen 2 0 0 4 en 2 0 0 8 . De en ige du idelij k e in f r ast r u ct u r ele w ij zigin g die is door gev oer d is de Bet u w er ou t e in h et sp oor n et w er k . De af st an den en r eist ij den zij n bepaald op basis v an k or t st e r eist ij d. Er h eef t geen h ele u it g eb r eid e con t r ole p laat sg ev on d en op d e TRANS- TOOLS n et w er k en . De TRANS- TOOLS

n et w er k en

h eb b en

een

h oge

bet r ou w baar h eid.

Voor

Pagina 96 van 118


k w alit eit sb or g in g w or d t

v er w ezen n aar d e k w alit eit sb or gin g JRC- I PTS v an d e

Eu r opese Com m issie g ev est ig d in Sev illa 3 . De Eu r opese Com m issie h eef t er zor g v oor gedr agen dat TRANS- TOOLS n et w er k en om d e 3 á 4 j ar en w or den g eact u aliseer d . Recen t elij k is d it in h et ETI S- PLUS ( 7 e k ad er p r oj ect ) g eb eu r d. De laat st e u p dat e is in h et on d er h av ig e p r oj ect g eb r u ik t . Con g est ie w or d t in TRANS- TOOLS in g eb r ach t d oor t oed elin g en v oor v er sch illen de d ag d elen u it t e v oer en m et een v an t ev or en v ast gest eld aan deel v an de dag. Van d it elem en t in TRANS- TOOLS is n og n iet v eel g eb r u ik g em aak t en zal n aar v er w ach t in g v eel t ij d k ost en om t e con t r oler en . I n Neder lan d b esch ik k en w e ov er u it geb r eid e m odellen w aar m ee con g est ie b ep aald k an w or d en , h et NRM en LMS. Voor d eze st u d ie zu llen w e con g est ief act or en b ep alen aan d e h an d v an h et NRM Ran d st ad en d eze t oep assen op d e r eist ij d en af k om st ig u it TRANS- TOOLS. T RAN S- T O O LS TRANS- TOOLS is een per son en - en goeder en v er v oer m od el v oor Eu r op a m et h et b asisj aar 2 0 0 5 . Het d et ailn iv eau is NUTS- 3 n iv eau . Deze n et w er k en zij n v oor alle m odalit eit en sy m m et r isch , w at w il zeggen dat de h een en t er u gr ich t in g v an een lin k

iden t iek

zij n

qu a

len gt e,

sn elh eid

en

r eist ij d.

Hier door

zit t en

er

geen

v er sch illen in de af st an den en r eist ij den v oor de h een - en t er u gr eis. De f igu r en 2 . 2 , 2 . 3 en 2 . 4 g ev en de n et w er k en w eer v oor d e v er sch illen de m od alit eit en . Het TRANS- TOOLS n et w er k w or d t r egelm at ig g eact u aliseer d ( t ot du sv er één k eer in d e 3 á 4 j aar ) . Dit g eb eu r t op in cid en t ele b asis in TRANS- TOOLS p r oj ect en en r egelm at ig en st r u ct u r eel in ETI S pr oj ect en . Ov er 6 m aan den w or dt TTv 3 m et b asisj aar 2 0 0 8 op g elev er d en d aar n aast loop t ETI S Plu s d at zal ov er 1 j aar g eg ev en s lev er en . De pr ogn osej ar en v an TRANS- TOOLS zij n 2 0 2 5 en 2 0 3 0 .

3

ht t p: / / energy.j r c.ec.europa.eu/ t ranst ools/ FTP.ht m l

Pagina 97 van 118


Fi g u u r 2 . 2

W e g e n n e t w e r k i n T RAN S- T O O LS m o d e l

Pagina 98 van 118


Fi g u u r 2 . 3

Sp o o r n e t w e r k i n T R AN S- T O O LS m o d e l

Pagina 99 van 118


Fi g u u r 2 . 4

Bi n n e n v a a r t n e t w e r k i n T RAN S- T O O LS m o d e l

Co n g e st i e in h e t w e g v e r v o e r De TRANS- TOOLS n et w er k en zoals b esch r ev en in par agr aaf 2 . 1 zij n gebr u ik t om v oor ieder e NUTS3 - NUTS3 r elat ies de af st an d en r eist ij d t e bepalen . De r eist ij d u it TRANS- TOOLS b et r ef t d e r eist ij d op b asis v an d e w et t elij k t oeg est an e sn elh eid. Om r eist ij d en in clu sief con gest ie t e b ep alen is gebr u ik gem aak t v an an der e br on n en . Voor w eg en in Ned er lan d is g eb r u ik g em aak t v an h et LMS en v oor d e w eg en in h et b u it en lan d is op b asis v an

NRM Ran d st ad een

g em id d elde v er t r ag in g sf act or

b ep aald . Co n g e st i e in b r e n g e n b u i t e n N e d e r l a n d Het v oor on der zoek dat is geh ou den ( zie par agr aaf 2 . 1 ) h eef t aan get oon d dat er geen goede br on n en besch ik baar zij n om con gest ie in h et bu it en lan d t e bepalen . Hier om is g ek ozen om v oor Belg ië, Du it slan d , Fr an k r ij k en Lu x em b u r g g ebr u ik t e m ak en v an alg em en e con gest ief act or en u it h et NRM Ran d st ad . Aan g en om en is d at w an n eer m en r eist door st edelij k gebied m en m eer last h eef t v an con gest ie dan w an n eer m en d oor lan delij k g eb ied r eist .

Pagina 100 van 118


Be p a l e n st e d e l i j k / l a n d e l i j k Voor elk NUTS3 g eb ied is h et aan t al v ier k an t e k ilom et er s en h et aan t al in w on er s bek en d. Op basis v an deze gegev en s is een in dicat or v oor st edelij k h eid bepaald. De gr en s v oor een st edelij k gebied is geleg d op 4 5 0 in w on er s/ k m 2 . Deze g r en s is b ep aald op b asis v an ex p er t op in ion en is zo g ek ozen d at d e b ek en de st ed elij k e g eb ieden

er u it

sp r in g en .

