| I
INHOUD
INDELING DER HOOFDSTUKKEN
Hoofdstuk 1 Neurobiologische en psychofarmacologische basiskennis Marc Van den Berghe, Vincent Seutin & Jacqueline Scuvée-Moreau Hoofdstuk 2 Schizofrenie en andere psychotische stoornissen Joseph Peuskens & Jean-Marie Maloteaux
1
45
Hoofdstuk 3 Stemmingsstoornissen Michel Dierick, Hugo D'haenen & William Pitchot
163
Hoofdstuk 4 Angststoornissen Bernard Sabbe & Marc Ansseau
237
Hoofdstuk 5 Aan middelen gebonden stoornissen Stan Ansoms & Paul Verbanck
283
Hoofdstuk 6 Slaap- en waakstoornissen Bart Leroy & Paul Linkowski
319
Hoofdstuk 7 Impulsiviteit, agressiviteit en parafilieën Paul Cosyns, Francisca van Hunsel & Alexandre Dailliet
339
Hoofdstuk 8 Somatoforme, nagebootste, en dissociatieve stoornissen Boudewijn Van Houdenhove
363
Hoofdstuk 9 Eetstoornissen Yves Simon
379
Hoofdstuk 10 Psychofarmaca tijdens de zwangerschap en lactatie Koen Demyttenaere & Andy De Witte
393
Naamloos-4
1
3-12-03, 16:29
II |
INHOUD
Hoofdstuk 11 Psychofarmaca en seksueel functioneren Koen Demyttenaere & Andy De Witte
413
Hoofdstuk 12 Persoonlijkheidsstoornissen Hugo D’haenen, Michel Dierick & Marc Ansseau
423
Hoofdstuk 13 Aanpassingsstoornissen Hugo D’haenen & Marc Ansseau
435
Hoofdstuk 14 Psychofarmaca in kinder- en jeugdpsychiatrie Marina Danckaerts & Jocelyne Appelboom
447
Hoofdstuk 15 Psychofarmaca in de gerontopsychiatrie Michel Malfroid & Christian Gilles
483
Hoofdstuk 16 Urgentiepsychiatrie Cornelis van Heeringen & Michel Dierick
505
Hoofdstuk 17 Psychofarmaca bij mentale handicap Jan Croonenberghs & Henri Szliwowski
525
Hoofdstuk 18 Relatie farmacotherapie/psychotherapie Marc Hebbrecht & Arlette Seghers
559
Hoofdstuk 19 Economische evaluatie bij mentale stoornissen Diana De Graeve & Xavier Kurz
573
Hoofdstuk 20 Ethische en wetenschappelijke uitdagingen van placebocontrole armen in klinische studies Peter Paul De Deyn & Dominique Pardoen Hoofdstuk 21 Farmacokinetiek Johan Reyntens & Fernand Mathot
Naamloos-4
2
593
611
3-12-03, 16:29
INHOUD
| III
INHOUD
Indeling der hoofdstukken Inhoud Redactioneel Woord vooraf
I III XXIII XXV
Hoofdstuk 1 Neurobiologische en psychofarmacologische basiskennis Marc Van den Berghe, Vincent Seutin & Jacqueline Scuvée-Moreau I
Neurobiologie: essentiële gegevens Inleiding I.1 Het neuron I.1.1 Bouw en functie van de neuronen I.1.2 De actiepotentiaal I.1.3 De synaptische potentialen I.2 De synaps I.3 Neurotransmitterreceptoren en receptormechanismen I.3.1 Inwerking van geneesmiddelen op de receptoren I.4 Neurotransmitters in het CZS I.4.1 De cathecholaminen: noradrenaline en dopamine I.4.2 Serotonine I.4.3 Het inhiberende aminozuur: GABA I.4.4 Het excitatorische aminozuur: glutaminezuur (glutamaat) I.4.5 Acetylcholine (ACH)
II Farmacokinetiek Inleiding II.1 Toediening en absorptie II.2 Verdeling (distributie) II.2.1 Lichaamscompartimenten II.2.2 Verdelingsvolume II.2.3 Eiwitbinding II.2.4 De bloed-hersenbarrière
Naamloos-4
3
1
3 3 3 3 5 6 6 10 14 16 16 19 22 22 23 27 27 28 30 30 30 31 31
