Wouter Deen I Udo Garritzmann
Diagrammen
Diagramming
van het hedendaagse
the contemporary
OMA's little helper op de zoektocht
OMA's little helper in the quest
naar het nieuwe
for the new
In 'OMA made easy, an inventory of
In 'OMA made easy, an inventory
concepts' wordt het diagram omschreven als
of concepts' the diagram is described as
'minimale tekening, gebruikt om een concept
a 'minimal drawing used to explain a
uit te leggen'. Het diagram speelt bij OMA
concept'. The diagram plays an important
een belangrijke rol als communicatiemiddel,
role for OMA as a means of communi
maar de betekenis van het diagram voor
cation, but its significance for OMA does
OMA gaat verder. Een diagram is niet aileen
not end there. More than being just a
een handige visuele formule die het concept
handy visual formula that encapsulates
van een antwerp in een notendop samenvat,
the concept of a design, diagrams are used
diagrammen worden juist van begin af aan
from the outset to generate concepts.
ingezet om concepten te genereren.
OMA is interested in the diagram as an
De interesse van OMA richt zich op het
instrument in the design process. In this
diagram als instrument in het ontwerp
context, diagrams can be seen as both
proces. Hierbij kunnen diagrammen worden
visual and verbal formulations.
opgevat als visuele zowel als verbale formu
OMA's use of diagrams is character
leringen.
istic of an attitude towards design that
Het gebruik van diagrammen bij OMA is
centres on research and renewal. In its
tekenend voor een ontwerphouding, waarbij
quest for new readings of contemporary
onderzoek en vernieuwing centraal staan.
conditions, OMA is always receptive
Op zoek naar nieuwe lezingen van de
to non-architectural information. The
contemporaine conditie is OMA altijd
implicit hypothesis seems to be that any
ontvankelijk voor niet-architectonische
piece of information can potentially
gegevens. De impliciete hypothese lijkt te
generate an architectural theme or
luiden, dat ieder gegeven potentieel een
concept. Diagrams have proved to be
architectonisch motief of concept kan
effective instruments in this regard,
genereren. In deze ontwerphouding blijkt
converting data into phenomena, com
het diagram een adequaat instrument.
bining intellect and imagination, and
Het diagram converteert gegevens in feno
conceptualizing a project by making use
menen, combineert intellect en voorstel
of images, metaphors, models and signs.
lingsvermogen en conceptualiseert een project door gebruik te maken van beelden, metaforen, modellen en tekens.
Programma-inventarisatie, Pare de Ia Villette, 1983/ Inventarisation of program,
Pare de Ia Villette, 1983
Romantic bureaucrats At the beginning of every project various aspects, such as programme, restrictions,
Romantische bureaucraten
regulations, location, etc., have to be
Het verkennen van de gegevens (programma
inventoried. A comprehensive grasp of
van eisen, wettelijke restricties, stedelijke
the assignment, down to the last detail,
randvoorwaarden, enzovoort) en daarmee
is the point of departure of and a pre
het doorgronden van de opgave tot in het
condition for the design process. OMA
kleinste detail is uitdrukkelijk uitgangspunt
often employs a graphical method to
en voorwaarde voor ieder ontwerpproces. Bij
achieve this. Through graphic representa
deze inventarisatie wordt bij OMA vaak e�n
tion, abstract data are rendered concrete,
grafische methode toegepast; door middel
and general structural characteristics can
van grafische representatie worden
be recorded and described. Sometimes,
abstracte gegevens concreet en kunnen
visualization of the data alone will
algemene structuureigenschappen worden
reveal the essence of or key to a concept.
geregistreerd. Soms wordt aileen door de
The automatic and consistent way in
visualisatie van de gegevens een clou, de
which the facts are charted could be
sleutel tot een concept gevonden. Het
Programma-distributie, Pare de Ia
described as bureaucratic. The creative
creatieve moment ligt in de vraag: wat wordt
Vi IIette, 1983/ Distribution of program,
moment lies in the question of what is
op welke manier in kaart gebracht?