Fig u u r

2.5

t oon t

de

NUTS3 - g ebieden

w elk e

zij n

g eselect eer d als st edelij k e g eb ied en . Fi g u u r 2 . 5

St e d e l i j k e g e b i e d e n

V e r t r a g i n g sf a ct o r N RM Ra n d st a d I n h et NRM Ran d st ad m et b asisj aar 2 0 0 0 zij n alle h oof d w eg en g eselect eer d d ie in de Ran dst ad liggen . Voor al deze lin k s gezam en lij k is d e I C- v er h ou d in g b epaald in d e sp it sen ( t u ssen 7 . 0 0 en 0 9 . 0 0 u u r en 1 6 . 0 0 en 1 8 . 0 0 u u r ) en in d e r est v an d e d ag . Deze I C- v er h ou d in g is b ep aald d oor d e som v an d e in t en sit eit en op alle geselect eer d lin k s t e delen door de som v an d e cap acit eit en op d ezelf d e lin k s. Hier u it v olg t d at in d e r est d ag d e I C- v er h ou din g on g ev eer g elij k is aan 0 , 5 en in d e sp it sen on g ev eer 0 , 6 5 . Met b eh u lp v an d e sp eed f low - cu r v e v oor au t osn elw eg en , 1 2 0 k m / h en 2 r ij st r ok en u it h et LMS/ NRM ( Docu m en t at ie GM 2 0 1 0 deel D7 - 6 : Qb lok ) is v er v olg en s d e v er t r ag in g sf act or b er ek en d. On der st aan de f igu u r en t abel g ev en d e ber ek en in g w eer v an d e v er sch illen d e v er t r ag in g sf act or en .

Pagina 101 van 118


De g em id d eld e sn elh eid b ij een I C- v er h ou d in g v an 0 , 6 5 b ed r aag t 1 0 0 , 6 3 k m / h . Dit is d e g em iddeld e sn elh eid g ed u r en de d e g eh ele sp it sp er iod e ov er een bep aald t r aj ect b ezien 4 . Fi g u u r 2 . 6

Sp e e d f l o w cu r v e N R M R a n d st a d

Sp e e d F lo w cu r v e 120 100

km / h

80 60 40 20 0 0,00

0,20

0,40 0,60 ic- v e r h o u d in g

0,80

1,00

Br on : Docu m en t at ie GM 2 0 1 0 d eel D7 - 6 : Qb lok

Ta be l 2 .2

Sp e e d f l o w cu r v e N R M R a n d st a d

Wet t eli j k e sn el h eid

120 km / h

I C- v er h ou d i n g

Sn el h ei d

Ver t r ag in g

Fr eef l ow

0,2

112,00

1,071

Rest d ag

0,5

105,45

1,138

0,65

100,63

1,192

Sp i t s

Wan n eer er g esp r ok en w or d t ov er f r eef low sn elh eid, w or dt een I C- v er h ou din g g eh an t eer d v an 0 . 2 . Du s w an n eer er g esp r ok en w or d t ov er f r eef low r eist ij d is d it de

r eist ij d

v olg en s

de

w et t elij k e

sn elh eid,

v er m en igv u ldigd

m et

de

v er t r agin gsf act or v oor f r eef low ( 1 . 0 7 1 ) . Deze f act or is gebr u ik t om v oor ieder lan d ( in clu sief Ned er lan d ) d e f r eef low r eist ij d t e b ep alen . Aan g en om en is d at b u it en Ned er lan d op alle lin k s in st ed elij k g eb ied d e v er t r ag in g sf act or g eld t u it d e sp it sp er iode ( 1 . 1 9 2 ) en op d e lan delij k e w eg en d e v er t r ag in gsf act or geld t u it de r est d ag ( 1 . 1 3 8 ) . 4

Op basis van gev oel is het idee dat de snelheid t ij dens de spit s lager ligt dan hier wordt gegeven, m aar over het gehele t raj ect genom en valt de reduct ie in snelheid m ee. Een v er gelij king m et ervaringscij fers, waaronder een beperkt e uit snede van rout eplanning syst em en, geeft een lager e snelheid voor een aant al k nelpunt en die in de buurt van 80- 85 kilom et er per uur kom en in de spit s. Bedacht m oet worden dat in dit proj ect t ij den en kost en worden ber ekend voor alle her kom st en en best em m ingen als gem iddelde ov er het hele j aar . Daar naast ligt de gem iddelde snelheid van de reis t ussen herkom st en best em m ing hoger dan op basis van de snelheidsreduct ie bij de k nelpunt en alleen.

Pagina 102 van 118


Con ge st ie in br e n ge n in N e de r la n d Voor h et t oepassen v an con g est ie op h et Neder lan d se h oof d w eg en n et is g eb r u ik g em aak t v an h et g elad en LMS n et w er k 5 m et b asisj aar 2 0 0 4 . St ap1 : Voor elk e lin k ( lin k t y pe 1 t / m 7 ) op h et h oof dw egen n et in h et LMS n et w er k is b ep aald in w elk NUTS3 g eb ied d eze lin k lig t . St ap 2 : Per NUTS3 - g eb ied is v oor alle lin k s op h et h oof d w eg en n et een g em id d elde I C- v er h ou d in g b ep aald w aar b ij g ew ogen is m et de in t en sit eit per lin k in de och t en d sp it s. St ap 3 : Aan d e h an d v an d e I C- v er h ou d in g u it st ap 2 is v oor elk NUTS3 - g eb ied een v er t r ag in g sf act or b ep aald aan d e h an d v an d e speedf low - cu r v es ( Fig u u r 2 . 6 ) v an h et LMS en NRM. St ap 4 : Alle lin k s in h et TRANS- TOOLS n et w er k w or den gek oppeld aan een NUTS3 gebied. Op deze w ij ze w or dt de v er t r ag in g sf act or u it st ap 3 t oeg ep ast op d e lin k s u it h et TRANS- TOOLS n et w er k . St ap 5 : Wan n eer in f r ast r u ct u r ele v er an d er in g en w or den d oor g ev oer d k an er een n ieu w