3-12-03, 16:29
IV |
INHOUD
II.3
Biotransformatie II.3.1 Het hydrofiliseringsproces II.3.2 Het oxydatief metabolisme in de lever II.3.2.1 Het mono-oxygenase systeem via de cytochroom-P450-enzymen II.3.2.2 Andere oxiderende enzymen II.4 Excretie II.4.1 Uitscheiding via de nier II.4.2 Uitscheiding via de darm II.5 Farmacokinetische parameters van klinisch belang II.5.1 De plasmaconcentratie-tijdcurve (na eenmalige toediening) II.5.2 De biologische beschikbaarheid II.5.3 Plasmaconcentratie-tijdcurve na herhaalde toediening Referenties I Neurobiologie II Farmacokinetiek
Hoofdstuk 2 Schizofrenie en andere psychotische stoornissen Joseph Peuskens & Jean-Marie Maloteaux I
Inleiding I.1 Schizofrenie I.1.1 Diagnose I.1.2 Subtypen I.1.3 Symptoomdimensies I.1.4 Verloop en prognose I.1.5 Prevalentie-incidentie I.1.6 Etiopathogenese I.1.7 Behandeling I.2 Differentiële diagnose
4
33 36 36 36 38 39 39 39 41 43 43 43
45
47 47 48 50 51 52 53 53 55 58
II Typen antipsychotica II.1 Klassieke antipsychotica of neuroleptica II.1.1 Fenothiazinen II.1.2 Thioxanthenen II.1.3 Difenylbutylpiperidinen
Naamloos-4
33 33 33
60 61 62 64 65
3-12-03, 16:29
INHOUD
II.2 II.3
II.1.4 Butyrofenonen II.1.5 Benzamiden II.1.6 Andere Langwerkende en “depot” neuroleptica Nieuwe antipsychotica
| V
65 67 68 70 71
III Werkingsmechanismen van antipsychotica III.1 Het dopamine systeem III.1.1 Dopaminerge banen III.1.2 Dopamine-receptoren III.2 Effecten van antipsychotica op dopaminerge systeem III.3 Nieuwe perspectieven III.4 Receptorprofiel III.5 Farmacokinetiek III.6 Interacties
88 88 88 89 90 93 95 100 101
IV Antipsychotische therapie IV.1 Klinische effecten IV.2 Acute behandeling IV.3 Stabilisatiefase IV.4 Onderhoudsbehandeling IV.5 Alternatieven voor continue onderhoudsbehandeling IV.6 Therapieresistentie
103 103 105 111 111 118 118
V Neveneffecten V.1 Motorische neveneffecten V.2 Behandeling van acute extrapiramidale symptomen V.3 Motorische neveneffecten bij langdurige behandeling V.4 Het maligne neuroleptisch syndroom V.5 Cardiovasculaire neveneffecten V.6 Gastrointestinale neveneffecten V.7 Urogenitale neveneffecten V.8 Hormonale en metabole neveneffecten V.9 Dermatologische neveneffecten V.10 Oftalmologische neveneffecten V.11 Hematologische neveneffecten V.12 Andere neveneffecten Referenties
124 124 128 130 135 137 138 139 139 142 142 143 144 145
Naamloos-4
5
3-12-03, 16:29
VI |
INHOUD
Hoofdstuk 3 Stemmingsstoornissen Michel Dierick, Hugo D'haenen & William Pitchot
163
I Inleiding 165 II Depressieve stoornissen of mono- of unipolaire depressies 166 II.1 Diagnostiek 166 II.2 Epidemiologie 167 II.3 Antidepressiva: een overzicht 169 II.3.1 Inleiding 169 II.3.2 De tricyclische antidepressiva (TCA) 170 II.3.2.1 Soorten en doseringen 170 II.3.2.2 Farmacologisch en klinisch werkingsmechanisme 171 II.3.2.3 Bijwerkingen en contra-indicaties 172 II.3.2.4 TCA-intoxicatie 173 II.3.2.5 Farmacologische interacties 174 II.3.2.6 Plasmaspiegel