In geloof, hoop en liefde verbonden
Beleidsplan van protestantse gemeente De Levensbron te Rilland-Bath 2014 - 2018
In geloof, hoop en liefde verbonden Beleidsplan van protestantse gemeente De Levensbron te Rilland-Bath 2014 - 2018
Aan de gemeente voorgelegd in februari en maart 2014 Door de kerkenraad definitief vastgesteld op 9 april 2014
A.H.N. Gijzel voorzitter
Beleidsplan PKN De Levensbron Rilland-Bath 2014-2018
C.G.A. de Peuter-Kooijman scriba
2
Voorwoord “Door gebrek aan visie gaat het volk ten onder. Een keur van raadgevers brengt het tot bloei” Spreuken 11:14 “Bid tot de Heer voor de stad waarheen ik jullie weggevoerd heb en zet je in voor haar bloei, want de bloei van de stad is ook jullie bloei” Jeremia 29:7 “Want wie van jullie die een toren wil bouwen gaat niet eerst de kosten berekenen, om te zien of hij wel genoeg heeft voor de bouw?” Lukas 14:28. Visie, roeping, toekomst en planning. Over die zaken heeft de kerkenraad van protestantse gemeente De Levensbron in 2013 uitgebreid nagedacht en uitgebreid gediscussieerd. Daarbij hebben we ons in de eerste plaats laten inspireren door de Bijbel, de Heilige Schrift, en in de tweede plaats door al het moois dat in onze gemeente gebeurt. We hebben voortgeborduurd op de visienota ‘Hartslag van het leven’ van de PKN en op ‘De liefde vergaat nimmermeer’, het beleidsplan over de periode 2010-2014. We hebben tijdens gemeenteavonden in februari en oktober 2013 gemeenteleden geraadpleegd over wat goed gaat en wat beter kan, over wat ze willen behouden en wat zou kunnen stoppen of veranderen. Daarnaast hebben we input gevraagd aan onder andere het college van kerkrentmeesters, de activiteitencommissie en de leiding van het jeugdwerk. Op basis daarvan heeft de kerkenraad prioriteiten gesteld en zaken gesignaleerd die we de komende jaren verder willen ontwikkelen. Het beleidsplan is als volgt opgebouwd: de hoofdstukken 1 en 2 beschrijven hoe de gemeente zich kenmerkt en wat haar visie is. In de hoofdstukken 3 t/m 7 komen achtereenvolgens de erediensten, pastoraat, vorming en toerusting, diaconie en missionair werk aan bod. Daarin beschrijven wat we momenteel doen en welke doelen we ons stellen. Vervolgens gebeurt hetzelfde in de hoofdstukken 8 t/m 10 over respectievelijk het financieel beheer en communicatie in de gemeente en samenwerking met anderen. Dit beleidsplan is geen doel op zich. Het is een hulpmiddel om als gemeente doelgericht en zelfbewust de toekomst tegemoet te gaan. Het is een levend document, dat we gaandeweg aanvullen met bijlagen en draaiboeken waarin keuzes verder beschreven of concreter uitgewerkt worden. Een levend document, omdat we als gemeente een levende gemeente (willen) zijn, voortdurend met elkaar in beweging om in ons dorp vandaag en morgen kerk van Jezus Christus te zijn. Namens de kerkenraad,
Anoeska Gijzel voorzitter
Beleidsplan PKN De Levensbron Rilland-Bath 2014-2018
3
Inhoudsopgave Voorwoord ............................................................................................................................................... 3 1. Visie .................................................................................................................................................. 5 1.1. Roeping ..................................................................................................................................... 5 1.2. Profiel ........................................................................................................................................ 5 1.3. Omgeving .................................................................................................................................. 7 1.4. Visie .......................................................................................................................................... 7 2. Organisatie ....................................................................................................................................... 8 2.1. Leiding ....................................................................................................................................... 8 2.2. Structuur.................................................................................................................................... 9 2.3. Klimaat ...................................................................................................................................... 9 2.4. Vrijwilligersbeleid..................................................................................................................... 10 3. Liturgie en erediensten ................................................................................................................... 11 3.1. Zondagse erediensten ............................................................................................................ 11 3.2. Christelijke feestdagen ............................................................................................................ 11 3.3. Avondmaalsdiensten ............................................................................................................... 11 3.4. Doopdiensten .......................................................................................................................... 12 3.5. Rouw- en trouwdiensten ......................................................................................................... 12 3.6. Andere bijzondere diensten .................................................................................................... 12 3.7. Faciliteiten tijdens erediensten................................................................................................ 13 4. Pastoraat en ontmoeting ................................................................................................................ 14 4.1. Pastoraatstaken predikant ...................................................................................................... 14 4.2. Wijkpastoraat .......................................................................................................................... 14 4.3. Ouderenpastoraat ................................................................................................................... 14 4.4. Bezoek aan nieuw-ingekomen gemeenteleden ...................................................................... 14 4.5. Ontmoeting.............................................................................................................................. 15 5. Leren: vorming en toerusting ......................................................................................................... 16 5.1. Zondagsschool ........................................................................................................................ 16 5.2. Kinder- en tienerkerk ............................................................................................................... 16 5.3. Catechese ............................................................................................................................... 16 5.4. Gesprekskringen ..................................................................................................................... 16 6. Diaconaat en ZWO ......................................................................................................................... 18 6.1. Diaconie dichtbij ...................................................................................................................... 18 6.2. Diaconie ver(der)weg .............................................................................................................. 18 6.3. ZWO ........................................................................................................................................ 19 7. Missionair werk............................................................................................................................... 20 8. Beheer ............................................................................................................................................ 21 8.1. Taken van het college ............................................................................................................. 21 8.2. Commissies en deeltaken ....................................................................................................... 21 8.3. Financieel beleid ..................................................................................................................... 22 8.4. Onderhoudsplan...................................................................................................................... 22 9. Communicatie ................................................................................................................................ 24 9.1. Wekelijkse mededelingen ....................................................................................................... 24 9.2. Kerkbladen .............................................................................................................................. 24 9.3. Gemeenteavond...................................................................................................................... 24 9.4. Beeld- en geluidsopnames ..................................................................................................... 24 9.5. Website en Facebook ............................................................................................................. 24 10. Samenwerking met andere gemeenten...................................................................................... 26 10.1. De Ontmoetingsgemeente Krabbendijke ............................................................................ 26 10.2. Andere samenwerkingsvormen ........................................................................................... 26
Beleidsplan PKN De Levensbron Rilland-Bath 2014-2018
4
1.
Visie
In dit hoofdstuk beschrijven we wie protestantse gemeente De Levensbron is en wat haar visie is. De visie van de gemeente is richtinggevend voor het beleid en voor haar toekomst. Het woord ‘visie' wil zeggen: ‘Zo zien wij het!’.
1.1. Roeping Protestantse gemeente De Levensbron ziet het als haar opdracht om één gemeente van Jezus Christus te vormen van mensen met uiteenlopende achtergronden, meningen, gaven en talenten. Een gemeente waar mensen zich met elkaar verbonden voelen, naar elkaar omzien en elkaar respecteren. Een gemeente waar gasten, ook niet-kerkelijken, zich welkom voelen om deel te nemen aan activiteiten. Een gemeente waar gemeenteleden zich aangemoedigd voelen om hun christelijke geloof te vormen, belijden en te beleven op een manier die bij hen past. Op die manier wil De Levensbron missionaire gemeente zijn, samen met anderen, overtuigd van de genade van de Heer Jezus Christus, de liefde van God en de eenheid met de heilige Geest.
1.2. Profiel Het profiel van de gemeente geeft aan hoe de gemeente te typeren is. Aan bod komen de samenstelling en de typering van de vorm van kerk zijn. De geschiedenis van de gemeente is opgenomen in een bijlage. 1.2.1. Samenstelling Protestantse gemeente De Levensbron kent belijdende leden, doopleden, gastleden en niet gedoopte kinderen van gemeenteleden evenals mensen die blijk geven van verbondenheid met de gemeente. Zie onderstaande tabellen. Een deel van deze mensen zijn kernleden: mensen die trouw of regelmatig kerkdiensten bezoeken en deelnemen aan activiteiten. Daarnaast is er een groep die wel verbonden is aan de gemeente maar die weinig, nauwelijks of niet deelnemen aan kerkdiensten of activiteiten. Tabel 1.Samenstelling van de gemeente naar aantallen en lidsoorten Ingeschreven als Augustus 2011 Juli 2012 Lid 435 Blijkgever van verbondenheid 11 Meegeregistreerde 22 Ongedoopt kind 30 Totaal geregistreerden 498
Mei 2013 414 4 17 30 465
392 4 18 21 435
Tabel 2. Leeftijdsopbouw van de gemeente Leeftijd Oktober 2011 Juni 2012 0 t/m 4 jaar 5 9 5 t/m 11 jaar 16 11 12 t/m 18 jaar 23 25 19 t/m 26 jaar 32 25 27 t/m 35 jaar 46 38 36 t/m 45 jaar 52 42 46 t/m 55 jaar 59 56 56 t/m 65 jaar 109 101 66 t/m 75 jaar 81 89 76 t/m 80 jaar 26 28 80 plus 40 42 Totaal 489 466
Beleidsplan PKN De Levensbron Rilland-Bath 2014-2018
5
Tabel 3. Kerkbezoek Kerkbezoek De Levensbron Totaal aantal bezoekers Taal aantal diensten Gemiddeld aantal bezoekers per dienst
2008 4967 65 76,4
2009 5209 64 81,3
2010 5137 62 82
2011 5244 62 84,2
2012 4701 62 75,8
1.2.2. Typering van de vorm van kerk-zijn Protestantse gemeente De Levensbron is te typeren als een gemeente met een overwegend conciliair profiel: de gemeente is een gemeenschap met een veelheid aan geloofsuitingen, zoals ook de Bijbel een verzameling is van zeer uiteenlopende geloofsgetuigenissen. Er is ruimte voor dialoog en zingeving. Daarnaast heeft de gemeente kenmerken van ‘Kerk met een aanbod’ en het liturgische profiel: er is pastorale aandacht voor àlle leden, niet alleen de kernleden. Het kerkgebouw speelt een belangrijke rol bij het gemeente-zijn. 1.2.3. Een sterkte-zwakte-analyse Met een sterkte-zwakte-analyse wordt in kaart gebracht waarin de gemeente goed functioneert en waarin de gemeente zou kunnen/moeten groeien. Het gaat hier om een globale inventarisatie. Onderstaande tabel geeft aan wat gemeenteleden als sterke en zwakke punten zien. Deze punten zijn geïnventariseerd tijdens de gemeentemiddag en -avond in februari 2013.