g eladen

n et w er k

u it

h et

LMS

g eb r u ik t

w or d en

om

n ieu w e

v er t r ag in g sf act or en p er NUTS3 - g eb ied t e bep alen en t oe t e p assen . Door op NUTS3 - n iv eau een con g est ien iv eau t e bep alen k an er in d e t oek om st g oed g em on it or d w or d en . I n f r ast r u ct u r ele v er an der in g en k u n n en in d e t oek om st r elat ief een v ou dig w or den door ger ek en d m et h et LMS. Deze v er an der in gen zu llen dir ect u it w er k in g h eb b en op de I C- v er h ou d in g in h et d esbet r ef f en de en d e aan g r en zen d e NUTS3 - gebieden . Re k e n v o o r b e e l d r e i st i j d p e r li n k Aan d e h an d v an een r ek en v oor beeld w or d t v oor een lin k aan g eg ev en h oe d e r eist ij d ber ek en d w or dt . We gaan u it v an een lin k m et een w et t elij k t oeg est an e sn elh eid v an 1 2 0 k m / h en een len g t e v an 3 3 0 0 m et er . On der st aan d e t ab el geef t d e b er ek en in g w eer v oor de r eist ij d v oor d eze lin k f r eef low en d e g econ g est eer d e r eist ij d ( af h an k elij k v an d e lig gin g v an deze lin k ) .

5

Gelev erd door Rij kswat erst aat , Geladen Aut onet werk LMS 2004 versie Ronde12

Pagina 103 van 118


W e t t e l i j k e sn e l h e i d

120 km / h

Af st an d

3 3 0 0 m et er

Reist i j d ex cl v er t r ag in g

1 . 6 5 0 m in u t en

Fr e e f l o w r e i st i j d Vet r ag i n g sf act or

1.071

Reist i j d f r eef l ow

1 . 7 6 7 m in u t en

Z ie t ab el 2 . 1

Li n k i n b u i t e n la n d i n st e d e l i j k g e b ie d Ver t r ag in sf act or

1.192

Z ie t ab el 2 . 1

Reist i j d con g est i e

1 . 9 6 7 m in u t en

Li n k i n b u i t e n la n d i n l a n d e l i j k g e b ie d Ver t r ag in sf act or

1.138


1 . 8 7 8 m in u t en

Z ie t ab el 2 . 1

Li n k i n N e d e r la n d St el b et r ef f en d e NUTS r eg i o h eef t I C- v er h ou d in g 0 . 7 8 Sn el h ei d ( I C- cu r v e)

95.02 km / h

Ver t r ag in g sf act or

1.263


2 . 0 8 4 m in u t en

( 120 / 95.02)

B3 Kost e n in for m a t ie B3 .1 Kost e n goe de r e n ve r voe r De af st an d en

en

t ij d en

p er

m od alit eit

p er

h er k om st - b est em m in g sr elat ie zij n

b ep aald aan d e h an d v an b esch ik b ar e n et w er k en zoals b esch r ev en in h et v or ig e h oof d st u k . Aan d e h an d v an d eze af st an d en en r eist ij d en zij n m et beh u lp v an h et v er gelij k in gsk ader m odalit eit en ( VKM) v oor h et goeder en v er v oer de k ost en per r eis w or d en b ep aald . Het VKM is v oor 2 0 0 4 g eld ig . Voor 2 0 0 8 is een op h og in g g em aak t , d it is g ed aan op b asis v an d e t ar ief on t w ik k elin g zoals d eze b ij NEA b ek en d is. Hier b ij is r ek en in g geh ou den m et d e n at ion alit eit v an d e v er v oer d er . I n h et VKM zij n v ast e en v ar iabele k ost en per m odalit eit per v er sch ij n in gsv or m en p er r ich t in g ( n at ion aal/ in t er n at ion aal) opgen om en . De k ost en h ebben bet r ek k in g op een v oer t u ig. Om de k ost en per t on t e bepalen zij n de k ost en u it h et VKM gedeeld door h et gem iddeld laadv er m ogen , de gem iddelde beladin gsgr aad en h et per cen t age beladen r it t en . Deze w aar den zij n ook ov er gen om en u it h et VKM. Go e d e r e n v e r v o e r w e g De k ost en v oor h et w eg v er v oer in 2 0 0 4 zij n b ep aald aan d e h an d v an h et v er gelij k in gsk ader m odalit eit en ( VKM) . Hier bij is u it gegaan v an een v r ach t au t o m et een laad v er m og en g r ot er d an 2 0 t on / com b in at ie. De v er sch illen de k ost en u it h et VKM zij n w eer g egev en in t ab el 3 . 1 . Deze k ost en h ebb en bet r ek k in g op één v oer t u ig . Om d e k ost en per t on t e b ep alen zij n d e k ost en v oor h et t ot ale v oer t u ig b er ek en d ,

w aar n a

d eze

zij n

ged eeld

d oor

h et

g em id d eld

laad v er m ogen ,

de

Pagina 104 van 118


g em id d eld e belad in g sg r aad en h et p er cen t age b elad en r it t en . Het g em id d eld aan t al t on p er v oer t u ig is g egev en in Tab el 3 . 1 . De t ij dk ost en zoals v er m eld in t abel 3 . 1 ( gem iddelde v ast e k ost en , eu r o per v oer t u ig

p er

r en t ek ost en ,

uur)

b est aan

ov er ige

u it

af sch r ij v in g en

v oer t u igk ost en

( zoals

( t ij d af h an k elij k e af sch r ij v in g en ) , v er zek er in g

v an

de

ladin g

en

m ot or r ij t u ig en b elast in g ) , ov er ige b ed r ij f sk ost en ( zoals k ost en v oor p lan n in g en adm in ist r at ie) en ch au f f eu r sk ost en . De af st an dsk ost en ( gem iddelde v ar iabele k ost en , eu r o per v oer t u ig per k ilom et er ) b est aan u it k ost en v an ( sm eer - ) olie, r ep ar at ie en on der h ou d, ban den , gedeeld door h et

gem iddeld

besch r ev en

j aar k ilom et r age.

in

par agr aaf

2.2.