van TCA 175 II.3.3 De monoamineoxidase-inhibitoren (MAO-I) 176 II.3.4 Tweede generatie antidepressiva 180 II.3.5 SSRI: Selectieve Serotonine Reuptake Inhibitoren 182 II.3.6 Andere klassen antidepressiva 188 II.3.6.1 RIMA: reversibele inhibitoren van het monoamineoxidase A 188 II.3.6.2 SNRI: serotonine en noradrenaline reuptake remmende inhibitoren 188 II.3.6.3 NaSSA: noradrenerge en specifiek serotonerge antidepressiva 190 II.3.6.4 SARI: serotonine antagonisten en reuptake inhibitoren 190 II.3.6.5 N(A)RI: noradrenaline reuptake inhibitoren 191 II.3.6.6 NDRI: noradrenaline en dopamine reuptake inhibitoren 191 II.3.6.7 St.-Janskruid 192 II.4.1 Duur van een antidepressieve behandeling 193 II.4.2 Welk antidepressivum gebruiken in functie van het klinisch depressieve beeld ? 195 II.4.3 Praktische richtlijnen 197 II.5 Behandeling van de therapieresistente depressie 200 II.5.l Factoren geassocieerd met therapieresistentie 200
Naamloos-4
6
3-12-03, 16:29
INHOUD
II.5.2
II.6
Behandelingstrategieën bij therapieresistente depressies II.5.2.1 Augmentatiestrategieën II.5.2.2 Combinatiestrategieën Algoritmen
| VII
202 202 205 207
III Bipolaire stoornissen III.1 Inleiding III.2 Geneesmiddelen III.2.1 Lithium (Camcolit®, Maniprex®, Priadel®) III.2.2 Anti-epileptica III.2.2.1 Carbamazepine (Tegretol®) III.2.2.2 Valproaat III.2.2.3 Lamotrigine (Lamictal®) III.2.2.4 Gabapentine (Neurontin®) III.2.2.5 Tiagabine (Gabitril®) III.2.2.6 Topiramaat (Topamax®) III.2.3 Klassieke neuroleptica en atypische antipsychotica III.2.4 Benzodiazepines III.2.5 Calciumantagonisten III.3 Behandelingsstrategieën III.3.1 Behandeling van stemmingsepisodes III.3.1.1 Acute manische / gemengde episode III.3.1.2 Bipolair depressieve episode III.3.2 Profylactische behandeling Referenties
214 214 215 215 218 218 219 220 221 222 222 223 223 223 224 224 224 228 229 231
Hoofdstuk 4 Angststoornissen Bernard Sabbe & Marc Ansseau
237
Inleiding I Paniekstoornis I.1 Diagnose I.2 Epidemiologie I.3 Principes van de behandeling I.4 Farmacotherapie I.4.1 Selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI’s) I.4.2 Tricyclische antidepressiva
239 240 240 240 241 241 241 242
Naamloos-4
7
3-12-03, 16:29
VIII |
I.5
Naamloos-4
INHOUD
I.4.3 Benzodiazepines I.4.4 Andere farmacologische behandelingen Richtlijnen en beslisboom
243 243 244
II Specifieke fobie II.1 Diagnose II.2 Epidemiologie II.3 Principes van de behandeling II.4 Farmacotherapie
246 246 246 246 247
III Sociale fobie III.1 Diagnose III.2 Epidemiologie III.3 Principes van de behandeling III.4 Farmacologische behandeling III.4.1 Monoamineoxidaseremmers (MAOI’s) III.4.2 Selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI’s) III.4.3 Bètablokkers III.4.4 Benzodiazepines III.4.5 Andere farmacologische middelen III.5 Richtlijnen en beslisboom
247 247 248 248 249 249 249 250 250 250 250