STERKTEN Wat gaat goed? Waar zijn we dankbaar voor? Wat willen we behouden?
ZWAKTEN Wat gaat minder goed? Waar zijn we teleurgesteld in? Wat zien we liever anders?
Top 10: 1. goede sfeer, openheid, onderlinge band;. 2. elke zondag eredienst/predikant, diversiteit in diensten, fijne diensten, bijzondere diensten; 3. vele vrijwilligers, mensen die taken willen vervullen; 4. fijn gebouw, goed onderhouden gebouw; 5. jonge mensen en kinderen, goede band tussen jong en oud; 6. zorg voor elkaar, omzien naar elkaar, meeleven;. 7. vele activiteiten, ook voor niet-kerkelijken; 8. ruimte voor andersdenkenden, verschillende meningen en achtergronden; 9. ruimte voor eigen inbreng en persoonlijke tint, zowel in erediensten als vrijwilligerswerk; 10. actief kunnen meedoen, in goede gezondheid kerkdiensten bezoeken.
Top 10: 1. weinig mensen/jongeren/mannen in kerkenraad; 2. aantal kerkgangers, trouw kerkbezoek; 3. administratie en verwerking financiën, organisatie kerkbalans;. 4. meer balans in aandacht voor jeugd en ouderen in diensten, bij gezinsdienst meer aandacht voor preek in kindertaal, soms overvolle diensten; 5. muzieknoten bij alle verzen via beamer; 6. opzet en aantal kinderen kinderkerk en zondagschool; 7. communicatie tussen clubs en commissies, communicatie bij organisatie diensten; 8. meer levendige muziek, vaker een band of koor, meer opwekkingsliederen; 9. deur niet dicht doen voordat de dienst begint; 10. meer beenruimte tussen de banken.
Aanvullingen kerkenraad: Niet-gemeenteleden uiten zich positief over onze gemeente Laagdrempelige activiteiten Nieuwe initiatieven worden toegejuicht maar steeds vaker wordt besproken of ze gezien de beschikbare middelen wel of niet uitgevoerd kunnen worden.
Aanvullingen kerkenraad: Diversiteit aan geloofsuitingen en activiteiten gaan soms ten koste van verdieping van het geloof en uitdragen van het Woord. Door diversiteit zijn groepjes gelijkgestemden klein en de activiteiten kwetsbaar. Een klein groepje mensen doet veel werk, veel mensen willen zich niet binden aan een taak. Predikant woont niet in eigen dorp.
Beleidsplan PKN De Levensbron Rilland-Bath 2014-2018
6
1.3. Omgeving De context is de omgeving die het gemeente-zijn altijd beïnvloedt. De omgeving bestaat enerzijds uit de burgerlijke gemeente waarin de kerkelijke gemeente zich bevindt. Een beschrijving daarvan staat in een bijlage. Anderzijds bestaat de omgeving uit ontwikkelingen die kansen of bedreigingen vormen. Ontwikkelingen die we signaleren of verwachten: Ouderen blijven langer vitaal; Kans: Ouderen kunnen langer naar de kerk komen en iets voor de kerk betekenen Het aantal buitenlandse werknemers dat in Rilland is gehuisvest groeit; Kans: vanuit missionaire opdracht omzien naar deze mensen, bijv. activiteit organiseren Digitalisering neemt toe en tegelijkertijd ook het behoefte aan ‘echt’ contact; Kans: nieuwe mediavormen inzetten; de kerk als ontmoetingsplaats; omzien naar elkaar in praktijk brengen. Bedreiging: niet iedereen heeft toegang tot alle nieuwe media Mensen hebben meer dan vroeger een druk sociaal leven met weinig ruimte voor kerk en vrijwilligerswerk; Bedreiging: mensen minder trouw in deelname aan activiteiten, niet beschikbaar voor taken Het aantal voorzieningen in Rilland neemt af; Bedreiging: gemeenteleden bouwen op andere plaatsen hun sociaal netwerk op In Reimerswaal is een groot activiteitenaanbod voor ouderen; Kans: aansluiting zoeken bij bestaande activiteiten of gemeenteleden ernaar verwijzen; Mensen volgen kerkdiensten op tv of internet; Bedreiging: Kerkbezoek neemt af; Rilland is een forenzendorp: er is veel verloop maar regelmatig keren mensen ook terug; Individualisering neemt toe en tegelijkertijd is er behoefte aan saamhorigheid en samen dingen beleven; De samenleving en ook de gemeente vergrijst: meer en meer ouderen en weinig jeugd; Sommige kerken krimpen, andere groeien; Door ontwikkelingen in de zorg wordt meer beroep gedaan op mantelzorgers en netwerk van patiënten; Jonge generatie werkt, oude generatie heeft zorg nodig waardoor veel taken bij de ‘sandwichgeneratie’ komen te liggen; De maatschappij is in economische crisis; CBS De Wiekslag sluit en gaat samen met RK-school De Horizon.
1.4. Visie De visie wordt gevormd door roeping, profiel en omgeving met elkaar te verbinden. Voor onze gemeente ontstaat zo de volgende visie: Protestantse gemeente de Levensbron wil op een bijbelgetrouwe manier werken aan de opdracht om gemeente van Jezus Christus te zijn. Geïnspireerd en aangemoedigd door Gods Woord en zijn Geest willen we een open en gastvrije gemeente zijn, waar ruimte is voor mensen met verschillende achtergronden en meningen, waar we elkaar accepteren en respecteren, en waar we de zorg voor en om elkaar in praktijk brengen. Concreet proberen we dit te doen door: Op zondag en op feestdagen, en in situaties van rouw en trouw, erediensten te houden met als belangrijk aspect de ontmoeting met elkaar rondom Gods Woord. In situaties van lief en leed met elkaar mee te leven, in verschillende vormen van pastoraat en ontmoeting; Openheid en gastvrijheid uit te stralen, o.a. door gasten welkom te heten, een open avondmaalsviering te hebben, ontmoetingsmomenten te organiseren na erediensten, nieuwkomers uit te nodigen voor bijv. een gespreksgroep, en door onze kerkzaal te verhuren; Een brede diversiteit van activiteiten aan te bieden waaraan jong en oud kunnen deelnemen; Alert te blijven op wat in de wereld om ons heen gebeurt, dichtbij of ver weg, en mogelijkheden en kansen voor onze gemeente en onze missie te benutten.
Beleidsplan PKN De Levensbron Rilland-Bath 2014-2018
7
2.
Organisatie
Dit hoofdstuk beschrijft globaal de organisatiestructuur van De Levensbron en de samenstelling, taken en werkwijze van de kerkenraad.
2.1. Leiding In de kerkorde zijn de taken en verantwoordelijkheden van kerkenraad en predikant vastgelegd. Samengevat bestaat de kerntaak van de kerkenraad uit ‘richting geven' en ‘ruimte scheppen'. ‘Richting geven' houdt in: het bewaren van de identiteit, missie en visie van de gemeente. ‘Ruimte scheppen' houdt in: gemeenteleden stimuleren om hun gaven in te zetten en voorwaarden scheppen waarbinnen de doelen van de gemeente gerealiseerd kunnen worden. 2.1.1. Samenstelling kerkenraad De kerkenraad geeft leiding aan de gemeente en houdt het reilen en zeilen in de gemeente in de gaten. De samenstelling van de kerkenraad is als volgt: Ideale samenstelling 1 part-time predikant 1 scriba 3 diakenen 4 wijkouderlingen 1 jeugdouderling 1 seniorenouderling 4 ouderling-kerkrentmeesters
Werkelijke samenstelling december 2013 - predikant 1 bestuurlijk ouderling 1 scriba 2 diakenen 3 wijkouderlingen - jeugdouderling 1 seniorenouderling 1 ouderling-kerkrentmeester
De ideale samenstelling van de kerkenraad dateert van jaren geleden. Momenteel zijn er diverse vacatures en gezien het rooster van aftreden verwachten we de komende jaren nog meer vacatures. Vervanging voor de scriba en vervanging en versterking voor de ouderling-kerkrentmeester hebben de meeste prioriteit. Gezien deze omstandigheden wil de kerkenraad in 2014 de ideale samenstelling en eventueel de werkwijze van de kerkenraad herzien. 2.1.2. Taken kerkenraad en predikant De kerkenraad stuurt de gemeente aan op organisatorisch vlak, de predikant stuurt vooral op geloofsvorming en -inhoud. De predikant maakt deel uit van de kerkenraad maar is geen voorzitter. In onze gemeente zien wij de predikant graag in de rol van herder en leraar. Iemand die vorming en verdieping van het geloof stimuleert en stuurt. Iemand die de schrift uitlegt en ons terugbrengt als we er te ver vanaf dreigen te raken. Een breed pastoraal onderlegd iemand die als bruggenbouwer en verbinder de kerkenraad helpt in het bij elkaar houden van de gemeente. De predikant legt eenmaal per jaar verantwoording af van zijn werkzaamheden in het moderamen. De predikant is voor vijftig procent verbonden aan De Levensbron en voor vijftig procent aan de Ontmoetingsgemeente van Krabbendijke. Momenteel zijn we vacant. 2.1.3. Werkwijze De kerkenraad vergadert maandelijks. Alle actuele en structurele onderwerpen vanuit de diverse groepen en commissies komen dan bij elkaar. De agenda bestaat uit vaste onderwerpen, tijdelijke en incidentele onderwerpen. De vergaderingen worden voorbereid door het moderamen, het dagelijks bestuur. Dat bestaat uit de voorzitter, de scriba, een diaken en een ouderling-kerkrentmeester. De kerkenraad delegeert veel taken naar werkgroepen en commissies maar blijft wel eindverantwoordelijk
Beleidsplan PKN De Levensbron Rilland-Bath 2014-2018
8
voor alles wat er qua pastoraat, beheer, erediensten of op andere vlakken gebeurt. Die eindverantwoordelijkheid ligt niet bij één persoon maar bij de kerkenraad als geheel.