Pare de la Villette, 1983
charted and how. Selection, reduction
�
Oil
z L.U
83
(j) <{ 0
Selectie, reductie en vereenvoudiging zijn
and simplification are mechanisms that
de voornaamste mechanismen die hierbij
are active in this process. Precursors to
werkzaam zijn. Voorlopers van dit soort
this kind of diagrammatic cartography
diagrammatische cartografie zijn
include Chombart de Lauwe's maps of
bijvoorbeeld Chombart de Lauwes kaarten
Paris. While, for Chombart de Lauwe,
van Parijs. Terwijl echter bij Chombart de
research ends with the visualization of
Lauwe met het in beeld brengen van de
the abstract data of the city, for OMA
abstracte data van de stad het onderzoek
these visualized data serve as a point
wordt afgesloten, dienen zij bij OMA als
of departure and as stimuli for
vertrekpunt en zinnenprikkel voor
interpretations. The first surveys involve the widest
interpretaties.
possible exploration of the options.
Bij de eerste verkenningen hoort ook een
Studies of programme, volume, densities
zo wijd mogelijk aftasten van het veld van mogelijkheden. Studies naar programma,
and typologies are set down in abstract
volume, dichtheden en typologieen worden
form in variants and models, without
zo algemeen en abstract mogelijk in varian
these directly resulting in a design,
ten en modellen vastgelegd, zonder dat deze
and have, in that sense, a diagrammatic
direct in een antwerp resulteren, en hebben
character. Graphic representation renders
in die zin een diagrammatisch karakter.
data manipulable as material for thought
Door de grafische representatie van de
models. The most radical speculations
gegevens worden deze als materiaal voor
can be represented without a design.
gedachtenmodellen manipuleerbaar. De
For example, in the study 'new urban
meest radicale ·speculaties kunnen zonder
frontiers', the 'Point City' and 'South
antwerp worden verbeeld. Zo worden in de stedenbouwkundige studie 'new urban frontiers' uit 1995 de modellen 'Puntstad' en 'Zuidstad' met verschillende dichtheden in een hypothetische analyse naast de bestaande situatie geplaatst. Door de vergelijkbare schematische weergave van
AIR-Aiexanderpolder, Rotterdam 1993:
1-4 Zuidstad, gefaseerd 5 Zuidstad, Manhattan-dichtheid 6 Puntstad, Manhattan-dichtheid I 1-4 South City, phased
5 South City, Manhattan-density 6 Point City, Manhattan-density
City' models are juxtaposed with the existing situation with various densities in a hypothetical analysis. Comparable diagrammatic representation of the existing situation and the hypotheses make the thought models plausible. What is romantic about OMA's
�c:::=.#"'
,;:7
0
84
P
_____.-:
,;:7
het bestaande en de hypotheses worden de
bureaucrats? The term romantic is generally described �s a type of conduct
gedachtenmodellen plausibel.
ruled by emotion and imagination,
Wat is er romantisch aan OMA's bureau
or a spiritual endeavour in the Romantic
craten? In het algemeen wordt de term romantisch omschreven als een door gevoel
period to connect the rational and
en fantasie geleid gedrag, of een geestes
reasonable with the unconscious, an area
houding in de gelijknamige epoche, die het
not normally accessible to mortals.
rationele, vernuftige met het onbewuste, een
OMA, however, de-subjectivizes this
voor de mens normaal gesproken niet
romantic experience. OM A's analytical
toegankelijk gebied tracht te verbinden.
explorations using diagrams do not
Bij OMA wordt echter deze romantische
investigate the state of mind of individual
beleving gedesubjectiveerd. De analytische
artists/architects but disclose the uncon
verkenningen door midel van diagrammen
scious, invisible structures of con
verkennen niet de zielstoestand van een
temporary society, and make 'systematic
individuele kunstenaar (architect), maar de
idealization, a spontaneous overestimation
onbewuste, niet zichtbare structuren van
of the present' possible - a method of
onze eigentijdse samenleving en maken
working that Navalis was advocating in
daardoor een 'systematisch idealiseren, een
the early Romantic period: 'The world
spontaan overschatten van het aanwezige'
needs romanticizing. ( . .. ) Romanti
mogelijk. Een werkwijze die door Navalis al
cization is nothing other than a qualitative
in de V roeg-Romantiek werd voorgestaan:
potentiation. ( ...) When I invest the
'Die Welt muss romantisiert werden. ( ... )
ordinary with a higher meaning,
Romantisieren ist nichts, als eine qualitative
the everyday with mystery, the familiar
Potenzierung. (... ) lndem ich dem Gemeinen
with the dignity of the unfamiliar, the
einen hohen Sinn, dem Gewohnlichen ein
finite with a semblance of the infinite,
geheimnissvolles Ansehen, dem Bekannten
then I am romanticizing these things...' Romanticization has the effect of
die WOrde des Unbekannten, dem Endlichen
blurring the border between analysis
einen unendlichen Schein gebe so romanti siere ich es ...'