IV Obsessieve-compulsieve stoornis IV.1 Diagnose IV.2 Epidemiologie IV.3 Principes van de behandeling IV.4 Farmacologische behandeling IV.4.1 Clomipramine (Anafranil®) IV.4.2 SSRI’s IV.4.3 Andere antidepressiva IV.4.4 Anxiolytica en antipsychotica IV.4.5 Toekomstige behandeling IV.5 Richtlijnen en beslisboom IV.6 Farmacologische strategieën voor therapieresistente patiënten
252 252 252 253 253 253 254 255 255 256 256 257
V Posttraumatische stress-stoornis V.1 Diagnose V.2 Epidemiologie V.3 Principes van de behandeling V.4 Farmacotherapie
258 258 259 259 259
8
3-12-03, 16:29
INHOUD
V.5
V.4.1 SSRI’s V.4.2 Andere antidepressiva V.4.3 Andere farmacologische behandelingen Richtlijnen en beslisboom
| IX
259 260 260 260
VI Acute stress-stoornis VI.1 Diagnose VI.2 Epidemiologie VI.3 Principes van de behandeling VI.4 Farmacotherapie
261 261 262 262 262
VII Gegeneraliseerde angststoornis VII.1 Diagnose VII.2 Epidemiologie VII.3 Principes van de behandeling VII.4 Farmacologische behandeling VII.4.1 Benzodiazepines VII.4.1.1 Voordelen VII.4.1.2 Nadelen VII.4.1.3 Werkingsmechanisme VII.4.1.4 Klinisch profiel VII.4.1.5 Richtlijnen voor gebruik VII.4.2 Antidepressiva VII.4.3 Buspiron (Buspar®) VII.4.4 Andere anxiolytica VII.4.5 Toekomstige behandelingen VII.5 Richtlijnen en beslisboom Referenties
262 262 263 263 264 264 264 265 269 272 272 274 275 275 276 276 278
Hoofdstuk 5 Aan middelen gebonden stoornissen Stan Ansoms & Paul Verbanck
283
I
Naamloos-4
Inleiding I.1 Positieve versterking door drugs – de biologische basis I.2 Het ontstaan van de afhankelijkheid I.3 Tolerantie, sensibilisering en farmacodependentie I.4 Individuele kwetsbaarheid voor drugmisbruik
9
3-12-03, 16:29
285 286 287 288 289
X |
INHOUD
II Eigenschappen van de belangrijkste middelen die aanleiding kunnen geven tot afhankelijkheid II.1 Ethanol II.1.1 Farmacologie II.1.1.1 Biochemie II.1.1.2 Farmacokinetiek II.1.2 Farmacodynamie II.1.3 Karakteristieken van intoxicatie II.1.4 Behandeling II.1.4.1 Inleiding II.1.4.2 Behandelingsstrategieën II.1.4.3 Farmacotherapie van alcoholisme II.2 Benzodiazepines II.2.1 Farmacologie II.2.2 Klinische problemen II.2.2.1 Intoxicatie II.2.2.2 Afhankelijkheid en onthouding II.2.2.3 Stoornissen geïnduceerd door benzodiazepines II.3 De opiaten II.3.1 Farmacologie II.3.1.1 Voorstelling van de opiaten II.3.1.2 Werking II.3.2 Karakteristieken van de intoxicatie II.3.3 Behandelingsmodaliteiten II.3.3.1 Inleiding II.3.3.2 Substitutietechnieken II.3.3.3 Ontwenningstechnieken II.4 De psychostimulantia (psychoanaleptica) II.4.1 Cocaïne II.4.1.1 Farmacokinetiek II.4.1.2 Farmacologische effecten II.4.1.3 Werking II.4.1.4 Toxiciteit II.4.1.5 Herhaalde toediening, tolerantie en afhankelijkheid II.4.1.6 Interactie met andere drugs II.5 Amfetamine II.6 De psychedelica (hallucinogenen) II.6.1 LSD II.6.1.1 Werking
Naamloos-4
10
3-12-03, 16:29
290 290 290 290 290 291 292 292 292 293 294 296 296 297 297 297 298 298 298 298 299 300 301 301 301 302 303 303 303 304 304 305 305 306 307 307 307 308
INHOUD
II.6.2 II.6.3
Tabak II.7.1 II.7.2 II.7.3 II.7.4 II.7.5 II.7.6 Referenties