2.2. Structuur Binnen De Levensbron zijn verschillende commissies en werkgroepen actief. Om ieders inzet te optimaliseren en helder met elkaar te communiceren is er een duidelijke structuur evenals duidelijke afspraken. Het streven is dat in elke werkgroep of commissie een kerkenraadslid vertegenwoordigd is voor snelle communicatie en terugkoppeling. In praktijk is dit niet altijd het geval. Daardoor is er veel diversiteit in de mate van contact met de kerkenraad en de frequentie van overleg. In 2014 wil de kerkenraad een jaaroverzicht en draaiboeken/checklists maken van veelvoorkomende taken en functies. Enerzijds om overzicht te bieden over wie wat doet en om het overnemen van taken gemakkelijker te maken. Daarnaast willen we gaandeweg werken aan een vernieuwde organisatiestructuur en herverdeling van taken. De huidige structuur van de Levensbron is globaal weergegeven in onderstaande tabel. De precieze samenstelling van de groepen en commissies staat in een bijlage. Tabel 4. Organisatiestructuur De Levensbron Algemeen crèche catechese zondagschool, kinder- en tienerkerk activiteitencommissie redactie kerkbladen beamteam gezinsdienstcommissie
College van kerkrentmeesters beheer gebouwen kosters; tuinonderhoud; ledenadministratie; administratie en verspreiding van kerkbladen; verjaardagsfonds organisten
Kerkenraad Diakenen autodienst ZWO-commissie
Ouderlingen
Predikant
bezoekgroep
2.3. Klimaat Het klimaat van de gemeente wordt gevormd door individuele en gezamenlijk gedeelde waarden, en de daarop gebaseerde normen/gedragsregels en gedrag. Het gaat daarbij vaak om ongeschreven regels. Wat is nu kenmerkend voor De Levensbron? Een aantal voorbeelden: Gasten worden altijd welkom geheten tijdens de mededelingen voorafgaand aan de dienst. We proberen na afloop een praatje met ze te maken. Iedereen mag vanuit zijn/haar geloofsvertrouwen deelnemen aan het Heilig Avondmaal. Ook doopleden, kinderen en gasten; De voorganger heeft keuze uit diverse liturgieën en liedbundels. Er is een informele sfeer tussen kerkenraad en gemeente: we spreken elkaar doorgaans met de voornaam aan. De dienstdoende ambtsdragers zitten tijdens een dienst achter in de kerk. Niet-dienstdoende ambtsdragers zijn vrij te gaan zitten waar ze willen. Regelmatig zijn er jonge kinderen in de kerk. Hun moeder of vader neemt ze mee, terwijl de partner soms gewoon thuis is. Mensen mogen naar de kerk en activiteiten komen zoals ze zijn. Dat betekent dat we geen kledingvoorschriften hanteren. Hoewel een zekere mate van organisatie nodig is, hameren we niet op ordinanties en regels. De eerste zondag in januari wensen gemeenteleden elkaar na de dienst alle goeds voor het nieuwe jaar. Dat gebeurt in een lange rij.
Beleidsplan PKN De Levensbron Rilland-Bath 2014-2018
9
2.4. Vrijwilligersbeleid Kenmerkend voor onze gemeente is het grote aantal vrijwilligers dat taken op zich neemt of op de een of andere manier betrokken is bij de uitvoering van een activiteit. In de voorgaande beleidsperiode was ons vrijwilligersbeleid samen te vatten onder de noemer ‘Van talent naar taak’. Een speciale werkgroep werving en coördinatie vrijwilligers hield zicht op de huidige en komende vacatures en benaderde actief potentiële vrijwilligers. De groep probeerde talenten of interesses van gemeenteleden te koppelen aan taken. Eind 2013 is de werkgroep tijdelijk op non-actief gezet. De werkgroep bestond op dat moment uit nog slechts één persoon. Bovendien leek de formule ‘Van talent naar taak’ uitgewerkt te zijn. De werkgroep had eerder al meerdere malen geconstateerd dat veel gemeenteleden wel taken willen vervullen maar zich niet structureel willen binden aan een taak. Bovendien kwam men in de zoektocht vaak uit bij gemeenteleden die al veel vrijwilligerswerk binnen de kerk doen. Er zijn momenteel vacatures op diverse gebieden. De kerkenraad wil het vrijwilligersbeleid daarom herzien. Gedacht wordt aan het vaker en vroeger inzetten van kinderen en jongeren door hen eenvoudige taken te geven. Daarnaast zou een andere organisatievorm of andere verdeling van activiteiten de taken gemakkelijker kunnen maken en drempelverlagend kunnen werken.
Doelen 2014-2018 We ontwikkelen een nieuwe toekomstbestendige organisatievorm, inclusief: o de ideale samenstelling en werkwijze van de kerkenraad; o de ideale organisatiestructuur en verdeling van taken; o waar mogelijk vereenvoudiging en samenvoeging van taken; o het beleid rondom werving, coördinatie en waardering van vrijwilligers. We beroepen samen met de Ontmoetingsgemeente Krabbendijke een predikant; We werven ten minste twee (ouderling-)kerkrentmeesters en een scriba; We organiseren minstens eenmaal per twee jaar een gezellige avond voor vrijwilligers.
Beleidsplan PKN De Levensbron Rilland-Bath 2014-2018
10
3.
Liturgie en erediensten
‘Vieren’ is een kerntaak van de gemeente. Vanuit de overtuiging dat we alleen door de inspiratie vanuit Gods Woord(en) goed kunnen functioneren, houden we op zondag, op de christelijke feestdagen en in situaties van rouw en trouw erediensten.
3.1. Zondagse erediensten Voor een reguliere zondagse eredienst kan de voorganger kiezen uit twee orden van dienst: de traditionele orde van dienst of de liturgische orde van dienst met responsoria. Met de liturgische orde van dienst is in 2013 proefgedraaid. Voor de lezingen wordt bij voorkeur gebruikgemaakt van de Nieuwe Bijbelvertaling. Voor de samenzang maken we gebruik van het Liedboek voor de Kerken en een selectie liederen uit andere bundels als Tussentijds en de Evangelische Liedbundel. In 2014 voeren we geleidelijk het Nieuwe Liedboek in. Voorafgaand aan een zondagse eredienst zingen we het ‘lied van de maand’, een wat minder bekend lied waarvan we elke week enkele verzen zingen na binnenkomst van voorganger en kerkenraad. Het preekrooster wordt gemaakt door één of twee gemeenteleden onder verantwoordelijkheid van de kerkenraad. Het streven is zoveel mogelijk predikanten en voorgangers uit de nabije omgeving uit te nodigen. Bij het samenstellen van het preekrooster houden we rekening met de diversiteit van de gemeente. Gemeenteleden kunnen altijd predikanten en voorgangers voordragen aan de kerkenraad. De verantwoordelijkheid van alle erediensten berust bij de kerkenraad. Dit komt tot uiting door de rol van de ouderling van dienst in de eredienst. Deze begeleidt de predikant naar de kansel of tafel en drukt hem na de zegen opnieuw de hand. Daarnaast staan zijn de erediensten een vast punt op de agenda van de kerkenraadsvergadering.
3.2. Christelijke feestdagen Christelijke feestdagen zijn hoogtepunten in de gemeente. Er zijn dan bijzondere diensten die meestal voorbereid worden door een commissie van kerkenraadsleden, gemeenteleden en jeugdwerk: Kerstmis: ieder jaar is er op kerstavond een kerstnachtdienst. De oecumenische kerstzangavond, samen met de RK-parochie, is in 2013 afgeschaft. De Stille week en Pasen: op alle avonden in de Stille week wordt een korte viering gehouden. Alleen op Witte Donderdag en Paasmorgen is er een predikant/voorganger. De andere dagen wordt de dienst geleid door kerkenraads- en gemeenteleden. De hele week werken we vanuit een thema toe naar Paasmorgen. Dan is er een paasontbijt en versieren we een kruis met bloemen. Aan het eind van de dienst dragen we het bloemenkruis naar buiten en hangen we het op aan de kerkmuur. We zingen daarbij enkele liederen. Hemelvaart: op Hemelvaart is er dienst met weinig bijzonderheden. Met ingang van 2014 zijn we te gast bij de Ontmoetingsgemeente en Gereformeerde Kerk in Krabbendijke. Pinksteren: Net als Hemelvaart is dit doorgaans een dienst met weinig bijzonderheden. Deze dienst willen we qua vorm en inhoud meer aandacht geven.
