In het spoor van de Shoah Verslag van een beklijvende herinneringsreis - Majdanek Studiereis Stichting Auschwitz - Auschwitz in Gedachtenis vzw - editie 2015 Verslag door Simon Schepers (Bijzonder Comité voor Herinneringseducatie)
Majdanek Een plaats waar de geschiedenis tot leven komt Niet zo ver van de bruisende stadskern van Lublin, bevindt zich het voormalige concentratie- en vernietigingskamp Majdanek. Ik was enorm onder de indruk bij het zien van de omvang van deze site. De zon stond hoog aan de felblauwe hemel en het landschap kleurde groen. In contrast met deze schoonheid stonden de eindeloze rijen prikkeldraad, controleposten en de houten barakken die tijdens de oorlog dienden om Joodse dwangarbeiders (tijdelijk) te huisvesten. Toen de gids ons vertelde dat het domein oorspronkelijk zo’n drie keer groter was, schrok ik even. In tegenstelling tot de leegte die je op andere plaatsen tegenkomt (zoals Chelmno, Sobibor en Treblinka), is Majdanek werkelijk een plaats waar de geschiedenis tot leven komt en je expliciet confronteert met de herinnering aan de Shoah. Prikkeldraad in Majdanek. © Simon Schepers
Blauwe vlekken en een barak vol schoenen We volgden onze gids en reeds bij de ingang wees hij ons op het platform van de selectie. Mensen die geschikt waren om zware arbeid te verrichten mochten naar het werkkamp. Vrouwen, kinderen, ouderlingen en mensen met een fysieke of mentale beperking werden geselecteerd om naar de gaskamers te gaan. Vervolgens gingen we een barak binnen met het bordje ‘Bad und Desinfektion I’. De eerste ruimte in deze barak was een plek waar de mensen zich moesten uitkleden. Daarna moesten
‘Bad und Desinfektion I’-barak. © Simon Schepers
Blauwe vlekken wijzen op Zyklon B. © Simon Schepers
Gasflessen en kijkgat van de gaskamers. © Simon Schepers
ze in een douchezaal gewassen worden. De Joden
Enkele barakken verder zie je het resultaat van dit
werden hier zo lang mogelijk rustig gehouden. In
alles: kasten vol schoenen. Honderden, duizenden
een volgende kamer werden de veelal vuile kleren
schoenen. Grote schoenen, kleine schoenen, kinder-
gedesinfecteerd met Zyklon B. Dit product werd
schoenen. Schoenen van zij die in de gaskamers
aanvankelijk voor ontsmetting gebruikt, maar later
gedood waren. Schoenen die hersteld moesten
werd dit in sommige centra ook bij de vergassing
worden om daarna naar Duitsland te sturen en zo de
ingezet (bv. Auschwitz-Birkenau). De blauwe vlekken
Duitse bevolking te helpen.
die je overal in de bezetting van de muur tegenkomt, zijn restanten van deze giftige stof.
Barre leefomstandigheden
Aan het einde van deze barak bevonden zich de
Met temperaturen van gemiddeld 34 graden
gaskamers. Het is vreemd om een blik te werpen in
wandelden we door het domein van Majdanek. In
deze donkere en kille ruimtes. Welke emoties, welke
deze hitte bezochten we een barak waar vroeger
angsten gingen door deze mensen hun hoofd tijdens
tot 700 gevangenen verbleven. Het leven in zo’n
die laatste momenten? Een beklijvend idee.
barak moet werkelijk verschrikkelijk zijn geweest.
Barak met in beslag genomen schoenen. © Simon Schepers
Slaapplaats voor de gevangenen. © Simon Schepers
In de zomer snikheet, in de winter ijskoud. Amper mogelijkheden om je te verfrissen of net om jezelf op te warmen. Per barak één enkele emmer die moest dienen als toilet en dat terwijl de meeste Joden te leiden hadden onder buikloop (dit door het slechte eten en ziektes in het kamp). De gevangenen werden als dieren behandeld. Een ander aspect van die wrede behandeling was het appèl. Dagelijks moesten de gevangen verzamelen
Slaapplaats voor de gevangenen. © Simon Schepers
op het plein voor de barakken om geteld te worden. Wanneer iemand ontbrak, werd er opnieuw geteld. Dit kon uren duren en gebeurde in weer en wind. Tijdens het appèl werd hen ook angst aangejaagd, bv. door de gevangen uit te schelden en te slaan. Een overlevende getuigde nadien: “Ze telden ons alsof we goud waren, maar ze behandelden ons als stront.” Door middel van dergelijke praktijken probeerden de nazi’s de Joden psychologisch te kraken.
Getuigen aan het woord. © Simon Schepers
Crematorium van Majdanek. © Simon Schepers
Verbrandingsovens van het crematorium. © Simon Schepers
Controversiële herinnering
zowel bij ouderen als jongeren. In sommige gevallen
Er bestaat best wat kritiek op de desinteresse van de
betreft het vooral een vorm van latent antisemitisme.
Poolse bevolking in de herdenking van de slachtoffers
Dit maakt wel dat er steden zijn - zoals Lublin - waar
van de Shoah. Vaak wordt in eerste instantie verteld
wel Joden wonen, maar waar ze dit aspect van hun
over het Poolse leed, zelden over de vervolging van
identiteit angstvallig verborgen houden. Deze Joden
de Poolse Joden. Dit heeft zeker ook te maken met
leiden in het openbaar een christelijk leven om hun
het onderwijs in Polen. Veel leerkrachten besteden
veiligheid te garanderen.
in hun lessen weinig tot geen aandacht aan de
Een gebrekkig inzicht in de Shoah leidde onlangs
Jodenvervolging en de stereotypering van Joden,
nog tot ophef wanneer een tienermeisje een selfie
waardoor er tot op vandaag de dag nog steeds een
nam nadat ze in een oven van het crematorium
negatieve perceptie heerst.
van Majdanek was gekropen en de foto op sociale
Wanneer je trouwens door dorpen en steden
media postte met het bijschrift “Warme groeten uit
wandelt, zie je op verschillende plaatsen recente
Majdanek.” Om dergelijke voorvallen te vermijden,
antisemitische slogans opduiken. “Stem niet op de
staan de verbrandingsovens voortaan achter een
politici, het zijn allemaal Joden”, is zo’n voorbeeld.
glazen wand.
‘Jood’ is in Polen een veelgebruikt scheldwoord,