II.6.1.2 Toxiciteit, tolerantie en afhankelijkheid MDMA (ecstasy) Cannabis (marihuana) II.6.3.1 Farmacokinetiek II.6.3.2 Farmacologische effecten II.6.3.3 Werking II.6.3.4 Tolerantie en afhankelijkheid
II.7
Farmacologie van nicotine Gedragsbeïnvloedende effecten van nicotine Tolerantie en afhankelijkheid Andere eigenschappen Acute intoxicatie Behandeling van tabakafhankelijkheid
| XI
308 309 310 310 311 312 312 313 313 313 313 314 314 314 316
Hoofdstuk 6 Slaap- en waakstoornissen Bart Leroy & Paul Linkowski
319
Inleiding I Slapeloosheid II Parasomnieën III Stoornissen van het waken III.1 Slaperigheid III.2 Narcolepsie III.2.1 Behandeling van narcolepsie III.2.2 Behandeling met amfetamines III.2.3 Behandeling met de alfa-1 adrenerge agonisten III.2.4 Behandeling van kataplexie III.3 Idiopatische hypersomnolentie Referenties
321 321 332 333 333 333 334 334 335 335 335 337
Naamloos-4
11
3-12-03, 16:29
XII |
INHOUD
Hoofdstuk 7 Impulsiviteit, agressiviteit en parafilieën Paul Cosyns, Francisca van Hunsel & Alexandre Dailliet
Naamloos-4
339
I Inleiding II Farmacologische behandeling van agressiviteit en impulsiviteit II.1 Kortetermijnbehandelingen II.2 Langetermijnbehandelingen II.2.1 Neuroleptica II.2.2 Selectieve inhibitoren van serotonineheropname (SSRI) II.2.3 Buspiron II.2.4 Bètablokkers II.2.5 Lithium II.2.6 Anti-epileptica II.2.7 Naltrexone II.2.8 Adrenergische alfa 2A agonisten II.2.9 Psychostimulantia
344 344 345 345 345 346 346 347 347 347 347 348
III Parafilieën III.1 Epidemiologie III.2 Farmacotherapie III.2.1 Hormonale behandeling III.2.1.1 Achtergronden III.2.1.2 Hormonale preparaten III.2.2 Psychofarmaca III.2.2.1 Achtergronden III.2.2.2 Serotonerge psychofarmaca III.3 Andere psychofarmaca III.4 Naar een algoritme toe III.5 Conclusie Referenties
349 349 349 349 349 351 355 355 356 358 358 359 360
12
3-12-03, 16:29
341
INHOUD
| XIII
Hoofdstuk 8 Somatoforme, nagebootste, en dissociatieve stoornissen Boudewijn Van Houdenhove
363
Inleiding I Somatoforme Stoornissen I.1 Chronische pijnstoornis I.1.1 DSM-IV definitie I.1.2 Wetenschappelijke inzichten I.1.3 Klinische richtlijnen I.2 Somatisatiestoornis I.2.1 DSM-IV definitie I.2.2 Wetenschappelijke inzichten I.2.3 Klinische richtlijnen I.3 Hypochondrie I.3.1 DSM-IV definitie I.3.2 Wetenschappelijke inzichten I.3.3 Klinische richtlijnen I.4 Stoornis in de lichaamsbeleving (dysmorfofobie) I.4.1 DSM-IV definitie I.4.2 Wetenschappelijke inzichten I.4.3 Klinische richtlijnen I.5 Conversiestoornis I.5.1 DSM-IV diagnose I.5.2 Wetenschappelijke inzichten I.5.3 Klinische richtlijnen I.6 Ongedifferentieerde somatoforme stoornis I.6.1 DSM-IV definitie I.6.2 Wetenschappelijke inzichten I.6.3 Klinische richtlijnen
365 365 366 366 366 367 368 368 368 369 369 369 369 370 370 370 371 371 371 371 371 372 372 372 372 373
II Nagebootste Stoornissen II.1 DSM-IV definitie II.2 Wetenschappelijke inzichten II.3 Klinische richtlijnen
373 373 373 374