of the data and conception of the project. This is what Rem Koolhaas values in
Met het romantiseren vervaagt de grens tussen analyse van gegevens en conceptie
the Paranoid Critical Method of the
van een project. Dit is hetgeen Rem
Surrealists, 'a rational method which does
Ko olhaas zo waardeert in de Paranoid
not claim to be objective, through which
Critical Method van de surrealisten: 'een
analysis becomes identical to creation'.
rationele methode die niet pretendeert objectief te zijn, door welke analyse identiek Organizing metaphors
wordt aan creatie'.
O.M. Ungers has described metaphors as 'transformations of an actual event
Organiserende metaforen
into a figurative expression, evoking
O.M. Ungers heeft metaforen omschreven
images by substituting an abstract notion
als 'transformaties van feitelijke situaties
for something more descriptive and
tot een figuratieve expressie, die beelden
illustrative.( ...) Designers use the meta
opr oept door vervanging van een abstracte
phor as an instrument of thought that
notie door een meer beschrijvende en
serves the function of clarity and vivid
illustratieve notie. ( ...) Ontwerpers
ness antedating or bypassing logical
gebruiken de metafoor als een instrument
processes.'
in het denken die tot helderheid en levendigheid leidt onafhankelijk van
Delirious New York, 1978
r:: a> a>
0
Rem Koolhaas, too, often uses metaphorical expressions to convey a concept. Unlike Ungers' metaphors,
logische processen.' Ook Rem Koolhaas gebruikt vaak metaforische uitdrukkingen
Koolhaas' metaphors are not so much
om een concept te verwoorden. In tegen
about analogies of form than analogies of
stelling tot Ungers' metaforen gaat het bij
operating mechanisms. These metaphors
de metaforen van Rem Koolhaas niet zozeer
therefore have nothing to do with
om analogieen van vorm, maar om
representation, as does the 'duck' Venturi
analogieen van werkingsmechanismen.
was resisting. We are talking here about
Deze metaforen hebben dus niets met
organizing principles, described by
representatie te maken, zoals de 'duck'
the metaphor; an interaction of elements,
waartegen Venturi zich verweerde. Het gaat
which are conceptually 'charged' by
om organiserende principes, die door de
means of analogy and association. By
85
co ..,. 011
z w (f) <( 0
means of metaphorical analogies with
metafoor worden omschreven; een wisselwerking van elementen die door
operating mechanisms from other
ana Iogie en associatie conceptueel worden
disciplines (e.g. psychoanalysis and brain
opgeladen. Door metaforische analogieen
surgery as referred to in Delirious New
met werkingsmechanismen uit andere
York) innovative organizing principles are
disciplines (bijvoorbeeld psychoanalyse,
developed; moreover, unconscious,
hersenchirurgie zoals aangehaald in
irrational and emotional forces that play
Delirious New York) worden vernieuwende
a role in urban organization become
ordenende principes ontwikkeld; bovendien
addressable. The metaphor is instrumental
worden onderbewuste, irrationele en
in organizing the components of a project.
emotionele krachten die spelen in de
It is this organizing potential that makes
stedelijke organisatie benoembaar. De
of the metaphor a diagram, more than
metafoor is instrumenteel in het organiseren
a visual reference. The metaphor is the
van de componenten van een project.
linguistic equivalent of the diagram. Another example is the definition
Het is dit organiserende potentieel dat de
of the term 'plankton' as the typical
metafoor tot een diagram maakt, meer dan een beeldreferentie. De metafoor is het
accumulation of inferior buildings, built
taalkundige equivalent van het diagram.
