In dit nummer o.a.: Start HBOT-duaal Het forum over hallux valgus Klompen en nog eens klompen
3
25e jaargang, oktober 2005
25 jaar!
Colofon
Oktober 2005
Officieel orgaan van de Nederlandse Vereniging van Orthopedische Schoentechnici
Redactiecommissie
O.J.A. Toornend, voorzitter J.P.M. de Boer P.J.A. ten Hengel W. Kaptein Mevr. M. van Vondelen (Tekstblok) M. van der Zande
Redactiesecretariaat
J. Knook Postbus 227 2300 AE Leiden Tel. 071 - 515 76 26 Kopij aan:
[email protected] Foto’s en andere illustraties aan:
[email protected]
Abonnementsprijs
Wat deed u 25 jaar geleden? Ik was toen nog een jongen van 15 jaar en zat nog op de middelbare school en werkte in de vakantie in het orthopedische bedrijf van mijn vader. In die tijd heb ik de eerste beginselen van het vak geleerd. Misschien vraagt u zich nu af waarom ik over 25 jaar geleden begin. Welnu, in 1980 hebben enkele enthousiastelingen binnen onze branche de koppen bij elkaar gestoken en kwamen met het idee om een vakblad voor onze branche te maken. De eerste uitgave van het vakblad was nog gestencild en korte tijd later kwam de gedrukte uitgave. Het vakblad heeft in de loop van deze 25 jaar verschillende metamorfoses ondergaan. En ik mag zeggen dat het vakblad er met de veranderingen alleen maar op vooruit is gegaan. In het begin zaten er alleen maar schoentechnici in de redactiecommissie, maar nu is de bezetting gemêleerd en bestaat de redactiecommissie uit een revalidatie-arts, een journalist, een wetenschapper, een secretaris met verstand van tijdschriften en natuurlijk een drietal schoentechnici. Zij proberen elk kwartaal een vakblad te vullen vanuit verschillende invalshoeken. Ook nu is het weer na 25 jaar gelukt om een interessant vakblad voor u op tafel te leggen. Het forum praat dit keer over de verschillende zienswijzen op de behandeling van de hallux valgus. In de reeks ontstressen gaat het dit keer over een wel heel speciale manier. Ontstressen kan door zoeken naar rust, het ontdekken van je grenzen door te lopen, maar ontstressen kan ook door met 150+ pk in bochten te gaan hangen. De voorzitter zit dit keer aan tafel met twee personen die de belangen van patiënten vertegenwoordigen. Een boeiend interview is het resultaat. Het houden van evaluatiegesprekken is heden ten dage een hot issue. De redactie heeft een aantal praktische tips die kunnen bijdragen aan een nog betere gespreksvoering.. Nu de EU de klomp heeft erkend als een werkschoen, kunnen wij hier dan wat mee? Hoe een klomp wordt gemaakt leest u verderop in het blad Vanuit de vereniging berichten wij u over het duaal HBO traject, dat afgelopen september van start is gegaan. De NVOS timmert ook weer aan de weg met beursbezoeken en u vindt een verslag over de huisartsenbeurs, waar de NVOS ook een stand had, verderop in dit blad. Natuurlijk ontbreekt Harry’s tip dit keer ook niet en krijgen wij weer computerles. Voor ik afsluit en u de gelegenheid geef het blad verder door te lezen, wil ik nog eenmaal terugkomen op het 25-jarig bestaan van “ons” vakblad. Ik vind het bijzonder, dat een kleine branche als het onze een vakblad heeft, waarin alle mensen, werkzaam binnen onze branche, kunnen worden geinformeerd over vakspecifieke aangelegenheden. Ik bedank langs deze weg de initiatoren en alle andere mensen, die ooit een bijdrage aan het vakblad hebben geleverd.. Veel leesplezier Olav Toornend
€ 35,– per jaar, exclusief 6% BTW
Administratie
Sels Advies en Secretariaat B.V. Postbus 21328, 3001 AH Rotterdam Telefoon 010 - 205 24 36 Annulering van abonnementen dient schriftelijk drie maanden voor het eerstvolgende kalenderjaar te geschieden.
Adver tentieverkoop
Karstens, druk met communicatie Postbus 164, 2300 AD Leiden Telefoon 071 - 514 32 44 Telefax 071 - 514 35 49 E-mail
[email protected]
Uitgave
Stichting Voorlichting Orthopedische Schoentechniek
Vor mgeving en dr uk
Karstens, druk met communicatie Hooigracht 35, 2312 KN Leiden Postbus 164, 2300 AD Leiden Telefoon 071 - 514 32 44 Telefax 071 - 514 35 49 Niets uit dit blad mag op welke wijze dan ook worden overgenomen dan met schriftelijke toestemming van de uitgeefster.
Voorwoord Van de voorzitter NVOS huisartsenbeurs OFOM beursbezoeken NVOS-nieuws Branche-informatie Column Forum over hallux valgus Aan tafel met . . . . . OFOM projecten Kort Open huis Jongenengel Ontstressen Start HBOT-duaal 10 tips Geslaagden Harry’s tip Klompen Frezen supplementen Orthopedische schoentechniek en de computer Evenementenagenda Uit de literatuur
Inhoud 3 5 7 7 8, 9 8 9 10, 1 1 12, 13 13 15 15 16 17 18, 19 19 19 20, 21 23, 25 26, 27 29 30
Overleer Voering Plaatmaterialen PISANA steunzolenprogramma Vraag naar onze catalogus! Telefoon
036 - 54 90 258 Footwork - Hopperzuigerstraat 35 - 1333 HM ALMERE Tel: 036-54 90 258 - Fax: 036-54 99 370 - e-mail:
[email protected]
4
or thopedische schoentechniek
Van de voorzitter Piet de Ruiter
De drie O’s MKB-Nederland had onlangs minister Hoogervorst te gast. Voor een kritisch gehoor van bestuurders van brancheverenigingen, variërend van diëtisten tot autoschadeherstellers, lichtte hij de Zorgverzekeringswet toe, die vanaf 1 januari a.s. van kracht wordt. Ik was onder de indruk van zijn zeer gedetailleerde kennis van dit dossier. De kosten van het nieuwe stelsel, met name de werkgeverslasten, stonden aanvankelijk centraal in de discussie. De minister wist heel veel kritiek te weerleggen en waar dat niet lukte kon hij slim verwijzen naar de cijfers die op Prinsjesdag (onze bijeenkomst vond een week daarvoor plaats) geopenbaard zouden worden. Petje af voor deze minister die het zich tot een soort levenstaak heeft gesteld om, na het mislukken van vele eerdere pogingen, ons ziektekostenstelsel te saneren en daarmee de kostenstijging van de gezondheidszorg aan banden te leggen. En als ik hem goed begrepen heb wil hij zich na deze exercitie vastbijten in de AWBZ, als althans – zo voegde hij daar bescheiden aan toe – hem zo veel tijd van politiek leven wordt gegund.