III Dissociatieve Stoornissen III.1 DSM IV definitie III.2 Wetenschappelijke inzichten III.3 Klinische richtlijnen Referenties
374 374 374 375 376
Naamloos-4
13
3-12-03, 16:29
XIV |
INHOUD
Hoofdstuk 9 Eetstoornissen Yves Simon
379
I Epidemiologie en diagnose II Basisprincipes voor de behandeling II.1 Psychofarmacologische behandelingen
381 382 383
III Anorexia nervosa III.1 Herstel van een evenwichtig voedingspatroon III.2 De eetluststimulatoren III.3 Farmacologische behandeling van de psychopathologie III.3.1 De neuroleptica III.3.2 Antidepressiva III.3.3 De anxiolytica III.3.4 Pro-kinetische middelen III.3.5 Geneesmiddelen met werking op de minerale botdensiteit
384 384 385 385 385 386 386 387
IV Boulimia nervosa IV.1 De antidepressiva IV.2 Humeurstabilisatoren IV.3 Anxiolytica IV.4 Opiaatantagonisten Referenties
388 388 389 389 390 391
Hoofdstuk 10 Psychofarmaca tijdens de zwangerschap en lactatie Koen Demyttenaere & Andy De Witte
393
I Inleiding II Aandachtspunten tijdens de zwangerschap III Indicaties voor een psychofarmacologische behandeling tijdens het postpartum IV Voordelen van het geven van borstvoeding V Effecten van de verschillende klassen van psychofarmaca op de foetus en neonatus V.1 Antipsychotica
Naamloos-4
14
3-12-03, 16:29
387
395 395 396 397 398 398
INHOUD
V.2
V.3
V.4
V.1.1 Teratogene effecten V.1.2 Perinatale effecten V.1.3 Toxiciteit voor de neuropsychologische ontwikkeling V.1.4 Effecten op de lactatie Antidepressiva V.2.1 Teratogene effecten V.2.2 Neonatale effecten V.2.3 Toxiciteit voor de neuropsychologische ontwikkeling V.2.4 Effecten op de lactatie Stemmingsstabilisatoren V.3.1 Teratogene effecten V.3.2 Neonatale effecten V.3.3 Toxiciteit voor de neuropsychologische ontwikkeling V.3.4 Effecten op de lactatie Anxiolytica V.4.1 Teratogene effecten V.4.2 Neonatale effecten V.4.3 Toxiciteit voor de neuropsychologische ontwikkeling V.4.4 Effecten op de lactatie
| XV
398 399 399 400 401 401 402 402 402 404 404 405 405 405 406 406 407 407 407
VI Richtlijnen VI.1 Antipsychotica VI.2 Antidepressiva VI.3 Stemmingsstabilisatoren VI.4 Anxiolytica Referenties
408 408 408 409 409 411
Hoofdstuk 11 Psychofarmaca en seksueel functioneren Koen Demyttenaere & Andy De Witte
413
Inleiding I Seksuele nevenwerkingen van antidepressiva II Seksuele nevenwerkingen van stemmingsstabilisatoren III Seksuele nevenwerkingen van benzodiazepines IV Seksuele nevenwerkingen van antipsychotica Referenties
415 415 417 418 419 421
Naamloos-4
15
3-12-03, 16:29
XVI |
Naamloos-4
INHOUD
Hoofdstuk 12 Persoonlijkheidsstoornissen Hugo D’haenen, Michel Dierick & Marc Ansseau
423
Inleiding Behandelingsmogelijkheden Referenties
425 427 434
Hoofdstuk 13 Aanpassingsstoornissen Hugo D’haenen & Marc Ansseau
435
Inleiding en diagnostiek I Epidemiologie II Behandelingsprincipes III Medicamenteuze behandeling III.1 Anxiolytica III.2 Antidepressiva Referenties
437 438 439 439 439 442 444
Hoofdstuk 14 Psychofarmaca in kinder- en jeugdpsychiatrie Marina Danckaerts & Jocelyne Appelboom