between the fifties and nineties, which constitutes the index of the architecture
Een ander voorbeeld is de definitie van
of the twentieth century'. Four of the six
de term 'plankton', als de 'typische accumu latie van inferieure gebouwen, gebouwd
million inhabitants of the regions around
tussen de jaren vijftig en negentig die de
Amsterdam, The Hague, Rotterdam,
index vormt van de architectuur van de
Utrecht and Arnhem would then be living
twintigste eeuw'. Vier van de zes miljoen
in this characterless plankton between the
inwoners van de regia's rond Amsterdam,
historic centres. The metaphor of plankton
Den Haag, Rotterdam, Utrecht en Arnhem
is so apt because it not only makes a
zouden in dit karakterloze plankton tussen
concept of the organizational form
de historische kernen Ieven. De metafoor
conceivable, but moreover uses an image
van plankton is treffend, omdat het niet
that is actually imageless; everyone can
aileen een begrip van de organisatievorm
imagine plankton existing like clouds of
voorstelbaar maakt, maar bovendien een
minuscule, floating organisms, but in
beeld gebruikt dat eigenlijk beeldloos is;
fact, plankton as a whole is not visible
iedereen kan zich voorstellen hoe plankton
to people. It is exactly this paradox- to
existeert als wolken van minuscule,
which a metaphor can be so susceptible
zwevende organismes, maar feitelijk is
that makes the diagrammatic
plankton in het geheel niet zichtbaar voor de
representation of this phenomenon so
mens. Juist deze paradox- waar een meta
effective; the phenomenon exists, but
foor zo ontvankelijk voor kan zijn- maakt de
was not widely registered when the term
diagrammatische voorstelling van dit feno
was coined, and was therefore invisible.
meen effectvol; het fenomeen bestaat, maar
Presented in a metaphor as a fait
was door velen op het moment dat die term
accompli, the problem is rendered
werd gelanceerd nog niet geregistreerd, dus
plausible as a design task.
onzichtbaar. De probleemstelling wordt in een beeldspraak gepresenteerd als voldon Programmatic lava
gen feit en daarmee als ontwerpopgave
A project for an urban area in Yokohama
plausibel gemaakt.
in Japan shows an interaction between the verbal diagram (the organizing metaphor) and the visual diagram. The subtitle
Programmatische lava
1Het project voor een stedelijk gebied in
'Programmatic Lava' links a material
Yokohama in Japan laat een wisselwerking
phenomenon (lava) to an immaterial
zien tussen het verbale diagram (de
phenomenon (programme). This working
organiserende metafoor) en het visuele
title appears to have had a generating
diagram. De ondertitel 'Programmatische
effect on the design process - the concept
lava' koppelt een materieel fenomeen (lava)
of the design assignment is represented in
aan een immaterieel fenomeen
pregnant verbal terms, and this verbal
(programma). Deze werktitel lijkt
diagram has been informative for further
genererend gewerkt te hebben in het
design stages. Firstly, the imagery creates
ontwerpproces- het begrip van de
a literal picture of flowing out, filling up
ontwerpopgave wordt pregnant verbaal
and becoming full, emphasizing the theme
86
c a.> a.>
0
verbeeld, en dit woordelijke diagram is informerend geweest voor verdere ontwerpstappen. Ten eerste Ievert de beeldspraak een letterlijk beeld van
Piekurenschema en schema van assemblage van programma's I Peak hour-scheme and assemblage of program-scheme
Yokohama,
1992
of (programmatic) density. The process of lava flowing out over an existing ground also has connotations of layeredness; this can be recognized quite
uitvloeien, opvullen en vol lopen, waarmee
literally in the piling up of floors that
het thema van (programmatische) dichtheid
brings about a spatial layeredness of urban
wordt benadrukt. Het proces van lava die
life, but the layeredness can also be seen
uitvloeit over een bestaande ondergrond
as a process in time, in which a succession
heeft ook een connotatie met gelaagdheid;
of different programmes flow out over
dit kan vrij letterlijk herkend worden in de
the same floor slab. The metaphor is
stapeling van vloeren die een ruimtelijke
an organizing guideline for the design. The project is explained and legiti
gelaagdheid van stedelijk Ieven bewerk stelligt, maar de gelaagdheid kan ook gezien
mized by two graphic diagrams that both
worden als een proces in de tijd, waarbij
represent the course of the various
87
� Oil
z L.U (/) 4: 0
ONE
telkens andere programma's uitvloeien over eenzelfde vloerveld. De metafoor is een
Cartoon-gezichten I Cartoon (Scott Mcloud)
organiserende leidraad voor het antwerp.
faces
activities in time. One diagram shows the programmatic components as isolated events that develop autonomously in
In de uitleg en legitimering van het
time, while the other shows the same
project staan twee grafische diagrammen
programmatic components as an
centraal. Ze verbeelden allebei het verloop
accumulation of activities through time.
van de diverse activiteiten in de tijd. Een
The differences in the images provided
diagram laat de programmatische compo
by the two diagrams make it clear at a
nenten zien als ge'fsoleerde gebeurtenissen
glance what the project is about: piling
die zich autonoom ontwikkelen in de tijd, het
up, condensing and double use.