Con gest ie Hier bij

is is

in gebr ach t

op

eer st

m ax im u m

de

de

w ij ze

zoals

sn elh eid

gem ax im aliseer d op 9 0 k m / h . De ex t r a t ij d die een v oer t u ig er ov er doet als gev olg v an con gest ie is m eegen om en in de k ost en ber ek en in g als ex t r a t ij dk ost en .

Con t ai n er n at i on aal

( eu r o p er v t g )

Gem id d eld e w ach t k ost en

p er v t g )

Gem id d eld e lo sk ost en ( eu r o

p er v t g )

( eu r o p er v t g p er k m )

Gem id d eld e en er g iek ost en


Gem id d eld e laad k ost en ( eu r o

Weg v er v oer

Gem id d eld e v ar iab ele k ost en

( eu r o p er v t g p er u u r )

Ko st e n w e g v e r v o e r p e r v e r sch i j n i n g sv o r m 2 0 0 4 Gem id d eld e v ast e k ost en

Ta be l 3 .1

28,6

0,09

0,2

22,88

20,02

14,3

Con t ai n er i n t er n at i on aal

30,93

0,09

0,19

24,74

21,62

15,47

St u k g oed n at i on aal

33,48

0,1

0,2

40,18

33,48

16,74

St u k g oed i n t er n at i on aal

34,82

0,18

0,2

41,78

34,82

17,41

Nat t e b u l k n at i on aal

39,67

0,08

0,21

47,60

59,51

19,84

Nat t e b u l k i n t er n at i on aal

37,65

0,2

0,21

45,18

56,48

18,83

Dr og e b u l k n at ion aal

38,6

0,08

0,22

46,32

57,9

19,3

Dr og e b u l k i n t er n at ion aal

36,6

0,2

0,22

43,92

54,9

18,3

Br on : Ver g elij k in g sk ad er Mod alit eit en 2 0 0 4

Pagina 105 van 118


Ta be l 3 .2

Ge m i d d e l d a a n t a l t o n p e r v o e r t u i g

Aan d eel

Gem aan t al

Gem LVM

Belad in g s-

b elad en

t on

( t on )

g r aad

r it t en

p er v oer t u ig


27,3

0,6

0,9

14,1


27,3

0,6

0,9

13,8


27,3

0,6

0,7

12,3


27,3

0,7

0,9

15,3


27,3

1,0

0,5

12,6


27,3

0,8

0,8

16,6


27,3

1,0

0,5

13,1


27,3

0,9

0,6

13,9

Weg v er v oer


Naast d e k ost en u it h et VKM is er ook r ek en in g g eh ou d en m et k ost en v oor t ol en Mau t . On d er st aan d e Tab el 3 . 3 t oon t d e g em iddelde pr ij s per k m per lan d in 2 0 0 4 en 2 0 0 8 . De p r ij s p er k m in Ned er lan d, Belg ië en Du it slan d ( 2 0 0 4 ) is g eb aseer d op d e k ost en v an h et Eu r ov ig n et . Ta be l 3 .3

Ko st e n t o l / M a u t p e r v o e r t u i g k i l o m e t e r

Lan d

2004

2008

0,01

1 5

Fr an k r i j k

0,17

1 9

Bel g i ë

0,01

0 1

Ned er l an

0,01

0 1

Du i t sl a

Br on : Toll Collect en w w w . au t or ou t es. f r

Het k ost en n iv eau u it h et VKM is geb aseer d op Neder lan d se v er v oer der s en p r ij zen . I n d eze st u die is er

w el on d er sch eid g em aak t

n aar

n at ion alit eit . Voor

elk e

k ilom et er is b ep aald op w elk g r on d gebied d eze is g er ed en en w at d aar d an d e bij beh or en de k ost en v oor zij n . Aan de h an d v an d e k ost en on t w ik k elin g w elk e elk j aar d oor NEA w or dt b epaald zij n d e k ost en gedif f er en t ieer d n aar lan d, zie Figu u r 3 . 1 . Uit g an g sp u n t v oor d e k ost en in 2 0 0 4 is h et VKM v oor Neder lan d .

Pagina 106 van 118


V e r g e l i j k i n g v a n d e t o t a l e t r a n sp o r t k o st e n i n d e Eu r o p e se l a n d e n p e r

Fi g u u r 3 . 1

1 j u li 2 0 0 4 ( N L = 1 0 0 )

130

Totale kosten (index, NL = 100)

120 110 100,0

103,4

102,2

99,9

100

101,6

96,6

106,3

104,1 99,7

94,8

90 80 70 60 50 NL

AT

BE

DE

DK

ES

FR

GB

IT

SE

Nationaliteit vervoerder

Bron: Kost envergelij king en kost enont w ikkelingen voor het beroepsgoederenvervoer over de weg in Europa ( Peildat um 1- 7- 2004 en ram ing 2005) , NEA

De

k ost en on t w ik k elin g

t u ssen

2004

en

2008

is

ook

b ep aald

aan

de

k ost en v er g elij k in g en k ost en on t w ik k elin g zoals j aar lij k s op g est eld d oor NEA. Tab el 3 . 4 g eef t d e k ost en on t w ik k elin g v oor Ned er lan dse v er v oer der s w eer . Op basis v an d eze

t ab el

en

Fig u u r

3.1

zij n

de

t r an sp or t k ost en

v oor

de

v er sch illen d e

n at ion alit eit en in 2 0 0 8 bep aald . De b elad in g sg r aad in 2 0 0 8 is gelij k v er on der st eld aan 2 0 0 4 . Ta be l 3 .4

