IN MEMORIAM: Nelson Mandela, symbool van strijd

INTERVIEW: Israëlisch journaliste onder Palestijnen

IN MEMORIAM: Nelson Mandela, symbool van strijd

Schrijfster en activiste Amira Hass bezocht Nederland in november. Max van Lingen sprak met haar pagina 5-6

Op 5 december overleed Mandela. Charlie Kimber blikt terug op het leven van een indrukwekkende vechter pagina 2

70

�1.

STEUNPRIJS 2,50 EURO

de socialist

#260 • DECEMBER 2013 / JANUARI 2014

Wat is er nog over van de verkiezingsbeloftes van de PvdA? Het is er in ieder geval niet ‘sterker en socialer’ op geworden. Onder leiding van PvdA-bewindslieden Lodewijk Asscher en Jetta Klijnsma wordt er vooral bezuinigd op de onderkant van de samenleving. 80.000 zieke jongeren raken hun Wajonguitkering kwijt. Bijstandsgerechtigden worden ver-

Een uitgave van de Internationale Socialisten • www.socialisme.nu

plicht om een ‘tegenprestatie’ te leveren, wat erop neer komt dat ze werk van betaalde krachten zullen overnemen. En alleenstaande ouders in de bijstand krijgen nu ook te maken met een sollicitatieplicht. Terwijl de PvdA roept dat ze werken aan meer banen, leiden de maatregelen vooral tot hogere werkloosheid en grotere armoede. Ondanks mooie praatjes worden de lonen van ambtenaren opnieuw bevroren.

Niets van dit alles is noodzakelijk. De PvdA-fractie stemt in met aanschaf van de JSF. Kosten: 4,5 miljard. Als bonus krijgen we hier een nieuwe militaire missie in Mali bij. Bovendien is het PvdA-minister Dijsselbloem zelf die in Europa de begrotingsregels aanscherpt. De keuzes die de PvdA maakt laten zien dat deze partij ons niets te bieden heeft. Voor een socialer Nederland is een breuk van links met de PvdA noodzakelijk.

2 ACTUEEL

■ Laat ze blikvoer eten Een vestiging van Walmart in Ohio zamelde in november eten in ‘voor het Thanksgiving-diner van noodlijdende partners’. Hiermee bedoelde het grootste winkelbedrijf ter wereld zijn eigen personeel. ‘Het is deel van de bedrijfscultuur om onze partners te helpen als ze in extreme nood verkeren’, zei woordvoerder Kory Lundberg. Walmart-CEO Bill Simon gaf toe dat de meeste werkers amper boven de armoedegrens komen. Ze kunnen slechts overleven doordat hun hongerloontjes uit belastinggeld worden aangevuld met diverse toeslagen. Terwijl hun bazen zich tegoed doen aan gevulde kalkoen, mogen winkelbedienden dankbaar zijn voor een paar blikken soep.

■ Partij Van de Verspilling Het Europees Parlement vergadert eens per maand in Straatsburg in plaats van Brussel. Het verhuiscircus waarmee dit gepaard gaat is een verspilling van tijd, energie en geld: 200 miljoen per jaar. In november stemde een meerderheid van de parlementariërs voor een motie om dit af te schaffen. Het Franse Front National wil het EP om nationalistische redenen in Straatsburg houden, en stemde tegen. De PVV stemde mee met hun nieuwe vrienden. De PVV-fractie in de Tweede Kamer diende daarentegen een motie in voor het afschaffen van Straatsburg als vergaderplaats. De PVV maakt graag stennis over verkwisting van belastinggeld door Europa, maar doet er gewoon aan mee.

■ Over het paard getild Als er wordt bezuinigd in de zorg, zijn het doorgaans patiënten en verzorgenden die de rekening moeten betalen. Het zou logischer zijn om te besparen op de exorbitante bedragen die sommige bestuurders uitgeven. Een oud-bestuurder van de Stichting Gehandicaptenzorg Limburg is aangehouden op verdenking van fraude. Hij zou geld dat bedoeld was voor zorg verkeerd hebben besteed, onder andere aan de huur van luxe panden en aan overbodige verbouwingen. Volgens het Openbaar Ministerie gaat het om miljoenen. Geld dat in een zorgmanege had moeten worden gestoken, gebruikte de man voor de aankoop van dressuurpaarden.

de ★socialist #260 • dec 2013 / jan 2014

In memoriam: Nelson Mandela

Nelson Mandela was een reus in de strijd tegen racisme, en ’s werelds beroemdste gevangene. Hij was een symbool van strijdbaarheid tegen onrecht. C HARLI E KI M BE R

Mandela’s heldhaftige oppositie tegen het smerige Zuid-Afrikaanse apartheidsregime in de jaren ’50 en ’60 gaf hem een leidende rol in het Afrikaans Nationaal Congres (ANC). In 1964 werd hij daarom veroordeeld tot levenslang. Hij werd opgesloten tot die magische dag, 11 februari 1990, toen hij de Victor Verster gevangenis bij Kaapstad uit liep terwijl miljoenen op televisie toekeken. De eerste 18 jaar verrichtte hij dwangarbeid. Hij mocht elk halfjaar één brief schrijven en ontvangen en één bezoeker per jaar – 30 minuten lang. Mandela werd het meest zichtbare symbool van de strijd tegen de apartheid. In de hele wereld weerklonk de leus ‘Free Nelson Mandela’ bij miljoenen mensen. Iedereen begreep dat apartheid een systeem was van rassendiscriminatie, dat zwarte mensen van al hun rechten had beroofd. Mandela vocht hiertegen en werd ervoor veroordeeld. En daarom wilden wij hem uit de gevangenis.

Mandela werd geliefd door miljoenen zwarte mensen om zijn warmte, zijn wijsheid, zijn menselijkheid en zijn onstuitbare wil

In 1960 in Sharpeville schoot de politie 69 demonstranten dood, arresteerde 18.000 mensen en verbood het ANC. Mandela gaf, met tegenzin, toe dat de weg van vreedzaam verzet afgesneden was. Hij ging gewapende groepen organiseren die overheidskantoren en belangrijke industriële installaties zouden vernietigen. Hij werd al snel opgepakt. Op het moment dat Mandela de gevangenis van Robbeneiland betrad, werd het ANC in grote delen van Zuid-Afrika uitgeroeid en gedwongen naar buurlanden te vluchten. IMPULS

Toen kwamen de jaren 1970. Zwarte arbeiders begonnen zich te organiseren in militante vakbonden. Vanaf 1973 begonnen zij met stakingen en richtten stabiele organisaties op. En in 1976 kwamen de scholieren van Soweto in opstand tegen het onderwijssysteem, dat 17 keer meer uitgaf aan een blank kind dan aan een zwart kind. De stakingen, Soweto en het verlies van het Zuid-Afrikaanse leger in Angola gaf een enorme impuls aan het verzet. Hoewel het ANC niet vooraan stond, verkeerde het in een goede positie om de beweging te leiden. Naarmate de organisatie groeide, richtte de aandacht zich op zijn heldhaftige gevangen

Afgelopen maand stopte het Openbaar Ministerie de vervolging van Ad Bos. Bos was in 2001 klokkenluider in de bouwfraude, waarna een parlementaire enquête plaatsvond. 344 bedrijven pleegden fraude bij de aanbesteding van staatsprojecten, waaronder kartelvorming en omkoping van ambtenaren. In 2005 betaalden zij een schikking van een schamele 70 miljoen. Bos verloor niet alleen zijn baan en huis, maar werd cynisch genoeg ook meer dan tien jaar vervolgd wegens omkoping van een ambtenaar. Hoewel het OM zegt klokkenluiders te waarderen, helpt het in de praktijk hen de mond te snoeren. De vervolging van Bos werd gestopt omdat de zaak deels verjaard is.

‘Ik heb ook wel eens gezegd: je kunt het geluid ook zien als de sound of freedom.’ Jeanine Hennis, minister van Defensie, over de herrie van de JSF ‘Eurofiel Guy Verhofstadt is een groter gevaar voor Europa dan een rechtspopulist als Marine Le Pen.’ VVD-Kamerlid Mark Verheijen vergeet even dat zijn partij samen met Verhofstadt in de liberale fractie van het Europees parlement zit ‘Iedereen die in Bangladesh produceert, werkt in een land met de laagstbetaalde arbeiders. Die worden op een verschrikkelijke manier onderbetaald, maar dat gebeurt in een heel groot deel van de wereld. Dat is niet een probleem van Coolcat.’ Roland Kahn, baas van Coolcat, over de textielarbeiders in Bangladesh ‘Er is niet zoveel sociale mobiliteit als er nodig is.’ David Cameron, Brits premier en miljonair ‘Ik voel dat we aan het begin staan van een nieuw begin. Eigenlijk kunnen we eindelijk weer vooruit. En dat is vreselijk goed nieuws.’ Mark Rutte, over de Nederlandse economie ‘Ik heb de pest aan golf. Het is een kapitalistische activiteit.’ Mike Rake, voorzitter van de Britse bazenclub CBI, gaat op de populistische toer ‘Nederlandse ondernemingen mogen best worden overgenomen door buitenlanders, we hebben zelf de halve wereld overgenomen.’ André Olijslager, oud-topman Friesland Foods

Vandaag de dag is ZuidAfrika het op één na meest ongelijke land van de wereld. Twee derde van de bevolking leeft onder de armoedegrens Zodra het ANC aan de macht was, verwachtten mensen snel verandering. Maar zij zouden teleurgesteld worden. Natuurlijk, er werden wat huizen gebouwd, mensen van elektriciteit voorzien en nieuwe scholen en klinieken gebouwd. En bovenal hadden zwarte mensen nu politieke rechten en wettelijke gelijkheid. Er was verandering – maar lang niet genoeg. VISIE

■ Vervolging klokkenluider gestaakt

UITGESPROKEN

hameren op volledige burgerrechten voor zwarten, zonder blank veto. Maar hij stemde ook het bedrijfsleven gunstig met beloften dat zij nog steeds welkom, en winstgevend, zouden zijn in het nieuwe ZuidAfrika. In 1994 won het ANC de verkiezingen en werd Mandela president. Op verkiezingsdag stond ik ’s ochtends vroeg bij de stembureaus in de zwarte wijken bij Johannesburg en zag ik de enorme rijen mensen die kwamen stemmen voor verandering, voor een einde aan de smerige apartheid, en voor Mandela. Mandela werd niet alleen maar bewonderd of gerespecteerd. Hij werd geliefd door miljoenen zwarte mensen om zijn warmte, zijn wijsheid, zijn menselijkheid en zijn onstuitbare wil.

Niet iedereen was het hiermee eens. Premier Thatcher beschreef het ANC als een ‘typisch terroristische organisatie’. De VS had hem op een terroristenlijst staan, waardoor hij – tot 2008 – niet naar de VS mocht reizen. Wanneer je de loftuitingen van ‘wereldleiders’ over Mandela leest, bedenk dan dat zij, of hun voorgangers, hem ooit vernietigd wilden zien. APARTHEID

Na 1945 voerde de Zuid-Afrikaanse regering apartheid in. Zwarte mensen werden gedwongen om in de mijnen en fabrieken te werken, doordat zij geen ander bestaansmiddel meer hadden dan loonarbeid. Er werden ‘thuislanden’ opgericht, waar zwarte arbeiders geboren en onderhouden konden worden zonder kosten voor kapitaal of staat. Apartheid ging om winst. Maar het schiep ook een zwarte arbeidersklasse die op een dag het systeem zou vernietigen. Na de mijnwerkersstaking van 1946 en massale ongehoorzaamheidscampagnes daarna, kwam Mandela in de nationale ANC-leiding.

leider – Mandela. Na 1976 kreeg de apartheidsstaat de situatie niet meer onder controle. Golf na golf van stakingen en opstanden braken uit. In 1982 namen meer dan 100.000 mensen deel aan de eerste openlijk politieke staking tijdens de apartheid. De staat begon voorzichtig om onderhandelingen te vragen, en in 1985 sprak een minister met Mandela. De regering zei dat Mandela zou worden vrijgelaten als hij het geweld afzwoer. Hij weigerde dat te doen totdat het verbod op het ANC en andere anti-apartheidsorganisaties opgeheven zou worden, en er algemeen kiesrecht zou komen. Het zou nog vijf jaar duren van opstand en leed, voordat de regering het niet meer trok. De staat stond het ANC toe, liet Mandela vrij en accepteerde fundamentele politieke veranderingen. Op het moment dat Mandela de gevangenis uitliep, juichte de wereld en huilden velen tranen van blijdschap. De antiracisten hadden gewonnen – maar dit was nog maar het begin. Mandela wist, wat het ANC betreft, de gulden middenweg fantastisch aan te houden. Hij bleef

Mandela was nooit een socialist. In zijn visie moest Zuid-Afrika een veel vrijer en gelijker land worden, maar economisch zou het ʻnieuwe ruimte scheppen voor de opkomst van een welvarende niet-Europese burgerlijke klasse’. Zijn heldhaftige strijd tegen de apartheid was geen strijd tegen het kapitalisme dat de apartheid veroorzaakte. En het is het kapitalisme dat de zwarte inwoners van Zuid-Afrika arm houdt. Toen Mandela in 1999 aftrad, was er al wijdverbreide teleurstelling over het gebrek aan verandering. Mandela was voor velen te populair om de schuld te krijgen, maar het ANC kreeg die duidelijk wel. Vandaag de dag is Zuid-Afrika het op één na meest ongelijke land van de wereld. Twee derde van de bevolking leeft onder de armoedegrens. De werkloosheid is officieel 25 procent, maar is in werkelijkheid bijna twee keer zo hoog. En de stakingen en opstanden in de zwarte wijken zijn terug. In september 1993 hield Mandela een opzienbarende toespraak voor vakbondsleden. Hij zei: ‘Hoe vaak heeft de bevrijdingsbeweging samengewerkt met de arbeiders en hen dan verraden op het moment van de overwinning? Er zin veel voorbeelden hiervan in de wereld. Alleen wanneer de arbeiders hun organisatie verbeteren voor en na de bevrijding kunnen jullie winnen. Als jullie niet waakzaam blijven dan zullen jullie offers tevergeefs zijn. Jullie steunen het ANC alleen maar zolang het geeft wat het heeft beloofd. Als het dat niet doet, moeten jullie met het ANC doen wat jullie met het apartheidsregime deden.’ Opnieuw stak Mandela zijn nek uit om de waarheid te vertellen. Wij rouwen om zijn dood. Wij herdenken zijn grote offer. De strijd gaat door. Lees de lange versie op socialisme.nu

de ★socialist #260 • dec 2013 / jan 2014

3

WAT WIJ VINDEN

FNV moet campagne uitbouwen tegen bezuinigingen zelf

■ Strijdbare zorgwerkers op de FNV-manifestatie in de Jaarbeurs, 30 november 2013 (Foto: Mike Crosland)

In november zei het Centraal Bureau voor de Statistiek dat Nederland uit de recessie was, met een groeicijfer van maar liefst 0,1 procent. Kamp van economische zaken reageerde positief: ‘Na vier kwartalen krimp groeit de economie weer, al is de groei nog heel beperkt.’ Maar vijf dagen later voorspelde de OESO verdere krimp van de economie in 2014. MA X VA N L I N G E N Het meest alarmerende is de verwachte stijging van de werkloosheid. De OESO voorspelt dat deze zal stijgen van 6,7 procent in 2013 naar 7,8 procent in 2014 en 8,1 procent in 2015. Voor het kabinet is dit geen reden om af te zien van verdere bezuinigingen. Minister Kamp is hier duidelijk over: voor herstel van de economie is het noodzakelijk dat het kabinet doorgaat met het bedrijvenbeleid en het doorvoeren van hervormingen die de economie versterken.’ De slechte vooruitzichten hebben er onder andere toe geleid dat Standard & Poor’s de kredietwaardigheid van Nederland verlaagde van Triple-A naar AA+. ‘We komen er in Nederland altijd wel doorheen,’ reageerde Bernard Wientjes. De voorzit-

ter van bazenclub VNO-NCW werd onlangs opnieuw door de Volkskrant tot meest invloedrijke Nederlander uitgeroepen. De grote vraag is natuurlijk ten koste van wie Nederland er wel doorheen komt. Voor Wientjes is dat duidelijk: ‘dat betekent gematigde loonkosten’. De koers van Wientjes en zijn handlangers in het kabinet is helder. De winstgevendheid moet worden opgekrikt ten koste van de beroepsbevolking. Daarbij vormt de hoge werkloosheid een handig drukmiddel om bijvoorbeeld de nullijn te accepteren. De boodschap is: slikken of stikken. Ondertussen hebben de Nederlandse bedrijven, met dank aan de PvdA, tijdens de crisis flink kunnen sparen. Volgens De Nederlandsche Bank heb-

Vrouwen, slik niet alles! Vrouwen hebben er weer een taak bij gekregen: hun libido op peil houden. Met de nieuwe ‘lustpillen’ voor vrouwen ziet de farmaceutische industrie een nieuwe markt. Beoogde verdiensten: 6 miljard in de eerste 10 jaar. Om dat binnen te slepen moeten de 20 procent vrouwen die volgens de industrie lijden aan een gebrekkig libido eerst worden overtuigd van hun afwijking. Veel vrouwen ervaren problemen met lust en seksuele opwinding. Of beter gezegd, hun partners hebben problemen met hun lust en vrouwen met hun gebrek aan opwinding. De feiten zijn dat seks minder bevredigend is voor vrouwen dan voor mannen: heteroseksuele mannen komen in 95 procent van hun seksuele interacties klaar, heteroseksuele vrouwen maar in 30 tot 50 procent. Lust is niet iets dat zomaar uit de lucht komt vallen. Er zijn veel redenen waarom vrouwen geen of minder zin hebben in seks: omdat hun partner hen onvoldoende stimuleert, omdat ze zelf niet goed weten wat ze zouden willen in bed of omdat ze dat wel weten maar niet aan hun

partner dur ven communiceren, omdat ze slachtoffer zijn geweest van seksueel geweld, omdat ze relatieproblemen hebben, gestrest zijn, moe zijn, zich zorgen maken over hun vruchtbaarheid of problemen ervaren met anticonceptie. Een lustpil lost niets hiervan op. De pil neemt het seksuele verlangen van de man als uitgangspunt: zijn niveau van lust is de norm waaraan de vrouw zich met farmacologische hulpmiddelen dient aan te passen. De kern van het probleem is juist dat vrouwen zich in bed te veel aanpassen aan mannen: veel vrouwen maken hun eigen plezier ondergeschikt aan dat van hun partner en precies hierdoor doen ze minder bevredigende seksuele ervaringen op die hun zin kunnen vergroten. Seksuoloog Ellen ten Laan zei terecht: ‘Waar hebben vrouwen geen zin in? Ze hebben geen zin in de seks die ze krijgen... Het probleem is niet dat er bij vrouwen een stofje ontbreekt waardoor ze niet opgewonden zouden kunnen worden, maar dat vrouwen niet de leuke seks krijgen die zou kunnen leiden tot meer zin.’

ben ze inmiddels 162 miljard euro op de bank staan. Het is geen incident dat de PvdA in de regering vooral de belangen van de grote graaiers verdedigt. Marcel van Dam schreef hierover in de Volkskrant: ‘Vanaf 1980 heeft de PvdA ongeveer de helft van de tijd meegeregeerd. De mensen om wie het gaat, hebben er niets van gemerkt.’ Van de PvdA hebben we op dit terrein niets te verwachten.