Vr ije mar tkwerking
Maar interessant werd de discussie pas toen het ging om de beoogde vrije-marktwerking en de centrale regierol die zorgverzekeraars daarin vervullen. Daar kwam de minister
minder goed uit. Vragen over de groeiende inkoopmacht van zorgverzekeraars, de regionale monopolieposities die dreigen te ontstaan en de onmogelijkheid daar collectief iets tegenover te stellen als je althans geen ruzie wilt krijgen met de Nederlandse Mededingingsautoriteit; op die vragen had hij weinig antwoord. Of het zou moeten zijn dat hij, zonder dat al te expliciet te zeggen, de kaalslag en verschraling in het aanbod van zorgleveranciers die dreigt te ontstaan bereid is voor lief te nemen, als zijn belangrijkste doel, d.w.z. het beheersbaar houden van de kosten van de gezondheidszorg, wordt verwezenlijkt.
Inkoopmacht
Met andere woorden, ons aller verzoek, goed verwoord door MKB-voorzitter Hermans, om een stevig tegenwicht (countervailing power) te organiseren dat de inkoopmacht van zorgverzekeraars wat meer in balans kan brengen, zal – als ik het goed inschat – weinig gehoor vinden in politiek Den Haag. Niet op dit moment in ieder geval. Na jaren van heel veel slepende discussies over het nieuwe zorgstelsel, tot het laatste moment toe in de Eerste Kamer, mag niet verwacht worden dat Den Haag bereid zal zijn snel reparatiewetgeving toe te passen. De overheersende mening nu ook alle parlementaire twijfelaars over de streep zijn getrokken is dat het nieuwe stelsel op zijn minst voorlopig even het voordeel van de twijfel moet krijgen. Eerst moet er een paar jaar ervaring zijn opgedaan, voor we de schade gaan opnemen en eventueel gaan repareren. En daar ligt dan meteen ook een belangrijke opgave voor onze branchevereniging de komende jaren: partners zoeken om langs de weg van de 3 O’s, die van Overleg, Overreding en Overtuiging, de toekomst van het ondernemerschap in onze branche veilig te stellen. En tot die samenwerkingspartners reken ik niet alleen andere brancheverenigingen in de hulpmiddelensfeer, patientenverenigingen, voorschrijvers en opleidingsinstellingen, maar nadrukkelijk ook de zorgverzekeraars.
september oktober 2005
5
NVOS op huisartsbeurs Ton Sels, secretaris
De NVOS was op zaterdag 4 juni met een spiksplinternieuwe stand aanwezig op de Huisartsbeurs 2005 in Ahoy te Rotterdam. Tijdens deze beurs werd door de NVOS voorlichting gegeven over de activiteiten van de leden van de NVOS, de Orthopedisch Schoentechnici. Zo’n 4.000 huisartsen en medewerkers in de huisartsenzorg waren aanwezig op de Huisartsbeurs. Vanuit het oogpunt de snelste route naar het oplossen van voetproblemen werd een kleine uiteenzetting getoond van de diverse oplossingen die de orthopedisch schoentechnicus kan bieden voor de patiënt met voetproblemen. Een duidelijke voorlichting van het werkgebied van de orthopedisch schoentechnicus werd verder benadrukt door de verloting van
15 boeken. Dit boek is door de NVOS, in samenwerking met artsen en andere veldpartijen, ontwikkeld en geeft een zeer goed inzicht in de diverse indicaties en de daarbij aangeboden oplossing. Huisartsen die de stand van de NVOS bezochten konden een gratis digitale voetscan laten maken die dan direct op een laptop te bekijken was. Daarnaast toonde de NVOS fragmenten van het TV-programma “Hart in Aktie” met Wendy van Dijk. Hierin liet Wendy van Dijk de wens van John Smits in vervulling gaan: twee zwemflippers voor aan zijn beide onderbeen amputaties. De NVOS zal dit najaar op meer beurzen vertegenwoordigd zijn, zoals de Nederlandse Diabetesdagen op 28 oktober.
OFOM honoreert aanvraag beursbezoeken Wim Kaptein
Inmiddels hebben we als NVOS onze eerste beurs achter de rug. Hoewel eenvoudig en relatief low-budget van opzet, hebben we er een heel goed gevoel aan over gehouden. Het is een pilot geweest voor andere beurzen in de toekomst: Onze branche moet bij de diverse belangengroepen en verwijzers meer bekendheid krijgen. Een beurs is een uitstekende mogelijkheid om de branche te profileren en in contact te komen met de diverse doelgroepen. De werkgroep Educatie en Voorlichting heeft, in samenspraak met het bestuur van de NVOS, een plan opgesteld om in de nabije toekomst op beurzen te kunnen staan. Daarvoor is uiteraard een investering nodig in divers presentatiemateriaal, wat voor meerdere beurzen bruikbaar is. Om een stand op een beurs aan te kleden is er een presentatiewand en counter nodig, maar ook folderrekjes en audiovisuele apparatuur. Ook wordt er nagedacht over een informatieve film over de orthopedische schoentechniek. Op dit moment zijn er diverse bureaus benaderd voor offertes en worden mogelijkheden bekeken.
Uiteraard is er voor dit alles veel geld nodig. Ook kosten van deelname aan een beurs zijn niet gering, vandaar dat de werkgroep E&V een voorstel heeft gedaan aan OFOM voor financiering. Dit voorstel is inmiddels door OFOM geheel gehonoreerd, zodat alle benodigdheden en beursdeelname vanuit de OFOM worden gefinancierd. De ontwikkeling van alle benodigdheden is al in werking gezet, promotie en presentatiemateriaal is gereed of in de maak en de volgende beurzen/ evenementen staan al op de agenda:
• Support/Balance 2006 (19 t/m 22 april 2006)
Doet u ook mee?
Om deze beurzen –maar ook die in de toekomst- te bemannen, hebben we uiteraard vrijwilligers nodig. We doen bij deze dan ook een beroep op u: Vindt u – of een van uw werknemers- het ook leuk om een dag de stand te bemannen en uw branche te promoten, meld u dan aan via
[email protected]. Uiteraard kunt u aanspraak maken op een vergoeding van de ingezette uren en reiskosten.
• Nederlandse Diabetesdagen (28 oktober 2005)
oktober 2005
7
Nieuws van de NVOS Ton Sels
Integrale verzuimaanpak via Interpolis
NVOS heeft samen met Orthobanda een mantelovereenkomst gesloten met Interpolis. Deze overeenkomst biedt de aangesloten leden meer mogelijkheden voor een adequate verzuimaanpak met premiekorting. De korting geldt voor de diensten in het kader van WerkAttent en VerzuimOplossingen. Voor veel bedrijven is het erg kostbaar dit individueel af te sluiten, maar via de mantelregeling van NVOS/Orthobanda kan dit interessant worden. Een en ander hangt natuurlijk af van de specifieke situatie per bedrijf. Alle leden ontvangen binnenkort een brief met nadere informatie. De medewerkers van NVOS-Risk zullen afspraken maken met de bedrijven die interesse hebben voor dit product.