Ko st e n o n t w i k k e l i n g e n

N e d e r l a n d t u sse n

2004

en

2008

( I ndex

1

j a n u a r i 2 0 0 2 = 1 0 0 ; n a t ion a le va lu t a )

Lan d NL

Kost en cat eg or ieën

01- 01- 2004

01- 01- 2008

Loon k ost en

107,9

117,6

Kap i t aal k ost en

98,4

109,5

Br an d st of k ost en

104,4

154,8

Ov er i g e k ost en

108,6

121,2

Tot aal

106,2

124,5

Bron: Kost envergelij king en kost enont w ikkelingen voor het beroepsgoederenvervoer over de weg in Europa ( Peildat um 1- 7- 2008 en ram ing 2009) , NEA

Pagina 107 van 118


Fi g u u r 3 . 2

V e r g e l i j k i n g v a n d e t o t a l e t r a n sp o r t k o st e n i n d e Eu r o p e se l a n d e n p e r 1 j u li 2 0 0 8 ( N L = 1 0 0 )

120 115 108,5

Totale kosten (index, NL = 100)

110 105 100

103,9 100,0

100,3

100,0 95,3

97,2

96,4

95

99,5

92,7

90 85 80 75 70 65 60 55 50 NL

AT

BE

DE

DK

ES

FR

GB

IT

SE

Nationaliteit vervoerder Bron: Kost envergelij king en kost enont w ikkelingen voor het beroepsgoederenvervoer over de weg in Europa ( Peildat um 1- 7- 2008 en ram ing 2009) , NEA

Go e d e r e n v e r v o e r sp o o r De k ost en v oor h et sp oor v er v oer in 2 0 0 4 zij n b ep aald aan d e h an d v an h et v er gelij k in gsk ader m odalit eit en ( VKM) . Voor een gem iddelde t r ein r eis in Eu r opa zij n w e u it gegaan v an de k ost en v oor een elek t r isch e t r ein . Tabel 3 . 5 t oon t de k ost en per u u r en per k ilom et er v oor h et spoor v er v oer per v er sch ij n in gsv or m en p er r ich t in g ( n at ion aal/ in t er n at ion aal) .

Pagina 108 van 118


Sp oor v er v oer



p er v t g )


p er v t g )







Ko st e n sp o o r v e r v o e r p e r v e r sch i j n i n g sv o r m 2 0 0 4 Gem id d eld e v ast e k ost en

Ta be l 3 .5


273,08

3,96

2,14

522

522

0


202,69

4,06

1,92

522

522

0


311,28

4,16

1,49

6412,5

6412,5

0

227,8

4,17

1,35

6412,5

6412,5

0


313,13

2,99

1,72

4197,6

4197,6

0


229,41

4,13

1,6

4197,6

4197,6

0


318,97

3,17

2,78

3900

3900

0


319,02

4,85

3,12

3900

3900

0



Net als b ij h et w eg v er v oer zij n b ov en st aan de k ost en per v oer t u ig ( per t r ein ) . Om d e p r ij s p er t on t e b ep alen is g ebr u ik g em aak t v an h et g em id d eld laad v er m og en v an een t r ein , de beladin gsgr aad en h et per cen t age beladen r it t en . Tabel 3 . 6 t oon t d e w aar d en d ie h ier v oor zij n geh an t eer d.

Pagina 109 van 118


Ta be l 3 .6

Aa n t a l t o n p e r t r e i n

Gem aan t al Gem LVM

Belad in g s-

Aan d eel

t on

Sp oor v er v oer

( t on )

g r aad

b elad en r it t en

p er v oer t u ig


1010

0,9

0,9

818,1


1010

0,9

0,9

818,1


710

0,75

0,7

372,75


710

0,75

0,7

372,75


1050

0,97

0,52

529,62


1050

0,97

0,52

529,62


1950

1

0,5

975


1950

1

0,5

975


Naast d e k ost en d ie in h et VKM zij n opgen om en is er n og een belan gr ij k e k ost en p ost in h et g oed er en sp oor v er v oer die is opgen om en . Om gebr u ik t e m ogen m ak en v an h et sp oor d ien en er ‘r ail- access’ k ost en b et aald t e w or den aan d e b eh eer der v an h et sp oor . Deze t ar iev en zij n p er lan d v er sch illen d en b et r ef f en een pr ij s per t r ein k ilom et er . On der st aan de t ab el t oon t d eze t ar iev en . Ta be l 3 .7

R a i l a cce ss k o st e n p e r t r e i n k i l o m e t e r i n e u r o

Lan d

2004

2008

Du i t sl an d

2,5

2,8

Bel g i ë

1,4

1,7

Ned er l an d

0,6

1,7

Fr an k r i j k

0,9

1,3

Br on : ec. eu r op a. eu / t r an sp or t / r ail/ r b / d oc/ r ep or t - t r ack - access- ch ar g es- t f . p d f

Voor d e m eest e r elat ies geld t d at d e af st an d en en r eist ij den in 2 0 0 4 en 2 0 0 8 g elij k zij n , b eh alv e v oor de r elat ies d ie geb r u ik m ak en v an d e Bet u w er ou t e. I n 2 0 0 8 w as d e Bet u w er ou t e al in geb r u ik gen om en en om h et ef f ect h ier v an in zich t elij k t e m ak en is d e Bet u w er ou t e h an d m at ig in h et sp oor n et w er k v an TRANS- TOOLS in g eb r ach t v oor h et j aar 2 0 0 8 .