Volgens De Nederlandsche Bank hebben de bedrijven, met dank aan de PvdA, inmiddels 162 miljard euro op de bank staan Door de groeiende onvrede over dit beleid werd de vakbondsleiding gedwongen om in actie te komen. Ondanks de gebrekkige mobilisatie kwamen op 30 november 10.000 vakbondsactivisten naar de Jaarbeurs in Utrecht als onderdeel van de FNV campagne ‘koopkracht en echte

banen’. Maar de campagne dreigt nu beperkt te worden tot economische eisen. Daarbij is de looneis van 3 procent afgezet tegen de 162 miljard euro aan reserves ook nog eens vrij beperkt. Wanneer de campagne wordt beperkt tot een strijd voor betere cao’s, lopen we het gevaar dat we alles wat er aan de ene kant bij komt aan de andere kant weer kwijt raken. De campagne moet zich daarom ook richten op de bezuinigingen op zich. Hieraan moeten ook een aantal concrete eisen worden gekoppeld. Langs die concrete eisen kan de campagne verbreed worden richting mensen die geen onderdeel zijn van de vakbeweging. Het zou daarbij enorm helpen als het Ledenparlement van de FNV besluit tot een actietraject waarbij wordt toegewerkt naar een grote landelijke actie, ondersteund door stakingen, vlak voor de gemeenteraadsverkiezingen in maart. Hieraan kan vorm worden gegeven door de regionale actiecomités van de bond en door comités waarin bondsleden samenwerken met mensen van andere organisaties. Of dit lukt zal afhangen van de mate waarin er druk kan worden opgebouwd binnen de bond tegenover de conservatieve elementen die nog altijd leunen op de PvdA. Een soortgelijke richtingenstrijd vindt ook in andere landen plaats. In België brak bijvoorbeeld in 2012 een deel van de socialistische vakbond FGTB onder leiding van Daniel Piron openlijk met de sociaal-democratie. De onvrede over de bezuinigingen biedt een vruchtbare voedingsbodem voor het verzet ertegen. Of daarvan gebruik wordt gemaakt hangt af van de mate waarin we er in slagen de bonden terug te veroveren op de bureaucratie. Maar die strijd kan alleen gewonnen worden als we tegelijkertijd laten zien hoe het wel moet door aan de campagne te bouwen. Voor koopkracht en echte banen! Lees verder: Pagina 8/9: De weg vooruit voor de FNV Pagina 12/13: Kunnen we bouwen op de PvdA?

Racisme SP ondermijnt solidariteit Het racisme tegen Oost-Europese arbeiders laait de laatste tijd weer op, en opnieuw met hulp van SP-Tweede Kamerlid Paul Ulenbelt. Per 1 januari kunnen Bulgaarse en Roemeense arbeiders in Nederland werken zonder vergunning. Ulenbelt luidde de noodklok: ‘Niemand weet hoeveel er komen. Wij zijn bang dat het helemaal misgaat. We kunnen het niet aan.’ Hij sprak in februari 2011 al van een ‘tsunami van Polen’ in Zundert. Uit een peiling van Maurice de Hond onder 1800 mensen blijft dat een grote meerderheid tegen de komst van Bulgaren en Roemenen is. In plaats van te wijzen op de werkelijke gevolgen van arbeidsmigratie en de vooroordelen te ontkrachten, gebruikt de SP dit om te ageren tegen Europa. Het xenofobe SP-standpunt ten opzichte van migrantarbeiders komt akelig dicht bij dat van de PVV. Zo stelde de PVV in 2012 een anti-OostEuropeanenmeldpunt in en had de SP in 2005 al een soortgelijk initiatief gelanceerd voor ‘een inventarisatie van concurrentievervalsing op

de arbeidsmarkt die wordt veroorzaakt door de toestroom van Polen en andere Oost-Europeanen’. Ten eerste leidt dit de aandacht af van het werkelijke probleem: het zijn de politici die grof bezuinigingen en de bedrijfsdirecties die lonen en arbeidsvoor waarden slopen. We ondervinden hier allemaal de gevolgen van, Nederlander en OostEuropeaan. De schuld ligt noch bij moslims, noch bij Oost-Europeanen, maar bij de top. Ten tweede draagt de SP zo bij aan de verdeel-en-heersstrategie van rechts, en ondermijnt ze de eenheid tussen arbeiders. Nederlandse en Oost-Europese arbeiders staan het sterkst door, zij aan zij, gezamenlijk de strijd aan te gaan. Vooroordelen moeten worden bevochten en niet bevestigd. De achterban van de SP is juist gebaat bij zulke eenheid. We leven in een systeem waarin het ene moment migrantarbeiders worden aangetrokken om lonen te drukken en het volgende moment tegen deze mensen een hetze wordt gevoerd om verdeeldheid te zaaien. De SP zou hier niet aan mogen meedoen.

Beste lezer, In 2012 leefde 9,4 procent van de Nederlandse bevolking onder de armoedegrens. De cijfers voor 2013 zijn nog niet bekend. Maar nu wordt ervan uitgegaan dat het percentage verder zal oplopen tot 9,9 procent. Voor 2014 wordt een lichte daling voorspeld. Omdat de werkloosheid de komende jaren blijft toenemen, de lonen nauwelijks stijgen en de sociale zekerheid steeds verder wordt ontmanteld is het nog maar de vraag of die voorspelling uitkomt. In 2011 gaf Mark Rutte al aan hoe hij denkt over het armoedeprobleem in Nederland: ‘Armoede is echt een vertekening van de feiten. We hebben het over mensen met een laag inkomen.’ Hij kon nog wel uitbrengen dat rondkomen met een bijstandsuitkering ‘pittig’ is, maar dat was het. Desondanks blijft de regering erop hameren dat uitkeringsgerechtigden aan de slag moeten. Daarbij helpt ze niet door banen te creëren of door betere begeleiding te organiseren. Nee, ze scherpt de regels voor uitkeringsgerechtigden nog maar eens aan. Mark Rutte en zijn ministers bestrijden de werklozen in plaats van de werkloosheid. Ze gaan ervan uit dat de uitkeringsgerechtigden uit onwil geen werk vinden. Wellicht heeft het ermee te maken dat Rutte binnen zijn eigen partij geregeld in aanraking komt met fraudeurs en oplichters. Wanneer je veel met dergelijke figuren omgaat, denk je waarschijnlijk dat de hele wereld er zo uitziet. Dat leven van een uitkering geen pretje is, bleek onlangs uit een rapport van de GGD Den Haag. Uit hun cijfers bleek dat uitkeringsgerechtigden vijf tot acht keer vaker zelfmoord plegen. Het aantal zelfmoorden blijkt sinds het uitbreken van de crisis ook met 30 procent te zijn toegenomen. Om dit probleem aan te pakken komen er trainingen voor mensen die werken bij uitkeringsinstellingen, in het onderwijs, bij politie en schuldhulpverlening. Hoewel internationaal onderzoek aantoont dat de economische crisis van invloed is op de stijging van het aantal zelfmoorden is volgens de GGD Den Haag ‘in Nederland die link nog niet gelegd’. Wellicht vindt Mark Rutte zelfmoord ook echt een vertekening van de feiten. We hebben het over mensen die een einde aan hun leven maken. Dat is tenslotte hun eigen ‘vrije keuze’. Strijbare groet, De redactie

MAAK

de ★socialist OOK JOUW KRANT

STUUR ACTIEVERSLAGEN OP • MAIL TIPS • SCHRIJF EEN BRIEF • NEEM EEN ABONNEMENT • HELP MET DE VERKOOP OF WERF EEN ABONNEE. VUL HET FORMULIER IN OP ONZE WEBSITE OF DE BON OP PAGINA 15 [email protected]

4 BINNENLAND

Water- en wegenbouw

Inpikken helft loon ‘geen uitbuiting’ FNV Bouw stelt het consortium achter de aanleg van de A2-tunnel bij Maastricht aansprakelijk voor het niet naleven van de cao bij een groep Portugezen. Een expertcommissie noemde dit geen uitbuiting, ‘niet in juridische zin en ook niet in sociaal-maatschappelijke zin’. De werkers betaalden elk anderhalf jaar lang maandelijks bijna duizend euro voor huisvesting in slooppanden bij de bouwput. FNV eist namens hen twee miljoen euro voor onterechte inhoudingen en cao-ontduiking.

Amnesty

Schaamte voorbij? Amnesty International Nederland ontslaat bijna eenderde van zijn medewerkers. De mensenrechtenorganisatie kampt met minder inkomsten door een dalend aantal leden en giften uit erfenissen. Voor het eerst sinds haar oprichting moet de organisatie bezuinigen. De organisatie is geheel afhankelijk van lidmaatschapsgelden en giften. Bij de campagne ‘Ik schaam me diep’ van Amnesty tegen vreemdelingendetentie in Nederland, sloten zich eerder dit jaar nog 28 duizend mensen aan.

Activisme

Brand treft Theaterstraat Bij een brand in het Westelijk Havengebied in Amsterdam is de loods van collectief Theaterstraat afgebrand. Theaterstraat organiseert al decennia de mobiele podia op vele demonstraties en busvervoer daar naartoe. Op de voertuigen na is alle materieel verloren gegaan: licht- en geluidsapparatuur, tenten en het kantoor. Het is nog onduidelijk of de verzekering iets zal uitkeren. Inmiddels hebben diverse linkse groepen opgeroepen tot solidariteit, en wordt er geld ingezameld.

Schaliegas

Cuadrilla niet berekend op ramp Het Britse gas- en oliebedrijf Cuadrilla heeft geen financiële buffer om schadevergoedingen te betalen als het misgaat bij proefboringen naar schaliegas. Dat zegt Milieudefensie op basis van een onderzoek dat zij heeft laten doen. Het Rijk verleende Cuadrilla in 2009 een vergunning voor proefboringen in de Noordoostpolder. Die zijn met een jaar uitgesteld, omdat eerst de risico’s verder moeten worden onderzocht.

Kerkrade

Angstcultuur bij sociale werkplaats Volgens Abvakabo FNV en vakbond ABW heerst er een angstcultuur bij de sociale werkplaats WOZL in Limburg. Ook is er veel onrust onder het personeel. Wethouder Caroline Szalata van Kerkrade, voorzitter van het dagelijks bestuur van WOZL, nam 27 november een zwartboek aan van ruim driehonderd medewerkers. De dagelijkse leiding houdt te weinig rekening met de beperkingen van werknemers. Volgens de bonden is de sfeer binnen de sociale werkplaats verslechterd.

de ★socialist #260 • dec 2013 / jan 2014

Sensire: overwinning met haken en ogen Met het akkoord van 7 november behaalden de thuishulpen van Sensire na een lange strijd een overwinning. Zonder de acties van de thuishulpen waren de schandalige plannen van Sensire om 1100 thuishulpen te ontslaan gewoon doorgegaan.

P E T E R VA N E E R B E E K

SP-fractievoorzitter Emile Roemer twitterde: ‘Na een lange strijd winnen de thuiszorgmedewerkers van Sensire! Geweldig en terecht. Actievoeren helpt! Van harte gefeliciteerd! #sensire’. En volgens Abvakabo FNV: ‘Hiermee is een eind gekomen aan de steeds verdergaande race to the bottom in de Achterhoek’. Eind augustus kondigde het bedrijf aan om de plannen waarmee al gedreigd was door te zetten. In mei meldde het al: ‘Door nu collectief ontslag aan te vragen voor alle thuishulpmedewerkers, voorkomt de organisatie een groot financieel risico.’ Officieel was er onduidelijkheid over het gemeentelijk beleid ten aanzien van thuishulpen in 2014. In de achterkamertjes was ondertussen al met verschillende gemeenten een deal gesloten over een schijnconstructie. Hiermee konden de ontslagen werkers goedkoper in dienst

worden genomen via een andere BV, die slechts ‘bemiddelde’ tussen klanten en zelfstandige thuishulpen. Bij vergelijkbare constructies in de Achterhoek gold een bruto uurtarief van 12,50. Het resultaat was dat thuishulpen werkten onder het minimumloon.

In het akkoord spraken de partijen uit de Achterhoek ‘tot een proeftuin te willen maken met het oog op de veranderingen’ Volgens minister Asscher is dit alles geheel volgens de regels verlopen, en waren verliezen in 2011 en 2012 een voldoende reden voor massaontslag. Maar het gemelde verlies van 27.000 euro in 2012 was een

winst geweest van 48.000 euro, als er niet 75.000 euro was geïnvesteerd in het optuigen van de schijnconstructie. ACTIE

Dat dit plan niet kon doorgaan is te danken aan de strijd van meer dan tweeënhalve maand die thuishulpen hebben gevoerd. Ze bezetten onder andere het hoofdkantoor van Sensire, demonstreerden in Borculo en Varsseveld, en organiseerden twee werkonderbrekingen. De 800 ontslagen vaste medewerkers worden met behoud van hun rechten overgenomen door zorgbedrijven TSN en Zorgkompas. Dit in ruil voor

de toezegging van de betrokken gemeentes om af te zien van bezuinigingen op de thuiszorg in 2014. 300 flexwerkers lopen echter het levensgrote risico buiten de boot te vallen. Hoe inspirerend en relatief succesvol de acties weliswaar zijn geweest, het gevaar is dat dit de onderlinge solidariteit ondermijnt die nodig is om in de toekomst succesvolle acties te organiseren. In 2014 wordt er nog niet bezuinigd, maar in 2015 wil het kabinet nog eens 2 miljard euro bezuinigen op de Wmo (Wet Maatschappelijke Ondersteuning) en de AWBZ. In het akkoord hebben de partijen uitgesproken dat ze de Achterhoek ‘tot een proeftuin willen maken met het oog op de verwachte veranderingen per 2015’. De overwinning is dus tijdelijk, en laat bovendien veel ruimte open voor het idee dat bezuinigingen nu eenmaal ‘noodzakelijk’ zijn, en de vakbond hiervoor in crisistijd ook verantwoordelijkheid moet nemen. Zorgbedrijven gebruiken de aangekondigde maatregelen nu al als excuus om werkers te ontslaan en zo kosten te drukken. Zowel de inspiratie als de lessen van het verzet bij Sensire zijn nodig om de verdere sloop van de zorg te stoppen.

Onmenselijk asielbeleid blijft slachtoffers maken

Marktwerking zorg bedreigt banen en patiënten

Politieke partijen in Nederland doen het vaak voorkomen alsof vluchtelingen gelukszoekers en profiteurs zijn, die het liefst met zijn allen naar het luilekkerland Nederland komen. De meeste vluchtelingen zijn echter afkomstig uit landen waar oorlog en politieke onrust heersen. Het restrictieve vluchtelingenbeleid van opeenvolgende regeringen berust op misleiding.

Marktwerking is bezig het gezicht van de Nederlandse zorg onherkenbaar te veranderen. Ziekenhuizen komen in privéhanden en verzekeraars als Achmea maken miljoenenwinsten. Maar juist hierdoor zijn banen van personeel en gezondheid van patiënten in gevaar.

De meeste vluchtelingen wereldwijd komen momenteel uit Afghanistan, Somalië, Irak en Syrië. In al deze landen is sprake van oorlog en onveiligheid, vaak mede door westerse interventie. De meeste mensen die vluchten voor oorlog en geweld worden opgevangen in buurlanden. Zo verbleven in 2012 in Pakistan 1.638.456 vluchtelingen en in Iran 868.242. Het Europese land dat het meeste vluchtelingen opving was Duitsland, met 589.737 mensen. Nederland stak daar met slechts 74.598 vluchtelingen magertjes bij af. Het aantal asielaanvragen in Nederland is sterk gedaald sinds de invoering van een strenge vreemdelingenwetgeving door staatssecretaris Cohen in 2000. Het ministerie van Buitenlandse Zaken ontraadt alle reizen naar Syrië en Somalië. Maar terwijl bijvoorbeeld Nederlanders wordt geadviseerd ‘Somalië direct te verlaten’, vinden staatssecretaris Teeven en de Raad van State het geen probleem om vluchtelingen terug te sturen naar de Somalische hoofdstad Mogadishu. Sinds september deporteert Nederland voor het eerst sinds 2010 weer Somalische vluchtelingen. Een van hen was Saïd Ahmed. Hij kwam als kind naar Nederland spreekt geen Somalisch. Enkele dagen na aankomst in Mogadishu raakte hij gewond bij een bomaanslag. Het verhaal van Saïd staat helaas niet op zichzelf. Alleen al het afgelopen jaar heeft het beleid van Teeven geresulteerd in meerdere schandalen. In januari 2013 pleegde de Russische asielzoeker Aleksandr Dolmatov zelfmoord in zijn cel in een terugkeercentrum in Rotterdam. Uit onderzoek bleek later dat hij

■ Renata (6 jaar) in het EO-programma De Vijfde Dag, 31 juli 2013

helemaal niet in vreemdelingenbewaring had mogen worden gezet. In de Kamer gaf Teeven toe politiek verantwoordelijk te zijn, maar hij weigerde op te stappen: ‘Ik vind dat ik moet optreden, niet aftreden.’ Na de zaak-Dolmatov beloofde Teeven verbeteringen. In augustus kwam de zaak van het Georgische meisje Renata aan het licht. Renata was wekenlang ernstig ziek, maar kreeg niet de noodzakelijke medische zorg. Eind 2012 werd ze met haar ouders uitgezet naar Polen. Daar werd een dag later acute leukemie geconstateerd. Terwijl bij acute leukemie elke dag telt, constateerde de Inspectie Veiligheid en Justitie dat er bij de zorgverlening geen fouten waren gemaakt. In augustus liet Teeven eveneens twee asielzoekers uitzetten naar Guinee. Ze waren ernstig verzwakt doordat ze al 75 dagen in hongerstaking waren. De manier waarop vluchtelingen worden behandeld, komt Nederland de laatste jaren internationaal op kritiek te staan. Eind oktober oordeelde het Europees Comité voor Sociale Rechten dat uitgeprocedeerde asielzoekers niet meer zonder voorzieningen op straat mogen worden gezet. Dit zou een eerste stap zijn naar een menswaardiger bestaan voor vluchtelingen. ANGELA ETTEMA

Op 18 november werd bekend dat zorgondernemer Loek Winter het noodlijdende Slotervaartziekenhuis in Amsterdam voor 29 miljoen euro wil overnemen. Hij kocht eerder al de IJsselmeerziekenhuizen. De koop is een nieuwe wending in de machtsstrijd rondom het ziekenhuis na een maandenlange ruzie tussen bestuur en aandeelhouders. Slotervaart gaf eerder dit jaar voor 5 miljoen euro aandelen uit aan Delta Onroerend Goed, een maatschappij uit Velsen-Noord die een van de grootste kredietverschaffers is. Het ziekenhuis kreeg geen geld, er werd een deel van een krediet omgezet in aandelen. Daardoor voelden andere aandeelhouders zich buitenspel gezet. Het Slotervaartziekenhuis kwam eerder al in het nieuws doordat het begin dit jaar als enige ziekenhuis in Nederland geen contract kreeg van zijn grootste zorgverzekeraar, in dit geval Achmea. Daardoor waren patiënten onzeker of hun zorg vergoed zou worden. De opbrengsten liepen in de maand februari daardoor 8 procent terug. Ondertussen dreigt de ongekend harde opstelling van zorgverzekeraars bij de onderhandelingen over de zorginkoop voor 2014 het zorgakkoord uit juli op te blazen. In het hoofdlijnenakkoord tussen het ministerie van Volksgezondheid, zorgverleners en -verzekeraars uit juli is afgesproken dat ziekenhuizen in 2014 mogen groeien met 1,5 procent, plus indexatie. In individuele gevallen mag daarvan echter worden afgeweken. Maar in plaats van te groeien worden de ziekenhuizen momenteel door de verzekeraars gedwongen om 5 tot 25 procent van hun budgetten af te halen. Daarmee willen ze hun eigen winsten opkrikken, maar dit zal ten koste gaan van zorgwerkers en patiënten.

Van Lanschot Bankiers publiceerde onlangs een artikel waarin gesteld wordt dat medisch specialisten ook (mede-)eigenaar van een ziekenhuis kunnen zijn. Op die manier kunnen zij waken over de kwaliteit van zorg. Bovendien kan dan worden gesneden in kosten van management door die taken onderdeel te maken van de aansturing door de specialist. In juli werd het noodlijdende LangeLand Ziekenhuis in Zoetermeer op die manier overgenomen door zijn medische staf en zorgorganisatie Vierstroom. Hierdoor kon Zoetermeer een basisziekenhuis houden en bleven de banen behouden. Maar deze specialisten ruiken ook geld en fuseren in hoog tempo tot ziekenhuisoverschrijdende maatschappen. Ruim zeven van de tien ziekenhuizen hebben inmiddels te maken met instellingsoverstijgende maatschappen. Doordat zo monopolies ontstaan, dreigen nieuwe ontslagrondes in ziekenhuizen samen te vallen met grotere inkomensverschillen tussen gewone verpleegkundigen en specialisten.