Gesprek met SEMH over klachtenprocedure
Een delegatie van het bestuur heeft met de SEMH gesproken over de afstemming van de klachtenprocedure. Tot voor kort werd elke klacht over een bedrijf dat erkend is door de SEMH direct ter behandeling doorgestuurd naar de SEMH. Afgesproken nu is dat alle schriftelijke klachten die bij de NVOS binnenkomen eerst door de klachtencommissie NVOS worden behandeld. Als na de uitspraak van deze commissie klager of beklaagde in beroep willen gaan, dan wordt de zaak beoordeeld door de geschillencommissie SEMH. Dit betekent dat de klachtencommissie NVOS zelf weer veel meer zaken te behandelen krijgt, dan aanvankelijk gedacht. Het bestuur dringt er bij de leden op aan om eventuele klachten van klanten toch bij voorkeur zelf op te lossen. Een tevreden klant is immers je beste ambassadeur op verjaardagsfeestjes, e.d. Indien het uiteindelijk niet lukt om de klacht naar tevredenheid van de klant op te lossen, dan kan de klant een schriftelijke en gemotiveerde klacht indienen bij de klachtencommissie NVOS.
8
or thopedische schoentechniek
E ls Hel lwig toegetreden tot klachtencommissie NVOS
Het bestuur van de NVOS heeft mevrouw Els M. HellwigKuipers benoemd tot lid van de klachtencommissie NVOS. De klachtencommissie had zich enige tijd een vacature voor de zetel die bestemd is voor een persoon met affiniteit met patiëntenorganisaties. Els Hellwig is woonachtig in Rotterdam en heeft een ruime ervaring in diverse ondersteunende functies voor medisch specialisten. Daarnaast heeft zij in Schiedam mede aan de wieg gestaan van de oprichting van de lokale patiëntenorganisatie. Bestuurlijk is zij actief geweest als lid van de Provinciale Staten van Zuid-Holland en als lid van de gemeenteraad van Rotterdam voor het CDA. In de zorg heeft zij bestuurlijke functies gehad als voorzitter van de regionale afdeling van De Zonnebloem en als bestuurslid van een ziekenhuis. Momenteel is Els Hellwig voorzitter van een beroep- en bezwaarschriftencommissie van de gemeente Rotterdam De klachtencommissie van de NVOS bestaat naast Els Hellwig uit mr. Martin H. Ridder (voorzitter) en Jan F.T. Bredie.
Nieuwe leden:
- Robert Schilte Orthopedie te Rijswijk - De Boer Orthopedie te Urk
Agenda:
Zaterdag 5 november om 10.00 uur NajaarsALV NVOS in het Koetshuis van Kasteel Amerongen.
Klachten=kennis
Onlangs heeft de SER een boekje uitgebracht over het omgaan met klachten. Het boekje ‘Klachten=Kennis’ is op te vragen bij het secretariaat van de NVOS. Wilt u in bezit komen van dit boekje, mailt u dan even naar
[email protected]. Vervolg op pagina 9
Branche-info
Inventarisatie stoffenproblematiek NVOS Een groot aantal leden van de NVOS heeft meegewerkt aan het inventariseren van de stoffen die in orthopedisch schoentechnische bedrijven worden gebruikt. Op basis van de uitkomsten van deze inventarisatie is nog een nadere verdieping gemaakt, waarbij bedrijven gevraagd zijn per stof (grondstof, lijm, etc.) aan te geven wat de ervaringen zijn bij het gebruik van de stof. Dit heeft geleid tot een schat aan gegevens waarmee BMD Advies Haaglanden aan de slag is om voor de leden van de NVOS deze gegevens overzichtelijk te presenteren. Ook zijn de fabrikanten en leveranciers benaderd die de NVOS-leden voorzien van de producten om mee te werken aan dit
project. Er is voor fabrikanten weliswaar een wettelijke verplichting om op de veiligheidsin formatiebladen (VIB’s) aan te geven, maar in de praktijk blijkt dat de geboden informatie niet altijd duidelijk is voor gebruikers. De inventarisatie die dit jaar wordt uitgevoerd wordt mede mogelijk gemaakt door een subsidie van het ministerie van SZW in het kader van project Versterking Arbobeleid Stoffen (VASt). Volgend jaar wil de NVOS de inventarisatie verwerken in een stoffenhandboek voor bedrijven en een aantal regionale voorlichtingsbijeenkomst en. Hiervoor dient een nieuwe aanvraag te worden gedaan bij het minsterie.
Vervolg van pagina 8
Do’s en don’ts bij consumentenklachten: Altijd doen
Nooit doen
Uitstralen dat klanten met hun klacht Bij u terecht kunnen.
Een klacht opvatten als een bedreiging in plaats van en kans om uw bedrijfsvoering verder te verbeteren en aan klantenbinding te doen.
Betrek medewerkers actief bij klachtafhandeling en communiceer een uniforme aanpak.
Zeggen: “Daar hebben we nooit klachten over gehad”.
Luister goed naar de klant, toon begrip en blijf te allen tijde vriendelijk. Houd een klant op de hoogte van de afhandeling van de klacht.
U verschuilen achter ‘interne problemen, onderbezetting of drukte’.
Leg klachtendossiers aan. Dit vergroot het overzicht. Bovendien komen structurele problemen zo eerder aan het licht.
Al conclusies trekken als u niet alle partijen heeft gehoord en nog niet alle informatie bijeen heeft.
Doe altijd eerst navraag bij uw medewerkers. In een redelijk aantal gevallen zal dat een snelle oplossing bevorderen.
Een klant aan het lijntje houden. Honoreert u een klacht niet, draai er niet omheen, maar communiceer snel, duidelijk en vriendelijk.
Informeer achteraf of een klant tevreden is over de wijze waarop met de klacht is omgegaan. Regelmatig surfen naar websites als www.klachtenmanagement.nl en www.staiksterk.nl
Wie had dat ooit gedacht .. Niet meer spontaan kunnen wandelen met mijn kleindochter als de zon doorbreekt. Niet meer kunnen staan. Veel klagen en een somber mens worden. Want van pijn wordt je niet vrolijker. Geen hakjes of elegante schoenen dragen onder een zomerjurkje. Naar die situatie groeide ik langzaam toe. Ruim zestien jaar geleden kreeg ik tijdens de wintersport een dood gevoel in mijn tenen. Bij aanraking voelde ik geen verschil tussen een watje of een speld en op foto’s was niets te zien. Ik kreeg een zooltje zodat de voeten niet meer konden afwikkelen en ik niet op de tenen liep. Met het gevolg dat ik niet meer echt lekker liep. Op het werk in onze slagerij liep ik op klompen met houten zool en kon hiermee aardig uit de voeten. Toen ik na een aantal jaren bij de pedicure kwam, adviseerde zij me om naar de huisarts te gaan. Hij stuurde me naar een revalidatiearts en deze liet foto’s maken waarop duidelijk te zien was dat de grote tenen van beide voeten verstijfd waren. Inmiddels was het te laat voor confectieschoenen. In samenspraak met de revalidatiearts en de orthopedisch schoenmaker werd besloten dat ik orthopedische schoenen zou krijgen. Een dag voor mijn fietsvakantie naar Oostenrijk kwam de orthopedisch schoentechnicus mijn eerste paar schoenen afleveren. Ik trok ze aan en heb ze ook niet meer uitgedaan. Het heeft de vakantie gered, maar ook mijn hele manier van leven. Ik heb sindsdien geen pijn meer en heb zelfs de vierdaagse van Nijmegen gelopen. Heerlijk; als de zon schijnt maak ik lange wandelingen met mijn kleindochter. Dat kan nu weer. En die zomerjurkjes laat ik hangen, een broek staat net zo leuk. Ageeth Runderkamp (54) Opgetekend door Mariska van Vondelen
oktober 2005
9
forum over hallux valgus Het
Mariska van Vondelen
In een serie van vijf afleveringen stellen we de enkele voetproblemen aan de orde. Een pedicure, een orthopedisch chirurg, een revalidatiearts, een podotherapeut en een orthopedisch schoentechnicus geven hun visie op het te behandelen probleem. Dit keer behandelt het forum de hallux valgus.