Pagina 110 van 118


Om d e k ost en on t w ik k elin g t u ssen 2 0 0 4 en 2 0 0 8 af t e leid en is g ek ek en n aar d e w eb sit es v an t r act ieaan b ied er s en een eig en NEA st u d ie n aar d e sp oor k ost en 6 . Hier u it is af geleid d at d e k ost en v an h et sp oor v er v oer g est eg en zij n m et 8 % t u ssen 2 0 0 4 en 2 0 0 8 . Hier b ij is v er on d er st eld d at d e g em id d eld e b elad in g sg r aad g elij k is geblev en door de j ar en h een . Go e d e r e n v e r v o e r b i n n e n v a a r t De k ost en v oor d e b in n en v aar t in 2 0 0 4 zij n b ep aald aan d e h an d v an h et v er gelij k in g sk ad er m od alit eit en ( VKM) . Voor een gem id d elde r eis in Eu r op a zij n w e u it g eg aan v an d e k ost en v oor een Rij n - Her n e sch ip . Tab el 3 . 8 t oon t d e k ost en per u u r en per k ilom et er v oor h et v er v oer per bin n en v aar t per v er sch ij n in gsv or m en p er r ich t in g ( n at ion aal/ in t er n at ion aal) .



p er v t g )


p er v t g )




Bin n en v aar t




Ko st e n v e r v o e r b i n n e n v a a r t p e r v e r sch i j n i n g sv o r m 2 0 0 4 Gem id d eld e v ast e k ost en

Ta be l 3 .8


102,82

0,19

3,45

387,72

387,72

616,93


105,47

0,22

4,07

406,51

406,51

632,84


81,74

0,34

2,93

533,23

818,02

1947,05


83,19

0,39

3,45

545,01

836,41

1981,94


122,1

0,49

3,11

498,26

750,68

1235,97

123,49

0,57

3,64

507,02

763,86

1225,26


80,86

0,34

2,89

469,98

724,84

1925,53


81,74

0,39

3,38

476,86

735,81

1946,91



Ook

v oor

de

b in n en v aar t

g eld t

d at

de

k ost en

u it

h et

Ver gelij k in g sk ad er

m odalit eit en bet r ek k in g h ebben op de k ost en v oor een geh eel sch ip. De k ost en per t on zij n b er ek en d d oor d e k ost en v oor h et sch ip t e d elen d oor d e g em id d eld e b elad in g sg r aad , h et laad v er m ogen en h et per cen t ag e b elad en r it t en . Deze w aar d en zij n op g en om en in Tab el 3 . 9 en zij n ook af k om st ig u it h et VKM.

6

Kost en spoorverv oer op een aant al corridors, NEA, 2008.

Pagina 111 van 118


De k ost en 2 0 0 4 zij n zoals b esch r ev en g eb aseer d op h et VKM 2 0 0 4 . Om d e k ost en n aar h et n iv eau v an 2 0 0 8 t e b r en g en is g eb r u ik g em aak t v an k ost en on t w ik k elin g en w elk e NEA besch ik baar h eef t . Deze k ost en on t w ik k elin g w or d t j aar lij k s b ij g eh ou d en v oor v er sch illen d e t y pe sch epen en v er sch illen de k ost en p ost en . Op b asis v an d eze on t w ik k elin g is Tabel 3 . 8 op g eh oog d n aar h et n iv eau v an 2 0 0 8 . Hier b ij is g eb r u ik g em aak t v an d e on t w ik k elin g v an een m ot or v r ach t sch ip m et als v aar g eb ied de Rij n in d e con t in u v aar t . Ta be l 3 .9

Ge m i d d e l d a a n t a l t o n p e r sch i p

Gem aan t al Gem LVM

Belad in g s-

Aan d eel

t on

( t on )

g r aad

b elad en r it t en

p er v oer t u ig


1584

0,334

0,53

280,4


1623

0,378

0,773

474,23


1498

0,696

0,53

552,58


1521

0,695

0,773

817,13


1473

0,757

0,53

590,98


1499

0,81

0,773

938,57


1472

0,905

0,53

706,04


1491

0,879

0,773

1013,1

Bin n en v aar t


532.848

191.422

46.970

893.277

2008

389.258

613.983

369.002

55.543

1.003.240

1,08

1,15

1,93

1,18

1,12

Fact or

Vast e k ost en

360.429

On d er h ou d

Br an d st of

2004

Rep ar at ie en

Ar b eid

in clu sief ar b eid

Ko st e n o n t w i k k e l i n g 2 0 0 4 - 2 0 0 8 Vast e k ost en

Ta be l 3 .1 0

Br on : NEA

Pagina 112 van 118


B3 .2

Kost e n pe r son e n ve r voe r

De af st an den en r eist ij den v oor h et

per son en v er v oer per au t o en t r ein per

h er k om st - b est em m in g sr elat ie zij n b epaald aan d e h an d v an d e TRANS- TOOLS n et w er k en en h et NRM Ran d st ad zoals b esch r ev en in d e v oor g aan d e p ar ag r aaf . Aan d e h an d v an d eze af st an d en en r eist ij d en zij n d e k ost en b ep aald v oor h et v er v oer m et de v er sch illen de m odalit eit en . De k ost en v an h et per son en v er v oer ov er de w eg zij n g edef in ieer d als “ ou t of pock et ” k ost en . Voor h et t r ein v er v oer w or dt u it gegaan v an de k ost en v an een t r ein k aar t j e. I n d e v olg en d e p ar ag r af en w or dt h ier v er der op in gegaan . P e r so n e n v e r v o e r w e g De “ ou t of pock et k ost en ” v oor h et per son en w egv er v oer zij n af gest em d op de k ost en bar om et er . Deze is sam en gest eld u it de v olgen de k ost en post en : • •

( Nieu w ) w aar d e

•

Br an dst of

•

Ban d en

•

Ver zek er in g( en )

•

Af sch r ij v in g

•

Var iab el on d er h ou d

•

Vast on der h oed Mot or r ij t u ig en ( MR) belast in g

I n de k ost en bar om et er zij n bov en st aan de k ost en per t y p e au t o b ij elk aar opg et eld en v er v olgen s gedeeld door h et gem iddeld k ilom et r ag e p er j aar v oor d at t y pe au t o. Op d eze m an ier is een pr ij s per k ilom et er bep aald . Voor h et j aar zij n w e bin n en dit p r oj ect u it g egaan v an een m id d en k lasser b en zin eau t o, p r iv é b ezit , t u ssen 3 - 5 j aar ou d m et een g ew ich t t u ssen 1 1 5 0 - 1 3 5 0 k g . De k ost en p er g er ed en k ilom et er k om en h ier m ee u

. 3 3 0 3 p er k ilom et er in 2 0 0 4 .