De ziekenhuizen worden momenteel door de verzekeraars gedwongen om 5 tot 25 procent van hun budgetten af te halen In 2008 en 2009 werden Nederlandse banken met miljardensteun overeind gehouden. Maar mocht het Slotervaartziekenhuis failliet dreigen te gaan, dan heeft minister Schippers van Volksgezondheid al laten weten niet in te zullen grijpen. Overal waar marktwerking plaatsvindt, zien we dat producten duurder worden, dienstverlening achteruit holt en banen verdwijnen. Zorg is geen product voor op de markt, maar een basisrecht dat we moeten verdedigen. KEES HOOGENDIJK

INTERNATIONAAL 5

de ★socialist #260 • dec 2013 / jan 2014

Nederlandse oorlogsmisdaden op Bali Onlangs kwam Vrij Nederland met nieuw bewijs dat Nederland zich schuldig heeft gemaakt aan oorlogsmisdaden op Bali. Dit komt bovenop de al bekende misdaden in Zuid-Sulawesi en Rawagede. beschaafde wereld de afgelopen jaren heeft gevochten’. De slachtoffers die werden gemaakt waren vooral ‘onbetekenende opstandelingen’, aldus Ter Meulen die dit ook aangaf bij de legerleiding. Hij vond geen gehoor. Volgens KNIL-kapitein Van Oldenborgh was het belangrijk om de tegenstander verliezen toe te brengen. Hij pleitte daarom voor het inzetten van Piper Cub- en B-25gevechtsvliegtuigen. In totaal zijn er 2000 Balinezen vermoord tijdens de oorlog met Nederland. Jeffry Pondaag van het Comité Nederlandse Ereschulden zei op 19 november in het NCRV-programma Altijd Wat dat nabestaanden van de oorlogsslachtoffers op korte termijn nieuwe rechtszaken zullen aanspannen tegen de Nederlandse staat. Dit naar aanleiding van nieuwe ooggetuigenverklaringen van Indonesiërs. NOG STEEDS TABOE

Onderzoeker Geoffrey Robinson publiceerde in 1995 het boek The Dark Side of Paradise: Political Violence in Bali. Hij beschreef wat voor vreselijke taferelen zich hadden afgespeeld op Bali. Toen wilde niemand naar hem luisteren, en ook nu nog lijkt het koloniale verleden een taboe. NRC citeerde in augustus 2013 Tweede Kamerlid Han ten Broeke (VVD), die zei bang te zijn dat ‘de doos van Pandora wordt geopend als we excuses gaan maken voor allerlei fouten uit het verleden’.

Indonesië ■ Nederlandse marechaussee poseert bij slachtoffers in Kuta Reh, 1904

SP, PvdA en PvdD steunden in 2012 als enige partijen een voorstel van drie Nederlandse instituten die onderzoek doen naar oorlog om een grootschalig onderzoek naar de oorlog in Indonesië te doen. Het CDA

gaf bij monde van toenmalig Kamerlid Ormel aan dat ze ‘druk bezig met de euro’ waren. Een te verwachten reactie van een partij wiens leider ooit zei trots te zijn op de VOC-mentaliteit.

Klimaatprotest Warschau Terwijl supertyfoon Haiyan op de Filipijnen aantoonde wat klimaatverandering inhoudt, demonstreerden duizenden menssen bij de COP19-top in Warschau, Polen. De demonstranten eisten ‘System change, not climate change’. Tijdens de top besloten 800 deelnemers van vakbonden en mileuorganisaties de klimaattop te verlaten, uit ontevredenheid over de besluiteloosheid. Winnie Byanyima, directeur van Oxfam International, verklaarde: ‘Regeringen moeten weten dat het genoeg is geweest. Er staat te veel

De Belgische Socialistische Arbeiderspartij (SAP) heeft in oktober besloten samen te werken met de Partij Van De Arbeid voor de verkiezingen van 2014. De PVDA is een radicaal-linkse partij, die onlangs een kleine verkiezingsdoorbraak kende. Janneke Prins interviewde Thomas Weyts, woordvoerder van de SAP in Vlaanderen.

Wel, er zijn heel wat acties geweest vanuit de bonden. Zo hadden we de unieke situatie dat er al een 24-uursstaking tegen het regeringsbeleid werd georganiseerd op een moment dat de regering-Di Rupo nog niet formeel was aangetreden. Alleen zat er geen opbouw in die acties. Het bleef bij een hele reeks min of meer symbolische acties en betogingen. De vakbonden moesten bijvoorbeeld een verlenging van de pensioenleeftijd slikken en een verdere uitholling van het indexmechanisme, de ‘parel aan de kroon’ van het Belgisch sociaal model. Rechts wil nog veel verder gaan en de vakbonden echt buitenspel zetten. Dit zorgt natuurlijk wel voor debat in de bonden, en niet enkel aan de basis, maar ook bij een deel van de vakbondsleiders. Ook het belang van een eigen politiek alternatief is terug op de agenda gezet door een deel van de vakbeweging. De socialistische vakbond FGTB

pleit samen met de regionale christelijke bediendenbond CNE voor een nieuwe antikapitalistische politieke partij. Ze willen dat debat in de hele vakbeweging voeren, ook over de taalgrens heen. We spelen daar een grote rol in, maar ook de PVDA en andere groepen steunen het initiatief.

op het spel om te blijven babbelen. Klimaatverandering heeft nu al schadelijke effecten op mensen over de hele wereld. Zonder actie ziet de toekomst er slechter uit.’

Over uw samenwerking met de PVDA: de SAP wil ‘links eindelijk een stem geven’. Betekent dat dat u wilt meeregeren? Dat idee is sinds enkele jaren te horen bij de SP in Nederland? De PVDA maakt een reële kans om in Antwerpen en Luik mensen in het parlement te krijgen. Het zou gek en erg sektarisch zijn zulke kans te laten schieten. Dat willen we zeggen met “links terug een stem geven”. We hopen door eigen kandidaten met onze eigen campagne, hieraan bescheiden te kunnen bijdragen. Wat regeringsdeelname betreft, zijn zowel wij als de PVDA erg duidelijk: vandaag zijn de voorwaarden voor een echt linkse regering helemaal niet aanwezig, dus is de keuze er een van scherpe oppositie. Dat is toch wel een belangrijk verschil tussen de PVDA en de SP bij jullie. De PVDA beschouwt zich

In Nederland hebben we op extreemrechtse zijde Geert Wilders. Die is momenteel ook bezig met lijstverbindingen: onlangs had hij een ontmoeting met Marine Le Pen van het Franse Front National. Waar staat Filip Dewinter van Vlaams Belang in dit geheel?

ook nog steeds als een marxistische, communistische partij. In haar profiel en campagnes lijkt ze dan wel weer sterk op de SP. De PVDA komt uit wat wij het Mao-stalinisme noemen. Een van de problemen is dat ze nog steeds geen duidelijke, publieke breuk wil maken met haar stalinistische achtergrond. Maar er evolueert wel heel veel bij haar. Ze is veel opener dan vroeger. Maar het heeft ook problematische kanten: zo denken wij dat ze de laatste tijd soms te vriendelijk is tegenover de vakbondsbureaucratie. Ook verschillen we van mening over de noodzaak van een nieuwe partij van de werkende klasse: de PVDA hoopt die partij zelf te kunnen worden. Wij zijn van mening dat hiervoor een bredere herschikking in de arbeidersbeweging nodig is. Natuurlijk blijft de strijd op straat, in de wijken en de bedrijven het belangrijkst. Maar mensen in de gemeenteraden en het parlement kunnen die strijd wel mee voeden en ondersteunen. We zien nu al dat het

In heel Indonesië is er van 31 oktober tot 1 november 48 uur gestaakt. De stakers eisten een minimumloon van 334 dollar per maand. Twee miljoen werkers sloten zich aan bij de staking, in twintig provincies. Er waren fabriekssluitingen, vakbondsbijeenkomsten en rally’s om werkers op te roepen om mee te doen. Naast een verhoging van het minimumloon met 50 procent, eisen de stakers algemene gezondheidszorg en afschaffing van outsourcing.

Inperking demonstratierecht

succes van de PVDA in de gemeenteraadsverkiezing toch zorgt dat er meer dingen in de media komen.

■ Thomas Weyts (rechts) in gesprek

Staking voor hoger minimumloon

Egypte

België: radicaal-links bundelt kieskracht

Hoe is de politieke en economische situatie op dit moment in België? Jullie hebben Elio Di Rupo (Parti Socialiste) nu twee jaar als premier. Hij leidt een kabinet dat onder druk van de economische crisis miljardenbezuinigingen doorvoert: 3,5 miljard voor 2014.

Fastfoodstaking In honderd Amerikaanse steden hebben fastfoodwerkers op 5 december gestaakt. Precies een jaar geleden legden werkers in New York City voor de eerste keer het werk neer. Het was het startschot van een campagne voor hoger loon. De stakers eisen een minimum van 15 dollar per uur en het recht om zich te mogen organiseren in een vakbond. Gemiddeld verdient een fastfoodwerker 8,89 dollar. Daarmee is het de laagstbetaalde baan in bijvoorbeeld New York.

THOMAS HOFLAN D

In september dit jaar bood de Nederlandse ambassadeur in Indonesië, Tjeerd de Zwaan, namens de Nederlandse regering excuses aan voor ‘excessen’ in Indonesië tijdens de Nederlandse bezettingsoorlogen (eufemistisch bekend als ‘politionele acties’). De excuses waren vooral gericht aan het adres van nabestaanden uit Zuid-Sulawesi en Rawagede, maar de Zwaan gaf aan dat het ging om ‘brede excuses’, die gelden voor alle standrechtelijke executies in die periode. Zogenaamde ‘algemene excuses’ zijn nooit gemaakt, om veel schadeclaims te voorkomen. Het precieze aantal Indonesiërs dat is gedood tijdens de koloniale oorlog is onmogelijk te achterhalen, maar schattingen liggen rond de 150.000. Nederland heeft lange tijd geprobeerd de gruweldaden uit het eigen koloniale verleden in de doofpot te stoppen en te negeren. Nu er steeds meer misdaden aan het licht komen, wordt het voor de regering moeilijker om vol te houden dat het gaat om incidenten. Voormalig sergeant Feddy Poeteray van de KNILeenheid Gadja Merah (‘Rode Olifant Brigade’) verklaarde in Vrij Nederland: ‘Wij hadden maar één taak gekregen van generaal Spoor en koningin Wilhelmina, en dat was de kolonie beschermen. Dat daarbij onschuldige burgerslachtoffers vielen, was niet te voorkomen.’ De hoogste militair op Bali, kolonel Ter Meulen, sprak zelfs van ‘nazipraktijken waar tegen de

VS

Het VB is meegestapt in die Europese samenwerking met Front National, Wilders en Lega Nord. Het VB heeft afgelopen jaren behoorlijk wat pluimen verloren, door interne spanningen. Ook heeft recent een flink deel van zijn achterban de overstap gemaakt naar de N-VA. Wat het flink-rechtse discours van de N-VA natuurlijk versterkt. Toch blijft het VB goed voor 8 à 10 procent van de stemmen, met op de meeste plaatsen een aanwezigheid in de gemeenteraden. De partij heeft na haar veroordeling wegens racisme, indertijd haar naam veranderd (van Vlaams Blok naar Vlaams Belang) en haar allerranzigste kantjes wat afgezwakt. Anderzijds is ze een belangrijke factor in het breder aanvaardbaar maken, ook bij de ‘gewone’ burgerlijke partijen van racistische en islamofobe ideeën. De antiracistische en antifascistische beweging ligt vandaag helaas flink op apegapen, nadat de grote mobilisaties in de jaren negentig de doorbraak van het Vlaams Blok niet konden stoppen. Met de SAP zijn we wel erg actief betrokken bij acties rond asielbeleid en tegen het hoofddoekenverbod in scholen en bij het gemeentepersoneel.

De Egyptische interim-president heeft op 24 november de vrijheid om te demonstreren ingeperkt. Demonstranten moeten voortaan eerst toestemming van de politie krijgen. Na de revolutie van 2011 en na massale demonstraties eind juni die aanleiding waren voor het leger om Moslimbroeder Morsi af te zetten, probeert de interimregering nieuwe massademonstraties te voorkomen. In juli zei het leger nog het recht op protest voor iedereen te garanderen.

VS

Socialist in Seattle in gemeenteraad Half november is Kshama Sawant gekozen in de gemeenteraad van Seattle. Het is decennia geleden dat een socialist in de VS van een kandidaat van de Democraten won. Sawant was eerder actief voor Occupy Seattle. Sawant: ‘De regering-Obama is een goed voorbeeld van hoe het vertrouwen van progressieve Amerikanen in de Democraten steeds wordt geschonden. Alle beloften rond de gezondheidszorg, Guantánamo Bay, het stoppen van de bezetting van Afghanistan en de aanvallen met drones, zijn niet nagekomen.’

Portugal

Ambtenaren staken tegen bezuinigingen Op vrijdag 8 november staakten de brandweer, vuilnisophaaldiensten, het OV, het onderwijs en andere Portugese overheidsinstellingen. De ambtenaren uitten zo hun onvrede over de bezuinigingen voor komend jaar. De bezuinigingen houden onder meer een loonsverlaging in van 2,5 tot 12 procent voor iedereen die meer dan 600 euro netto per maand verdient. Ook vallen er gedwongen ontslagen en wordt het pensioen gekort.

6 UITGELICHT

de ★socialist #260 • dec 2013 / jan 2014

Exclusief interview met Amira Hass

Het geweten van Amira Hass is een Israëlische schrijfster, journaliste en activiste. Als een van de meest uitgesproken critici van Israël schreef ze in Haaretz: ‘Het zou ergens op slaan als Palestijnse scholen basiscursussen verzet zouden geven’, zoals stenen gooien. Tijdens haar bezoek aan Nederland in november had Max van Lingen een exclusief interview met haar. De afgelopen jaren is de Israëlische politiek steeds meer naar rechts opgeschoven. Hoe verklaar je dat? De ideologische verschuiving vindt plaats omdat de Israëli’s hun eigen privileges proberen te verklaren en te verdedigen. De groei van racistische ideeën is daarvan een uiting. Je moet verklaren waarom er discriminatie is, waarom je privileges hebt, waarom jij wel rechten hebt en anderen niet. Daarom ontwikkel je een theorie op basis van genen, bloed of kleur. Hoe duidelijker het wordt dat Israël is gebaseerd op institutionele discriminatie, hoe groter de noodzaak voor een ideologie die dit verklaart. Daar komt bij dat de socialistische zionistische beweging in verval is geraakt. Dat was een enorm hypocriete beweging. Ze beweerden bijvoorbeeld dat ze goed waren voor de Arabieren, terwijl daar in de praktijk geen sprake van was. Maar ze waren op ideologisch vlak nog altijd gebonden aan gelijkheid als ideaal. Ironisch genoeg was die hypocrisie op een bepaalde manier positief. Er was altijd het besef dat de idealen in conflict waren met de praktijk. De Israëlische regeringen van de afgelopen 25 à 30 jaar voelen zich niet langer gebonden aan dit soort waarden. Dit komt doordat de bezetting steeds meer een permanent karakter heeft gekregen. De rechtse politici hebben een ideologie geconstrueerd die de Bantoestans verklaart. Dat is nu veel harder nodig omdat het aantal kolonisten over deze periode is vertienvoudigd. Ze moesten verklaren waarom er in een land met twee volkeren verschillende regels gelden voor die volkeren. Waarom er verschillende infrastructuren en grenscontroles zijn. Waarom er de facto sprake is van apartheid. Verwacht je dat er nog verandering mogelijk is in Israël?

Ik ben op het moment zeer pessimistisch over de mogelijkheden voor verandering. Zolang de bezetting voordelig blijft voor Israël zal de Israëlische maatschappij niet veranderen. Als Israëlische activisten proberen we zand in de machine te strooien. Dankzij die activiteiten komt Israël niet overal mee weg. Het hooggerechtshof is bijvoorbeeld erg conservatief, maar wordt

keer op keer gedwongen om in te grijpen tegen de wens van de overheid in. Maar we zullen er geen grote veranderingen mee bereiken zolang er elders geen fundamentele verschuivingen plaatsvinden. Er zijn natuurlijk wel breuklijnen en tegenstellingen. Er is bijvoorbeeld sprake van groeiende economische tegenstellingen. Hopelijk gaan hierdoor delen van de Israëlische maatschappij zich in de toekomst meer identificeren met hun klassenpositie dan met hun nationale identiteit. Maar tot nog toe zien we helaas steeds dat in Israël de nationale identiteit belangrijker is dan de klassenpositie. Zonder veranderingen in de Palestijnse politiek denk ik niet dat de Israëlische maatschappij echt door elkaar geschud kan worden.

‘Als Israëlische activisten proberen we zand in de machine te strooien. Dankzij die activiteiten komt Israël niet overal mee weg’ Je legt de bal bij de Palestijnen?

Er is voor de Israëli’s geen enkele reden om te veranderen. Zij zijn tevreden met de status quo. Ik woon al jarenlang tussen de Palestijnen en beschouw ze niet alleen als lijdend voorwerp. In de geschiedenis heeft elke groep de mogelijkheid om veranderingen te bewerkstelligen. Het probleem is echter dat de Palestijnse nationale beweging in crisis is. Daar zullen veranderingen moeten plaatsvinden. Daar is nog veel werk te doen en daar zijn ook mensen mee bezig. Wat voor veranderingen dat moeten zijn, ligt bij de Palestijnen. Dat ik al jarenlang tussen de Palestijnen woon, maakt mij nog geen Palestijn. Wat wel duidelijk is, is dat de Palestijnse Autoriteit een slecht voorbeeld van leiderschap heeft gegeven. Je kan niet verwachten dat mensen zich verzetten wanneer er zulke grote klassenverschillen zijn binnen de Palestijnse gemeenschap. Er is een enorme kloof tussen de leiding en de rest van het volk. De meeste Palestijnen beschouwen hun gehele leiding, inclusief de NGO’s, daarom als corrupt. Als ik

een Palestijn was, zou ik me daarop richten om de nationale beweging opnieuw op te bouwen. Was dat niet het hele doel van de Osloakkoorden? Om een deel van de Palestijnen te coöpteren?

Vanuit Israëlisch perspectief was Oslo inderdaad geniaal. Het heeft ervoor gezorgd dat de Palestijnse Autoriteit en uiteindelijk ook Hamas een buffer zijn gaan vormen tussen de bevolking en de bezetting. Wat dat betreft is de situatie inderdaad gecreëerd door Oslo. Maar de vraag is hoe je daarmee omgaat. Moet de Palestijnse Autoriteit ontmanteld worden? Moet Hamas ontmanteld worden? Dat zijn zaken waarover de Palestijnen zullen moeten beslissen. De bezetting wordt door sommige Palestijnen gebruikt om dat soort moeilijke vragen uit de weg te gaan. Dat komt doordat de vraag wat Palestijnen zelf kunnen doen, moeilijk en gecompliceerd is zolang er geen nieuwe opstand plaatsvindt. Kan de Arabische revolutie een inspiratiebron zijn voor een dergelijke opstand?

In het begin was dat zeker het geval. Veel Palestijnen dachten dat zij ook aan hun eigen interne revolutie konden beginnen en de strijd met Israël konden aangaan. Maar de huidige stand van de revolutie is eveneens van invloed op de Palestijnen. De grote Egyptische revolutie is gekaapt en in Syrië vinden hartverscheurende taferelen plaats. Hierdoor kunnen de Palestijnen op dit moment niet rekenen op de steun van andere Arabische volkeren. Dat vormt een belangrijke beperking van de strijd. Daarom is het ook voor de Palestijnen te hopen dat de Arabische revolutie zich weer in de goede richting gaat ontwikkelen. Je bent een van de meest uitgesproken critici van het Israëlische regime. Je woont tussen de Palestijnen. Voel je jezelf nog verbonden met Israël?

De mensen met wie ik omga in Israël zijn uiterst kritisch, wat overigens niet betekent dat we de geschiedenis van Israël ontkennen. Het is een product van kolonialisme én van de vervolging van Joden in Europa. Als de westerse staten in de jaren dertig en veertig de grenzen

UITGELICHT 7

de ★socialist #260 • dec 2013 / jan 2014

Israël

■ Palestijnen gooien stenen naar Israëlische soldaten bij een muurschildering van Yasser Arafat op de apartheidsmuur, bij het Qalandiya-checkpoint bij Ramallah op de Westelijke Jordaanoever, 23 september 2011

hadden opengesteld voor Joodse vluchtelingen, hadden de meeste Joden nog steeds in de diaspora geleefd. Ik voel mezelf vooral verbonden met de Joodse proletarische traditie van het begin van de twintigste eeuw. Die traditie stond op vijandige voet met het streven naar een eigen Joodse staat.