3.3. Avondmaalsdiensten Minimaal vier keer per jaar vieren we het Heilig Avondmaal, waarvan één op Witte Donderdag tijdens de Stille Week. We vieren het Heilig Avondmaal dan in een kring. De andere vieringen vinden ‘in lopende vorm’ plaats tijdens een zondagse eredienst. De werkwijze rondom deze vieringen zijn beschreven in protocol ‘Avondmaalsvieringen’, zie de bijlagen. Iedereen die vanuit zijn/haar
Beleidsplan PKN De Levensbron Rilland-Bath 2014-2018
11
geloofsovertuiging aan het Avondmaal wil deelnemen is welkom. Ook kinderen en gasten. Gemeenteleden die de Avondmaalsdienst niet kunnen bezoeken kunnen het Heilig Avondmaal thuis vieren. Ze worden bediend door enkele leden van de kerkenraad. Ook deze werkwijze is beschreven in een protocol, zie de bijlagen.
3.4. Doopdiensten Een doopdienst wordt gehouden op verzoek van de doopouders. De (gast)predikant bereidt deze dienst voor in overleg met de doopouders en hun wijkouderling. Tijdens de dienst wordt de gemeente gevraagd om het nieuwe gemeentelid en de ouders te omringen bij het uitvoeren van hun doopgelofte. Alle kinderen in de kerk mogen bij de plechtigheid rondom het doopfont komen staan. De doopouders krijgen een doopkaart en doopkaars overhandigd. Ook de zondagsschool geeft hen een cadeautje. Hoewel dopen de voorkeur heeft, is het in onze gemeente ook mogelijk om een kind op te dragen. Opdragen wil zeggen: het kind in het midden van de gemeente bij God brengen en aanbevelen aan Zijn vaderlijk zorg. Vervolgens wordt een zegen uitgesproken en gebeden voor het kind en de ouders. Ieder kind dat gedoopt of opgedragen is, krijgt een blaadje met zijn/haar naam in de doopboom. Het kind mag het blaadje uit de doopboom halen zodra het van zondagsschool afgaat of naar een andere gemeente gaat.
3.5. Rouw- en trouwdiensten Op verzoek kan de dienst van de kerk gevraagd worden voor rouwdiensten. De diensten worden voorbereid door de predikant en de wijkouderling. Overleden gemeenteleden worden, in overleg met de nabestaanden, herdacht in de zondagse eredienst na het overlijden. De ouderling van dienst leest de rouwkaart voor, we houden een moment stilte en zingen een lied. Eveneens op verzoek wordt het huwelijk als verbintenis tussen man en vrouw ingezegend tijdens een dienst van Woord en Gebed. De namen van het echtpaar worden genoteerd in het trouwboek. Namens de gemeente krijgt het echtpaar een Bijbel. Ook mensen die een levensverbintenis aangaan met iemand van hetzelfde geslacht kunnen in onze gemeente hun verbond van liefde en trouw voor Gods aangezicht brengen. In een dienst van Woord en Gebed zal Gods zegen gevraagd en uitgesproken worden over deze levensverbintenis. Voor de voorbereiding en uitvoering van deze dienst doen we alleen een beroep op ambtsdragers die hier geen principiële bezwaren tegen hebben. Voor rouw- en trouwdiensten geldt een vast tarief, ongeacht iemand gemeentelid is of niet. Voor rouwdiensten van minderjarigen kan de kerkenraad hierop een uitzondering maken.
3.6. Andere bijzondere diensten Minimaal drie keer per jaar is er een gezinsdienst. Deze diensten worden ingevuld en voorbereid door de gezinsdienstcommissie in overleg en samenwerking met de (gast)predikant/voorganger. De gezinsdienstcommissie doet de kerkenraad een voorstel voor de invulling van de liturgie. Dat wil zeggen: liederenkeuze, bijbelvertaling, de bijdrage door koren en muziekgroepen, en medewerking door het jeugdwerk en gemeenteleden. Elk jaar in september houden we een startdienst ter gelegenheid van de start van het winterwerk. De voorbereiding gebeurt door een groep bestaande uit mensen uit de kerkenraad, de gezinsdienstcommissie, het jeugdwerk en de (gast)predikant. Voorafgaand aan of aansluitend op de dienst organiseert de activiteitencommissie een activiteit. De doelstelling van deze activiteiten is: samen bezig zijn en elkaar ontmoeten.
Beleidsplan PKN De Levensbron Rilland-Bath 2014-2018
12
Op Biddag en Dankdag houden we een korte vesperdienst samen met de Ontmoetingsgemeente in Krabbendijke. De diensten vinden beurtelings in Rilland en Krabbendijke plaats. De organiserende gemeente levert de dienstdoende ambtsdragers. De gemeente die te gast is wordt vertegenwoordigd door ten minste twee kerkenraadsleden. Voor deze diensten is een speciale liturgie ontwikkeld. De eredienst op de laatste zondag van het kerkelijk jaar staat in het teken van de herdenking van alle leden van de gemeente die in het voorgaande jaar zijn overleden. Als vast onderdeel van de liturgie noemt een kerkenraadslid de namen van de overleden leden. Daarbij wordt een symbolische handeling uitgevoerd. Ook herdenken we in het algemeen alle overleden moeders, vaders, broers/zussen, etc. De kerkenraad bereidt deze dienst voor in samenwerking met de (gast)predikant. De naaste familieleden van de overleden gemeenteleden worden schriftelijk uitgenodigd. Elk jaar in januari houden we een gebedsdienst in samenwerking met de Rooms-katholieke parochie uit Rilland. De diensten vinden afwisselend plaats in De Levensbron en de Rooms-katholieke kerk.
3.7. Faciliteiten tijdens erediensten Tijdens de reguliere erediensten en meeste bijzondere diensten bieden we verschillende voorzieningen aan: Autodienst: elke zondag kunnen mensen de autodienst bellen voor vervoer van thuis naar de kerk en vice versa. De autodienst wordt aangekondigd via de kerkbladen. Een beperkt aantal mensen maakt hiervan gebruik, Crèche: elke zondag is er in de zaal ‘Kom jok’ een oppasdienst voor kinderen/baby’s van 0-4 jaar. Beamteam: elke zondag verzorgt het beamteam de projectie van de liturgie op het scherm voorin de kerk. Begeleiding samenzang: in elke eredienst wordt de samenzang begeleid door een organist. Bij bijzondere diensten kan de begeleiding (mede) verzorgd worden door een muziekgezelschap.
Doelen 2014 - 2018 Iedere zondag houden we een eredienst, bij voorkeur met predikant/voorganger en organist; We bieden een gevarieerd aanbod aan voorgangers. Daartoe evalueert de kerkenraad jaarlijks het preekrooster met de opstellers; We blijven gemeenteleden betrekken bij de voorbereiding en uitvoering van bijzondere erediensten. Bijvoorbeeld door muziek, liederenkeuze, lezingen, en gedichten. We zetten de bijzondere diensten rond Kerst, Stille Week en Pasen voort in de huidige vorm; We geven we de dienst op Pinksteren een bijzonderder karakter; Met ingang van 2014 zijn we voor de dienst op Hemelvaart te gast bij de Ontmoetingsgemeente en de Gereformeerde kerk te Krabbendijke; We voeren geleidelijk het Nieuwe Liedboek in. Bij een positieve evaluatie wordt het ons standaardliedboek voor de erediensten; Eind 2014 is van alle bijzondere diensten, activiteiten en functies een draaiboek of checklist beschikbaar.
Beleidsplan PKN De Levensbron Rilland-Bath 2014-2018
13
4.
Pastoraat en ontmoeting
Een van de kerntaken van de gemeente is gemeenschap, ofwel ontmoeting en pastoraat. Onder pastoraat verstaan we alle vormen van betrokkenheid en bezoekwerk die erop gericht zijn op het ‘omzien naar elkaar’. Gemeenteleden hebben hierin allemaal een stukje verantwoordelijkheid. In onze gemeente komen gelukkig veel vormen van spontaan met elkaar meeleven voor. Een deel van de pastorale zorg is vastgelegd in de taken van de predikant en ouderlingen.
4.1. Pastoraatstaken predikant Een deel van het pastoraatwerk wordt gedaan door de predikant. De prioriteiten zijn: (Ernstig) zieke gemeenteleden bezoeken; Gemeenteleden bezoeken die in ziekenhuizen en instellingen verblijven; Gemeenteleden bezoeken in situaties van overlijden en rouw; Gemeenteleden in crisissituaties bezoeken; Ouderen bezoeken; Gemeenteleden bezoeken ter gelegenheid van jubilea. Over de actuele situatie van gemeenteleden, bijvoorbeeld bij ziekenhuisopname, onderhouden de predikant, scriba en de wijkouderlingen nauw contact met elkaar. De predikant neemt deel aan het tweemaandelijks ouderlingenoverleg en aan het overleg met de bezoekgroep.