Orthopedisch schoentechnicus George In der Maur (37 jaar) is een van de directeuren van George In de Maur orthopedische schoentechniek te Groenekan en vanaf 1988 werkzaam in het bedrijf, sinds 1995 als maatnemer
“Onder de hallux valgus verstaat men die toestand van de grote teen, waarbij het distale uiteinde van de hallux is afgeweken naar lateraal. De oorzaak wordt vaak toegeschreven aan puntvormige schoenneus, die de tenen naar elkaar toeknijpt en de hallux in valgusstand brengt. Dit een factor van betekenis, anderszins komt de hallux valgus ook voor bij personen die nooit schoenen hebben gedragen. De huid kan rood, warm en pijnlijk aanvoelen. Bij een lichte hallux valgus geven we eerst een goed schoenadvies; een vetersluiting in verband met een goede fitting achter de bal, voldoende breedte op de knok en geen naden op de knok. Soms rekken we de confectieschoen wat op de knok. Dit is echter vaak beperkt mogelijk. Wanneer de klant in de confectie niet meer kan slagen zullen we overgaan tot het aanmeten van (semi-) orthopedisch schoeisel. We zorgen voor een prima fitting achter de bal, voldoende ruimte op de knok, een ingebouwd voetbed met eventueel een lip achter de knok om deze te ontlasten. De keuze van voering, overleer en onderwerkmateriaal is natuurlijk ook uitermate belangrijk. Zacht en soepel boven stug en hard.”
“Bij een hallux valgus ontstaan vaak likdoorns en eeltvorming. Deze worden weggesneden en glad gefreesd. Om de schuinstand van de grote teen wordt een ovale ring gelegd om de druk te ontlasten. Deze wordt afgeplakt met een brede pleister of knokkelbeschermer. Ik advies altijd om ruimere schoenen te dragen en ik raad het dragen van knellende kousen af.”
Orthopedisch chirurg Dr. Peter A. Nolte (41) is verbonden aan het Spaarne Ziekenhuis te Hoofddorp/Heemstede en heeft zes jaar ervaring. Zijn specialisaties naast algemene orthopedie zijn kniechirurgie, voet- en enkel en rugchirurgie en traumatologie. Sinds een jaar leidt hij de stage van artsassistenten in opleiding tot orthopedisch chirurg. Tevens heeft hij wetenschappelijk onderzoek middels klinische trials en basaal wetenschappelijk onderzoek (copromotor) gedaan.
10
or thopedische schoentechniek
“Een (juveniele) hallux valgus zal eerst conservatief worden behandeld. Dit houdt in dat een inlay in een brede schoen met eventueel afwikkelvoorziening en/of orthese wordt gemaakt. Bij falen van conservatieve therapie, operatieve behandeling middels een metatarsaal osteotomie van de 1e straal (Chevron, scarf, akin of basisosteotomie). Bij arthrose: dorsiflecterende basis phalanx osteotomie en cheilectomie, mtp1-arthrodese of Keller-Brandes resectie-arthroplastiek.”
Pedicure Gerdie Pelk (50) werkt sinds 1984 als zelfstandig pedicure in Den Hoorn (Z-H) en heeft 1 januari 2005 het bedrijf Re-care, een concept voor schoonheid van lichaam en geest, geopend. Hier werkt zij als pedicure, schoonheidsspecialiste, nagelstyliste, hypnotherapeut en NLP-master.
Podotherapeut Angelique Penders (38) is werkzaam bij Pender Voetzorg B.V. te Heythuysen. Zij heeft ruim 13 jaar ervaring als podotherapeut.
Revalidatiearts F.B. van de Weg (42) is sinds 1996 in loondienst van het Revalidatiecentrum Amsterdam en gedetacheerd in het Onze Lieve Vrouw Gasthuis te Amsterdam en het Zaans Medische Centrum te Zaandam.
“In mijn praktijk zie ik meestal ouderen, en dan met name vrouwen, met een hallux valgus. De klachten zijn drukplekken, exostose MTP I, overbelasting van MTP II (planair door het niet goed functioneren van de eerste straal) en een supraductus van digitus II. De therapiemogelijkheden om erger te voorkomen en/of klachten te verminderen zijn zolen, een siliconen orthese en/of een schoenadvies. Zolen met retrocapitale steun en eventueel (indien nodig) een drukverdeling subcapitaal en indien een valgusstand van de middenvoet een goede correctie van de valgusstand. Een siliconen orthese interdigitaal tussen de hallux en digitus II om de hallux te corrigeren. Echter hierbij moet worden opgemerkt dat de mogelijkheid om te corrigeren ondermeer afhangt van de beweeglijkheid van de gewrichten en de kracht van de m. extensor hallucis longus. Voor wat betreft het schoenadvies wordt met name gelet op de juiste breedte en dienen stiknaden ten hoogte van MTP I vermeden te worden. Door een irritatie van de, in eerste instantie, huid en later het bot kan het bot namelijk aangezet worden om extra bot aan te maken, waardoor er een exostose kan ontstaan (of verergeren). Ik vind het van belang om dit ook uit te leggen aan de patiënt. Indien een en ander niet afdoende helpt wordt via de huisarts verwezen naar de orthopedisch chirurg.”