Voor h et per son en v er v oer is g een r ek en in g geh ou d en m et t olk ost en . Bu it en d e t olw egen in Fr an k r ij k is er in de ov er ige lan den slech t s zeer beper k t spr ak e v an t olk ost en in h et p er son en v er k eer . Daar n aast is h et m oeilij k v ast t e st ellen w elk d eel v an h et v er k eer geb r u ik m aak t v an d e t olw eg 7 . Net als v oor h et g oeder en v er v oer ov er d e w eg is er ook bij h et per son en v er v oer r ek en in g g eh ou d en m et con g est ie. De ou t - of - p ock et k ost en h eb b en ech t er allen bet r ek k in g op de af st an d en n iet op de t ij d. Om t och k ost en t e h an gen aan de ex t r a r eist ij d is de Valu e of Tim e t oegepast op h et per son en v er v oer ov er de w eg. Om d u b b elt ellin g en t e v oor k om en is d eze Valu e of Tim e alleen b er ek en d ov er de addit ion ele r eist ij d t en gev olge v an con gest ie. Tabel 3 . 1 1 geef t de Valu e of Tim e v oor d e v er sch illen d e lan d en in 2 0 0 4 en 2 0 0 8 .

7 Een oplossing zou kunnen zij n om m et afst andsklassen t e w erk en waar in het per cent age dat gebr uik m aakt van de t olweg st ij gt m et de afst and.

Pagina 113 van 118


Voor Neder lan d zij n er m eer gedet ailleer d e VOT’s b esch ik b aar p er r eism ot ief , m aar dit is n iet besch ik baar v oor an der e lan den . Daar om is h et n iet zin v ol om dit on der sch eid t oe t e v oegen . T a b e l 3 . 1 1 V a l u e o f T i m e w e g v e r v o e r p e r so n e n i n e u r o p e r u u r

2004

2008

Ned er l an d

9,49

9,72

Du i t sl an d

9,82

10,05

Fr an k r i j k

13,37

13,70

9,36

9,59

Bel g i ë

Br on : HEATCO

Uit g an g sp u n t is d e k ost en b ar om et er 2 0 0 4 . Deze k ost en h eb b en b et r ek k in g op Ned er lan d ( 0 . 3 3 0 3 eu r o/ k m ) . De k ost en p er k ilom et er v oor de ov er ige lan den zij n b ep aald d oor g ebr u ik t e m ak en v an TREMOVE 2 0 0 5 . De v er h ou d in g t u ssen d ie lan d en d ie in TREMOVE zit v oor 2 0 0 5 is t oeg ep ast op d e k ost en bar om et er 2 0 0 4 . Om d e k ost en p er k ilom et er in 2 0 0 8 t e bepalen is g eb r u ik g em aak t v an Eu r ost at . Eu r ost at

p u b liceer t

j aar lij k s

een

in d ex

v oor

de

on t w ik k elin g

v an

h et

p er son en v er v oer ov er de w eg . On d er st aan d e t ab el g eef t d e cij f er s w eer w elk e gebr u ik t zij n . De k ost en in Lu x em bu r g zij n h et h oogst per k ilom et er , de r eden h ier v oor is de r elat ief h og e aan sch af w aar d e v an n ieu w e au t o’s in Lu x em b u r g . Ta be l 3 .1 2

Ko st e n p e r so n e n v e r k e e r w e g ( e u r o / k m )

NL

DE

BE

FR

LU

0,35

0,43

0,35

0,36

0,44

0 ,3 3 0 3

0 ,4 0 3 8

0 ,3 2 8 2

0 ,3 3 4 9

0 ,4 1 3 3

I n d ex Eu r ost at 2 0 0 4

97,85

98,2

98,19

98,89

96,94

I n d ex Eu r ost at 2 0 0 8

106,84

109

108,74

99,4

114,53

0 ,3 6 0 6

0 ,4 4 8 2

0 ,3 6 3 6

0 ,3 3 6 6

0 ,4 8 8 4

Eu r o/ k m 2 0 0 5 TREMOVE Eu r o / k m 2 0 0 4

Eu r o / k m 2 0 0 8

Bron: Kost enbarom et er, TREMOVE, Eurost at

Pagina 114 van 118


Pe r so n e n v e r v o e r sp o o r Voor h et t r ein v er v oer zij n d e v er sch illen de t ar ief m od ellen g eh an t eer d d ie g elden in d e v er sch illen d e lan d en . De ou t of p ock et k ost en , dit zij n de t ar ief k ost en , w or den g eb aseer d op d e af st an d en u it h et TRANS- TOOLS per son en sp oor n et w er k . Voor 2 0 0 4 en 2 0 0 8 w or dt h et zelf d e n et w er k geb r u ik t , w aar d oor d e r eist ij d en en af st an den iden t iek zij n in beide j ar en . De k ost en per k ilom et er per lan d zij n w el v er sch illen d v oor b eide j ar en . De t ar iev en v an h et per son en v er v oer per spoor zij n per lan d v er sch illen d. Aan de h an d v an d e h u id ig e t ar iev en d ie zij n t e v in d en op d e v er sch illen d e w eb sit es is h et p r ij sp eil v oor 2 0 1 0 b ep aald . Ver v olg en s zij n m et g r oeicij f er s w elk e in v er sch illen de br on n en ( Rov er , f in an cieel r ap p or t Deu t sch e Bah n ) w or den gep u b liceer d d e p r ij sn iv eau s v oor 2 0 0 8 en 2 0 0 4 bepaald. Voor Neder lan d is een gr oei v er on der st eld v an 4 , 1 5 % . Voor België en Lu x em bu r g is deze gr oei 2 0 % en v oor Fr an k r ij k en Du it slan d is d e g r oei t u ssen 2 0 0 4 en 2 0 0 8 v ast g est eld op 2 3 , 9 % . I n Fig u u r 3 . 3 zij n d e t ar iev en in d e lan d en Belg ië, Ned er lan d , Fr an k r ij k en Du it slan d w eer g eg ev en v oor 2 0 0 8 . Voor Lu x em bu r g is h et p r ij sp eil v an België g eh an t eer d . Fi g u u r 3 . 3 T r e i n t a r i e v e n 2 0 0 8 100 90 80 70