In die tijd verwierp de meerderheid van de Joden het zionisme als oplossing voor de vervolging in racisti-

sche landen. De diaspora was al eeuwenlang de plek waar de meeste Joden leefden. Er waren ook veel alternatieven voor het zionisme: emigratie, assimilatie, revolutie, autonomie, enzovoort. Maar het probleem waar we als radicale socialisten tegenaan lopen bij deze analyse is dat uiteindelijk een zionist die naar Palestina vertrok beter af was dan een socialist die in Polen of de Sovjet-Unie bleef om tegen de onderdrukking te vechten. Tegelijkertijd is het streven naar

een eigen natiestaat een kunstmatige inbreng in de Joodse traditie, waarbij de nationalistische bewegingen, vooral de Duitse, werd geïmiteerd en werd gecombineerd met imperialistische en zelfs antisemitische motieven. Israël kan alleen geanalyseerd worden als product van kolonialisme én tegelijkertijd van Europees racisme tegen Joden.

‘Je kan niet verwachten dat mensen zich verzetten wanneer er zulke grote klassenverschillen zijn binnen de Palestijnse gemeenschap’ Daar kunnen de Palestijnen verder vrij weinig aan doen.

■ Palestijnen wachten bij de grensovergang met Egypte bij Rafah in de zuidelijke Gazastrook, 18 mei 2013

Dat zijn de tegenstellingen waar we door gekweld worden. Natuurlijk zou het niet het probleem van de Palestijnen moeten zijn. Maar we kunnen toekomstige generaties niet de schuld blijven geven van wat hun voorouders hebben gedaan. Helaas kunnen we de geschiedenis niet ongedaan maken. Zelfs als we Israël enkel als een koloniaal probleem beschouwen, maakt dat de oplossing niet makkelijker. De Israëli’s hebben geen moederland waarnaar ze kun-

nen terugkeren, zoals de Franse en Nederlandse kolonisten in Algerije en Indonesië hadden. Er is geen Algerijnse oplossing mogelijk voor Israël. Maar het is niet alleen een kwestie van het verleden. De kolonisatie gaat nog steeds door en er worden nog steeds Palestijnen verdreven.

Daarom moet de Israëlische Wet op de Terugkeer worden afgeschaft. Het is krom dat Joden uit Frankrijk en Amerika hier kunnen komen wonen, terwijl Palestijnen die hier geboren zijn het risico lopen hun rechten kwijt raken. Dat betekent ook dat Palestijnen kunnen terugkeren. Maar dat roept ook praktische vragen op. We zullen het geld ervoor moeten uittrekken om het haalbaar te maken. Er is ook de vraag hoe we omgaan met arm en rijk. Er waren rijke en arme Palestijnen voor 1948. Worden de rijken opnieuw rijk en de armen opnieuw arm? Of gaan we naar een nivellerend systeem toe, waarbij de armen meer krijgen dan de rijken? Worden de voormalige landeigenaren opnieuw landeigenaren of gaan we een socialistische staat opbouwen, waarbij we het land nationaliseren? Wordt het een religieuze staat of een seculiere staat? Een kapitalistische of een socialistische?

8 PERSPECTIEF

de ★socialist #260 • dec 2013 / jan 2014

Vragen aan socialisten

Wat vinden socialisten van vakbonden? Het basisidee achter vakbonden is ‘eendracht maakt macht’. Maar critici vinden dat ze tekortschieten bij het verdedigen van onze belangen, en deel zijn van het probleem. Waar komen die twee gezichten vandaan? De afgelopen twee eeuwen hebben miljoenen werkende mannen en vrouwen gestreden voor betere levensomstandigheden. Een minimumloon, veiligheid op de werkvloer, een 40-urige werkweek, rusttijden, vakanties, pensioenen en meer – geen van deze verworvenheden kregen we door barmhartigheid van politici of industriëlen. Sommige arbeiders hebben dat betaald met gevangenisstraf, of zelfs hun leven. Omdat duidelijk werd dat individuen kwetsbaarder zijn en minder sterk staan dan een collectief, gingen werkers ook vechten voor het recht om zich te organiseren. Het gevecht tussen arbeiders en management komt voort uit een centrale tegenstelling in het kapitalisme. De productiemiddelen – mijnen, fabrieken, land, scholen, ziekenhuizen – zijn eigendom van kapitalisten. Arbeiders bezitten geen productiemiddelen, maar alleen hun vermogen om te werken. Om te leven, moeten arbeiders daarom hun arbeidskracht voor een loon verkopen aan de kapitalisten, die op hun beurt die arbeid nodig hebben om te produceren en winst te genereren. Arbeid is zowel de bron van winst, als een kostenpost voor de kapitalisten. Die proberen hun winsten te vergroten door te moderniseren, mensen te ontslaan of de lonen te drukken. Deze centrale belangentegenstelling brengt arbeiders ertoe te vechten voor het behoud van hun levenspeil. Hun enige macht is het collectief terugtrekken van hun arbeid en het stopzetten van de productie om concessies af te dwingen. Als de productie stopt, verliest bezit zijn waarde. Daarom is staken zo’n machtig wapen.

Maar de vakbonden gebruiken stakingen vaak als ‘uiterste middel’, en zitten liever aan de onderhandelingstafel. Dat is het gevolg van de sociale positie van de vakbondstop. De FNV is een instituut binnen de bestaande maatschappij, met een omzet van miljoenen, een aanzienlijk vastgoedbezit en honderden personeelsleden. De top, met mensen zoals Ton Heerts, vormt een bureaucratische bovenlaag die dat beheert. Ze onderhandelt met bazen over arbeidsvoorwaarden die niet gelden voor henzelf. Daarom durft de FNV met droge ogen ‘maximaal 3 procent’ te eisen, waar leden de afgelopen decennia eerder 10-20 procent hebben ingeleverd. De bureaucratie heeft privileges waarvan een arbeider alleen kan dromen, en is een conservatieve maatschappelijke laag. Zij heeft baat bij dit kapitalisme én arbeidsrust. Als ze laat zien dat ze ‘haar achterban in de hand heeft’, accepteren de bazen haar als gesprekspartner. Maar arbeiders willen een vakbond die écht voor ze opkomt, en

dat kan niet altijd zonder verzet. Om geloofwaardig te blijven, organiseert de vakbondstop dus soms een staking, die ze zo probeert te controleren dat ze die ook kan afblazen, of een manifestatie zoals 30 november, maar zonder strijdbaar vervolgplan. Ook het lerarenprotest in de Arena van 2011 was massaal, maar zeer symbolisch. Daardoor raken sommige mensen gedemoraliseerd, en keren ze het idee van organisatie de rug toe. Dat de bureaucratie opereert in het spanningsveld tussen bazen en arbeiders, verklaart het gezwabber van passief naar actief, en van rechts naar links (en terug). Maar haar controle over arbeidsprotest kan worden aangevochten. MOGELIJKHEDEN Socialisten vinden dat de productie gericht moet zijn op de behoeften van alle mensen, en niet de rijkdom van een kleine minderheid. Dit betekent dat we het kapitalistisch systeem moeten verwerpen en de hele economie in gemeenschappelijk bezit moeten brengen. Alleen arbeiders kunnen dit doen, omdat zij als enigen het collectieve vermogen daartoe hebben. Wanneer vakbondsactivisten voor lonen of veilige arbeidsomstandigheden strijden, vechten ze tegen de gevolgen van een systeem van privé-eigendom, zelfs al zien de meesten het niet zo op dat moment. Maar in de loop van de dagelijkse strijd voor arbeidsomstandigheden kunnen arbeiders zich bewust worden van hun macht om niet alleen betere arbeidsvoorwaarden binnen te halen, maar ook veel grotere veranderingen te bereiken. Daarom beschreef Friedrich Engels vakbonden als de ‘krijgsschool van de arbeiders waarin zij zich op de grote, niet meer te vermijden slag voorbereiden, zij zijn er de manifestatie van dat afzonderlijke takken van arbeid toetreden tot de grote arbeidersbeweging… En als krijgsschool zijn de vakbonden onovertroffen.’ Vakbonden vertegenwoordigen eenvijfde van de beroepsbevolking in Nederland, zo’n 1,5 miljoen arbeiders. Bij sociale conflicten, vooral op de werkvloer, kunnen we niet om de bond heen. De belangrijkste reden waarom activisten vakbondslid zijn, is hun begrip van collectieve macht. Ondanks de immense mogelijkheden zijn vakbonden niet genoeg – niet om socialisme tot stand te brengen, en zelfs niet om de dagelijkse strijdbaarheid te organiseren. Daarvoor moeten we aan de basis van de bonden organiseren. Die organisatie was in de strijdbare jaren zeventig veel sterker dan nu, met actieve bedrijfsledengroepen en mondige activisten op de werkvloer. In de komende jaren is het daarom vitaal om aan een linkse oppositie te bouwen, in elk bedrijf en elke sector binnen de FNV. Die kan invloed hebben op de vakbondsstrijd als ze zich baseert op de leus ‘Mensen boven winst!’ en stelselmatig de meest strijdbare vakbondsleden organiseert. MIKE MCMAHON

DE WEG VOOR VOOR DE FNV

Op 30 november startte de FNV-campagne voor Koopkracht en Echte Banen. De vakbondstop komt daarmee tegemoet aan een diepgewortelde woede over de zoveelste ronde aan bezuinigingen die werkende mensen te verduren krijgen. Ondanks een trage start bieden nieuwe acties belangrijke openingen voor actieve vakbondsleden. J E R O E N VA N D E R STA R R E

De campagne voor Koopkracht en Echte Banen komt geen moment te vroeg. Het is de eerste vakbondscampagne sinds de modernisering van de vakbeweging in 2011 werd ingezet. In de crisis van de afgelopen jaren hebben honderdduizenden mensen hun baan verloren. Degenen die nog wel werk hebben, komen hierdoor onder druk te staan om een hogere werkdruk te accepteren of genoegen te nemen met dalende reële lonen. Onder het mom van het bestrijden van de crisis hebben de afgelopen kabinetten daarbij nog eens tientallen miljarden euro’s aan bezuinigingen doorgevoerd die werkende mensen hard hebben getroffen. Deze kabinetten hebben daarbij handig gebruik gemaakt van de crisissfeer om lang gekoesterde wensenlijstjes van stal te halen.

Heerts lijkt zijn pijlen nog vooral op de werkgevers te richten en de acties vooral niet een te ‘politiek’ karakter te willen geven Tot nog toe bleef het stil vanuit de hoek van de vakbeweging. Toen het kabinet de vakbeweging schoffeerde, door keer op keer delen uit het toch al magere sociaal akkoord te schrappen, bleef een sterke reactie uit. Het is daarom erg goed nieuws dat er nieuwe acties op stapel staan. De achterban van de vakbeweging heeft er alle belang bij dat het verzet tegen de bezuinigingen serieus wordt opgebouwd en dat er een einde komt aan loonmatiging en oplopende werkloosheid. DRUK

FNV-voorzitter Ton Heerts staat onder druk van de leden om de daad bij het woord te voegen en in te zetten op serieuze acties. Zo werd kort voor de demonstratie van 30 november besloten dat er die dag een lopende demonstratie zou plaatsvinden, in plaats van een stilstaande bijeenkomst in de Jaarbeurs. Ook kwam hij terug op eerdere uitspraken, toen hij in november verklaarde dat stakingen tegen de bezuinigingen op de zorg en de sociale werkplaatsen wat hem betreft niet uitgesloten zijn. Dit biedt openingen voor vakbondsleden om de strijd aan te gaan – de boodschap dat ons alle wapenen ter beschikking staan in de komende acties maakt die acties alleen maar geloofwaardiger. Toch lijkt Heerts zijn pijlen nog vooral op de werkgevers te richten en de acties vooral een ‘economisch’ en vooral niet een te ‘politiek’ karakter te willen geven. Hij wil komende acties vooral op sectorniveau voeren,

en waar het kabinet in het campagnemateriaal ter sprake komt, wordt het vooral aangesproken in zijn rol als werkgever. Een serieuze campagne om stevige loonsverhogingen en behoud en uitbreiding van de werkgelegenheid vast te leggen in cao’s zou erg goed nieuws zijn. Maar als we de bezuinigingen van tafel willen vegen en een einde willen maken aan de aanvallen op werkers en hun rechten is er meer nodig. Een strijdbare inzet van het cao-seizoen zou gepaard moeten gaan met een strijdbare algemene campagne tegen het kabinetsbeleid als zodanig. WEERSTANDSKASSEN

Om dat voor elkaar te krijgen is het van groot belang dat de druk wordt opgevoerd op de vakbondsleiding om serieuze actievoorstellen te doen. In de eerste plaats ligt hier een verantwoordelijkheid voor de leden van het FNV-ledenparlement om te zorgen dat de noodzakelijke voorbereidingen worden getroffen voor grootschalige mobilisaties. Dat betekent dat kaderleden in het hele land bijeengeroepen moeten worden in bondsbrede actievergaderingen om de acties lokaal vorm te geven. Deze kadervergaderingen zouden regionale actiecomités moeten aanstellen om de mobilisatie en de lokale acties te coördineren. Dat betekent ook dat hun de nodige faciliteiten geboden moet worden – de weerstandskassen moeten open.

De vakbondsleiding lijkt vooralsnog niet van plan om dit op deze manier te doen. Heerts sluit stakingen weliswaar niet uit, maar heeft het dan over stakingen tegen bezuinigingen in specifieke sectoren als de zorg. Het wordt tijd dat het stakingswapen veel breder beschikbaar wordt gemaakt, al is het maar omdat alle werkers belang hebben bij bijvoorbeeld goede en toegankelijke zorg.

Kaderleden in het hele land moeten bijeengeroepen worden in bondsbrede actievergaderingen om de acties lokaal vorm te geven De komende acties en de mobilisaties hiervoor zullen openingen bieden om de druk op de vakbondstop te vergroten. Zoals het meest recent tijdens de demonstratie van 30 november bleek is er geen gebrek aan actiebereidheid, mits acties serieus worden voorbereid en geloofwaardig worden gevonden. Voor de basis van de vakbeweging en met name de kaderleden die keihard werken om hun collega’s te organiseren en te mobiliseren betekent dit dat zij nauw contact zullen moeten houden met hun vertegenwoordigers in het ledenparlement. Op die manier kan hun strijdbaarheid en standvastigheid dieper doordringen in de vak-

PERSPECTIEF 9

de ★socialist #260 • dec 2013 / jan 2014

RUIT V

Binnen of buiten de FNV? In de vakbondsstrijd komen we vele obstakels tegen. Een groot deel daarvan ligt bij de bazen, die liefst helemaal geen vakbond zien. Maar er liggen ook obstakels binnen onze eigen organisaties, de vakbonden. Sommigen organiseren zich daarom buiten de FNV in kleinere, maar meer actiebereide bonden. Staan we op die manier sterker in de strijd?

■ Foto’s: FNV-manifestatie voor Koopkracht en Echte Banen, Jaarbeurs Utrecht 30 november 2013 (door Mike Crosland en Talitha Alders)

Het is begrijpelijk als leden de polderkoers van de bond zat zijn. Terwijl velen bondslidmaatschap afzweren, kiezen anderen ervoor zelf stappen vooruit te zetten. Ze gaan bij een kleinere radicale bond. Dit getuigt van een pro-actieve en gezonde houding en dat is toe te juichen. Desondanks zijn er goede argumenten waarom het beter is om binnen de FNV te blijven. Als voorbeeld is er Leraren In Actie (LIA), een typische kleine radicalere bond. De leden ervan zijn altijd in de voorhoede te vinden en de bond staat pal voor de belangen van de leden, leraren en het onderwijs. De grote FNV-onderwijsbond AOb is zeer gematigd en heeft veel slechte compromissen gesloten. Weliswaar organiseerde de AOb vorig jaar een eendaagse staking, maar de manifestatie in de Arena was grotendeels symbolisch. Zo wordt niet voorkomen dat leraar een telkens zwaarder beroep wordt. Maar hoewel LIA de rug recht houdt weet het helaas noch grote groepen leraren aan zich te binden, noch acties in de goede richting te sturen. Waarom? NAS

AOb en LIA zijn een ander soort bond. LIA staat deels in een traditie die teruggaat op het Nationaal Arbeiders-Secretariaat (NAS). Hoewel het NAS meerdere sectoren organiseerde, waren er belangrijke parallellen. Zo had het NAS geen stakingskas beweging en haar belangrijkste besluitvormende orgaan. Door de actiecampagne bewust aan te grijpen om te organiseren, kunnen vakbondsactivisten de druk op de vakbondsleiding te vergroten en in sectoren verbeteringen afdwingen. Zo kunnen we het zelfvertrouwen aan de basis vergroten, eigen kracht opbouwen en potentieel een dynamiek op gang brengen die het mogelijk maakt om echte overwinningen te gaan boeken.

Abvakabo-organiser: ‘We hebben een strijdbond nodig, meer dan een overlegbond’ Loes de Kleijn werkt als organiser van de Abvakabo in de zorg in Rotterdam. Brian Droop sprak met haar over het belang van organising voor het opbouwen van een strijdbare vakbond. Wat is organising? Het organiseren van de medewerkers op de werkvloer. Door collega’s samen te brengen vormen ze een eenheid die druk kan uitoefenen richting de werkgevers. In de zorg spelen nogal wat problemen: de werkdruk is hoog, diensten worden plotseling ingekort, er worden te weinig zorgwerkers ingezet en velen werken op flexcontracten. Van de kaderleden horen we wat de problemen zijn. We proberen ze te activeren en via hen de volgende collega’s te vinden. Als we genoeg mensen hebben, houden we een bijeenkomst. Daar herkennen ze zich in elkaar: ‘Ik ben blijkbaar niet de enige die er zo over denkt.’ Mensen leren op elkaar te vertrouwen, en samen bepalen we wat we kunnen doen en hoe. Dat kan iets richting de werkgever zijn of de politiek.

Hoe wordt door de bond ‘succes’ gedefinieerd bij acties? Succes is bijvoorbeeld het tegenhouden van ontslag. Daarbij zullen we maximale druk moeten uitoefenen op de werkgevers. In het algemeen betekent dit dat minstens 50 procent van de werknemers actief moet zijn. Maar we moeten wel eerst daar naartoe groeien. Verslechteringen hou je vaak niet meteen tegen. Onder succes verstaan we ook de afzonderlijke stappen in dat traject. Bijvoorbeeld elke keer als er iemand actief wordt. We merken dat het succes bij Sensire doorwerkt in de andere instellingen. Werknemers bellen op en willen meedoen: ‘Als wij daar kunnen winnen dan kunnen wij het hier ook.’ We krijgen mailtjes vanuit instellingen waar de bond nog niet zit: ‘Komen jullie een bijeenkomst organiseren?’ De bezetting van het Sarphatihuis in Amsterdam heeft het zelfvertrouwen versterkt van werknemers in Rotterdam. Is er speciale aandacht voor minderheden of vrouwen? In de zorg werken veel migranten

en de meerderheid is vrouw. We richten ons niet speciaal op minderheden, maar werken met iedereen aan eenheid. Elke actieve persoon is winst. Samen vechten we voor goede contracten. Aangezien vooral migranten vaak onder flex- en losvast-contracten werken, hebben zij veel te winnen bij de strijd. Helaas vind je ook racisme op de werkvloer. In Rotterdam is er nogal een Pim-Fortuyn-mentaliteit. Maar door het vormen van eenheid, zie je die verdwijnen. Mensen snappen dat ze elkaar nodig hebben en leren op elkaar te vertrouwen. Vooroordelen worden zo afgebroken. Volgens sommigen is organising een tegenreactie op de ontwikkeling van de vakbond richting een soort ANWB die slechts individuele hulp biedt. Ja, zo zie ik dat ook. Wij doen aan organising omdat de Abvakabo een echte bond wil zijn die collectieve tegenkracht ontwikkelt. We geven al jarenlang individuele hulp, maar daarmee is de bond niet dichterbij de leden gekomen. Organising verandert dat. We versterken kaderleden en winnen nieuwe leden. We leren mensen hoe ze

die een buffer kon vormen bij grotere arbeidsconflicten, en moest het solidariteit ter plekke organiseren. LIA is ook principieel tegen de stakingskas. Toen begin twintigste eeuw de moderne vakbeweging gevormd werd, raakte het NAS overvleugeld. De stakingskas was een van de redenen van de groei van de FNVvoorlopers als het NVV, want een stakingskas geeft uithoudingsvermogen, kracht en geeft leden meer vertrouwen. Het NAS leerde deze les in de jaren 1920 en ontwikkelde zich tot een modernere vakbond. Tijdens de jaren 1930 kon het nogmaals opbloeien. De NAS heeft echter nooit de brug naar de massa’s kunnen slaan: het bleef altijd een kleine radicale bond. De kracht van de vakbond is nu juist dat het bredere eenheid schept tussen werkers, of die nu radicaal of gematigd zijn. De meerderheid van de georganiseerde werkers bleven bij de gematigde bonden, en wie zich daarvan afkeert zet zichzelf buitenspel. Zoals het NAS de kloof naar het NVV niet kon overbruggen, is het voor LIA lastig om FNV-leden aan te trekken of te organiseren. Daarom moeten we binnen de FNV te blijven én ons verder organiseren. Binnen de bond kunnen we samen lijnen uitzetten, elkaar ondersteunen en netwerken opzetten. Hier zijn al enkele aanzetten toe. In Amsterdam is er rond het vakbondscafé een actief netwerk. Activisten zouden elkaar weer en meer moeten vinden. Ook lidmaatschap van politieke organisaties als de IS of SP kan daarbij helpen. Ook van daar uit kunnen we proberen de vakbond strijdbaarder te maken en acties te beïnvloeden. SJERP VAN WOUDEN

zichzelf kunnen organiseren. Uiteindelijk zou organising zichzelf overbodig moeten maken. Natuurlijk zal de bond altijd juridisch advies blijven geven. Maar voorop staat het bundelen en versterken van de krachten op de werkvloer. Wat betekent de nieuwe manier van organiseren? In het verleden was het oprichten van organising een heel gedoe. Dat is nu vrijwel verdwenen. Organising blijkt meer op te leveren dan het kost. Er is ledenwinst en we staan sterker op de werkvloer. Die kracht is ook zichtbaar, bijvoorbeeld op 30 november in Utrecht. In de landelijke demonstratie vormden organisers en kaderleden een mooi groot blok. We hebben een strijdbond nodig, meer dan een overlegbond. Organisers zijn ook aangenomen omdat we dit vinden. We zijn vaak zelf actief kaderlid geweest. Hoe krijg ik een organiser op mijn werkvloer? Een organiser is handig, maar niet overal per se nodig. Waar er kader is, kunnen leden zelf aan de slag. De Abvakabo is druk bezig om cursussen op te zetten waar kaderleden leren hoe ze zelf moeten organiseren.