andere diagram laat dezelfde programmati
The differences also clearly show that
sche componenten zien als een accumulatie
the organization or arrangement of each
van activiteiten door de tijd heen. Door de
diagram presupposes a view or an a priori
verschillen in de beelden die de twee
model. At first sight, both diagrams are
grafieken opleveren wordt in een oogopslag
quantitative in nature and depict the same
duidelijk wat de inzet van het project is:
data, however, the organisation of the
stapeling, verdichting en dubbel gebruik. De
second diagram- which is informed
verschillen Iaten ook duidelijk zien dat de
by the metaphor of 'programmatic lava'
organisatie of ordening van elk diagram een
makes this diagram operational as
opvatting of a priori-model veronderstelt.
an organizing principle for the design
Seide diagrammen zijn in eerste instantie
process.
kwantitatief van aard en verbeelden dezelfde gegevens. De in het tweede diagram aanwezige organisatie- die
Cartoon
gestuurd wordt door de metafoor: program
The cartoon is another form of
matische lava- maakt dit diagram echter
diagrammatization; Scott McLoud wrote
operationeel als organiserend principe in
the following about cartoons: 'By de
het ontwerpproces.
emphasizing the appearance of the physical world in favor of the idea of form, the cartoon places itself in the world
Cartoon
of concepts.' The process applied here is
De cartoon is een andere vorm van diagram
'amplification through simplification'.
matiseren; Scott Mcloud heeft eens over de
'When we abstract an image through
cartoon geschreven: 'Door het verwaarlozen
cartooning, we're not so much eliminating
van de verschijningsvorm van de fysieke
details as focusing on specific details.'
wereld, ten gunste van het idee van de vorm
Another important characteristic of the
plaatst de cartoon zich in de wereld van het
cartoon is universality. The more cartoon
concept.' De bewerking die hierbij wordt
like something is drawn, e.g. a face- a
toegepast, is versterking door vereenvoudi
circle, two dots and a line appear to be
ging ('amplification through simplification').
sufficient- the more people it describes.
'A Is wij een beeld abstraheren, lateri we niet
Focus and universality promote reader
zozeer de details weg, als dat wij op
involvement. The cartoon is to a large
bepaalde details focussen.' Een andere
extent an adapted representation; reality is
belangrijke eigenschap van de cartoon is
conceptualized and codified using
88
universaliteit. Hoe cartoon-achtiger bijvoor
different ways of drawing and recog
beeld een gezicht wordt getekend- een
nizable types. The cartoon makes it
cirkel, twee punten en een lijn blijken
possible to focus extremely effectively on
voldoende- des te meer mensen het
the essential plan elements in their spatial
beschrijft. Focus en universaliteit
context, without the need for a detailed
bevorderen de betrokkenheid van de lezer.
architectonic elaboration. While doing
De cartoon is in sterke mate een bewerking
this, OMA uses the cartoon in an
van representatie, de realiteit wordt gecon
ideologically hybridizing way: the
ceptualiseerd en door tekenwijzen
cartoon-like drawings for Lille show
gecodificeerd door gebruik te maken van
the merging of rational organisation of
herkenbare types. Met de cartoon kan bij
infrastructure and the mise-en-scene
een ontwerp heel effectief op essentiE:He
of crossing points, vista's and cityscapes.
planelementen in hun ruimtelijke
The fascination with hypermcbdern
samenhang worden gefocust, zonder
infrastructures is connected with the
dat een gedetailleerde architectonische
picturesque sensibility of the townscape
uitwerking nodig is.
movement.
Hierbij wordt de cartoon door OMA ideo logisch hybridiserend ingezet: de cartoons
Fax
voor Lille Iaten zien hoe de rationele orde ning van de infrastructuren gepaard gaat met een enscenering van knooppunten, vista's en het stadssilhouet. De fascinatie
OMA had its first fax installed around the mid-eighties; this appliance was
Euralille, 1993
to become an essential medium in
voor hypermoderne infrastructuren wordt
communications between the office and
verbonden met de pittoreske sensibiliteit
Rem Koolhaas about the progress of
van de townscape·beweging.