4.2. Wijkpastoraat De wijkouderling is de contactpersoon voor de pastorale zaken in een wijk. Een wijkouderling legt bezoeken af naar aanleiding van geboorte, doop, huwelijk, ziekte van een gemeentelid of huisgenoot of familielid, overlijden, bijzondere persoonlijke omstandigheden van gemeenteleden, en jubilea. Bij huwelijksjubilea (25/40/45/50/55 jaar etc.) overhandigt de wijkouderling het echtpaar namens de gemeente een trouwkaars. Zeker in crisissituaties kunnen wijkouderlingen een beroep doen op de predikant. De ouderlingen hebben periodiek overleg. Voor zover dit vanwege privacy mogelijk is, doen de ouderlingen beknopt verslag van hun werkzaamheden in de kerkenraad.
4.3. Ouderenpastoraat Hieronder wordt verstaan het pastoraat aan gemeenteleden ouder dan 75 jaar. Dit wordt gedaan door de seniorenouderling en een bezoekgroep. Deze groep bestaat uit circa acht dames en heren die op regelmatige basis bezoeken afleggen. De nadruk van deze bezoeken ligt op contact, aandacht en belangstelling. Uitgangspunt is dat de bezoekdames/heren zelf bepalen met welke frequentie ze adressen bezoeken. Eén of twee keer per jaar overleggen de wijkouderlingen met de bezoekdames/heren. Met elkaar wordt geëvalueerd welke gemeenteleden bezocht zijn en welke bijzonderheden er zijn te vermelden. Als een bezoekdame/heer constateert dat iemand meer pastorale zorg nodig heeft, wordt dit rechtstreeks aan de predikant gemeld.
4.4. Bezoek aan nieuw-ingekomen gemeenteleden Nieuwe gemeenteleden willen we gastvrij ontvangen. We doen dit als volgt: Door mensen iedere zondag welkom te heten bij de ingang van de kerk en tijdens de mededelingen voorafgaand aan de dienst. Door nieuwe mensen te laten merken dat ze opgemerkt zijn. Door hen bijv. bij de uitgang van de kerk even aan te spreken.
Beleidsplan PKN De Levensbron Rilland-Bath 2014-2018
14
Door structureel alle nieuw ingekomen mensen, van wie we via LRP bericht krijgen, te bezoeken. Een vrijwilligster bezoekt deze nieuwe gemeenteleden en brengt hen een attentie, een gemeentegids en een kerkblad. Zij krijgt de adressen door van één van de ouderlingen en koppelt ook terug naar de predikant.
4.5. Ontmoeting Er is een jeugdclub voor kinderen vanaf 10 jaar. Doel van deze club is dat jongelui vrienden worden binnen het kader van de club en zodoende ook bij overstap naar de middelbare school bij de kerk betrokken blijven. De club wordt gehouden op vrijdagavond in De Levensbron. Er wordt een afwisselend programma aangeboden met regelmatig extra activiteiten zoals een bezoek aan een gospelconcert, een stranddag of deelname aan de EO Jongerendag, etc. Persoonlijk contact met kinderen en jongelui is van belang. Het onderscheid tussen een activiteit en jongerenpastoraat is dan ook niet scherp te trekken. Mede gezien het kleine aantal jongelui in onze gemeente, worden er een aantal zaken in samenwerking met Krabbendijke georganiseerd. Ook jongeren die niet gemeentelid zijn, zijn welkom. De activiteitencommissie heeft als doel de gemeenschapszin tussen enerzijds De Levensbron en anderzijds de samenleving in Rilland-Bath te bevorderen. Dat doet ze door het organiseren van activiteiten in de breedste zin van het woord. De activiteitencommissie streeft ernaar een aantal vaste terugkerende kerkelijke activiteiten te ondersteunen, zoals de startzondag en een thema-avond met bingo/rad van avontuur. Daarnaast streeft de commissie ernaar om gemiddeld drie andere activiteiten per jaar te organiseren. Bijvoorbeeld mosselen/erwtensoepverkoop, een puzzelrit, boekenmarkt of vrijwilligersavond. De commissie legt deze eerst ter goedkeuring voor aan de kerkenraad. Op verzoek kan de activiteitencommissie een activiteit voor een specifiek doel organiseren. In de week voor Kerstmis is er een kerstmiddag voor ouderen uit Rilland. Deze middag is bedoeld voor zowel gemeenteleden als voor niet-gemeenteleden. De middag bestaat doorgaans uit een maaltijd, het lezen van een kerstverhaal, een gebed, en het zingen van kerstliederen. Zie ook 6.1.3.
Doelen 2014 - 2018 We blijven ten minste crisispastoraat verzorgen. We stimuleren gemeenteleden tot zorg en aandacht voor elkaar, o.a. door elkaar te informeren over zieken in de gemeente. We besteden meer aandacht aan pastoraat in de erediensten door de voorganger te vragen voorbeden te doen voor mensen. We houden het maandelijkse koffiedrinken na de eredienst in stand. We onderzoeken en ontwikkelen mogelijkheden om, evt. met andere kerkgenootschappen, laagdrempelige inloopmiddagen of andere activiteiten te organiseren voor een brede doelgroep.
Beleidsplan PKN De Levensbron Rilland-Bath 2014-2018
15
5.
Leren: vorming en toerusting
Een van de kerntaken van de gemeente is ‘leren’. Hieronder vallen allerlei activiteiten op het gebied van educatie, vorming en toerusting.
5.1. Zondagsschool Een keer per twee weken is er zondagsschool. Doelstelling van de zondagsschool is het vertellen en verwerken van de Bijbelse verhalen en het stimuleren van de kinderen om de eredienst met plezier te beleven. De zondagsschool is bedoeld voor kinderen van 4 t/m 12 jaar. Momenteel is er slechts een heel klein groepje, de opkomst is wisselend. De leiding wordt beurtelings verzorgd door drie gemeenteleden. Om voor alle kinderen een aantrekkelijk programma te hebben wordt zoveel mogelijk rekening gehouden met de leeftijden van de kinderen. Er wordt gewerkt aan de hand van een door de leiding gekozen methode ‘Vertel het maar’. Om te benadrukken dat kinderen deel uit maken van de gemeente doen de kinderen, bij terugkomst in de kerkzaal tijdens de collecte, regelmatig verslag van wat ze op zondagsschool doen. Dit gebeurt vooral tijdens de projecten. Vanwege het kleien aantal kinderen wordt voortaan alleen verslag gedaan bij het begin en eind van een project. Om jongelui vast te houden wordt geprobeerd om ex-‘leerlingen’ een taak te geven bij de zondagsschool.
5.2. Kinder- en tienerkerk Om kinderen en tieners meer vertrouwd te maken met de kerk is één keer per twee weken kinder- en tienerkerk. Kinderen en tieners starten dan in de kerkzaal en gaan na het gebed om de opening van de schrift naar hun eigen dienst. Dit moment wordt begeleid met een vast kinderlied. De leiding beraadt zich nog op een andere vorm hiervoor. De kinderen en jongeren komen tijdens de collecte terug. De leeftijd om aan de tienerkerk mee te doen, is niet strikt omlijnd. Jongelui zijn meer dan welkom.
5.3. Catechese Elk winterseizoen is er wekelijks catechese voor de groep van 11 tot 14 jaar in De Levensbron. De groep 15 tot 17 jaar heeft catechese in samenwerking met Krabbendijke. De catechese wordt de ene helft van het seizoen geleid door gemeenteleden van Krabbendijke en de andere helft door gemeenteleden van Rilland. In najaar 2013 hebben de catecheseleiders de noodklok geluid omdat de animo voor de catechese erg laag is getuige het aantal reacties op de uitnodigingen. Op verzoek wordt belijdeniscatechisatie aangeboden.
5.4. Gesprekskringen Kringwerk en activiteiten hebben een positief effect hebben op het welzijn van de gemeente. De Bijbelkring komt gedurende het seizoen maandelijks bijeen, doorgaans met circa tien deelnemers. De gesprekken krijgen vorm en inhoud aan de hand van een boekje of een methode. De gesprekskring ‘Wat geloof je eigenlijk?’ komt ook maandelijks bijeen. Ook hier zijn circa tien deelnemers. Deze avonden zijn meer thematisch van aard. De diversiteit van besproken onderwerpen is groot. Beide kringen worden voorbereid en geleid door gemeenteleden. Ze doen verslag van hun avonden in de Kerkklok. Iedereen is welkom op de kringen. Tussentijds instromen of incidenteel meedoen is mogelijk. Een derde groep is de gespreksgroep Jong volwassenen, een groep jongeren van de Ontmoetingsgemeente en De Levensbron die regelmatig op zondagavond samenkomen.
Beleidsplan PKN De Levensbron Rilland-Bath 2014-2018
16
Doelen 2014 - 2018 We houden voorlopig iedere zondag zondagschool of kinder- en tienerkerk. Projecten worden eenvoudig opgezet en op kleine schaal uitgevoerd. We houden kinderen en jongeren betrokken bij vormgeving en uitvoering van de diensten. Gemeenteleden hebben de mogelijkheid om zelfstandig gespreksgroepen te vormen en te leiden. In overleg met de kerkenraad kunnen zij ondersteuning krijgen van de kerkenraad of predikant. We onderzoeken hoe we, alleen of samen met andere kerkgenootschappen, een vorm van catechese kunnen aanbieden die jongeren aanspreekt.
Beleidsplan PKN De Levensbron Rilland-Bath 2014-2018
17
6.
Diaconaat en ZWO
‘Dienen’ is een kerntaak van de gemeente. De diaconie is het orgaan binnen de gemeente waar Christus’ opdracht om naar elkaar om te zien tot uiting kan worden gebracht. De diaconie wordt tegen deze achtergrond wel eens het hoogste ambt genoemd. Het wezen van de christelijke gemeente behoort immers gekenmerkt te worden door dienstbaarheid aan de ander. We maken onderscheid tussen Diaconie-dichtbij en Diaconie-ver(der)weg.