10

de ★socialist #260 • dec 2013 / jan 2014

BOEKEN

Segregatie van bovenaf Segregatie is terug van niet weggeweest, betoogt Carl Nightingale in zijn nieuwe boek Segregation: A Global History of Divided Cities. Hij toont hoe de praktijk van het verdelen van steden langs etnische lijnen een directe erfenis is van het koloniale verleden.

K ARWA N FATA H - B L AC K

Na jaren van strijd en dekolonisatie wordt formele segregatie niet vaak meer toegepast. Uitzonderingen zijn wellicht Palestina, door middel van de apartheidsmuur, en Bagdad onder Amerikaanse bezetting. Meer bedekte vormen van segregatie bestaan echter nog steeds. Nieuwrechts heeft vanaf de jaren negentig van de twintigste eeuw nieuwe vormen gevonden om steden op te delen langs grenzen van etniciteit en klasse. Raciale segregatie, zo laat het boek zien, is een van de manieren waarop uitsluiting ten behoeve van klassenbelangen in steden tot uiting komt. Het is een zeer fysieke manier waarop progressieve hervormingen kunnen worden teruggedraaid en mensen de toegang tot goed onderwijs, gezondheidszorg en politieke macht kan worden ontzegd. Nightingale begint zijn boek door een lange geschiedenis te schetsen van stedelijke segregatie. Al in de eerste steden creëert men wijken die niet voor iedereen toegankelijk zijn, of die zijn bedoeld voor specifieke sociale, religieuze of economische functies. Dit krijgt meer uitdrukkelijke vormen in samenlevingen waar de staat afhankelijk wordt van grote geldleningen van handelaren: vorsten en overheden brengen deze mensen samen in wijken. In tijden van crisis worden deze mensen vaak tot zondebok

gemaakt. Dit verschijnsel zien we overal ter wereld: Joden in middeleeuws Europa, Chinezen in Batavia, Armeniërs in Isfahan. Een grote verandering treedt op zodra koloniserende overheden beginnen met het aanleggen en hervormen van steden in de Amerika’s en Azië. In het door de Britten gekoloniseerde India ontstaat – op basis van ideeën die zijn terug te voeren op de trans-Atlantische slavernij – het onderscheid tussen ‘Black Town’ en ‘White Town’. Ideeën over raciaal onderscheid komen tot uiting in stedenbouwkundige plannen. Nightingale laat zien hoe ideeën over segregatie en stadsplanning in Londen en Calcutta worden gevormd en uitgevoerd en hoe de ervaring met het segregeren van steden tot wetenschap wordt verheven. Hygiëne en de vermeende overgevoeligheid voor tropisch klimaat en ziekten van Europese kolonisten vormen uiteindelijk de basis voor een groeiende hysterie onder Europeanen, die bang worden voor mensen met een andere huidskleur. Met een oog voor detail en een brede blik laat Nightingale erg veel steden de revue passeren. Hij neemt zowel Britse, Franse en Nederlandse koloniale steden onder de loep, en doet uitvoerig uit de doeken hoe in Chicago achter de schermen mensen bezig zijn om raciale segregatie langs informele weg in te voeren. Zo

■ Sloppenwijk (favela) in Sao Paulo, Brazilië

worden er bestemmingsplannen opgesteld die het huren van huizen uitsluiten, of die zulke eisen stellen aan huizen dat alleen de blanke bovenklasse die kan bekostigen. Tegelijkertijd worden huiseigenaren per huizenblok aangemoedigd om geld bijeen te brengen om zo zwarte mensen voor te zijn als ze een huis in het blok zouden willen kopen, dit met het idee dat de huizenprijs zou dalen als er zwarte mensen naar een wijk zouden komen. Nightingale stelt dat er drie krachten zijn die stedelijke segregatie aanvoeren: overheden, de ideeën

van stadplanners, en belangen van grote spelers op onroerendgoedmarkten. In het voorlaatste hoofdstuk plaatst hij de strijd voor dekolonisatie en burgerrechten in de Verenigde Staten in het kader van bewegingen tegen stedelijke segregatie, om zich in het slothoofdstuk af te vragen hoe een politieke beweging die hij ʻNieuw Rechtsʼ noemt, pogingen doet om steden weer meer te segregeren. Die segregatie is niet per se raciaal. De rode draad in de geschiedenis van segregatie blijft uiteindelijk het maken van klassenonderscheid.

Nightingale is associate professor geschiedenis aan the Departement voor Transnationale Studies aan de State University van New York. Carl Nightingale Segregation: A Global History of Divided Cities Uitgeverij University of Chicago Press 2012 / 536 pagina’s / � 35,95

De intellectuele armoede van nieuw-rechts Thierry Baudet is het wonderkind van conservatief rechts. Nog maar dertig jaar oud, schrijft hij regelmatig een boek over een belangwekkend thema. Hij is niet weg te slaan uit de media, adviseert de redactie van Buitenhof, en schreef columns voor een groot aantal bladen.

PE PI J N BRAN DON

Soms combineert Baudet zelfs al deze kwaliteiten door zijn columns bij elkaar te vegen in een boek, ze in de titel daarvan met terugwerkende kracht een thema mee te geven, en vervolgens in de media over deze prestatie te praten. Oikofobie bundelt een aantal van Baudets hele en halve ideeën, en heeft bovendien de Nederlandse taal verrijkt met een nieuw begrip: de angst voor het eigene, uitgedrukt in twee oud-Griekse leenwoorden. Het geheel vormt een pleidooi voor Baudets eigen vorm van conservatief nationalisme: tegen de EU, tegen immigratie en tegen de moderne kunst. Het huis (oikos) waar Thierry het in de titel over heeft is de natie. Of eigenlijk is de natie vooral zijn huis, dat gemoedelijke negentiende-eeuwse ideaal van gezapigheid. Daar kan hij als weldenkende burger ongestoord zijn mening vormen over de staat van de politiek en de rechtspraak. Hij kan er moe maar voldaan terugkomen na de jacht, die hij aan iedereen aanbeveelt als universele uiting van de ‘actievere, levende verhouding met de natuur’ (pagina 201). Hij kan er intens genieten van het aftippen van zijn sigaartje. Om te leren hoe je zo’n sigaar goed rookt, vertelt hij ons, heeft hij een cursus gevolgd (210-212).

Thierry heeft zelfs een – uiteraard conservatieve – mening over hoe je in dit huis je ‘monogame liefdesrelatie’ het best kunt vormgeven. In ieder geval exclusief met zijn tweeën, niet met meer én niet met minder. Want, vertelt Thierr y: ‘Omdat ze beide het loslaten van de seksuele exclusiviteit betreffen, is er geen fundamenteel verschil tussen masturberen en een slippertje buiten de deur.’ (223) Al deze onbenulligheden zijn bedoeld om het centrale doel van het boek te ondersteunen: duidelijk

maken dat de prachtige authentieke – en verzonnen – wereld van Thierry Baudet wordt bedreigd. Een oikofobe (dat wil zeggen, met angst voor het eigene) elite heeft zichzelf ten doel gesteld deze wereld tot de grond toe af te breken. Die vete treft ons allemaal, waarschuwt Baudet. Want hoe zou Thierry’s persoonlijke hang naar eigenheid en geborgenheid, naar de jacht, de sigaar en onthouding van masturbatie nu niet kunnen gelden voor elke Nederlander, behalve een kleine groep verblinde dogmatici aan de top? De drie belangrijkste thema’s aan de hand waarvan Baudet in zijn gebundelde columns de snode plannen van de elite blootlegt, zijn het vermeende streven de EU om te vormen tot een federale superstaat, de uitholling van de democratische rechtsstaat door het Internationale Strafhof in Den Haag en het Hof voor de Mensenrechten in Straatsburg, en het modernisme in de kunst, vooral de architectuur. Het streven van de moderne conservatief tegenover al deze krachten is niet eenvoudig. De conservatief wil een nette, nationaal geordende marktmaatschappij in stand houden, terwijl de kapitalistische marktmaatschappij uit zichzelf de nette nationale ordening aan de lopende band aan haar laars lapt. Dat moet wel een vat van tegenstrijdigheden oproepen. En dat doet het ook voor de arme Thierry. Neem de EU. Het is waar dat de kern van de Europese economische elites door en door is toegewijd aan de Europese economische integratie. Maar diezelfde elite gebruikt

waar ze kan de natiestaat om, ook binnen Europa, concurrentievoordelen voor zichzelf binnen te slepen en bevolkingsgroepen tegen elkaar uit te spelen.

Een bundel columns is de ideale vorm om de ene na de andere tegenstrijdigheid op te werpen, zonder er ooit één te willen ontrafelen De oikofobe elite die de natie wil opheffen om een Europese superstaat te vestigen is een mythe. De echte elite is tegelijk oikofoob op de manier die Baudet veracht en nationalistisch op de manier die hij bewondert. Een bundel columns is de ideale stijlvorm voor dit boek dat de ene na de andere tegenstrijdigheid opwerpt, zonder er ooit één logisch te willen ontrafelen. Al op bladzijde 11 ontneemt de auteur zijn lezer de hoop op een verklaring voor het kernprobleem van zijn boek, waar die vermeende oikofobie nu toch vandaan komt. In plaats van Baudets grondige analyse krijgen we een eindeloze stroom platitudes en retorische vragen (‘Gaan we voort op deze weg die voert naar nieuwe Middeleeuwen?’), verbluf fende inzichten (‘het Nederlandse islamdebat lijdt aan een gebrek aan generalisaties’), en ongelukkige referenties naar de wereldliteratuur (Kafka’s Het proces als allegorie voor de zondeval, niet voor het alledaagse geweld van de door Baudet beminde natiestaat).

Het is niet vreemd dat de vroegwijze Baudet – en volgens het Katholiek Nieuwsblad is hij nog ‘goed uitziend’ ook! – inmiddels een kleine schare energieke bewonderaars om zich heen heeft verzameld. De nietofficiële Facebookpagina van zijn fans omschrijft hem liefkozend als ‘de Nederlandse BHL’, naar de Franse conservatieve en islamofobe intellectueel Bernard-Henri Lévy. Dat is niet te ver gezocht, want Thierry houdt precies het midden tussen een internationaal en een Nederlands fenomeen. Hij hoort overduidelijk bij dezelfde trend die de Tea Party en Sarah Palin, Fox News en PowNed, Le Pen en Hirsi Ali voor een deel van de intellectuele elite onweerstaanbaar sexy hebben gemaakt. En tegelijk vult hij het geestelijke vacuüm tussen Mark Rutte en de PVV meesterlijk met nog meer leegte. Alsjeblieft, Thierry, vertel ons meer!

Thierry Baudet Oikofobie Uitgeverij: Bert Bakker 248 pagina’s / � 14,95

de ★socialist #260 • dec 2013 / jan 2014

11

CULTUUR

Imposante tentoonstelling van de Russische avant-garde De revolutionaire beweging die aan het begin van de twintigste eeuw door Rusland ging, had ook zijn invloed op de kunst van die tijd. In het Stedelijk Museum in Amsterdam is momenteel een grote tentoonstelling te zien met werk van Malevich en de Russische avant-garde. ST E V E N B LO M

Kazimir Malevich werd geboren in 1878 nabij Kiev in Oekraïne, dat toen onderdeel uitmaakte van tsaristisch Rusland. Zijn ouders verhuisden veel en Malevich’ jeugd beleefde hij in verschillende boerendorpjes in Oekraïne. De enige vormen van kunst waarmee hij in aanraking kwam, waren het traditionele kleurige borduurwerk en versieringen van gebruiksvoorwerpen. Dit inspireerde hem later weer in zijn eigen werk. Na zijn studie in Kiev verhuisde Malevich in 1905 naar Moskou en leerde daar door zelfstudie de schilderkunst te beoefenen. Hij sloot zich aan bij de avant-gardebeweging. Rusland kende in die tijd een levendig milieu van jonge kunstenaars. De revolutie van 1905, hoewel geëindigd in een nederlaag, toonde de mogelijkheid van een andere wereld, een moderne wereld waarbij de industriële ontwikkeling de bevolking ten goede zou komen. Dit uitte zich ook in de kunst: kunstenaars gingen op zoek naar nieuwe kunstuitingen die deze progressieve moderniteit konden uitdrukken, en misschien zelfs bevorderen. De nieuwe tentoonstelling in het Stedelijk Museum volgt chronologisch de ontwikkeling van Malevich als kunstenaar. Daarnaast zijn er ook kunstwerken van andere kunstenaars te zien die invloed hebben gehad op het werk van Malevich, zoals El Lissitzky en Vladimir Tatlin. Ze gaven hun kunststijlen de meest fantastische namen. De eerste vier zalen zijn gewijd aan zijn vroege werk tot ongeveer 1915. In de jaren 1903-1910 raakte hij geïnspireerd door de Franse impressionisten (zoals Cézanne en Monet), het ‘symbolisme’ en later de ‘fauvisten’ (Gauguin en Braque). In 1911

sloot Malevich zich aan bij de neoprimitivistische beweging, die het primitieve dagelijkse leven tot onderwerp nam. Dit bracht hem weer terug op de volkskunst van het Russische platteland. In 1913 werkte Malevich mee aan een cubo-futuristische opera getiteld Overwinning op de Zon. Hiervoor ontwierp hij de decors. In de tentoonstelling zijn beelden te zien van een latere uitvoering van deze opera. Ook hangen er originele ontwerpen en is het libretto te lezen. In deze jaren doorliep Malevich een ontwikkelingsproces waarbij hij zo’n beetje iedere kunststijl uitprobeerde die op dat moment in zwang was, steeds op zoek naar de beste vorm van expressie. Hoewel zijn stijl in zijn vroege jaren soms radicaal veranderde, was het doel dat Malevich voor zijn kunst stelde steeds hetzelfde: hij was op zoek naar een zuivere gevoelsuiting ‘voorbij de aardkorst’, dus los van maatschappelijke banden. Dit leidde hem uiteindelijk naar zijn eigen objectloze abstracte kunst, het suprematisme. SUPREMATISME

Op 19 december 1915 opende in Petrograd in Rusland een tentoonstelling getiteld 0,10. Hier waren 36 kunstwerken van Malevich te zien met strak gecomponeerde geometrische vormen in verschillende kleuren. In de tentoonstelling, boven in een van de hoeken van de ruimte een plek die in de Russisch Orthodoxe traditie is voorbehouden aan iconen van heiligen - hing een schilderij van Malevich: een zwart vierkant op een witte achtergrond. Hier maakte de wereld kennis met

de nieuwe kunststijl, het suprematisme. In het Stedelijk Museum is een van de expositieruimtes net zo ingericht als de tentoonstelling uit 1915, met het inmiddels iconische zwarte vierkant in de bovenhoek van de zaal. Hoewel het oorspronkelijke suprematisme zeer vernieuwend was als kunststroming, was het niet revolutionair in politieke zin. Zo schreef Malevich in een manifest: ‘Onder suprematisme versta ik de prioriteit van zuiver gevoel in creatieve kunst. Voor de suprematist zijn de visuele verschijnselen van de objectieve wereld, op zichzelf, betekenisloos; het belangrijkste is gevoel als zodanig, afgezien van de omgeving waarin het opgeroepen wordt.’ Pas later, onder invloed van het ‘constructivisme’ en de veranderingen die plaatsvonden door de revolutie van 1917, begon dat beetje bij

beetje te veranderen. De revolutie werd omarmd door veel avant-garde kunstenaars en ook omgekeerd bood de revolutie kunstenaars nieuwe mogelijkheden, zo schreef Lenin: ‘De revolutie ontketent alle tot nog toe geketende krachten en drijft ze vanuit de diepte naar de oppervlakte van het leven… Iedere kunstenaar en elkeen die zichzelf als dusdanig beschouwt heeft het recht om vrijelijk te scheppen, in overeenstemming met zijn idealen en onafhankelijk van alles.’ In 1919 verhuisde Malevich van Moskou naar Vitebsk. Hier werd hij docent op een kunstopleiding. Hij richte zich op kunsttheoretisch onderzoek. In een van de zalen in de tentoonstelling hangen grote kaarten met grafieken en diagrammen met daarop Malevich’ theoretische analyse van de kunst. Het is een uiterst wetenschappelijke benadering van het onderwerp. Malevich raakte steeds meer overtuigd dat de schilderkunst achterhaald was en hij ging op zoek naar andere disciplines om zijn suprematisme in toe te passen. Het zwarte vierkant groeide uit tot een

kubus, een driedimensionale vorm. Dit bracht hem op de architectuur en gebruiksvoorwerpen en daarmee op de integratie van kunst in het dagelijkse leven. Toen eind jaren twintig Stalin aan de macht kwam, werden de vernieuwende kunststromingen ingeperkt en onderdrukt. De officiële kunst van het nieuwe staatskapitalistische regime was het ‘socialistisch realisme’. Malevich keerde noodgedwongen terug naar de stijlen uit het begin van zijn carrière. Hij nam het boerenleven als onderwerp en schilderde weer figuratief, maar wel meer gestileerd. In de tentoonstelling zijn ruim 500 kunstwerken te zien. Het geeft niet alleen een heel goed overzicht van het werk van Malevich, maar toont het werk ook in verhouding met dat van andere kunstenaars. De tentoonstelling is een must-see voor iedere kunstliefhebber. Kazimir Malevich en de Russische avant-garde Stedelijk Museum, Amsterdam www.stedelijk.nl t/m 2 februari 2014

Bergman legt dubbele moraal bloot Waarom wordt er nog steeds neergekeken op vrouwen die veel seks hebben, terwijl mannen die hetzelfde doen nauwelijks te maken krijgen met negatief commentaar? Dat is de vraag die Sunny Bergman in haar documentaire Sletvrees probeert te beantwoorden.