447
Inleiding I Antipsychotica I.1 Indicaties I.2 Algemene richtlijnen bij de dosering I.3 Contra-indicaties I.4 Interacties met andere medicatie I.5 Nevenwerkingen I.5.1 Cognitieve demping I.5.2 Agranulocytose I.5.3 Extrapiramidale nevenwerkingen I.5.4 Profylaxis van nevenwerkingen I.6 Preparaten
449 450 450 451 451 451 451 452 452 452 454 454
16
3-12-03, 16:29
INHOUD
| XVII
II Antidepressiva II.1 Selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI) II.1.1 Indicaties II.1.2 Algemene richtlijnen bij de dosering II.1.3 Contra-indicaties II.1.4 Nevenwerkingen II.2 Tricyclische antidepressiva (TCA) II.2.1 Indicaties II.2.2 Algemene richtlijnen bij de dosering II.2.3 Contra-indicaties II.2.4 Interacties met andere geneesmiddelen II.2.5 Nevenwerkingen II.2.5.1 Cardiotoxiciteit II.2.5.2 Andere nevenwerkingen II.3 Andere antidepressiva II.4 Preparaten II.4.1 SSRI II.4.2 TCA
459 459 459 459 459 460 460 460 461 461 461 462 462 462 462 463 463 464
III Stimulantia III.1 Indicaties III.2 Algemene richtlijnen bij de dosering III.3 Contra-indicaties III.4 Nevenwerkingen III.5 Preparaten
465 465 466 467 467 468
IV Varia IV.1 Alfa-adrenerge agonisten IV.1.1 Indicaties IV.1.2 Contra-indicaties IV.1.3 Nevenwerkingen IV.1.4 Dosering IV.2 Lithium IV.2.1 Indicaties IV.2.2 Contra-indicaties IV.2.3 Interacties met andere geneesmiddelen IV.2.4 Toxiciteit en nevenwerkingen IV.2.5 Dosering (Maniprex®, Priadel®) IV.3 Benzodiazepines IV.3.1 Dosering
468 468 468 469 469 469 470 470 470 470 470 471 471 471
Naamloos-4
17
3-12-03, 16:29
XVIII |
INHOUD
IV.4 Hypnotica IV.4.1 Nevenwerkingen IV.4.2 Dosering IV.5 Anti-epileptica IV.6 Bètablokkers IV.7 Anti-enuretica IV.8 Andere Referenties
471 472 472 472 473 473 473 475
Hoofdstuk 15 Psychofarmaca in de gerontopsychiatrie Michel Malfroid & Christian Gilles
483
Inleiding I Geriatrische farmacologie: elementaire beschouwingen I.1 De medicatie I.2 De patiënt I.3 De patiënt, de voorschrijver I.4 Enkele voorschrijfregels II De gerontopsychiatrische pathologieën en hun farmacologische benadering II.1 Slaapstoornissen II.2 Acute verwardheid of delirium II.3 Het dementiesyndroom II.3.1 Behandeling van degeneratieve aandoeningen II.3.1.1 De acetylcholinesterase-inhibitoren II.3.1.2 Andere behandelingen II.3.2 Behandeling van geassocieerde gedragsstoornissen II.4 Depressie II.5 Angststoornissen II.6 Manie en psychotische stoornissen Referenties
Naamloos-4
18
3-12-03, 16:29
485 485 485 486 487 487 488 489 490 491 493 493 496 496 497 500 500 503
INHOUD
Hoofdstuk 16 Urgentiepsychiatrie Cornelis van Heeringen & Michel Dierick
| XIX
505
I II III IV
Epidemiologie Diagnostiek Algemene principes van behandeling Specifieke aanpak van psychiatrische urgenties IV.1 Alcoholintoxicatie en ontwenning IV.2 Intoxicaties en ontwenningsbeelden ten gevolge van de inname van drugs IV.3 Psychotische toestandsbeelden IV.4 Depressie IV.5 Suïcidaliteit IV.6 Angst IV.7 Verwardheid IV.8 Agressie Referenties