designs. A fax combines the reflective nature of writing with the immediacy of a telephone call. The content of a fax
Fax
message is determined by a time factor
Ergens in het midden van de jaren tachtig
and the relatively coarse-grained
OMA
wordt bij OMA de eerste faxmachine gei' nstalleerd en deze wordt een essentieel
resolution of the print. The time factor almost ensures by itself that only the most
medium in de communicatie tussen het
important things are said of what has
bureau en Rem Koolhaas over de voortgang
taken place within one or a few days.
van de ontwerpen. Een fax combineert het
In this way, a project is concisely
reflectieve van schrijven met het onmiddel
formulated - also in linguistic terms -
lijke van het telefoneren. De inhoud van
at an early stage.
een fax wordt daarbij bepaald door een tijdsfactor en de relatief grove beeld resolutie. De tijdsfactor leidt ertoe dat
Detail van de kaft van 6 projets, /Detail of 6 projets cover, 1990
1990
Fax technology dictates the nature of the drawings with regard to scale, line thickness, grey tones, fineness of mesh,
aileen het belangrijkste wordt gezegd van
complexity, etc.; While drawings of any
wat in een of meerdere dagen gebeurd is.
kind can be sent by post, fine-lined
Hierdoor wordt een project al in een vroeg
drawings have to pass through the coarse
sta dium
grained sieve of the fax. Perhaps this
-
ook taalmatig- kernachtig
geformuleerd.
explains OMA's preference for sketching
De faxtechnologie conditioneert boven
with a ballpoint pen. A ballpoint line is
dien de aard van het beeldmateriaal waar
either there or it is not there; there are no
mee gecommuniceerd kan worden in schaal,
'vague' grey tones, which is conducive
maat, lijndiktes, grijs- en kleurnuanceringen,
to selection, reduction and simplification.
fijnmazigheid; terwijl per post tekeningen
The ballpoint line is clear, quick, dries
van elke maat en soort meegestuurd kunnen
immediately and can be faxed. The fax
worden, vallen fijnlijnige tekeningen door
becomes a partner in the pursuit of
het grofkorrelige zeef van de fax. Misschien
simplicity. With the rise of the fax,
=
valt hierdoor de voorliefde van OMA voor de balpen te verklaren. Een balpenlijn is er of is er niet, er zijn geen 'vage' grijswaarden; de balpenlijn is duidelijk, snel, meteen droog en faxbaar. De fax wordt bondgenoot in het streven naar eenvoud. Het kieskeurige en
-= Diagram van Congrexpo, Lille, 1994
I Diagram of Congrexpo, Lille,
1994
the directness and immediacy, the purposiveness and selectiveness of the diagram acquire a technical pendant, an unconscious catalyst. This culminates
c: Ql Ql
0
E
�Ql
VI C) ns ns "C c: Ql "C Ql ..:::.
�
..:::.
c: ns > c: Ql E E ns
c,
ns
c
in the publication of '6 projets' en 'Lille' actually two piles of faxed diagrams with
doelmatige, het directe en onmiddellijke van
the 'Helvetica faxed' font on the cover
<Xl v
het diagram krijgen met de opkomst van de
which underlines the importance of the
z
89
w (/) <{ 0
'(/ FUKUOKA JISHO CO.,
�·5·19
-
-
TLX:7�·Z18 .PAX:OV2·47H9U
UAKATA·!KlHlGASHI HAKA1'A·KU FUKUOKA !ll PHONE:092-45l·Z717
. I� G \.rea 'J "' )( �· s 0 M £. 'in u 7 � t � H .A-,.. J o e � ,= -e-c. -r n Go
\) h
) .e-c i
�r
'�
f-
J,.
. �l- ::;.L -
�
L:1
�J
J!t.
� , , \.. t..:
.&.'\'JT\.1
)o
\
I
� c.
fv
\Tfl.u
T r1
,
1..1
G
/V �
1-.
-
o
.
{
-r:�Ke-
,
hh-lLe
t
. (\.�9 "'"'"vli'i ,��7�'� ''A"'"' 1 .v s r 1 "" �
7'
(t...t'"M'f�il•
0>
I
\c
7 ofvL.
'1'-F�fC:'>-'T rf\0/e'"C�" P
t""- �� }ooc l-.
f <\ -= � > --4/f Of�
t...
"
OJ.-
H
v
1
� -e
J>
c, c....
Aa,
""J
,
,., L
�
�---C0 'J
D'
,.., TC:n.
G ,v' r 1 c:
..P
M�rl
f-1 r 1 ,v c,
.-.a e ,.....�
fL.,..,... 1\.00
� � .lA_
6
(,
•
·.
c
./h
, or
1-1
II I )';e-.>-
Mh!Z.