“Een hallux valgus is een naar lateraal afwijkende stand van de Ie teen. De etiologie is enigszins controversieel. Soms is er sprake van een congenitale aandoening. Meestal ontstaat het door omgevingsfactoren, zoals slecht passend schoeisel. In culturen waarbij schoenen niet gedragen worden, komt een hallux valgus minder voor. Modieus damesschoeisel is vaak te krap aan de voorvoet en heeft veelal een té hoge hak. Wellicht verklaart dit waarom deze aandoening tien keer vaker bij vrouwen dan bij mannen wordt gezien. Op een röntgenfoto is vaak te zien dat de kop van MT-I niet alleen naar binnen verschoven is, maar ook naar dorsaal. De klachten worden veroorzaakt door druk van de schoen over het benige uitsteeksel, hetgeen pijn veroorzaakt en soms ook roodheid, blaarvorming of infectie ter plaatse. Hierdoor komt ook meer druk te staan op de overige metatarsalia, met name MT-II. In ernstige gevallen kunnen zelfs stressfracturen ontstaan. Door een gestoorde afwikkeling kan pijn onder de bal van de voet ontstaan. Eerst moet gezorgd worden voor adequaat (voldoende breed) schoeisel met een niet al te hoge hak. Een pijnlijke, ontstoken plek kan tijdelijk met vilt ontlast worden. Als dit onvoldoende helpt, kan een operatie overwogen worden. Ongeveer 85% van de patiënten met een ongecompliceerde hallux valgus hebben baat bij een distale correctie osteotomie (volgens Hohman of volgens Chevron). De patiënt moet wel weten dat deze procedure de breedte van de voet in essentie niet verandert. Nadien is er sprake van een hallux limitus. Vooral voor atleten is dit zeer belangrijk. Een eventueel preëxistente metatarsalgie kan verergeren na een operatie. Bij de reumatisch gedeformeerde voet is de hallux valgus meestal onderdeel van een groter scala aan problemen zoals een plano valgus deformiteit, spreidvoet en hamertenen. Vanzelfsprekend verdient een hallux valgus bij de diabetische (neuropathische) voet extra aandacht. Een operatie is bij de diabetes patiënt relatief gecontra-indiceerd.”
oktober 2005
11
Aan tafel met . . . . .
Piet de Ruiter over de toekomst van de NVOS met patiëntenvertegenwoordigers Mariska van Vondelen
De branche maakt grote veranderingen door. De NVOS dus ook. De afgelopen jaren stonden in het teken van erkenningsregeling, overnamen en de contractonderhandelingen met zorgverzekeraars en concurrentie van andere beroepsgroepen. Voor sommigen een zeer spannende tijd. Hoe ziet de branche er in 2008 uit? En dat roept dan vanzelfsprekend de vraag op: Welke rol is er voor de NVOS weggelegd in 2008? In gesprek met Peter Kruitbosch van de PCOB en Piet Vreeswijk van de CGR, zoekt voorzitter Piet de Ruiter naar visies. Piet de Ruiter: “Hoe ziet de branche er in de toekomst, zeg 2008, uit?” Piet Vreeswijk: “Momenteel heerst het beeld van de logge orthopedische schoen nog erg onder de mensen. Die schoen maakt de mens zichtbaar gehandicapt. Een goede schoen geeft mobiliteit, stabiliteit, evenwicht en daaraan gekoppeld zelfvertrouwen. Hierdoor zijn mensen langer zelfredzaam. De orthopedische schoentechnicus die het gevoel van eigenwaarde kan overbrengen heeft de toekomst. Daarnaast zal hij naar het gehele plaatje moeten kijken. Wie last heeft van zijn rug of nek zal gebaat zijn bij goede schoenen. Stop niet bij de onderste extremiteiten, maar kijk verder. Het gehele bewegingsapparaat verdient aandacht. Alles hangt nauw met elkaar samen. Vooral de zolen zijn erg belangrijk.” Peter Kruitbosch: “De branche zal zich verbreden. De orthopedische schoentechniek zit aan het eind van de rit. Vaak is al veel gedaan om klachten te verhelpen. Vaak ook komen mensen dan te laat bij de orthopedische branche. Problemen zouden veel eerder moeten worden ingeschat. En als de branche de patiënt al binnen heeft bij de aanschaf van een inlegzool zal de patiënt sneller worden doorgewezen naar de andere disciplines die de
orthopedisch schoentechnische branche hem kan bieden. Zo kan snel worden ingespeeld op veranderingen en kan erger worden voorkomen.” Piet de Ruiter: “Leren van het verleden en dat doortrekken naar de toekomst?” Piet Vreeswijk: “Het ziekteverloop van bijvoorbeeld reuma en diabetes is in grote lijnen in kaart gebracht. Er kan voorspeld worden dat diabetes patiënten na een bepaalde periode last krijgen van hun voeten. Hierop zou vroegtijdig op moeten worden ingespeeld om erger (amputaties) te voorkomen. Dit kan als iedereen alert is en als de branche zich verbreed. Daar is de patiënt bij gebaat.” Peter Kruitbosch: “De leden van de PCOB zijn weliswaar oud, maar slechts 15% is ziekelijk. Wij verzamelen ervaringsdeskundigen om ons heen en leveren in panelvorming mensen. Wat erg leeft onder de leden is de zelfredzaamheid. Zo lang mogelijk zelfstandig kunnen leven. In die context sluit ik me aan bij Piet Vreeswijk.” Piet Vreeswijk: “Eigenlijk zou iedereen vanaf een bepaalde leeftijd een looptest moeten doen waarbij het bewegingsapparaat wordt gescand zodat eventuele knelpunten worden ontdekt, zodat vroegtijdig kan worden vastgesteld waar iemand last van kan krijgen. Hierop snel inspelen is dan de uitdaging.” Piet de Ruiter: “Dus je pleit voor meer toegang tot de technologie?” Piet Vreeswijk: “Het is toch van de gekke dat voetbalsterren gebruik kunnen maken van deze technologie en patiënten daar geen toegang tot hebben? De orthopedische schoentechnische branche zou deze slag kunnen maken. Ik geloof heilig in de flexibiliteit van de branche. Pas dan ontstaat er schoenzorg in de breedste zin van het woord. Door gebruik te maken van de technologie kan op het juiste moment de juiste aanpassing gemaakt worden. Als de ontwikkeling net zo snel gaat als in het verleden dan staat ons nog veel goeds te wachten.”
V.l.n.r.: Peter Kruitbosch, Piet de Ruiter en Piet Vreeswijk.
12
or thopedische schoentechniek
Vervolg op pagina 13
Vervolg van pagina 12
Piet de Ruiter: “Wat is jullie mening over de eigen bijdragen en het restitutiebeleid?” Piet Vreeswijk: “De eigen bijdragen zijn vastgesteld door mensen die van huis uit Van Bommel schoenen dragen. Dat is hun norm die zij op de gewone mensen leggen. Maar dat werkt voor de meeste mensen natuurlijk niet zo.” Peter Kruitbosch: “Deze bijdragen zouden moeten worden gerelateerd aan eerder NIBUD onderzoek. De bijdragen zouden inkomensgerelateerd moeten zijn. Wat nu gebeurt is politiek en sociaal gezien van de gekke. Meerkosten zouden voor de verzekeraar moeten zijn.” Piet Vreeswijk: “Hulpmiddelenzorg is altijd integrale zorg. Een ten alle tijde adequaat hulpmiddel laat zich niet inde kostprijs van een paar schoenen uitdrukken. Bij hulpmiddelen gaat het steeds om en all-in pakket inclusief reservepaar, onderhoud en nazorg.” Peter Kruitbosch: “De hoogste prioriteit ligt bij een minimale kwaliteitseis en een minimaal prijskaartje. Voor de patiënt is overleg met de zorgverzekeraars daarom zo belangrijk. Het is op dit moment nog niet duidelijk voor de patiënt wat hij krijgt als het restitutiemodel in werking treedt. Dat moet eerst helder gemaakt kunnen worden naar de patiënt toe.” Piet Vreeswijk: “Duidelijk maken wat de patiënt krijgt. Het maken van protocollen geeft aan dat de orthopedisch schoentechnische branche innovatief is. De erkenningregeling heeft ervoor gezorgd dat de kwaliteit van de orthopedische schoentechnicus gewaarborgd is. We streven naar transparantie. De branche is
innovatief, niet star en kan iets doen aan haar miskenning door diagnosegericht te denken. Kijk naar het gehele bewegingsapparaat en spring hierop in. Bedien de patiënt, want deze wordt steeds mondiger en de zorgverzekeraars steeds dominanter. Wij pleiten voor een goede prijs/kwaliteit verhouding.”