Bergman doet dat op een manier die we kennen van haar eerdere documentaires, zoals Beperkt Houdbaar uit 2007. Ze neemt haar eigen ervaringen als uitgangspunt voor een zoektocht naar inzichten over, in dit geval, vrouwelijke seksualiteit. Ze is dus geen kille observator, maar onderdeel van het onderwerp. Haar betrokkenheid en openheid zijn verfrissend, en lijken ervoor te zorgen dat de geïnterviewden openhartig vertellen over hun eigen ervaringen. In Sletvrees komen naast een seksuologe, historici en andere ‘experts’, ook sekswerkers, vrienden van Bergman en gewone mensen aan het woord. We zien bijvoorbeeld drie jongens die het ‘walgelijk’ noemen als een vrouw met tiental-

■ Sunny Bergman op het Zwarte Piet Niet-protest, 16 november 2013

len mannen naar bed is geweest. We zien ook Bergmans zusje dat vertelt dat ze als vrouw toch moet opletten dat ze zich niet te ‘sletterig’ gedraagt, omdat ze bang is daarop aangekeken te worden. Ze wil tenslotte niet bekend staan als ‘SOA-

koningin’. Mannen lijken zich helemaal niet druk te hoeven maken om hun reputatie. Ik ken het zelf ook. Toen mijn man en ik aan onze omgeving vertelden dat ik naast hem nog een vriendje had (met medeweten en

goedvinden van alle betrokkenen), moesten we heel veel uitleggen. Of eigenlijk moest ik heel veel uitleggen. Mijn man werd door velen gezien als slachtoffer, terwijl ik werd aangekeken alsof ik de hoer van Babylon zelf was. Toen mijn man een paar maanden later een vriendinnetje kreeg, waren de reacties een stuk milder. Met gewenning had dat maar deels te maken, want naar mij werd door sommigen nog steeds met minachting gekeken. Een tweede dubbele standaard die Bergman aanpakt is dat vrouwen aan de ene kant kuis horen te zijn, maar zich ook weer niet te preuts mogen opstellen. Sexy zijn mag wel, als het maar op een zeer specifieke manier is. Denk daarbij aan cursussen paaldansen, sexy lingerie, en de comeback van het korset. Met alle drie is op zich natuurlijk weinig mis, maar ze zijn wel onderdeel van een heel nauwe definitie van wat sexy is. Ze zijn gericht op hoe de vrouw eruitziet voor iemand anders, en niet om wat ze doet voor zichzelf. Bergman schaart dit onder het kopje

‘sexy’, wat maar een klein onderdeel is van wat ze ‘vrouwelijke seksualiteit’ noemt: het hele scala aan seksuele handelingen waaraan vrouwen plezier beleven, of anderen dat nou sexy vinden of niet. Sletvrees legt de dubbele moraal bloot die nog altijd bestaat als het gaat om vrouwelijke seksualiteit. Bergman geeft talloze voorbeelden, van gender-bevestigend speelgoed tot pornofilms en van erotiekbeurzen tot seksistische videoclips. Die breedte is wellicht een van de zwakkere punten van de documentaire: Bergman laat heel veel symptomen zien, wat ten koste gaat van de diepte in de discussie over de oorzaken. Ook komt Bergman niet met concrete oplossingen, maar omdat ze zo duidelijk stelt dat onze moraal maatschappelijk bepaald is, lijkt ook daar de oplossing te liggen. Om iets aan onze seksuele moraal te veranderen, moet er iets aan de maatschappij veranderen. Ik, mijn man, en onze liefjes kijken ernaar uit. SASKIA VAN BEMMELEN

12 THEORIE & GESCHIEDENIS

de ★socialist #260 • dec 2013 / jan 2014

Kunnen we bouwen op de PvdA? IN HET KORT • De PvdA heeft haar oude sociaal-democratische idealen volledig vervangen door pragmatisme. • Dit is het resultaat van een decennialange ontwikkeling, waarbij de kabinetten van Drees, Den Uyl en Kok sleutelmomenten waren. • Nog hardhandiger dan Drees, werd Den Uyl in de jaren zeventig geconfronteerd met de macht van de grote bedrijven. • De vakbonden, loyaal aan de sociaal-democratie, hebben altijd het bezuinigingsbeleid helpen verdedigen. • Daarom moeten we bouwen aan onafhankelijk activisme van onderaf.

Sinds de PvdA weer regeert, is de populariteit van de partij gekelderd en neemt de interne verdeeldheid toe. De kloof tussen verkiezingswoorden en regeringsdaden is niet uniek, en evenmin de crisis in de partij zelf. Toch lijkt de PvdA veranderd in de afgelopen halve eeuw. Volgens Mark Kilian hangt dit samen met de economische crisis, de erosie van het vakbondsfront en de verzwakking van uiterst links. Dat de PvdA haar oude beginselen ooit weer oppakt, is uitgesloten. Na nog geen jaar regeren, heeft de populariteit van de Partij van de Arbeid een historisch dieptepunt bereikt. In opiniepeilingen medio september is de partij ineengestort tot 11 zetels, het laagste aantal sinds haar oprichting. Nog maar een kwart van de PvdA-kiezers van 2012 zou opnieuw op de partij stemmen. De PvdA voert VVD-beleid, niet als gijzelaar van haar coalitiepartner – het is de eigen keuze. ‘Als wij alleen in het kabinet zouden zitten, zouden wij ook de begroting op orde brengen’, zei Dijsselbloem in augustus in Trouw. De partijleiding heeft gekozen, en wel voor het uitvoeren van de neoliberale agenda, inclusief

■ Figuur 1. Sociale strijd en de PvdA 1945-2013. a. Stakers en gestaakte dagen (gegevens van S. van der Velden, Stakingen in Nederland, ). b. Aantal zetels van de PvdA in de Tweede Kamer (tot 1956 had de Kamer 100 zetels). c. Aantal PvdA-leden (b en c: gegevens van Wikipedia en cbs).

een afgrijselijk vluchtelingenbeleid. Dat leidt tot bittere interne conflicten, die de partij verdelen van onder tot boven. Begin 2013 keerde een groot aantal PvdA-afdelingen zich tegen het harde vluchtelingenbeleid en de strafbaarstelling van illegaliteit. De motie-Terphuis, die zegt dat vluchtelingen die onuitzetbaar zijn een status moeten krijgen, en dat ze niet mogen worden opgesloten omdat ze vluchteling zijn, kreeg grote steun op het ledencongres en binnen de Kamerfractie. De PvdA-top heeft deze motie niet aangegrepen om een beleidswijziging af te dwingen. Daardoor komt Teeven nu ermee weg dat opgesloten vluchtelingen een paar uur extra mogen luchten. Maar het politieke geschil woekert door. Myrthe Hilkens, die in augustus vertrok als PvdA-Kamerlid, noemde de strafbaarstelling van illegaliteit als een van de motieven voor haar vertrek. Zes Kamerleden die zich uitspraken tegen de strafbaarstelling, zijn in de zomer geconfronteerd met bandopnamen van vergaderingen om hen ‘eraan te herinneren’ dat ze in eerste instantie vóór waren. (De opnamen dienen volgens de PvdA-top sinds de jaren tachtig als ‘letterlijke notulen’.) Zelfs de fractie, die traditioneel ruimte had voor eigen beleid, wordt meer dan eens buitenspel gezet. Voor de verkiezingen beloofde Samsom de JSF niet te kopen, en 78 procent van de PvdA-leden is tegen. Maar de regering en de ministeriële commissie aanschaf JSF – met daarin Dijsselbloem en Timmermans – hebben begin juli al besloten tot de aanschaf. Op 19 september meldde de Volkskrant dat zeker negen fractieleden zich daarmee voor een voldongen feit gesteld voelen. In de troonrede heeft het project van VVD en PvdA nu de naam ‘participatiesamenleving’ meegekregen. Het was nota bene Wouter Bos, die reageerde: ‘Als dat niet slechts de mening van de VVD-leider is, maar ook van de coalitie, is er bij de PvdA sprake van een kleine ideologische revolutie. Geen visie meer op de overheid die er ook voor de middenklasse is, een overheid die verbindt omdat iedereen er aan mee betaalt en iedereen er van mee geniet... Amerikaans, klassiek liberaal en zichzelf uiteindelijk marginaliserend. Zeg me dat het niet zo is!’ Dat de PvdA niet meer weet waar ze ooit voor stond, is duidelijk. Maar hoe komt dat? Is hier sprake van collectief geheugenverlies of is er meer aan de hand? Is het nog mogelijk dat de partij een linkse koers inslaat, en die ook volgt in de regering?

DREES: EEN ROSE PREHISTORIE

Veel van het progressieve imago van de PvdA komt uit het verleden. De partij werd opgericht in 1946 als ‘doorbraakpartij’. Vooroorlogse SDAP’ers wilden samen met liberalen en christen-socialisten de vooroorlogse ‘verzuiling’ doorbreken, en vooral het parlementaire machtsmonopolie van de christen-democraten. Aan radicale ideeën ontbrak het niet: het programma van 1947 pleit voor complete verandering van de sociale verhoudingen: ‘een economisch bestel zonder klassentegenstellingen, waarin het proces der behoeftenvoorziening door bijzondere organen ten bate der gemeenschap wordt geleid, de voornaamste productiemiddelen op de gebieden van industrie, bankwezen en transport zijn gesocialiseerd... De partij bestrijdt niet slechts de uitwassen der kapitalistische productiewijze, maar het stelsel zelf, de daaruit voortvloeiende sociale verhoudingen en de deze maatschappij beheersende geest.’

De invoering van een sociaal vangnet was een stap vooruit, maar het had niets meer van een socialistisch programma De eerste kabinetten met de PvdA, vanaf 1948 onder leiding van Drees, probeerden hiernaar te handelen, maar stuitten op een campagne van rechtse politici en pers. De Werkgever, het blad van het Verbond van Protestant-Christelijke Werkgevers, vergeleek de staatsbemoeienis met bedrijven zelfs met de nazi-bezetting. De plannen werden ver waterd tot een compromis, acceptabel voor alle partijen. Als onderdeel daarvan werd de basis gelegd van de verzorgingsstaat. De invoering van een sociaal vangnet was een stap vooruit, maar het had niets meer van een socialistisch programma. Arbeiders gingen zelf bijvoorbeeld voor hun AOW betalen. Bovendien werden tegelijk de loonstijgingen beperkt via de geleideloonpolitiek, die de bedrijfswinsten garandeerde. Zulk beleid kon rustig samen met de christen-democraten worden gevoerd. De vakbonden creëerden hiervoor cruciaal draagvlak. De vakbond NVV (Nederlands Verbond van Vakverenigingen) vond dat het ‘gerechtvaardigd is de arbeiders een zekere zelfbeheersing te vragen bij het stellen van looneisen’. Of zoals NVV-vakbondsvoorzitter

Evert Kuperus in 1949 zei: ‘De koek moet eerst gebakken worden, alvorens ze wordt verdeeld.’ De meeste stakingen tot 1963 waren daarom wilde stakingen, buiten de vakbonden om. Het is belangrijk op te merken dat de kabinetten-Drees voortkwamen uit een sterke radicalisering op het eind van de Tweede Wereldoorlog. In de periode 1945-1950 waren er 1300 stakingen, en niet alleen voor betere arbeidsvoorwaarden (zie figuur 1a). Zo waren er in 1949 16 sympathiestakingen uit solidariteit, en plaatselijk was de communistische CPN erg sterk. Met een dergelijke strijdbaarheid moest elke regering rekening houden. DEN UYL: TUSSEN DROOM EN DAAD

Eind jaren zestig kwamen twee soorten dynamiek samen. Het was een golf van politieke radicalisering wereldwijd, gevoed door revoluties in derdewereldlanden en Frankrijk (mei 1968), bewegingen van studenten, voor vrouwenrechten en burgerrechten in de VS, en protesten tegen de Vietnam-oorlog. Tegelijk grepen arbeiders opnieuw naar het stakingswapen, vanwege de eerste recessies sinds de oorlog. Zo werd de Rotterdamse havenstaking van 1970, met de leus ‘f 75,- ja, f 25,- nee’, de vonk voor een stakingsgolf voor economische eisen (de prijscompensatie). Deze radicalisering zocht ook een parlementaire uitweg. In de PvdA liep al een discussie over vernieuwing van de partij, deels door terugkeer naar de basisprincipes. Leden van Nieuw Links – en latere realisten – als Arie van der Zwan en André van der Louw pleitten in hun manifest Tien over Rood (1966) voor zaken als: ‘De belasting op erfenissen en schenkingen moet progressief oplopen en boven de honderdduizend gulden negenennegentig procent bedragen’, ‘Het is wenselijk dat Nederland een republiek wordt zodra de regering van Juliana eindigt’, en ‘Elk verkiezingsprogram van de PvdA dient een minimum te bevatten, zonder de uitvoering waarvan de PvdA niet aan coalitiekabinetten zal deelnemen’. Met een gezamenlijk programma, Keerpunt ’72, ging de PvdA samen met D66 en PPR de verkiezingen in, en won op deze basis. Keerpunt ’72 propageerde een spreiding van inkomen, kennis en macht, waarbij arbeiders zouden delen in de winsten van bedrijven. Het kabinet-Den Uyl ‘heeft meer hervormende maatregelen op zijn naam gebracht dan enige andere naoorlogse regering’, schreef Anet Bleich lyrisch in 1986. De AOWuitkeringen en het minimumloon werden verhoogd, en de uitkeringen werden aan de lonen gekoppeld. Hoewel hij geen hemelbestormer was, had Den Uyl daarvoor – naar parlementaire maatstaven – een hard gevecht geleverd. In 1974 schokte hij in Nijmegen de christelijke werkgevers met een beruchte speech over arbeiderszelfbestuur, waarbij hij Joegoslavië als lichtend voorbeeld gaf. ‘Ondernemers wekken weleens de indruk bijna uitsluitend naar de rendementsfactoren te kijken... Rendementen zijn noodzakelijk, ja, maar medezeggenschap is

THEORIE & GESCHIEDENIS 13

de ★socialist #260 • dec 2013 / jan 2014

dat ook’, zei Den Uyl in 1978. Hij lijkt nooit te hebben begrepen waarom bazen dat zelf geen goed idee vinden. Maar het kabinet kwam direct na vorming, in 1973 onder druk. Economische stagnatie werd verscherpt door een olieboycot (die de Arabische landen instelden omdat Nederland Israël steunde in de JomKippoer-oorlog). ‘De oliecrisis heeft wel de hele economie op z’n kop gezet’, vond PvdA-minister van Financiën Wim Duisenberg. Waar Keerpunt gebaseerd was op een prognose van 4,8 procent economische groei, groeide de wereldeconomie nog maar met de helft. Op 9 januari 1976 schreven bovendien negen topondernemers een open brief aan premier Den Uyl in de NRC, ‘omdat het met onze Nederlandse volkshuishouding niet goed gaat’. Unilever, AKZO, Nationale Nederlanden, Philips, VMF, Stork, Hoogovens, Shell en Amro drongen aan op een radicale ‘verbetering van het ondernemingsklimaat’ en inperking van de macht van de vakbeweging. De crisis en de ondernemerslobby saboteerden verdergaande plannen zeer doeltreffend. De Wet op de Ondernemingsraden beperkte de zeggenschap van arbeiders in bedrijven, in plaats deze uit te breiden. De Vermogensaanwasdeling, bedoeld om arbeiders te laten delen in de ‘overwinsten’ van bedrijven, verdween in de prullenbak. Den Uyl zou verantwoordelijk worden voor de eerste grote naoorlogse bezuinigingsoperatie, de éénprocentsoperatie van tien miljard gulden. Hij sprak zich uit voor de nullijn, en uitgaven aan publieke voorzieningen werden teruggeschroefd. Zo werden de doelen voor sociale woningbouw bijgesteld (115.000 in plaats van 170.000 in 1977) en leverde het wetenschappelijk onderwijs een kwart van zijn budget in. Dat ditzelfde kabinet-Den Uyl ondanks de bezuinigingen de F-16 aanschafte, is een ironische parallel met het heden. Dat gebeurde tegen de wil van de overgrote meerderheid van de partijleden. Het PvdAcongres sprak zich uit tegen de aanschaf, maar defensieminister Vredeling (PvdA) zei: ‘Congressen kopen geen straaljagers’, en drukte het door. Toch vond christelijk rechts het in 1977 genoeg geweest, en liet het kabinet vallen. Het kabinet-Den Uyl was een sleutelmoment in de ontwikkeling van de PvdA-ideologie. Herverdeling van macht en inkomen, ondersteund door een keynesiaanse visie op economie, was tegen zijn uiterste grenzen aangelopen: de macht van de grote bedrijven. En Den Uyl had gebogen.

Het trauma werd vergroot doordat de PvdA groots had ingezet op de verkiezingen van 1977, met de leus ‘Kies de minister-president’ (Den Uyl). Den Uyl had zelf het minimumprogramma geschrapt, en de partij werd beloond met tien zetels winst. Maar de formatiebesprekingen met het CDA liepen vast, op – zeker achteraf voorspelbaar – de Vermogensaanwasdeling en het abortusrecht. DE DERDE WEG

De PvdA, in de oppositie, wilde lessen trekken. Paul Kalma, directeur van de Wiardi Beckman Stichting, betwistte ‘de maakbaarheid van de samenleving’, wat zijn echo vond in partijrapporten als Schuivende Panelen (1987). Tegelijkertijd werd Den Uyl in 1987 opgevolgd door Wim Kok. Enerzijds belichaamde Kok de historische banden tussen PvdA en vakbeweging, met voorgangers als Ies Baart, Cor Brandsma en Sake van der Ploeg in de jaren zestig. Maar tegelijk zou hij symbool staan voor een nieuwe fase in de ontwikkeling van de sociaal-democratie. Met de Britse premier Tony Blair werd hij een van de architecten van de Derde Weg. Het keynesianisme ging overboord voor een omhelzing van de vrije markt, en ‘pragmatisme’ werd op alle terreinen dominant. Deze lijn werd versterkt doordat eind jaren tachtig de Oostblok-staten in crisis raakten, en na de val van de Berlijnse Muur het vrijemarktmodel importeerden. Hoewel de PvdA altijd een haat-liefdeverhouding met deze staten had, had dit staatskapitalisme tegelijk gefungeerd als alternatief model. Ook binnen klein-links hadden deze processen (globalisering en de Oostblok-crisis) een katalyserend effect. CPN, PSP, PPR en EVP gingen samen in GroenLinks (1989-91), dat in vele opzichten nog ‘realistischer’ werd dan de PvdA. Niet alleen gingen oude principes de prullenbak in – zoals pacifisme en opkomen voor de zwakkeren – de ‘buitenparlementaire’ focus verdween mee. Dit veranderde het toneel voor sociale strijd aanzienlijk, om te beginnen op het economische front. In de jaren zestig en zeventig hadden strijdbare activisten – uit de CPN en daarbuiten – grote impact gehad op het verloop van stakingen. Tijdens de Amsterdamse bouwvakstaking (1966) en bij Union in Oude Pekela (1969) speelde de partij een sleutelrol. En in de havenstaking van 1979 was niet alleen een groot deel van de haven platgelegd, ook bezetten activisten vier dagen lang het FNV-hoofkantoor uit onvrede met de onderhandelingen. Onafhankelijke stakingsleiders zoals Jim Stavinga

floreerden in de flank van radicalere organisaties, zoals Komitee Arbeidersmacht bij de havenstaking van 1970, en de Rode Morgen in 1979. Het potentieel voor radicale en grootschalige strijd verdween niet, zoals bleek uit de grote ambtenarenstaking van 1983. Maar de officiële vakbonden kregen de overhand, en zij waren naar rechts gedreven. Het Akkoord van Wassenaar uit 1982 (getekend door Kok als FNV-leider) is een herkenbare mijlpaal. Sjaak van der Velden schrijft: hierin ‘legden de bonden zich... vast op een beleid van loonmatiging ten behoeve van de werkgelegenheid. Dit... “Poldermodel”, leidde inderdaad tot een stabilisering en zelfs tot een daling van de lonen. In feite ging de vakbondstop nu akkoord met de ontwikkeling die door de regering in 1980 al was aangezwengeld en waartegen de leden zo massaal te hoop waren gelopen.’