Euro

60 50 40 30 20 10 0 0

50 BE

100 NL

150

200 FR

250

300

350

DE

400

450

500

550

600

650

700 KM

Bron: Websit es van de nat ionale spoorvervoerders

Pagina 115 van 118


B4

Opge le ve r de be st a n de n B4 .1

N e de r la n d, D u it sla n d, Fr a n k r ij k , Be lgië , Lu x e m bu r g

Voor de lan den Neder lan d, Du it slan d, Fr an k r ij k , België en Lu x em bu r g zij n per m od alit eit d e r eist ij d en en af st an d en b er ek en d v oor h et j aar 2 0 0 4 . Aan d e h an d v an d eze r eist ij d en en af st an d en zij n d e d aar b ij b eh or en de k ost en b er ek en d v oor d e j ar en 2 0 0 4 en 2 0 0 8 . Hier b ij is on d er sch eid gem aak t t u ssen per son en v er v oer en goeder en v er v oer . De b est an den m et

bet r ek k in g t ot h et goeder en v er v oer h ebben h et

v olgen de

f or m aat : 1.

Her k om st NUTS n u m m er

2.

Her k om st NUTS3 code

3.

Best em m in g NUTS n u m m er

4.

Best em m in g NUTS3 cod e

5.

Jaar

6.

Besch r ij v in g m od alit eit

7.

Af st an d in k ilom et er

8.

Reist ij d in m in u t en ( f r eef low of in cl con g est ie)

9.

Kost en in eu r o per t on ( con t ain er )

1 0 . Kost en in eu r o per t on ( st u k goed) 1 1 . Kost en in eu r o per t on ( n at t e bu lk ) 1 2 . Kost en in eu r o p er t on ( d r og e b u lk ) De g elev er de b est an den m et d it f or m aat zij n d e v olg en d e: •

•

Kost en _ WEG_ goeder en _ con gest ie. dat

•

Kost en _ RAI L_ goeder en . dat

•

Kost en _ WEG_ goeder en _ f r eef low . dat Kost en _ I WW_ goeder en . dat

De b est an den m et

bet r ek k in g t ot

h et

per son en v er v oer h ebben h et

v olgen de

f or m aat : 1.


2.


3.


4.


5.

Jaar

6.

Besch r ij v in g m od alit eit

7.

Af st an d in k ilom et er

8.

Reist ij d in m in u t en ( f r eef low of in cl con g est ie)

9.

Kost en in eu r o per per soon

De g elev er de b est an den m et d it f or m aat zij n d e v olg en d e: •

•

•

Kost en _ WEG_ per son en _ con gest ie. dat Kost en _ WEG_ per son en _ f r eef low . dat Kost en _ RAI L_ per son en . dat

Pagina 116 van 118


B4 .2 Tot a a l Eu r opa Voor alle NUTS3 - NUTS3 r elat ies zij n de af st an den en r eist ij den bepaald. Voor deze r elat ies zij n geen k ost en ber ek en d en ook is er geen r ek en in g geh ou den m et con g est ie. Deze b est an d en h eb b en allen h et v olg en d e f or m aat : 1.


2.


3.


4.


5.

Tij d in m in u t en

6.

Af st an d in m et er

De g elev er de b est an den m et d it f or m aat zij n d e v olg en d e: •

•

Af st an den _ Tij den _ w eg_ TOTAL_ p er son en _ f r eef low . d at

•

Af st an d en _ Tij d en _ RAI L_ TOTAL_ g oed er en _ 2 0 0 8 . d at

•

Af st an den _ Tij den _ w eg_ TOTAL_ g oed er en _ f r eef low . d at

•

Af st an d en _ Tij d en _ RAI L_ TOTAL_ g oed er en _ 2 0 0 4 . d at Af st an den _ Tij den _ I WW_ TOTAL. dat

Pagina 117 van 118


Colofon

Dit is een uit gave van het Minist erie van I nfrast ruct uur en Milieu j uli 2011 Kennisinst it uut voor Mobilit eit sbeleid ( KiM) KiM- 11- A05 Aut eurs: Pauline Wort elboer- van Donselaar Hugo Gordij n Jan Francke Johan Visser Bij lage B: NEA, A.Burgess en M. de Gier Vorm geving en opm aak: I enM Opm aak figuren en grafieken: I enM I SBN: 978- 90- 8902- 089- 5 Kennisinst it uut voor Mobilit eit sbeleid ( KiM) Post bus 20901 2500 EX Den Haag Telefoon Fax Websit e E- m ail

: 070 351 1965 : 070 351 7576 : www.kim net .nl : info@kim net .nl

Publicat ies van het KiM zij n aan t e vragen bij het KiM ( via kim publicat ies@m invenw.nl) of als PDF t e downloaden van onze websit e www.kim net .nl. U kunt nat uurlij k ook alt ij d cont act opnem en m et één van onze m edewerkers. Delen uit deze publicat ie m ogen worden overgenom en onder verm elding van het KiM als bron.

Pagina 118 van 118

Dit is een publicatie van het

Ministerie van Infrastructuur en Milieu Postbus 20901 | 2500 ex Den Haag www.rijksoverheid.nl/ienm www.kimnet.nl ISBN: 978-90-8902-089-5 Juli 2011 | KiM-11-A05

Indicatoren landzijdige bereikbaarheid mainports

Recommend Documents