6.1. Diaconie dichtbij Hiermee worden de diaconale activiteiten bedoeld, die gericht zijn op het financieel ondersteunen van personen in onze directe omgeving. De volgende activiteiten vinden plaats: 6.1.1. (Financiële) ondersteuning van personen/gezinnen Het beleid van de diaconie is erop gericht om mensen te stimuleren om eventuele (financiële) problemen zoveel mogelijk op eigen kracht op te lossen. In situaties waar reële nood is, wordt na zorgvuldige toetsing en afweging waar mogelijk een (financiële) handreiking gedaan. Het signaleren van potentiële nood is niet eenvoudig. De diaconie staat open voor signalen zoals die gedaan kunnen worden door de pastoraal werker, het ouderlingenoverleg, leden van de kerkenraad of leden van de gemeente. Vanwege de vereiste zorgvuldigheid en mede ter bescherming van betrokken personen, is er een protocol beschikbaar waarlangs hulpvragen behandeld worden. 6.1.2. De bloemendienst Als ‘groet van de gemeente’ wordt er wekelijks op zondag een boeket bloemen bij een lid van de gemeente bezorgd. Verder ontvangen gemeenteleden bloemen bij de volgende verjaardagen: 75 – 80 – 85 – 90 jaar. Vanaf 90 jaar krijgt men elk jaar een bloemetje. Deze taak wordt uitgevoerd door de seniorenouderling. Iedere zondagmorgen wordt in onderling overleg het adres voor die zondag bepaald. Er wordt in een hiervoor speciale map een aantekening gemaakt wie de bloemen heeft ontvangen. Dit wordt ook vermeld in het kerkblad. Redenen waarom mensen de bloemengroet krijgen zijn: thuiskomst na opname in het ziekenhuis of andere verpleeginstelling, als signaal van betrokkenheid bij gemeenteleden, ter gelegenheid van een bijzondere gebeurtenis. Deze bloemen worden door ongeveer tien vaste medewerkers bij de betreffende gemeenteleden bezorgd. Eenmaal per jaar hebben de diakenen een overleg met de medewerkers van de beide bloemendiensten. 6.1.3. Interkerkelijke Kerstfeestviering voor ouderen Jaarlijks wordt er voor de ouderen in Rilland-Bath een kerstmiddag georganiseerd. Tot en met 2003 werd deze kerstmiddag samen met de RK-parochie voorbereid. Doordat er sinds 2004 geen RKmensen meer beschikbaar waren voor de organisatie, wordt deze middag nu alleen door onze kerk georganiseerd. Het streven blijft om bij deze activiteit toch leden van de RK-parochie te betrekken. 6.1.4. De autodienst Zie hoofdstuk 3 ‘Erediensten’
6.2. Diaconie ver(der)weg Onder de diaconie ver(der)weg worden alle activiteiten bedoeld die betrekking hebben op doelen, projecten en onderwerpen die zich buiten onze gemeente voordoen. De diaconie verzamelt door de (bijna) wekelijkse collecten, diaconale gelden. Deze gelden worden door gemeenteleden gegeven in het vertrouwen dat deze bestemd worden voor diaconale doelen. Het is de verantwoordelijkheid van de diaconie om deze taak op een vertrouwensvolle wijze uit te voeren. Het aantal aangeboden
Beleidsplan PKN De Levensbron Rilland-Bath 2014-2018
18
diaconale doelen is enorm. De diaconie selecteert de doelen en de omvang van het bedrag dat kan worden gegeven. De diaconie doet verslag van haar werkzaamheden in de kerkenraad. De wekelijkse eerste collecte is geheel bestemd voor de diaconie. Hier worden doorzend-collectes/giften volgens het collecterooster van betaald. De kinderen van de zondagschool staan bij de uitgang van de dienst met een pot om rode muntjes te verzamelen voor een goed doel verder weg. De diaconie is in staat om de verplichtingen aan de PKN te voldoen zonder aanspraak op de reserves te moeten doen. De diaconie is van mening dat de mate van betrokkenheid van de gemeente verbeterd kan worden. Zaken waaraan gedacht wordt: jongeren betrekken bij diaconale werkzaamheden/projecten en actiever naar buiten treden tijdens gelegenheden georganiseerd door de activiteitencommissie.
6.3. ZWO Het concreet aandacht geven aan de thema's zending, werelddiaconaat en ontwikkelingssamenwerking is in handen van diaconie en ZWO-commissie. Momenteel bestaat deze commissie, die onder de directe verantwoordelijkheid van de diaconie functioneert, uit vijf leden. Per jaar wordt er één ZWO-dienst gehouden die tot doel heeft om de gemeente, jong en oud, bewust te laten zijn van ZWO-onderwerpen. Deze dienst wordt gehouden bij de start van de 40-dagentijd.
Doelen We organiseren tenminste één ZWO-dienst per jaar; We blijven aandacht schenken aan bijzondere collectes voor de nood in de wereld; We betrekken jongeren meer bij diaconale werkzaamheden en projecten; We nemen deel aan de landelijke diaconale dag om inspiratie op te doen voor onze diaconale opdracht; We blijven deelnemen aan bijeenkomsten van het regionaal diaconaal werkverband en de gemeente Reimerswaal.
Beleidsplan PKN De Levensbron Rilland-Bath 2014-2018
19
7.
Missionair werk
‘Getuigen’ is een kerntaak van de gemeente. In het missionaire werk getuigt de gemeente van wat God heeft gedaan, doet en zal doen. De gemeente heeft de opdracht om het evangelie ook in eigen omgeving te verkondigen. Ook al zijn het diaconale werk en de pastorale arbeid nauw met het missionaire werk verbonden betreft dit toch een eigen werkterrein. In 2013 zijn verkennende gesprekken gevoerd met Pro Deo om laagdrempelige activiteiten te organiseren voor de arbeidsmigranten die in ’t Klooster verblijven. De samenwerking krijgt gaandeweg meer vorm. Daarnaast willen we nadrukkelijker stilstaan bij hoe we bestaande activiteiten een meer missionair karakter kunnen geven.
Doelen 2014 - 2018 We bieden in samenwerking met Pro Deo laagdrempelige activiteiten aan de arbeidsmigranten in ’t Klooster We bekijken al onze activiteiten vanuit het perspectief van onze missionaire opdracht en zoeken we mogelijkheden om meer uitvoering te geven aan die missionaire opdracht. Bijvoorbeeld in erediensten of via nieuwe media.
Beleidsplan PKN De Levensbron Rilland-Bath 2014-2018
20
8.
Beheer
Het college van kerkrentmeesters is verantwoordelijk voor de materiële aspecten van Protestantse Gemeente De Levensbron. Dit hoofdstuk beschrijft de taken van het college en het beleid rondom het werven van inkomsten, het bewaken van de uitgaven en het onderhoud van het kerkgebouw.
8.1. Taken van het college Het college van kerkrentmeesters is momenteel verantwoordelijk voor: de financiële en personele aspecten van predikant, organisten en vrijwilligers; aansturing van: o de beheerder(s) van de kerkelijke gebouwen; o de kosters; o de mensen die de tuin onderhouden; o de beheerder van de ledenadministratie; o de coördinator van de administratie en verspreiding van de kerkelijke bladen; o de coördinator van het verjaardagsfonds. aansturing en werving van de organisten; het beheer en onderhoud van de kerkelijke gebouwen en apparatuur; het financieel beheer van de kerkelijke gebouwen; het voorbereiden en bewaken van de begroting; de werving en het beheer van de financiële middelen, waaronder het organiseren van de actie kerkbalans, het bewaken van ontvangst gelden en giften; de aansturing van en controle op betalingen; de jaarlijks verslaglegging van de financiële zaken
8.2. Commissies en deeltaken Het college van kerkrentmeesters heeft diverse taken gedelegeerd naar vrijwilligers uit de gemeente. Het college zorgt voor aansturing en blijft eindverantwoordelijk voor: Beheer kerkelijke gebouwen; Onderhoud, reparatie en verhuur. Een gemeentelid coördineert de verhuur van het gebouw. Beheer ledenadministratie; Eén gemeentelid verzorgt de ledenadministratie van onze gemeente. Het gaat om bijvoorbeeld in- en uitschrijvingen van gemeenteleden, registratie van belijdenis, e.d. Dit gebeurt via het LRP-systeem. Kerkelijke bladen De redactie van de Kerkklok bestaat uit twee gemeenteleden. Ook het kopieerwerk en de verspreiding wordt vrijwillig verzorgd door gemeenteleden. Een coördinator houdt overzicht over de abonnementen en zorgt ervoor dat de bezorgers de juiste hoeveelheid bladen krijgen voor hun wijk. Kosters Bij toerbeurt zijn een aantal vrijwilligers actief als koster. Zij verzorgen een aantal praktische zaken rondom de erediensten, zoals het aansteken van de paaskaars, de kanselkleden, het openen en sluiten van deuren, etc. Tuinonderhoud Enkele vrijwilligers zorgen voor het onderhoud van de tuin rondom de kerk. O.a. grasmaaien en snoeien. Zij werken in principe zelfstandig. Het college van kerkrentmeesters is hun eerste aanspreekpunt voor vragen of verzoeken. Verjaardagsfonds Elk gemeentelid krijgt rond zijn/haar verjaardag een fotokaart van de gemeente overhandigd.