507 507 508 512 512 513 515 516 517 519 521 522 524
Hoofdstuk 17 Psychofarmaca bij mentale handicap Jan Croonenberghs & Henri Szliwowski
525
Inleiding I Diagnostische criteria en epidemiologie II Oorzaken en voorkomen III Epilepsie en mentale achterstand IV Psychofarmacologische behandeling Referenties
527 527 528 530 534 555
Naamloos-4
19
3-12-03, 16:29
XX |
INHOUD
Hoofdstuk 18 Relatie farmacotherapie/psychotherapie Marc Hebbrecht & Arlette Seghers
559
Inleiding I Psychodynamische psychofarmacotherapie II De combinatie farmacotherapie/ psychotherapie: empirische gegevens en onderzoeksresultaten Referenties
561 563 568 572
Hoofdstuk 19 Economische evaluatie bij mentale stoornissen Diana De Graeve & Xavier Kurz1
573
Inleiding I Methodologie van economische evaluatie I.1 Definitie van economische evaluatie I.2 Het meten van de effecten van een behandeling I.3 Het meten van de kosten van een behandeling I.4 Tijdsverschillen I.5 Beslissingscriteria I.6 Sensitiviteitsanalyse I.7 Rol van medische besliskunde Referenties
575 576 576 576 584 585 585 587 587 590
Hoofdstuk 20 Ethische en wetenschappelijke uitdagingen van placebocontrole armen in klinische studies Peter Paul De Deyn & Dominique Pardoen Inleiding I Het placebo-effect van inerte en actieve substanties II Verschillende controlegroepen in biomedisch onderzoek III Placebogecontroleerde gerandomiseerde klinische studies IV Bedrieglijk gebruik van placebo: patiënteninformatie en geïnformeerde toestemming
Naamloos-4
20
3-12-03, 16:29
593
595 596 598 600 601
INHOUD
| XXI
V Potentieel conflict tussen ethische en wetenschappelijke verplichtingen 602 VI Aanvaardbaarheid van placebogecontroleerde RCT’s 603 Referenties 609
Hoofdstuk 21 Farmacokinetiek Johan Reyntens & Fernand Mathot
611
Inleiding I Belangrijkste principes en definities I.1 Aanvang en werkingsduur I.2 Relatie concentratie-effect I.3 Absorptie I.4 Distributie I.5 Metabolisatie I.6 Eliminatie I.7 Risicogroepen
613 614 614 615 616 617 619 621 622
II Antidepressiva II.1 Aanvang en werkingsduur II.2 Relatie concentratie-effect II.3 Absorptie II.4 Distributie II.5 Metabolisatie II.6 Excretie II.7 Risicogroepen
624 624 624 626 626 627 627 628
III Stemmingsstabilisatoren III.1 Aanvang en werkingsduur III.2 Relatie concentratie-effect III.3 Absorptie III.4 Distributie III.5 Metabolisatie III.6 Excretie III.7 Risicogroepen
631 631 631 631 632 632 633 633
Naamloos-4
21
3-12-03, 16:29
XXII |
INHOUD
IV Antipsychotica IV.1 Aanvang en werkingsduur IV.2 Relatie concentratie-effect IV.3 Absorptie IV.4 Distributie IV.5 Metabolisatie IV.6 Eliminatie IV.7 Risicogroepen
635 635 635 636 636 636 636 637
V Anxiolytica – hypnotica V.1 Aanvang en werkingsduur V.2 Relatie concentratie-effect V.3. Absorptie V.4 Distributie V.5 Metabolisatie V.6 Eliminatie V.7 Risicogroepen Referenties
639 639 639 639 640 640 640 614 651
Register geneesmiddelen Register trefwoorden De auteurs Dankbetuiging
Naamloos-4
22
3-12-03, 16:29