Herverdeling van macht en inkomen was tegen zijn uiterste grenzen aangelopen: de macht van de grote bedrijven In datzelfde jaar stelde Den Uyl voor om het ziektegeld te verlagen. De respons van de Industriebond, met de stakingsgolven net achter de kiezen, was een poster ‘Den Uyl, minister van a-sociale Zaken’, maar de rest van de FNV-top distantieerde zich. De vakbondskoepel hielp zo om de meest radicale standpunten te ondermijnen. Ook de linksere vakbondsleiders bogen mee naar rechts. Arie Groenevelt had bij zijn aantreden als FNV-voorzitter in 1971 gezegd: ‘Ik ben altijd grootgebracht met de gedachte dat kapitaal en arbeid

elkaar niet verdragen. Je zult wat structureels moeten veranderen aan deze maatschappij.’ Dezelfde Arie Groenevelt pleitte begin jaren tachtig in de vakbondsbrochure Doormodderen of Durven? voor het inleveren van de prijscompensatie voor het behoud van arbeidsplaatsen (het eerste gebeurde, het tweede was onmeetbaar). Toen de rechtse regeringen-Lubbers aan hun eind kwamen, kon het eerste kabinet-Kok dan ook aantreden met een openlijk neoliberaal programma. Een carrière binnen grote bedrijven voegde steeds makkelijker met de PvdA, zoals Shell, waar Wouter Bos manager was, en Kok later commissaris. De paarse kabinetten, opnieuw met sociaal-democratische deelname, begonnen met een nieuwe sloopronde. Volgens de gegevens van Marcel van Dam (ex-PvdA) stegen de inkomensverschillen tijdens deze kabinetten minstens zo hard als onder rechts (Zie figuur 2). Staatssecretaris Cohen van Vreemdelingenzaken, later mislukt als partijleider, bouwde aan Fort Europa en leverde zo de geloofwaardigheid voor de voorloper van Wilders, Pim Fortuyn. Maar achteraf wordt Kok nog wel het meest gehaat vanwege de ontmanteling van de WAO. De oppositie binnen de PvdA is met zijn tijd meegegaan. Bij de verkiezingen van 2002-2003 kwam de kritiek op de partij niet van links, maar van rechts: de ‘rode ingenieurs’, Samsom, Dijsselbloem en Depla. Zij pleitten voor zaken als verplichte inburgering en sollicitatieplicht. LESSEN

Het geweten van PvdA-leden roert zich geregeld. Maar de beroering op congressen en in de top hebben een lange traditie, en betekenen niet dat de partij het pad naar links inslaat.

■ Figuur 2. Koopkracht en kabinetten sinds 1980 (bron: Marcel van Dam, Joop.nl)

Behalve tijdens Drees en het eerste kabinet-Den Uyl, daalde door deze teleurstelling het aantal PvdA-leden gestaag, vooral als de partij ‘aan de macht’ was. Het klassieke sociaal-democratische programma, niet uitvoerbaar binnen parlementaire grenzen, is verruild voor open neoliberalisme. De partij heeft een groeiende band met staat en bedrijven, en is politiek speelbal van die krachten. Het is steeds meer een bestuurderspartij. De gemiddelde leeftijd van de partij stijgt. Uit een enquête onder leden met een functie bleek in 2012 dat 52,4 procent van de leden 51-65 jaar oud was, en 19,6 procent ouder. Deze leden hebben inmiddels de herinneringen aan de strijdbare jaren zeventig kunnen verdringen met decennia van achteruit onderhandelen en ‘sociale plannen’ op het vakbondsfront. Terugkijkend, zegt – ironisch genoeg – Dijsselbloem in Vrij Nederland: ‘Van Dam denkt dat alles mis is gegaan toen hij zelf midden jaren tachtig de politiek verliet. Maar de ontwikkelingen die hij bestrijdt, zijn al eerder in gang gezet, door zijn generatie... Wanneer zijn de saamhorigheid en de gemeenschapszin door de partij bij het grofvuil gezet? In de jaren zeventig, toen hij minister was.’ Alle PvdA-regeringen kwamen aan het bewind door een brede woede over het rechtse beleid. Maar allen voelden zich op het regeringspluche verantwoordelijk voor de BV Nederland, en accepteerden dat ons levenspeil afhankelijk was van ‘gezonde’ bedrijfswinsten. NVV en FNV, loyaal aan deze kabinetten, riepen steeds weer op tot matiging. Zo worden werkers en kiezers feitelijk verraden. Dat duurt tot de ondernemers de de sociaal-democraten niet meer nodig hebben. Ondanks een enorme overwinning werd bijvoorbeeld Den Uyl in 1977 weerhouden van regeringsdeelname. Maar de electorale rol van de PvdA is verre van uitgespeeld. Rechtse kabinetten stuiten vroeg of laat op sociaal verzet, en in allerlei maatschappelijke lagen ontstaat weerstand. De ‘goede relaties met de vakbonden’ zijn nog steeds het grote selling point van de PvdA als coalitiepartner. Tijdens verkiezingscampagnes praat de partij dan uit haar linker mondhoek (en slikt later alles in). Zowel in 1977 als in 2012 boekte de PvdA daarbij extra stemmenwinst ten koste van de andere linkse partijen, die zich ‘als regeringskandidaat’ extra gematigd opstellen. En terwijl het hele circus zich opnieuw herhaalt, profiteert tegenwoordig steeds meer uiterst rechts van de ongeloofwaardigheid van ‘links’ – tenzij activisme van onderaf het vacuüm vult.

14

RE@CTIES

■ Fouten door ■ Blijven inspireren! werkdruk in de zorg Ik heb sinds 2005 ongeveer De Als chronisch zieke patiënt word ik regelmatig opgenomen in het ziekenhuis. Hier merk ik de directe gevolgen van bezuinigingen in de zorg. Een jaar geleden zijn er twee verpleegafdelingen samengevoegd. De verpleegkundigen van de Longafdeling moesten zich plots ook specialiseren in maag-, darm- en leverziekten en vice versa. Sinds de samenvoeging ben ik twee keer opgenomen geweest en ik zou een boek kunnen schrijven over de fouten die er zijn gemaakt. Doordat ik vaak verpleegkundigen aan mijn bed kreeg die nooit op een longafdeling hadden gewerkt, moest ik vaak de meest fundamentele dingen over mijn ziekte uitleggen en ze corrigeren bij bepaalde handelingen die ik regelmatig onderga. Daar zit je niet op te wachten als je je beroerd en moe voelt. De diëtist kwam niet langs, waardoor ik de verkeerde sondevoeding kreeg. Er kwam geen fysiotherapeut langs om me te helpen met mobiliseren. De laatste twee horen standaard te worden ingeroepen als er een patient met mijn ziekte wordt opgenomen. Ik vroeg aan mijn arts wie er verantwoordelijk is voor het uitvoeren van de wijzigingen die de arts in mijn dossier opschrijft. Hij antwoordde: dat is de verpleegkundige die het bij de eerstvolgende overdracht leest. Veranderingen in mijn behandeling werden keer op keer opgeschreven en keer op keer, door verschillende verpleegkundigen, niet uitgevoerd. Zijn er zoveel mensen die er toevallig overheen lezen? Dat denk ik niet. Ik denk dat er systematisch fouten worden gemaakt omdat de staf het veel te druk heeft. Stella, Haarlem

Socialist in huis en sinds 2008 ben ik regelmatig op meetings en doe ik mee aan protesten en acties in binnen- en buitenland. Ik kan zeker stellen dat het te danken is aan de IS dat ik heb kunnen ontdekken wat voor soort activist ik wil zijn. Onlangs ben ik ontslagen uit een horecabaantje waar ik een nul-urencontract had. Zonder waarschuwing kreeg ik te horen dat ik niet meer welkom was omdat ik niet bij het horecabedrijf paste, omdat ik ‘te netjes’ zou zijn, te ‘georganiseerd’ – vrij vertaald dat ik te mondig was over dat er netjes moest worden omgegaan met personeel en werkproces. Ik had nog een week om mijn laatste diensten te vervullen. Ik was overdonderd. Stond ik nou opeens op straat? Had ik geen rechten? Ik ging naar huis en mailde naar ontslag.nl. Hier werd ik geattendeerd op mijn rechten. Zodra je ergens 3 maanden werkt kan je kijken naar je gemiddelde gewerkte aantal uren per week en daar kan je je op beroepen als geldend rechtsvermoeden. Dit om te voorkomen dat mensen die eigenlijk standaard worden ingeroosterd voor diensten worden opgezadeld met een nulurencontract, dat alleen voor oproepkrachten is bedoeld. Ik had daar in drie maanden bijna fulltime gewerkt. Moest ik er werk van maken? Ik had helemaal geen zin in ruzie. Maar van alle kanten kreeg ik aanmoedigingen van vrienden: ‘Hallo, jij bent altijd op straat voor rechten van anderen! Je kan nu niet zomaar over je heen laten lopen’ Ik besloot de confrontatie aan te gaan. Eerst werd alles erger. Valse verwijten werden mijn kant opgegooid en ik voelde me rot. Toch zette ik me op het werk in tot mijn laatste werkdag. Daarna stuurde ik een brief waarin ik aangaf dat ik ze in gebreke stelde voor uitbetaling van de uren waar ik volgens geldend

rechtsvermoeden recht op had. Deze week hebben ze me een deal aangeboden. Ik had recht op 2500 euro maar ze konden mij vragen om die uren alsnog te werken – waar ik eigenlijk geen zin meer in had. Nu kochten ze me uit met 880 euro, zonder dat ik nog hoefde te werken. Ik heb het gevoel dat zij iets hebben geleerd van deze assertieve actie en ik heb nu het geld om een nieuwe start te maken. Ik weet dat ik niet zo lang had doorgezet in mijn brieven en juridische gelijk halen als ik geen activistentraining had gehad. Bij deze doneer ik 10 procent van mijn overwinning aan de IS – de organisatie die me heeft gekoesterd als babyactivist. Laten we meer persoonlijke, gemeenschappelijke, nationale en wereldwijde overwinningen boeken door moedige actie in goede samenwerking met zoveel mogelijk toegewijde mensen. Laten we elkaar blijven inspireren! Chihiro Geuzenbroek, Amsterdam

■ Nee tegen Veolia in Zuid-Nederland Het Provinciebestuur van NoordBrabant besluit rond de jaarwisseling wie vanaf 2015 voor komende tien jaar je busmaatschappij zal zijn. Wij zijn onlangs gestart met de actie Nee tegen Veolia in Zuid-Nederland. We willen voorkomen dat de busconcessies eind december in NoordBrabant en later in Limburg aan Veolia worden gegund. Multinational Veolia schendt namelijk het internationaal recht en de mensenrechten, door haar verwevenheid met de Israëlische bezetting en de illegale nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever. Ondanks Veolia’s mooie belofte haar aandelen in de Jeruzalem lightrail te zullen verkopen in 2010, is dit drie

de ★socialist #260 • dec 2013 / jan 2014

UIT ONS ARCHIEF

■ Vrouwendag 1992 stond in het teken van de strijd tegen racisme, 8 maart 1992 (Foto: Archief De Socialist).

jaar na dato nog niet gebeurd. De Jeruzalem lightrail is een sneltramdienst gebouwd, gefinancierd en geëxploiteerd door Veolia. Deze tram bedient de uitbreidende illegale koloniën op de Westelijke Jordaanoever met een snelle verbinding naar het ‘Israelische thuisland’. Ook de exploitatie van de gigantische Tovlan-vuilnisindustrie op de West Bank is Veolia’s business, waar industrie-afval vanuit Israël zelf naartoe getransporteerd wordt. Afval uit de nederzettingen wordt gedumpt op Palestijnse grond, waardoor het milieu in Palestina wordt vervuild. Veolia’s waterzuiveringsproject op de West Bank is geheel ten behoeve van de kolonisten. Hierdoor ondermijnt Veolia de kansen op een rechtvaardige vrede voor het Palestijnse volk. Israels bezetting en expansie worden door de VN, het Russel Tribunaal en het Internationaal Strafhof veroordeeld en illegaal geacht. Het bedrijf voldoet daarom niet

aan de richtlijnen voor maatschappelijk verantwoord ondernemen en moet dus geweigerd worden voor de nieuwe concessies van het busvervoer in Brabant. In 2012 leidde een dergelijke brievenactie in Utrecht tot succes: Veolia kreeg daar de busconcessies niet. Met uw hulp gaat dat in Brabant ook lukken. Zeg nee tegen Veolia in Zuid-Nederland: teken en verspreid de petitie. Solidariteit met de Palestijnen!

lie is uitgemoord door de nazi’s. Na de oorlog werkt Santen zich een slag in de rondte: naast een fulltime baan en een gezin, is hij constant op pad voor de Vierde Internationale. Dat Santen zo hard werkt is mede daaruit te verklaren dat hij zich schuldig voelt dat hij zijn familie niet heeft kunnen behoeden voor de moordzucht van de nazi’s. Daar Santen het nationaal-socialisme ziet als de meest gruwelijke vorm van kapitalisme, wil hij er alles aan doen om het kapitalisme omver te werpen. Hij kan dan ook nooit nee zeggen en vertrekt in 1952 naar Latijns-Amerika om daar de vestiging van het bestuur van de Vierde Internationale voor te bereiden. Na een jaar keert hij halsoverkop en zonder toestemming van het bestuur terug naar Nederland, wanneer Bep wordt opgenomen in een ziekenhuis. Sal is dan al ernstig teleurgesteld: zowel door de tegenwerking die hij ondervond van plaatselijke revolutionairen, die hem beschouwen als bemoeial, als doordat het Internationaal Secretariaat zijn belofte niet nakwam om Bep en de kinderen van voldoende financiën te voorzien. Ondanks de teleurstellingen blijft Santen actief. Na de verhuizing van de Internationale naar Amsterdam in 1958, neemt hij zelfs zitting in het Dagelijks Secretariaat. Samen met Michel Raptis, een van de leiders van de Internationale en door Santen beschouwd als de opvolger van Trotski, zet hij een wapenfabriek op in Marokko, een fabriek die wapens

moet produceren voor het Algerijnse Bevrijdingsfront (FLN). Op verzoek van het FLN wordt bovendien een drukkerij opgezet voor het drukken van valse Franse francs – de te drukken vijf miljard moet de Franse economie ontwrichten. Ondanks twijfels of dat een realistisch plan is, zet Santen zich volledig in voor de realisatie ervan. Enkele dagen voordat het drukken van de francs gereed is, doet de politie een inval in de in Duitsland gevestigde drukkerij. Santen en Raptis worden diezelfde dag, 10 juni 1960, opgepakt in Amsterdam. Na een voorarrest van dertien maanden worden beide mannen veroordeeld tot een gevangenisstraf van vijftien maanden.

Sylvana Boaz, Utrecht Zie petities.nl/petitie/nee-tegen-veoliain-zuid-nederland Deze rubriek is bedoeld voor commentaar of aanvulling op de stukken in deze krant. Hou brieven graag kort (maximaal 300 woorden) en stuur deze naar: [email protected], of: De Socialist, Postbus 92025, 1090 AA Amsterdam

WIE WAS...

Sal Santen (1915-1998) Sal Santen is vooral bekend als schrijver, als chroniqueur van het vooroorlogse Joodse leven in Amsterdam. Maar voordat hij in 1969 op betrekkelijk hoge leeftijd debuteert met de verhalenbundel Jullie is jodenvolk, heeft hij al een heel leven achter de rug. Als beroepsrevolutionair. KARE L TE N HAAF

Sal Santen groeit op in een arm schoenmakersgezin. Als kind van sociaal-democratische ouders wordt hij lid van de Arbeiders Jeugd Centrale (AJC), waar hij al snel wordt geconfronteerd met antisemitisme. Op jonge leeftijd krijgt hij bovendien te maken met de onmenselijkheid van het kapitalistische systeem: zijn oudere zus Saartje overlijdt in 1929, pas zestien jaar oud, aan tuberculose – door Santen later omschreven als ‘ziekte van de armoede’. Als in 1932 de krant van de linkse oppositie wordt verboden door het congres van de SociaalDemocratische Arbeiderspar tij, volgt een scheuring en wordt de Onafhankelijke Socialistische Partij (OSP) opgericht. Santen, net achttien jaar, scheurt mee en sluit zich aan bij de OSP. De OSP fuseert in 1935 met de RevolutionairSocialistische Partij (RSP) tot Revolutionair-Socialistische Arbeiderspartij (RSAP). Voorman van de RSP en later de RSAP is Henk Sneevliet, een ijzervreter die zijn sporen als revolutionair ruimschoots heeft verdiend: hij staat aan de basis van de oprichting van de Communistische Par tij van

Indonesië en van die van China. Tijdens het colporteren slaat er een vonk over tussen Sal Santen en Bep Blaauw, de stiefdochter van Sneevliet. Hierdoor leert hij Sneevliet ook privé kennen – een man die hij hogelijk bewondert, vooral vanwege diens contacten met Trotski, de aartsvijand van Stalin en

inmiddels geestelijk leidsman van Santen. Als Sneevliet in 1937 breekt met Trotski en Santen niet, ontstaat er een politieke verwijdering, die uiteindelijk ertoe leidt dat Santen de RSAP verlaat en lid wordt van de uiterst kleine Groep van BolsjewikiLeninisten (GBL), de Nederlandse sectie van de Vierde Internationale, opgericht door Trotski en zijn medestanders. Na de bezetting van Nederland door Duitsland wordt de GBL al snel opgerold: de leiding wordt gearresteerd omdat de namen en woonadressen op de vooroorlogse krant werden afgedrukt. Santen is politiek dakloos en verzoekt toegelaten te worden als lid van het Marx-LeninLuxemburg Front (MLL-Front), de ondergrondse voortzetting van de RSAP. Sneevliet wees hem echter af als ‘politiek onbetrouwbaar’. De knallende ruzie die volgde is Santen altijd blijven betreuren. Kort hierna wordt Henk Sneevliet opgepakt en vermoord, samen met de rest van de leiding van het MLL-Front. Gelukkig kan Santen via Bep, die haar vader opzoekt in de gevangenis kort voordat hij wordt gefusilleerd, de ruzie nog bijleggen, maar het blijft knagen. Santen is inmiddels getrouwd met Bep, en komt vooralsnog – als gemengd gehuwde jood – niet in aanmerking voor deportatie. Maar zijn familie wordt wel op transport gesteld en over het lot van zijn ouders en zijn broer Maurits blijft Sal jarenlang in onzekerheid. Pas na de oorlog hoort hij dat zijn hele fami-

Daar Santen het nazisme ziet als de meest gruwelijke vorm van kapitalisme, wil hij er alles aan doen om het kapitalisme omver te werpen Na het uitzitten van zijn straf wil Santen meer tijd besteden aan zijn gezin, wat hem het verwijt van de kameraden oplevert – met name van de naar Algerije verhuisde Raptis – dat hij zich niet voldoende zou inzetten voor de wereldrevolutie. Er breekt iets in Santen. Hij wordt ziek en breekt in 1967 volledig met de trotskistische beweging. Eindelijk heeft hij tijd voor zijn jeugddroom: hij wordt schrijver.

AGENDA 15

de ★socialist #260 • dec 2013 / jan 2014 Steun de Internationale Socialisten

Geef gul aan onze financiële campagne! De Socialist wordt uitgegeven door de Internationale Socialisten. Als organisatie zijn wij actief op talloze terreinen. In 2013 hebben we onder andere de vluchtelingen gesteund bij hun acties. Daarnaast hebben we het initiatief genomen voor de demonstratie tegen de bezuinigingen op 21 september in Amsterdam en speelden we een belangrijke rol bij de mobilisatie voor het vakbondsprotest op 30 november.

Onze belangrijkste doelstelling is de opbouw van een strijdbaar links dat in staat is om een weerwoord te bieden tegen de bezuinigingslogica van Rutte en het racisme van Wilders. Dit doen we daar zelf initiatieven te nemen en door samen te werken met andere organisaties. Door in een periode met weinig strijd protest zichtbaar te maken, hebben we ook dit jaar weer een bijdrage kunnen

Griekse socialisten doelwit van nazi’s Een advocaat die betaald wordt door de nazistische Gouden Dageraad heeft een aanklacht ingediend tegen het weekblad van de Socialistische Arbeiderspartij (SEK), de Griekse zusterorganisatie van de Internationale Socialisten.