Beleidsplan PKN De Levensbron Rilland-Bath 2014-2018
21
Vrijwilligers brengen deze kaarten rond. Van oudsher was het de bedoeling dat de jarige gemeenteleden een kleine gift gaven. Dit wordt nog wel op prijs gesteld maar is niet meer verplicht. Gemeenteleden die de kaart liever in de brievenbus ontvangen dan dat ze hem persoonlijk overhandigd krijgen, kunnen dit aangeven bij de bezorger of coördinator. Het geld dat het verjaardagsfonds bijeenbrengt, is bestemd voor praktische zaken voor de gemeente.
8.3. Financieel beleid Op basis van de jaarrekeningen van de afgelopen jaren, de ontwikkelingen van inkomsten en uitgaven en de leeftijdsopbouw- en ontwikkeling van onze gemeente is een meerjarenbegroting opgesteld. Zie de bijlagen. Het beleid van het college van kerkrentmeesters is erop gericht de gemeente financieel gezond te houden. De laatste jaren sluit de begroting telkens met een klein negatief resultaat van circa drieduizend euro. Het doel is om dit resultaat te behouden en waar mogelijk terug te dringen tot nul. Vanwege de verwachte terugloop van leden en een verwachte stijging in onderhoudskosten hebben we dan wel meer inkomsten nodig. Die willen we verkrijgen door meer nadruk te leggen op de actie Kerkbalans, door acties voor een specifiek doel, en door collectes te bestemmen voor een specifiek doel zoals de reparatie van de kerk. Dit naast de reguliere geldwerving. 8.3.1. Bezittingen en spaargeld Het belangrijkste bezit van de Protestantse gemeente De Levensbron is het kerkgebouw met de bijgebouwen en de grond waarop deze staan. Daarnaast heeft de gemeente een rekening bij de SKG met een positief saldo van ca. € 120.000. Bij SKG is De Levensbron verzekerd van lage kosten, lage rentes bij evt. leningen en een aantrekkelijke spaarrente. We kiezen ervoor om jaarlijks een deel van het vermogen vast te zetten om op die manier meer rente te genereren. 8.3.2. Geldwerving Het uitgangspunt is dat alle activiteiten in onze gemeente bekostigd worden vanuit het levend geld dat we jaarlijks ontvangen. Tot levend geld behoren de volgende zaken: vrijwillige bijdragen n.a.v. actie Kerkbalans; bijdragen voor de solidariteitskas; collecten; renteopbrengst van de SKG-rekening; opbrengsten van verhuur en beheer van de kerkelijke gebouwen; opbrengsten van de abonnementen voor de kerkelijke bladen; ontvangen giften en legaten; bijzondere acties zoals benefietacties georganiseerd door de activiteitencommissie. Gemeenteleden krijgen nota’s voor de kerkelijke bladen en de bijdrage solidariteitskas. Deze worden verspreid als bijlage in de Kerkklok. Voor actie Kerkbalans verspreiden vrijwilligers acceptgirokaarten.
8.4. Onderhoudsplan
De kerkelijke gebouwen vragen om regelmatig onderhoud. Vanwege verzakking van het oorspronkelijke kerkgebouw vinden begin 2014 grootschalige werkzaamheden plaats. Van binnenuit wordt een fundering onder het gebouw aangebracht. Dit onderhoud wordt bekostigd van de spaarrekening en opbrengsten uit acties. Jaarlijks wordt bezien waarvoor ( extra) onderhoud noodzakelijk is. Incidentele kosten worden besproken in de vergadering.
Beleidsplan PKN De Levensbron Rilland-Bath 2014-2018
22
Doelen We willen onze gemeente financieel gezond houden en jaarlijks uitkomen op een financieel resultaat van maximaal drieduizend euro negatief; We maken voor gemeenteleden inzichtelijk wat financieel gezien nodig is om gemeente te kunnen zijn en wat een gemeentelid per jaar kost; We houden onze gebouwen in goede staat; We onderzoeken hoe de taken van het college kunnen vereenvoudigen, herschikken en/of anders kunnen verdelen. We blijven de bijgebouwen van de kerk verhuren voor uitvaarten, verjaardagen, en andere bijeenkomsten. We willen tijdens de periode van dit beleidsplan jaarlijks een jaarplan opstellen.
Beleidsplan PKN De Levensbron Rilland-Bath 2014-2018
23
9.
Communicatie
Onze gemeente kent een grote groep gemeenteleden die weinig of nooit in de erediensten komen maar wel pastorale vragen hebben of geïnteresseerd zijn in wat er in de gemeente gebeurt. Daarom hebben we diverse communicatiemiddelen om gemeenteleden en andere belangstellenden te informeren. In dit hoofdstuk worden ze kort beschreven.
9.1. Wekelijkse mededelingen Voorafgaand aan iedere eredienst worden de gemeente en gasten welkom geheten en geïnformeerd over actuele zaken. In ieder geval komt aan bod welke gemeenteleden ziek zijn of in het ziekenhuis zijn opgenomen. Ook wordt benoemd wie als groet of ter bemoediging de bloemen uit de eredienst krijgt. De bestemming van de collecten en de agenda van die week worden tijdens de collecte via de beamer geprojecteerd. De kerkenraadsleden verzorgen bij toerbeurt de mededelingen.
9.2. Kerkbladen Onze gemeente kent twee kerkbladen. Kerkelijk Leven is een regionaal kerkblad, uitgegeven door de gemeentelijke regeling Werkgroep Kruiningen. Dit blad verschijnt eenmaal per twee weken. Iedere gemeente levert hiervoor kopij aan bij de redactie. De Kerkklok is ons eigen kerkblad. Dit blad bestaat uit gemiddeld 20 à 28 A5-pagina’s en verschijnt eenmaal per maand. De inhoud bestaat uit een overdenking, een overzicht van de diensten, pastorale mededelingen over zieken en jubilea, verslagen van kerkenraadsvergaderingen, overzichten van collecten en giften, verslagen van activiteiten e.d. Iedereen kan kopij insturen voor de Kerkklok. Gemeenteleden kunnen een abonnement nemen op beide bladen of op één van de bladen. Zij krijgen de bladen thuisbezorgd. Ook andere geïnteresseerden kunnen de Kerkklok op verzoek ontvangen. De redactie van de Kerkklok bestaat uit twee gemeenteleden. Ook het kopieerwerk en de verspreiding wordt vrijwillig verzorgd door gemeenteleden.
9.3. Gemeenteavond Jaarlijks houden we één of twee gemeenteavonden om gemeenteleden te informeren over actuele zaken en hun mening daarover te peilen. In 2013 is op de dagen van de gemeenteavonden ook een gemeentemiddag gehouden, met hetzelfde programma. De opkomst was beide keren zo gering dat de kerkenraad besloten heeft hier geen vervolg aan te geven.
9.4. Beeld- en geluidsopnames In principe wordt het geluid van iedere eredienst opgenomen en na afloop van de dienst op de website geplaatst. Dienstdoende voorgangers worden hierover vooraf geïnformeerd. Iedereen die dat wil kan een dienst dus naluisteren via internet. Sommige diensten worden uitgezonden door Radio Reimerswaal. Live een dienst beluisteren is nog niet mogelijk, omdat de huidige verbinding en apparatuur daarvoor niet geschikt is. Het college onderzoekt de mogelijkheden voor wifi in het gehele kerkgebouw. Het maken van foto’s en video’s in diensten is toegestaan. Dit gebeurt vooral in bijzondere diensten en activiteiten, zoals in de Stille Week en in doopdiensten. De gemaakte foto’s worden in het fotoarchief op de website geplaatst.
9.5. Website en Facebook De Levensbron heeft een eigen website en facebookpagina. Op de website www.delevensbronrilland.nl staan foto’s en verslagen van evenementen, geluidsopnames van diensten, belangrijke
Beleidsplan PKN De Levensbron Rilland-Bath 2014-2018
24
adressen, een agenda met activiteiten, etc. Daarnaast bevat de website nieuws dat afkomstig is van andere christelijke websites. Informatie over individuele gemeenteleden, bijvoorbeeld zieken, wordt niet op de website geplaatst. Op de facebookpagina staan aankondigingen en mini-verslagen van bijzondere diensten en algemene weetjes over De Levensbron. Vaak vergezeld van een foto. Opvallend is dat regelmatig ook niet-gemeenteleden of niet-kerkgangers de berichten ‘liken’. Zowel de website als de facebookpagina worden door vrijwilligers beheerd.
Doelen We houden de wekelijkse mededelingen voorafgaand aan de dienst in stand; We willen het mogelijk maken om kerkdiensten live via internet te beluisteren; We benutten crossmediale mogelijkheden en zetten de website en Facebook nadrukkelijker in om gemeenteleden en niet-gemeenteleden bij onze gemeente te betrekken. We organiseren minimaal eenmaal per jaar en bij voorkeur tweemaal een gemeenteavond. We houden de vorm, verspreiding en bekostiging van de kerkbladen kritisch tegen het licht.
Beleidsplan PKN De Levensbron Rilland-Bath 2014-2018
25
10. Samenwerking met andere gemeenten Diverse ontwikkelingen leiden ertoe dat samenwerking met andere gemeenten en groepen steeds aantrekkelijker wordt. In dit hoofdstuk beschrijven we kort welke vormen van samenwerking er zijn en hoe we tegenover samenwerking staan.