Peter Kruitbosch (53) is beleidsmedewerker hulpmiddelen van het PCOB (Protestants-Christelijke Ouderen Bond), belangenbehartiging 50-plus. In zijn portefeuille zit het dossier hulpmiddelen, waarvoor hij met collega’s van de andere bonden afstemt, dan wel bestuurlijk draagvlak zoekt voor gezamenlijke standpunten. De PCOB heeft een protestants-christelijke grondslag en heeft 96.000 leden. De ouderenorganisaties werken samen in het CSO (Coördinatieorgaan Samenwerkende Ouderenorganisaties). De bond heeft 365 afdelingen op lokaal niveau. Piet Vreeswijk (59) is beleidsmedewerker bij de CGR (Chronisch Zieken en Gehandicaptenraad) in Utrecht. Hierin zijn 150 organisaties van chronische ziekten zoals diabetes en reuma vertegenwoordigd. De raad heeft een lokale infrastructuur (483 organisaties). Zij is in elke gemeente vertegenwoordigd.
OFOMprojecten Projec t nieuwe website bijna afgerond
Nog even en de geheel vernieuwde website van de NVOS is volledig operationeel. Momenteel worden de laatste aanpassingen gedaan. De website van de NVOS was hard aan vernieuwing toe en….. het resultaat mag er zijn! Als u www.nvos.nl bezoekt komt u op een modern vormgegeven en aantrekkelijke website. De site biedt informatie voor verschillende doelgroepen: • Consumenten • Artsen • Leden • Leerlingen en werkzoekenden • Zorgverzekeraars Leden van de NVOS krijgen een eigen gebruikersnaam en wachtwoord waarmee zij in het afgeschermde ledengedeelte kunnen komen. Dit deel bevat informatie over de NVOS als vereniging, vergaderdata, verslagen en andere interne informatie. Ook kunnen leden op het forumgedeelte vragen stellen aan andere
leden en bijvoorbeeld oproepen doen als men bijzonder materiaal of gereedschap nodig heeft.
Schrijf- en uitgeefproject vastgesteld
Een langlopend en groot project, de uitgave van onze boekenserie, is definitief afgerond. Met dank aan OFOM is het mogelijk gebleken om als branche een fraaie en inhoudelijk prachtige serie van zes boeken te realiseren. De boekenserie is opgenomen in de erkenningsregeling van de SEMH en wordt gebruikt tijdens de opleidingen van de SVGB.
Stand van zaken NOS - SAS – LAS
De realisatie schoenadvies systeem is eveneens een langlopend OFOM-project. Dit traject zal eind van dit jaar worden afgerond met de presentatie van het Leesten Advies Systeem (LAS). Dit digitale systeem stelt orthopedisch schoentechnici in staat om een databank te raadplegen met daarin diverse leesten opgeslagen.
oktober 2005
13
Andere oplossingen die u vooruit helpen:
hooigracht 35 2312 kn leiden postbus 164 2300 ad leiden telefoon 071 514 32 44 telefax 071 514 35 49 e-mail
[email protected]
14
or thopedische schoentechniek
Open huis bij Jongenengel Op vrijdag 27 mei jl. was het een drukte van belang aan de Goudsesingel in het centrum van Rotterdam. Jongenengel Orthopedisch Centrum (JOC) hield open huis voor klanten en relaties. De trotse eigenaren verwelkomden de bezoekers allen persoonlijk en trotseerden de tropische hitte van die dag. De openingshandeling werd verricht door de bekende hockeyinternational Fatima Moreira de Melo op het gloednieuwe testsportveld dat in het bedrijf is ingericht. Dit testsportveld stelt om klanten in de gelegenheid het aangepaste sportschoeisel direct in de praktijk te testen. Het bedrijf heeft in de vernieuwde huisvesting een oppervlak van 2500 m2.
De histor ie van het bedr ijf Op 1 januari 1986 opende Jongenengel Orthopedische Instrumentmakerij haar deuren aan de Goudsesingel 18. Een team van vier mensen begon met het maken van orthopedische voorzieningen. Cor Jongenengel, Lies Jongenengel, Peter van Efferen en Will Bouman maken ruim 19 jaar later nog steeds deel uit van het team van Jongenengel Orthopedisch Centrum (JOC).
SVGB gaat inter nationaal
Aanleiding
In 1973 was Cor Jongenengel betrokken bij een ernstig auto-ongeluk. Hierbij verloor hij zijn linkeronderbeen en rechter voorvoet. Dit was zijn eerste confrontatie met orthopedische voorzieningen. In 1975 is hij gaan werken bij een orthopedisch schoentechnicus, waar hij 11 jaar werkzaam is geweest. Gezien de problemen die Cor ondervond met de pasvorm van zijn prothese, heeft hij in 1985 een nieuwe prothese ontwikkeld. Mede dankzij het patent op deze prothese opende Cor in 1986 de deuren van zijn eigen bedrijf aan de Goudsesingel 18.
Uitbreiding
Al na korte tijd bleek dat de ruimte aan de Goudsesingel 18 te klein werd. Om de klanten goed van dienst te zijn, werden de panden aan de Goudsesingel 20 en
Op 26 mei van dit jaar is er een themabijeenkomst geweest onder de titel grensverleggend vakmanschap, opleiding en arbeidsmarkt in Europees perspectief. Aanwezig op de bijeenkomst was een groot aantal vertegenwoordigers van o.a. het beroepsonderwijs en het bedrijfsleven van de 15 SVGB-branches. Voor de SVGB was het enthousiasme, dat tijdens de bijeenkomst loskwam, zeer inspirerend. Om die reden heeft het kennis- en opleidingencentrum van de SVGB het thema internationalisering nu voortvarend opgepakt. Nog dit najaar voert de SVGB gesprekken met al haar branches om afspraken te maken over de speerpunten op internationaal gebied. Meer informatie: Tel. SVGB: 030 603 67 56; e-mail:
[email protected]; website: www.svgb.nl.
22 er bij getrokken. Ook werd het team uitgebreid naar negen medewerkers. Toen in 1995 de organisatie wederom snel groeide en er plannen waren om de orthopedische instrumentmakerij uit te breiden met andere disciplines, werd besloten om te verhuizen naar de Goudsesingel 224-228.