.,.
v
v'-
j;I..E'
'
·
.�"" ,,
c��') �
'
'"':.-
1t � �,HII.tl!'l
Svvt-�..D.
/// oJ �� y � v'GI
r.
r"(;
.<\(\� '(J�\.J'"V\I \ �v'):.
I
Stop, Groningen, 1989
•
(�
�
X'P'+
90
'- v
f"'\trt.
· ,, s , t>�
Fax voorVideo-Bushalte, Groningen, 1989/ Fax for Video Bus
0�
v�
S "" 1 7 H
r fl c) (j
a
o'-'-'"'1.V.
�
·
0
L.
,,..
, C!HP.oMIVf1 �L.,._'N! p
� �
•
r"'E."AJE-: /'J '- /lt ;_4 0 e
) A AIG
f-t,.,_C<.\3L...� ''
(16£> :�;t:.:
J bi.�
Bv
_{S
��c..
M"'�\)LC:
f) tJ "
, v�
c:- fl.
lt·!)·ll�l-{�
�rr-e-r'- � ·:
0
c
In'
j �t
�
r H f o s�
!'-'liE-S
1� G r7J�� .,.,. . � .
t..
'F-
�.
�c
A
tv k
c:
'JM-�
A -r
Po If yov �'-"' ,fo <-, wt=L. 'fH'S )l T/l.A � i/1 �. � ,,. . 1'"""' r: '-"' I r r1 \V , \... 1 c � "�
,'1?\ \.2/
G-c-s ,-
.. ke;,...!.I
\:> E- '- " " l-
JAPAN
A�{t.�··�
'TH�
0 �
LTO.
I fr A.J,
(_ ( ( � \ � T A�ouT
11111111ii'H$At:U11.,.812 ��hl/llJ�I>
·')-.
fax een technische pendant die onbewust
of the diagram for the design method
katalyserend werkt. Dit vindt z'n culminatie
ofOMA.
in de publicatie van '6 projets' en 'Lille'in feite twee bundels gefaxte diagrammen, Rhetoric
met het lettertype 'Helvetica faxed' op de
Like the metaphor and the cartoon, the
omslag- wat het belang van het diagram
diagram has great rhetorical and evocative
voor de werkwijze van OMA aantoont.
power, particularly because of the b/w graphics that are generally used. This produces a compact presentation of
Retoriek Het diagram heeft, net als de metafoor en de
information and ideas: the clear formal
cartoon een grote retorische en evocatieve
structure allows things to be represented
kracht, met name door de zwart-wit grafiek
in a highly simplified manner. At the same
die meestal wordt toegepast. Dit Ievert een
time, the diagram presents an instant
compacte presentatie van informatie en
overview of a certain complex of factors:
gedachtegoed op: de heldere formele
despite the strong degree of reduction and
opbouw maakt een sterk vereenvoudigde
simplification, there is a suggestion of
voorstelling van zaken mogelijk. Tegelij
completeness. In addition, the diagram
kertijd presenteert het diagram een ogen
has acquired strong connotations of rigid
blikkelijk overzicht van een bepaald complex
statistic research in the twentieth century,
van factoren: ondanks de sterke reductie en
which means that the use of diagrams in
vereenvoudiging is er een suggestie van compleetheid.
Schema's voorTGB I Schemes for TGB (Tres Grande Bibliotheque), Parijs I Paris, 1989
architecture easily makes a scientific impression. Curiously enough, this is diametrically opposed to a tendency in
Daarnaast heeft het diagram in de twin
scientific practice; Krausse argues that
tigste eeuw een sterke connotatie met rigide statistisch onderzoek verworven, waardoor
visualization is regarded as an inferior
met de inzet van diagrammen binnen de
instrument in the scientific world.
architectuur al snel een suggestie van
The special thing about diagrams is the
wetenschappelijkheid wordt bereikt. Curieus
connection of visual perception and
genoeg is dit juist tegengesteld aan de
rational thought; the diagram thinks in
tendens in de wetenschapsbeoefening;
images. This constitutes an ambiguity
Kr ausse betoogt dat visualisering door de
which might be undesired by science,
wetenschap juist als minderwaardig instru
it suits OMA perfectly for presenting
ment wordt gezien. Het bijzondere van het
certain insights as an inevitable
diagram is de overlapping van visuele waar
consequence of certain factors.