Katerina Thoidou, Tasos Anastasiades en Panos Garganas worden elk beschuldigd van ‘smaad’. De minimumstraf die hiervoor staat is 30.000 euro. In feite komt de aanklacht neer op een poging om het antifascistische verzet in Griekenland de mond te snoeren. De ‘misdaad’ waarvan de drie worden beschuldigd is dat ze de rechten van kinderen van migranten hebben verdedigd. Ze hebben onder andere de extreemrechtse campagne aan de kaak gesteld tegen een wet die een beperkt aantal kinderen van migranten het staatsburgerschap geeft. Inmiddels hebben veel verschillende vakbonden, waaronder de vakbondsfederaties GSEE en ADEDY, zich uitgesproken tegen de aanklacht. De vakbonden van journalisten, technici en andere werkers in de media hebben stelling genomen tegen de aanklacht en voor de persvrijheid. Hierbij lopen de werkers van de staatsomroep ERT voorop. Zij vechten zelf al zes maanden tegen sluiting van hun omroep. De campagne ter ondersteuning van de krant is onderdeel van het bredere verzet tegen de nazi-dreiging. CRIMINEEL Gouden Dageraad probeert zich te hergroeperen nadat drie van zijn leiders zijn beschuldigd van het leiden van een criminele organisatie. De moord op de antifascistische muzikant Pavlos Fyssas in september legde de activiteiten van de fascistische bendes bloot, evenals hun banden met de parlementaire groep die achter de aanvallen zit.

leveren aan de versterking van strijdbaar links. Maar onze activiteiten kosten ook geld. Het publiceren van De Socialist, het maken van spandoeken en het onderhouden van Socialisme.nu is niet mogelijk zonder financiële steun. Uit principe plaatsen we geen advertenties in onze krant en op onze website. We willen evenmin afhankelijk zijn van subsidies. Maar dat betekent ook dat wij volledig afhankelijk zijn van onze sympathisanten. Om ook in 2014 hetzelfde niveau van activisme te kunnen waarborgen, zijn we een financiële campagne begonnen. Het doel is om 6000 euro op te halen. Daarbij zijn alle bijdrages, groot of klein, welkom. Maar wij zijn niet de enige organisatie die financiële hulp nodig heeft. Zoals hiernaast te lezen is, hangt onze Griekse zusterorganisatie een stevige geldstraf boven het hoofd. Om hun te steunen hebben we besloten om een derde van de

opbrengst van onze financiële campagne te doneren aan het antifascistische verzet in Griekenland. HOE KAN JE BIJDRAGEN?

• Stort je gift op rekeningnummer NL14 INGB 0004 9828 52 ten name van Internationale Socialisten, onder vermelding van ‘Financiële Campagne 2014’. • Vul het donatieformulier in op onze website www.socialisme.nu. • Je kan ons ook structureel steunen door abonnee of donateur te worden. Vul het formulier op onze website in, of de bon onderaan deze pagina en stuur deze op. Nieuwe maanddonateurs ontvangen tot 1 februari gratis het boek Hervorming of revolutie van Rosa Luxemburg, in het Nederlands vertaald door Pepijn Brandon. De IS is een ANBI-instelling. Giften aan ons zijn aftrekbaar van de belasting.

■ Griekse antifascisten demonstreren tegen Gouden Dageraad, 28 november 2013

Maar terwijl het hooggerechtshof een onderzoek heeft ingesteld, blijft de coalitie van Antonis Samaras de nazis verdedigen. Onlangs organiseerde de politie nog een enorme operatie om Gouden Dageraad te laten demonstreren in het centrum van Athene. Een ring van politiebusjes en ME’ers beschermde de nazi’s tegen de antifascisten, die veruit in de meerderheid waren. Binnenkort begint ook een andere belangrijke rechtszaak. Daarin worden twee mannen aangeklaagd vanwege de moord op de Pakistaanse werker Shehzad Lugman. Beide mannen hebben banden met nazi’s en in het appartement van één van hen zijn pamfletten van Gouden Dageraad gevonden. Maar de politie heeft hier niets mee gedaan. Pakistanen in Griekenland en de antifascistische beweging KEERFA eisen nu dat deze zaak wordt opgenomen in het onderzoek van het hooggerechtshof tegen Gouden Dageraad. Vrijspraak van de antifascisten en een veroordeling van de moordenaars en hun leiders zal een belangrijke stap vooruit zijn voor het antifascistisch verzet in Griekenland. De SEK doet een oproep voor financiële steun. Als Internationale Socialisten hebben wij besloten om een derde van de opbrengst van onze eigen financiële campagne te doneren aan het Griekse antifascistische verzet.

Waar de Internationale Socialisten voor staan

We vechten voor een maatschappij waarin het bevredigen van menselijke behoeften voorop staat, niet winst. Nog nooit in de geschiedenis produceerde de mensheid zoveel rijkdom als vandaag. Maar in het kapitalisme wordt deze rijkdom niet gebruikt in het belang van de meerderheid van de wereldbevolking. De jacht op winst creëert armoede en honger naast overvloed, naast technologische en wetenschappelijke vooruitgang de mogelijkheid van totale verwoesting door nucleaire oorlog en milieuvernietiging. De logica van de winst kan pas gebroken worden als de middelen waarmee de rijkdom geproduceerd wordt in handen komen van degenen die de rijkdom produceren; de arbeidersklasse. Dit systeem zou niet draaien zonder de miljoenen mensen die werken in de fabrieken, kantoren, ziekenhuizen en scholen. Zij hebben de kracht om de productie uit handen te nemen van de kleine minderheid die haar vandaag bestuurt en onder controle van de grote meerderheid te brengen. Vandaar Marx' bekende uitspraak dat 'de bevrijding van de arbeidersklasse alleen het werk kan zijn van de arbeidersklasse zelf'. Verkiezingen kunnen gebruikt worden om zoveel mogelijk mensen te mobiliseren voor verbeteringen en om de beperkingen van het parlementaire systeem zichtbaar te maken. Maar werkelijke verandering kan alleen door revolutie bereikt worden. Nederland is geen democratie. De macht over de economie ligt niet bij het parlement of de regering, maar bij een klein groepje directeuren en aandeelhouders van de grote bedrijven. De top van de multinationals, de politie en het leger wordt niet door ons gekozen. Alleen een gezamenlijke beweging van onderaf, van de grote meerderheid van de bevolking, kan hun macht breken.

Doe ook mee met de IS Voor meer informatie over onze lokale activiteiten, of voor andere vragen over de IS, kun je ons bellen of mailen. Zoek naar een contactpersoon bij jou in de buurt: • ALMERE - John 0641823458 [email protected] • AMSTERDAM - Ewout 0615598694 [email protected] • GRONINGEN - Joe 0657361614 [email protected] • HEERLEN - Janneke 0652430568 [email protected] • LEEUWARDEN - Dominic 0614895844 [email protected] • LEIDEN - Matthijs 0643927173 [email protected] • NIJMEGEN - Mats 06458423853

[email protected] • ROTTERDAM - Jeroen 0616355221 [email protected] • UTRECHT - Auke 0633935881 [email protected] • ZWOLLE - John 0645206113 [email protected] Er zijn ook leden van de IS in o.a. Alkmaar, Amersfoort, Apeldoorn, Arnhem, Den Bosch, Den Haag, Eindhoven, Hoogeveen, Huizen, Zaandam en Zoetermeer Wil je zelf activiteiten opzetten en is er nog geen IS-afdeling bij jou in de buurt? Stuur vandaag nog een mail naar: [email protected] en we kunnen je komen ondersteunen.

Daarom bouwen we als socialisten op de werkvloer en op straat mee aan elke strijd tegen sociale afbraak, oorlog, onderdrukking en klimaatverandering. We streven naar een zo groot mogelijke eenheid in de strijd en verzetten ons tegen alle ideeën die gebruikt worden om gewone mensen tegen elkaar uit te spelen, zoals racisme, seksisme en homohaat. We vechten voor solidariteit over de grenzen heen. We willen een organisatie bouwen van activisten uit elke campagne en uit elk bedrijf, die kan helpen solidariteit tussen de verschillende sectoren en campagnes uit te bouwen en die de ervaringen uit eerdere strijd kan bundelen voor de toekomst. We staan daarbij in een traditie van revolutionairen als Lenin, Trotski en Luxemburg, die aan het begin van de 20ste eeuw vochten voor een maatschappij waarin de vrije ontwikkeling van ieder individu en de vrije ontwikkeling van allen samengaan. We staan daarom ook in de traditie van degenen die het gevecht voor socialisme, democratie en internationalisme hooghielden toen Stalin de Russische revolutie de nek omdraaide en Hitler aan de macht kwam in Duitsland. In de 21ste eeuw is een toekomst zonder honger, onderdrukking en oorlog mogelijk. Om dat te bereiken is een beweging nodig die sterk genoeg is om het kapitalisme te breken. We nodigen iedereen uit om hieraan mee te bouwen.

STEUN DE IS - WORD ABONNEE, DONATEUR OF LID

AANGESLOTEN

Ik zie om mij heen dat het slecht gaat. De oneerlijke en keiharde bezuinigingen en de uitbuiting van de zwakkere eisen hun tol bij velen. En dit terwijl de rijken nog rijker worden. Ik vind al geruime tijd dat er iets moet gebeuren, en dat Nederland slaapt. Uit ontevredenheid ben ik begonnen me te interesseren voor de verschillende groepen en partijen die zich tegen het kabinet keren. Zo kwam ik op 21 september naar de demonstratie tegen bezuinigingen in Amsterdam. Men staat nooit voor niets op een demonstratie. Je ogen gaan open als je ziet dat je niet alleen bent. Je krijgt moed, en het is beter dan tegen de tv of je familie lopen schreeuwen. Verder helpt het om meer mensen te bereiken, die zich ook solidair voelen met het protest. Ik kreeg van verschillende mensen en organisaties pamfletten, waaronder een van de IS. Daarop stond dat ook op 30 november wordt gedemonstreerd door de FNV. Omdat ik zelf voorstander ben van protest en deze actief wil steunen en opbouwen, doe ik mee met de IS.

ABONNEE: Jaar: tien nummers voor �17 Proef: drie nummers voor �3,50 DONATEUR: ik steun De Socialist elke maand met � LID: Scholier �6 Student/uitkeringsgerechtigde �15 Werkende* � Met bovenstaande keuze stem ik in met een machtiging, eenmalig bij een abonnement ofwel maandelijks als donateur of lid. Donateurs en leden ontvangen ook De Socialist thuis. Leden betalen maandelijks contributie en helpen mee met de verkoop van De Socialist.

■ Naam







■ Straat + huisnr.

■ Postcode







■ Plaats

■ Telefoon







■ E-mail

de ★socialist / socialisme.nu

■ Vakbond







■ Datum

Redactie/vormgeefteam Johannes Adahl / Talitha Alders / Steven Blom / Angela Ettema / Bart Griffioen / Siebrand de Haan / Kees Hoogendijk / Mark Kilian / Max van Lingen / Janneke Prins / Maina van der Zwan • Postadres De Socialist / Postbus 92025 / 1090 AA / Amsterdam • E-mailadres [email protected] • ISSN 1566-0125 • Het volgende nummer verschijnt op 27 januari

■ Banknr.

JOS DINGENOUTS

■ Handtekening

Een jaarabonnement in het buitenland bedraagt �26. Voor instituten �35. Indien gemachtigden niet akkoord gaan met de incasso kunnen zij deze binnen 56 dagen terug laten boeken via hun bank. Stuur deze bon in een gefrankeerde envelop naar De Socialist, Postbus 92025, 1090 AA Amsterdam of vul hem in op de site. *Contributie voor werkenden is minimaal �30 of 6% van het besteedbaar inkomen.

DEC 2013 / JAN 2014

www.socialisme.nu alisme.nu

Racisme eindelijk benoemd De afgelopen maanden betekenden een kentering in het debat over racisme in Nederland. Steeds meer mensen zijn ervan overtuigd dat er sprake is van institutioneel en alledaags racisme. Discriminerende artiesten en politici worden hierdoor in het defensief gedrukt. Ondanks deze verschuiving durft gevestigd links zich niet uit te spreken tegen racisme. E WO U T VA N D E N B E R G

‘Welk nummer ga je zingen? Nummer 39 met rijst?’ De uitspraken van Gordon tegen de Chinese operazanger Xiao Wang ontketenden een storm van reacties. Het zegt iets over het racistische klimaat in Nederland dat Gordon, Chantal Janzen en de eindredactie hier geen kwaad in zagen. Dat er dit keer wél een discussie op volgde, laat zien dat de strijd van zwarte activisten tegen Zwarte Piet en de beerput aan openlijk racistische reacties hierop effect hebben gehad. In no time wist de Facebookpagina ‘nummer 39 met rijst’ duizenden likes te verzamelen. Zij eisen excuses van RTL en publiceren verhalen van het alledaagse racisme waarmee Aziatische Nederlanders geconfronteerd worden. In een lezerscolumn voor Metro schrijft Micky Chen: ‘Gordon is slechts 1 uit duizenden. De onverschillige houding tegenover grappen gebaseerd op Aziatische komaf is zo diepgeworteld in de cultuur van velen dat men zelf de foutheid ervan niet inziet.’

In no time wist de Facebookpagina ‘nummer 39 met rijst’ duizenden likes te verzamelen. Zij eisen excuses van RTL Gordon is zich van geen kwaad bewust. In een interview met Giel Beelen stelt hij: ‘We hebben alles geaccepteerd van alles en iedereen en iedereen kan hier vrij zeggen wat hij wil. Iedereen kan hier wonen, iedereen mag hier blijven, iedereen is welkom hier. Maar ga dan niet onze tradities aantasten, ga dan niet zeggen wat we wel en niet mogen zeggen.’ Niet-witte mensen zijn kennelijk te gast in Nederland en moeten niet zeuren als ze ongelijk

behandeld worden. Ook al ben je in Nederland geboren, je huidskleur bepaalt of je erbij hoort. Precies de reactie die zwarte activisten ten deel valt die zich tegen Zwarte Piet afzetten. Ondanks de ophef weigert mediabedrijf RTL afstand te nemen van de uitspraken van Gordon. ‘Gordon (staat) bekend als iemand met een klein hartje en een grote dosis empathie. Van opzettelijk kwetsend gedrag was geen sprake en daarin steunt RTL Gordon volledig.’ Je kunt in Nederland je handen wassen in onschuld als je hierbij maar verklaart dat je het niet racistisch bedoelt. Eerder ging Jack Spijkerman ook al in de fout op RTL met zijn opmerking aan Humberto Tan ‘niet alleen donker maar ook nog dom’. Alsof racisme moet kunnen als je de ander kent of wanneer je iets zegt in besloten kring. De afwijzing van een sollicitant door een elektronicabedrijf uit Arnhem, ‘is niks, een donker gekleurde (neger)’ werd door de NOS doorgestuurd met het vast grappig bedoelde advies ‘Altijd checken wie je in de cc zet. Zeker bij zo’n tekst.’ De NOS gebruikte zelfs in een kop ‘negermail’, zonder aanhalingstekens, om naar dit racistische voorval te verwijzen. GEVESTIGD LINKS

‘Wie niet onderdeel is van de oplossing, is onderdeel van het probleem’ aldus Black Panther Eldridge Cleaver. Dit geldt voorlopig ook voor de reactie van gevestigd links op het debat van de afgelopen maanden. In plaats van zelf stelling te nemen en solidariteit tussen verschillende groepen te benadrukken, stoppen vakbond en SP hun kop in het zand. Om jongeren aan te spreken is de horecabond in oktober een campagne begonnen samen met de door GeenStijl bekend geworden ‘Braboneger’. In de koloniale tijd werd het woord ‘neger’ door witte

Uitspraken in de discussie • Schrijfster Lulu Wang: ‘U kunt beweren dat onze Chinese landgenoten zich moeten aanpassen aan het Nederlandse gevoel van humor – integratie. Maar wat houdt integratie volgens u in? Uw stigmatiserende opmerkingen over een bepaalde bevolkingsgroep of over een bepaald beroep voor zoete koek slikken?’ • Theatermaakster Anousha Nzume: ‘Mij wordt verteld dat ik geen selectieve tweets mag retweeten, ik mag geen scheldende mensen blokkeren, want dan maak ik de discussie monddood en, mijn favoriet, als ik me druk maak om racisme in Nederland moet ik dat ook doen over aller-

lei andere maatschappelijke kwesties. Wees gerust, dat doe ik ook maar kunnen we het nu hebben over racisme in Nederland?’ • Rapper Typhoon tegenover een zaal met de koninklijke familie, politici en bazen: ‘De ontdekking van de houtzaagmolen voor de scheepvaart, maakte ons koning ter water, voor het graan, voor de specerijen, pakhuizen vol, grachtenpanden, rederijen. We zagen zo veel, zijn zo groot, maar als het kantelt zien we massamoord, apartheid, slavernij en de slavenhandel. Zonder donker kan het licht zichzelf niet kennen, vandaar de onwetendheid rond 5 december.’

■ Zwart en wit komen samen op voor hun politieke rechten, ook van Gordon, Amsterdam 25 augustus 2013 (Foto: Renate Klinkenberg)

mensen gebruikt om hun zwarte handelswaar aan te duiden. Dat het uitgerekend de vakbond is die hier aan meewerkt, is extra cru. De vakbond komt juist voort uit de strijd van werkende mensen tegen hun reductie tot grondstof in het productieproces.

Racisme is eindelijk bespreekbaar omdat moedige activisten laten zien waarom Zwarte Piet een racistische karikatuur is Niet alleen de vakbond sluit haar ogen voor racisme. Iemand die naar aanleiding van de oorverdovende stilte van de SP over Zwarte Piet zijn lidmaatschap van de partij opzegde, kreeg de volgende reactie teruggestuurd: ‘De discussie rondom Zwarte Piet voedt oneigenlijke tegenstellingen, en heeft weinig van doen met de voedingsbodem voor racisme en discriminatie. Sterker nog: het leidt af van de discussie over hoe op grond van vooroordelen Nederlandse bevolkingsgroepen behandeld worden.’ Dit is de wereld op zijn kop.

• Kno’Ledge Cesare op de demonstratie van 16 november: ‘Wat wij in werkelijkheid hebben gedaan, is dat wij de afgelopen 150 jaar hebben zitten slapen. De vraag is nu, wanneer gaan wij volwassen worden? Wanneer gaan wij stoppen onszelf achter de kinderen te verschuilen om de harde realiteit het hoofd te bieden? Wanneer gaan wij nee zeggen tegen ongelijkheid en racisme: niet met mooie woorden maar met daden.’ • Hoofdpiet Erik van Muiswinkel over de figuur van Zwarte Piet: ‘Piet is, een accessoire bij het sinterklaasfeest. Die is enorm veranderd de afgelopen twintig, dertig jaar, en die zal misschien wel wat verder veranderen.’

Racisme is eindelijk bespreekbaar geworden omdat een groep moedige activisten met argumenten laat zien waarom de figuur van Zwarte Piet een racistische karikatuur is. Zij maken hiermee zichtbaar hoe racisme vaak onbewust en via ingeslopen gewoontes werkt. De voedingsbodem waardoor racisme kan groeien wordt juist gecreëerd door mensen die zich hier niet over uitspreken. Het debat van de afgelopen maanden heeft ertoe geleid dat meer

mensen naar buiten zijn gekomen met hun verhalen over racisme. Het is belangrijk dat mensen deze racistische incidenten ook rapporteren, maar dit is niet voldoende. Racisme is diepgeworteld binnen de maatschappij en wordt door politici zoals Wilders en Asscher gebruikt om ons te verdelen. De zwarte activisten die de strijd zijn aangegaan en daarmee het taboe hebben doorbroken laten zien hoe we dit probleem kunnen aanpakken.

■ Vijfhonderd demonstranten bij Zwarte Piet Niet, Beursplein 16 november (Foto: Mike Crosland)

Cijfers over racisme in Nederland Racistische incidenten Tussen 2011 en 2012 steeg het aantal gerapporteerde racistische incidenten met een kwart. Het aantal gerapporteerde geweldsincidenten nam nog sneller toe, van 250 tot 400. Het is niet bekend of dit komt doordat mensen racisme eerder rapporteren, of dat er sprake is van een toename van het aantal incidenten. Racisme op de arbeidsmarkt Het Sociaal Cultureel Planbureau doet onderzoek naar discriminatie door uitzendbureaus. Om twee banen aangeboden te krijgen moesten witte werkzoekenden 4 bureaus langsgaan, terwijl mensen met een kleurtje hiervoor zeven bureaus moesten opzoeken.

Ongelijke rechten Uit onderzoek van criminologe Mieke Komen blijkt dat rechters voor hetzelfde misdrijf minderjarige ‘allochtonen’ gemiddeld 53 dagen langer opsluiten. Dit onderzoek is uit 2005, maar er lijkt geen reden om aan te nemen dat dit in het huidige klimaat anders is. Politieracisme In oktober publiceerde Amnesty International een onderzoek naar discriminatie door de politie, zij concluderen: ‘Etnische minderheden, vooral van Marokkaanse, Surinaamse en Antilliaanse komaf, worden vaker dan witte mensen onderworpen aan proactieve politiecontroles onder een scala van verschillende politiebevoegdheden.’