Nieuwe disciplines
Naast de reeds bestaande orthopedische instrumentmakerij werd nu ook een schoenenadviescentrum geopend. Hiermee was de weg ingeslagen naar een volwaardig orthopedisch centrum. In korte tijd werden nieuwe disciplines opgericht, zoals het analysecentrum, de orthopedische schoenmakerij, de afdeling voor mamma care (borstprothesen) en elastische kousen en de Research & Development afdeling.
Opsporing verzocht
Voor de in 2007 geplande tentoonstelling ‘Orthopedische Schoentechniek’ in het Schoenenmuseum te Waalwijk, zoeken wij nog: • Boeken of vakliteratuur vanaf 1925 tot heden, waaronder (complete) jaargangen Orthopedische Schoentechniek, o.a. de jaargangen 1981 – 1988; 1991 – 1993 en 1996 • Foto- en/of filmmateriaal • Leesten van extreme voetvormen • Interessante (niet afgeleverde) producten. Heeft u iets hiervan beschikbaar en wilt u het afstaan óf in bruikleen geven, neemt u dan contact op met: Bob Kemerink Telefoon: 038 - 453 13 37 E-mail:
[email protected] Anya Steenbakkers, Telefoon: 0416 - 33 27 38 E-mail: documentatie@schoenen museum.nl De portokosten voor de verzending zijn voor rekening van het museum.
oktober 2005
15
Ontstressen
Jac Wittekamp racet de spanningen weg Mariska van Vondelen
Ondernemer Jac Wittekamp (59) van Wittekamp en Broos Orthopedisch Schoentechniek B.V. uit Rotterdam onspant door met zijn Ducati op verschillende circuits te rijden. Op zijn vijftigste verjaardag verrasten zijn medewerkers hem met een gehuurde motor en sindsdien geeft hij zich over aan zijn passie voor het racen met een eigen Ducati. Waardoor beleef je de meeste stress?
“Doordat ik met veel verschillende mensen omga zoals klanten, personeel en dergelijke, heb ik steeds een andere pet op. Ik probeer altijd zoveel mogelijk mijzelf te blijven, maar toch levert die omschakeling spanningen op. Ook probleemsituaties waar ik geen vat op heb, die met name betrekking hebben op de bedrijfsvoering geven stress. Problemen wil ik altijd zo snel mogelijk oplossen. Dat lukt natuurlijk niet altijd, soms hebben problemen de tijd nodig.En soms zijn het niet eens problemen. Van stress krijg ik migraine en rugpijn. En het slokt mijn energie op.”
Hoe ga je met je stress om?
“Vooral in het begin van het ondernemerschap liet ik niemand toe, behalve mijn schoonvader. Ik stuitte op technische en emotionele problemen en daarin gaf hij mij raad. Nu weet ik, dat je ook advies kunt vragen aan meerdere deskundigen. Dus leg ik sommige problemen voor aan collega’s of aan een advocaat of accountant. Zo krijg ik meer vat op de situatie en deel ik de problemen.”
16
or thopedische schoentechniek
Je koopt een motor en dan ga je toeren?
“Toen ik 50 jaar werd hadden de werknemers een Ducati voor mij gehuurd. Een jongensdroom. Vroeger reed ik ook motor en bezocht ik de TT in Assen en dan zag ik die Ducati’s rijden. Ja, dat wilde ik ook wel, maar dat kon ik niet betalen. Dus kocht ik toen ik 18 jaar was een scooter. Daarna kocht ik een Suzuki T200 en na 2 jaar een Suzuki T500. Ik toerde heel wat af, maar na de geboorte van onze oudste dochter verkocht ik de motor en heb niet meer gereden. Toen ik eenmaal weer had gereden, voelde ik de passie oplaaien en heb ik zelf een Ducati gekocht. Niet om te toeren maar om op circuits te rijden.”
Op het circuit rijd je de spanning er uit?
“Het rijden op het circuit geeft een beheersbare adrenalinestoot. Doordat er licenties behaald moeten worden om op een circuit te mogen rijden, weet elke motorrijder waar hij mee bezig is. Tijdens het rijden leer je stapje voor stapje die mentale barrières te doorbreken en op een gegeven moment ben je zo vrij van alle remmingen, dat je net als de echte coureurs bezig bent met slechts 3 dingen: jij, je motor en de baan. Dus je hebt geen moment de tijd om aan dagelijkse beslommeringen te denken, want alle aandacht wordt opgeslokt door het racen. Ik rijd met een Ducati 996 SPS uit 1999, een replica waarmee Carl Fogarty wereldkampioen van de Superbike is geweest. Ik heb ook een Ducati Supermono uit 2004 die van 2 cilinders naar l cilinder is omgebouwd.”
Hoe haal je jouw ontspanning uit de spor t?
“Het is niet alleen het rijden op een circuit maar ook alles er omheen. Het is een echte mannenaangelegenheid alhoewel er ook steeds meer dames mee gaan doen. De hele sfeer is zo anders dan je gewend bent in het dagelijkse leven. Eén keer in het jaar is er een Ducati- clubrace op het circuit van Assen waar ik de enige wedstrijd rijd. Daar ga ik altijd naartoe samen met mijn schoonzoon en nog twee andere jongemannen . Het sleutelen, plannen en voorbereiden is net zo leuk als het meedoen. En dat die jonge gasten meegaan vind ik ook fantastisch. Zij krijgen kansen die ik vroeger ook graag had gehad. In september gaan we naar Frankrijk voor een vervolgcursus. Dat is de enige keer, dat de dames ook mee gaan. De motoren nemen wij mee in de trailer waarin wij ook kunnen overnachten. Verder rijd ik zo’n 10 keer per jaar onder meer op het circuit van Almeria in Spanje, Alès in Frankrijk, Spa Francorchamps in België en in Assen. Het geeft een goed gevoel, dat ik nog goed presteer al ben ik de jongste niet meer. Dus goed bekeken is racen eigenlijk een heel sensationele vorm van Yoga.”
Start HBOT-duaal
en ondertekening van de intentieverklaring Claudia Beers
De brancheverenigingen NVOS en Orthobanda zijn op 12 september 2005 officiële gestart met de Duale opleidingsvariant van de Hogere Beroepsopleiding Orthopedische Technologie (HBOT). De voltijdsvariant van HBOT loopt al vanaf augustus 2001 bij Fontys Hogeschool Werktuigbouwkunde waar de HBOT onderdeel van is. In de toekomst start de specialisatie richting orthopedische schoentechnologie. Tijdens het middagprogramma geven tal van sprekers, die op de een of andere manier bij het duale project betrokken zijn, een voordracht. Daarnaast vindt ook de ondertekening plaats van de intentieverklaring tussen de vier betrokken partijen; de Stichting Vakopleidingen Gezondheidstechnische Beroepen (SVGB), Fontys Hogeschool Werktuigbouwkunde, Nederlandse Vereniging van Orthopedische Schoentechniek (NVOS) en Orthobanda. Deze intentieverklaring heeft tot doel om een aantal zaken nu eens vast te leggen op papier die in de praktijk van de laatste jaren eigenlijk al gebeuren en vanzelfsprekend lijken. Met de intentieverklaring willen de partijen uiting geven aan het feit dat er in de praktijk al meer gedaan wordt dan alleen bij elkaar in de keuken kijken.