neming en rationeel denken; het diagram denkt in beelden. Deze ambigurteit mag in The new
een wetenschappelijk betoog onwenselijk
According to Rem Koolhaas, 0 MA
zijn, OMA komt het juist van pas om bepaalde inzichten voor te stellen als een
wanted in the eighties to become less
onvermijdelijk gevolg van bepaalde factoren.
dependent on precedents of modern architecture. 'certain influences, that could possibly create "novelty"', required exploration. To this end, diagrams were
Het nieuwe Volgens Rem Koolhaas wilde OMA in de
among the means used to visualize data,
jaren tachtig minder afhankelijk worden van
thus rendering them manipulable and
precedenten van de moderne architectuur.
designable. Whether or not accompanied
Daartoe dienden 'bepaalde invloeden, die
by a metaphor, design assignments are
"nieuwigheid" zouden kunnen creeren',
diagrammatized by OMA. Analysis of
verkend te worden, en vervolgens op zo'n
programme, reduction and simplification,
manier verbeeld dat het potentieel van
exaggeration of the initial situation,
nieuwigheid inzetbaar wordt. Hiervoor
are brought to a point of schematization
worden door OMA onder andere diagram
TGB, Parijs, 19891 TGB, Paris, 1989
where originally known relationships
men ingezet, die gegevens verbeelden en
dissolve and the separate components
deze daarmee manipuleerbaar en ontwerp
(data, phenomena, ideas and also forms)
baar maken. AI dan niet vergezeld van
can be freely examined in terms of new
een metafoor wordt de ontwerpopgave
mutual relationships.
c
0
� 0
�
Ql 1/) Cl "' "' 'tl c Ql 'tl Ql ..r:. Ql ..r:. c "' > c Ql E E "'
c, "'
c
OMA's analytical sensibility and
gediagrammatiseerd. Ontleding van programma, reductie en vereenvoudiging,
the agenda of the new, which lets no
chargering van de uitgangssituatie worden
convention alone, find in diagrams an
91
co ...,. Oil
z w (/) <( 0
instrument that addresses simultaneously
tot een punt van schematiseren gebracht waar de oorspronkelijk gekende
to intellect and imagination. At the best
verhoudingen zich ontbinden en de
moments analysis and vision cristallize
afzonderlijke componenten (gegevens,
in a diagram as a pregnantly visualized
fenomenen, ideeen of ook vormen) vrijelijk
thought of the new. Translation: Claire Jordan
onderzocht kunnen worden op nieuwe onderlinge verhoudingen. OMA's analytische sensibiliteit en de agenda van het nieuwe, welke geen conven tie ongemoeid laat, vinden in diagrammen het instrument dat tegelijkertijd appelleert aan intellect en voorstellingsvermogen.
Diagram van de Bibliotheek van Jussieu, Parijs, 19931 Diagram of the Library of Jussieu, Paris, 1993
Op de beste momenten kristalliseren in een diagram analyse en visie uit tot een preg nant gevisualiseerde gedachte van het nieuwe.
Literatuur
f Literature
Bertin, Jaques, Graphische Semio!ogie, Berlin 1974 Goodman, Nelson, 'Words, Works, Worlds', in: Ways o{wor!dmaking, 1978 Koolhaas, Rem, Delirious New York, NewYork 1994 Koolhaas, Rem, 'Die erschreckende Schonheit des zwanzigsten Jahrhunderts (1985)', in: Jaques Luquan, OMA. Rem Koolhaas, Zurich I Munich 1991 Koolhaas, Rem I Bruce Mau, S,M,L,XL, New York I Rotterdam 1995 Mcloud, Scott, Understanding Comics, Northampton 1993 Navalis, 'Fragmente und Studien, 1797-1798', geciteerd in I quoted in: Klaus Sommerhage, Deutsche Romantik, Cologne 1988 OMA 6 PROJETS, lnstitut Fran�Yais d'Architecture, 1990 OMA LILLE, lnstitut Fran�Yais d'Architecture, 1990 OMAIRem Koolhaas, El Croquis 53, 1992 OMAIRem Koolhaas, El Croquis 79, 1996 Sigler, Jennifer, 'OMA Made Easy, an inventory of concepts', in: TN Probe 2, 1995 Somol, R.E., 'The camp of the new', ANY magazine 9, 1994 Ungers, O.M., 'Entwerfen und Denken in Vorstellungen, Metaphern und Analogien', in: Morphologie City Metaphors, Cologne 1982
92