10.1. De Ontmoetingsgemeente Krabbendijke Sinds 1 oktober 2005 vormen de Protestantse gemeente Ontmoetingsgemeente Krabbendijke en Protestantse gemeente De Levensbron Rilland-Bath een combinatiegemeente. De moderamina houden minstens eenmaal per twee jaar een gezamenlijke vergadering. Ook is er om de twee jaar een gezamenlijke kerkenraadsvergadering. Jaarlijks zijn er enkele gezamenlijke diensten, namelijk op biddag, dankdag, aswoensdag, en oudejaarsavond. Met ingang van 2014 sluit De Levensbron aan bij de gezamenlijke Hemelvaartsdienst van de Ontmoetingsgemeente en de Gereformeerde Kerk in Krabbendijke. Daarnaast zijn er gezamenlijke jeugdactiviteiten, waaronder catechisatie en sporttoernooitjes. De kerkenraden van De Levensbron en Ontmoetingsgemeente hebben de intentie uitgesproken om de komende jaren de samenwerking te intensiveren en meer gezamenlijke diensten te houden.
10.2. Andere samenwerkingsvormen De kerkenraad wil de relatie met andere kerken en geloofsgemeenschappen behouden en zo mogelijk uitbreiden. Jaarlijks organiseert Protestante gemeente De Levensbron een gebedsdienst in samenwerking met de Rooms-Katholieke parochie uit Rilland. Deze dienst vindt afwisselend in de Rooms-Katholieke kerk en De Levensbron plaats. De jaarlijkse oecumenische kerstzangdienst met de Rooms-Katholieke parochie is in 2013 stopgezet. Protestantse gemeente De Levensbron staat echter open voor meer activiteiten met andere kerkgenootschappen, groeperingen, scholen enz. In 2013 zijn verkennende gesprekken gevoerd met Pro Deo om laagdrempelige activiteiten te organiseren voor de arbeidsmigranten die in ’t Klooster verblijven. Het is de bedoeling dat deze samenwerking in 2014 meer vorm krijgt. Daarnaast zijn er contacten met interconfessionele school De Horizon, die vanaf 2013 vier maal per jaar een schooldienst houdt in De Levensbron. Wat betreft jeugdactiviteiten willen we bekijken of we aansluiting kunnen vinden bij Anti-Saai-Rilland, bijvoorbeeld dat onze activiteiten op hun kalender opgenomen worden.
Doelen 2014 - 2018 We intensiveren de samenwerking met de Ontmoetingsgemeente Krabbendijke en houden o.a. meer gezamenlijke diensten; We houden de jaarlijkse gebedsdienst met de Rooms-Katholieke parochie in stand; We zetten de samenwerking met Pro Deo voort en breiden die waar mogelijk uit; We inventariseren de mogelijkheden voor een oecumenische kerstnachtdienst; We willen samenwerking zoeken met groepen als Anti-Saai-Rilland en Rilland doet ‘t. Vanuit onze missionaire opdracht en vanuit organisatorisch oogpunt houden we de relatie met andere kerken, groepen, scholen e.d. in stand.
Beleidsplan PKN De Levensbron Rilland-Bath 2014-2018
26
Lijst met bijlagen Hieronder vindt u de bijlagen bij het beleidsplan 2014-2018. Deze lijst bijlagen zal groeien, naarmate de diverse punten uit dit beleidsplan verder ontwikkeld en concreter uitgewerkt worden. Bijlage 1: Bijlage 2: Bijlage 3: Bijlage 4: Bijlage 5:
Geschiedenis van gemeente Beschrijving van de burgerlijke gemeente Meerjarenbegroting etc. etc.
Beleidsplan PKN De Levensbron Rilland-Bath 2014-2018
27
Bijlage 1. Geschiedenis van de gemeente Protestantse Gemeente De Levensbron is op 21 augustus 2007 ontstaan uit een fusie tussen de Hervormde Kerk en de Gereformeerde Kerk uit Rilland-Bath. Vanaf 1990 vormden deze gemeenten al een federatie: de Samen op Weg Gemeente Rilland-Bath. De geschiedenis van de Hervormde kerk gaat terug tot 3 februari 1791. Op dat moment werd besloten tot het beroepen van de eerste predikant in Fort Bath. De geschiedenis van de Gereformeerde kerk gaat terug tot 1869. De Rillandse afgescheidenen besloten toen tot de instituering van een Christelijk Afgescheiden Gemeente. Uitgebreide informatie over de geschiedenis van de gemeente vindt u op www.delevensbron-rilland.nl. Beide gemeenten hadden een eigen kerkgebouw: de hervormden de grote kerk aan de Bathseweg, de gereformereerden de kerk aan de Valckenisseweg. Vanaf 1999 wordt alleen de laatstgenoemde kerk nog gebruikt. Daarvoor was eerst een renovatie en nieuwbouw nodig: de bijgebouwen werden volledig afgebroken en vernieuwd. Vele vrijwilligers hielpen het kerkgebouw op te knappen. De vernieuwde kerk kreeg de naam ‘De Levensbron’. De voormalige Hervormde kerk aan de Bathseweg werd verkocht. In de jaren rond de millenniumwisseling was de gemeente vacant. Om verschillende reden zochten diverse gemeenteleden hun heil elders. De gemeenteleden die bleven, zetten samen de schouders eronder om. Zonder predikant wist de kerkenraad de gemeente opnieuw vorm te geven. Samen met gemeenteleden wist ze grote zaken als de renovatie te organiseren. Die zelfstandigheid en onafhankelijkheid is ook nu nog merkbaar in de gemeente. Sinds 2006 vormt de gemeente een combinatie met de Protestantse gemeente ‘Ontmoetingsgemeente’ uit Krabbendijke. Vanaf december 2006 beschikte de combinatie over een voltijds predikant, waarbij de verdeling 50-50 was. De predikant woonde in de pastorie van de Ontmoetingsgemeente in Krabbendijke. De predikant ging in oktober 2013 met emeritaat. Beide kerkenraden treffen voorbereidingen om weer samen een predikant te beroepen.
Beleidsplan PKN De Levensbron Rilland-Bath 2014-2018
28
Bijlage 2. Beschrijving van de burgerlijke gemeente Rilland en Bath behoren tot de gemeente Reimerswaal in het Zeeuwse Zuid-Beveland. In het oosten grenst de gemeente aan de Brabantse gemeenten Bergen op Zoom en Woensdrecht. In het westen liggen de gemeenten Goes, Kapelle en Borsele. In het zuiden grenst Reimerswaal aan België, met de stad Antwerpen als buurgemeente. Rilland en Bath liggen op het smalste stukje van Zuid-Beveland in Zeeland. Aan de noordkant stroomt de Oosterschelde, een nationaal natuurmonument en een eldorado voor natuurliefhebber en recreanten. Aan de zuidkant de Westerschelde, waardoor imposante zeeschepen naar Antwerpen varen. Rilland-Bath is goed bereikbaar, met een directe toeen afrit van de A58 en een NS-station even buiten het dorp. Bevolkingssamenstelling Op 1 januari 1970 zijn de gemeenten Kruiningen, Yerseke, Krabbendijke, Waarde en Rilland- Bath samengevoegd tot Reimerswaal. Hansweert hoorde al bij Kruiningen evenals een groot gedeelte van Oostdijk. Reimerswaal telt zo’n 21.000 inwoners, waarvan er ruim 3000 in Rilland en 100 in Bath wonen. Een groot deel van de bevolking van Reimerswaal heeft een orthodox- protestantse levensovertuiging. Dat uit zich onder meer in de samenstelling en zetelverdeling van de gemeenteraad. Mannen Vrouwen Jonger dan 20 jaar 3 150 3 074 21 tot 65 jaar 6 240 5 942 Ouder dan 65 jaar 1 867 1 586 Totaal 10 976 10 883 Bevolkingssamenstelling Reimerswaal, 15 april 2013. Bron: CBS
Totaal 6 224 12 182 3 453
Partij SGP CDA Christen Unie
Aantal zetels 2 2 2 1
Aantal zetels 7 3 2
Partij PvdA Leefbaar Reimerswaal VVD Zelfstandig lid Samenstelling gemeenteraad Reimerswaal, peildatum: 1 januari 2013
21 859
Onderwijs Rilland heeft, met ingang van 1 augustus 2013, drie basisscholen: een confessionele basisschool (Rooms-Katholiek/Protestant), een Openbare basisschool en een Reformatorische basisschool. Protestant Christelijke basisschool ‘de Wiekslag’ is per 1 augustus 2013 gesloten. Voor voortgezet onderwijs is Rilland aangewezen op Bergen op Zoom en Goes. In Krabbendijke is een reformatorische school voor voortgezet onderwijs. Zorginstellingen Rilland heeft een huisartsenpraktijk met apotheek. De dichtstbijzijnde ziekenhuizen zijn in Bergen op Zoom en Goes. Sinds 2013 biedt Zorgcentrum Ter Weel in Huize de Vliedberg in Rilland dagverzorging, voor ouderen die door stoornissen begeleiding nodig hebben. Voor intensieve verpleging worden de bewoners uit Rilland-Bath veelal opgenomen in verzorgingshuis Nieulande of verpleeghuis Ter Weel in Krabbendijke. Er zijn plannen om in Rilland een nieuw woonzrogcomplex te bouwen, met drie groepswoningen voor dementerende ouderen, een ontmoetingsruimte en ca. 45 seniorenappartementen.
Winkels en voorzieningen
Beleidsplan PKN De Levensbron Rilland-Bath 2014-2018
29
Rilland heeft o.a. een supermarkt, bakker, slager, frituur, cafetaria, bar en twee tankstations. Er is een dorpshuis waar regelmatig voorstellingen zijn en er zijn sportfaciliteiten zoals een gymzaal, voetbalveld en tennisbaan. Wie uitgebreider wil winkelen kan terecht in Krabbendijke, Hoogerheide of in de steden Bergen op Zoom, Goes en Antwerpen.
Beleidsplan PKN De Levensbron Rilland-Bath 2014-2018
30