Duale opleiding
De duale opleiding is, net als indertijd de voltijdsopleiding, ontstaan uit de behoefte en de vraag die er lag in de branche en verwoord is door de brancheorganisaties. Was bij de voltijdsopleiding orthobanda de initiator, voor de duale opleiding is dit de NVOS met als grote support de OFOM, het ontwikkelingsfonds orthopedisch maatschoeisel. Bij de ontwikkelingen voor de duale opleiding hebben we in de directe onderwijspraktijk zeer te maken met de ontwikkelingen zoals deze momenteel in onderwijsland en dus ook bij Fontys gaande zijn. We hebben dus te maken met het Bachelor Master systeem dat door middel van de Bologna verklaring van kracht is geworden in heel Europa. Binnen de Bachelor opleidingen hebben we te maken met de invoering Major – Minor (zeg maar hoofd en bijstudies). En wordt ook de manier van tentamineren onder handen genomen. Was tot voor kort het schriftelijk examen een groot goed, we zien nu dat bewijzen van kennis kunde en bekwaamheid en houding, verwoord in competenties en vastgelegd in een portfolio, bewezen moeten worden door middel van assessments. Een dergelijk assessment is dan ook het intake-assessment geweest waar de huidig eerste groep duale studenten mee te maken heeft gehad. Dit assessment is wederom een voorbeeld van integratie beroepspraktijk en onderwijs beroepskolom. De assessments zijn afgenomen door assessoren, hiervoor apart getraind en samengesteld uit de vier partijen zoals deze al eerder genoemd werden.
Voordrachten
Namens de beide brancheverenigingen Orthobanda en NVOS richtte de voorzitter Piet de Ruiter zich tot de toehoorders en benadrukte hoe door alle wijzigingen binnen de zorg (het nieuwe zorgstelsel, deregulering, mededingingswetgeving en optreden NMA, maar vooral de concurrentie tussen zorgverzekeraars) de positie van de leveranciers verandert. De bedrijven dienen meer als individuele ondernemers worden gezien waardoor
V.l.n.r.: de heren Waleson (Fontys), Vissers (SVGB) en De Ruiter (NVOS/Orthobanda) ondertekenen de intentieverklaring om nog intensiever samen te gaan werken op het gebied van opleiding en onderwijs. ook de branchevereniging zich anders moet ontplooien. Meer informatie over de ‘beleidsomgeving’ van de branche. Opleiding en kennisontwikkeling waaronder ook valt onderzoek en innovatie speelt daarin een belangrijke rol. Dit belang werd ook onderstreept in de speech van de heer Jan Bredie, als voorzitter van de OFOM ook nauw betrokken bij de totstandkoming van deze duale HBOT variant. Hij benadrukte nog dat dit het grootste project is in de geschiedenis van de OFOM. Met de Cure Care Curve illustreert de heer M.A Waleson, Directeur Fontys Hogeschool Werktuigbouwkunde in zijn presentatie heel duidelijk de huidige ontwikkeling binnen de zorg. In het traject van diagnose en zorg ligt van oorsprong het ‘genezen’ op universitair niveau, de medisch specialist. Dat brengt hoge kosten met zich mee. Zie de bovenste curve. Verschuiving van het herstel binnen de fase van diagnose en zorg verbreedt de kolom van HBO en verlaagt de kosten, zie de gestippelde curve.
Dr. Harmen van der Linden, Revalidatie Arts staat in zijn presentatie stil bij de ‘Rol en invloed van de medische tak in de Orthopedische Technologie’. De heer Jan Schippers, algemeen directeur SVGB, benadrukt de goede samenwerking tussen MBO en HBO in het voortraject alsmede de gevestigde samenwerking voor het heden en de toekomst. Ron Schiedon, lid stuurgroep duaal opleiding OT, sluit af met een levendige presentatie over ‘Praktijk en ervaringsverhalen’. Een afsluitende borrel geeft totaal ruim zestig toehoorders nog even de gelegenheid samen na te praten en zelfs al de ervaringen van de eerste studiedag te delen.
oktober 2005
17
10 tips
om een effectief evaluatie- en/of conflictoplossend gesprek te voeren Mariska van Vondelen
Het voeren van een evaluatie- en/of conflictoplossend gesprek lijkt moeilijk, maar met onderstaande tips zult u merken dat deze gesprekken heel waardevol zullen blijken. Loop niet weg voor de confrontatie, maar ga die aan. De voldoening achteraf zal groot zijn.
1. 4. 2. 5. 3. 6.
Neem de tijd en kies een goede plek
Ontmoet elkaar op een rustige plek, waar u niet gestoord wordt door telefoon, fax, personeel en/of clienten. Ook factoren van buitenaf zijn kunnen als storend worden ervaren. Zet ramen dus niet wagenwijd open. Zorg dat de koffie/thee klaar staat en spreek samen af hoeveel tijd gereserveerd staat voor het gesprek. Duidelijkheid boven alles. Stel uw gesprekspartner op zijn/haar gemak.
Complimenten
Geef uw gesprekspartner complimenten over zaken die goed gaan. Vaak vinden we het moeilijker om elkaar positief te benaderen dan negatief. Dat geeft toch te denken. Draai de dingen eens om. Geef positieve zaken meer gewicht dan de negatieve. Dat geeft u een andere blik op de zaken. Hierdoor wordt u creatiever in het bedenken van oplossingen. Verras uzelf.
Maak een lijstje met belangr ij ke punten
Misschien vindt u het niet professioneel staan. Toch is het verstandig om een lijstje met vragen of belangrijke punten te maken die u tijdens het gesprek gebruikt. Zeg dat ook tegen uw gesprekspartner. Een grote kans dat hij/zij er ook een bij zich heeft. Dit voorkomt dat u nadien met vragen blijft zitten. Schroom ook niet om uw lijstje rustig door te nemen. Een voorbereid mens is professioneel. Bovendien krijgt uw gesprekspartner het gevoel dat u tijd heeft genomen om over de zaak na te denken. U heeft aandacht voor het probleem en/of de zaak.
Maak een verslag
Spreek van tevoren af dat er een verslag van het gesprek wordt gemaakt. Spreek ook af wie dat doet en dat het verslag binnen een week naar elkaar wordt gestuurd. Spreek ook af dat beide partijen dit verslag moeten goedkeuren en dat er dus ruimte is voor eventuele aanvullingen en/of wijzigingen.
18
or thopedische schoentechniek
Schiet niet in de verdediging
Het is menselijk om direct te willen reageren op tegengestelde meningen. Beheers u. Laat uw gesprekspartner uitpraten. Schiet niet in de verdediging. De andere partij heeft het recht om anders tegen de zaken aan te kijken. Vaak ook omdat de belangen tegenover elkaar lijken te staan. U zult merken dat als u open staat voor de mening en inzichten van de ander dat de verschillen vaak niet zo groot blijken te zijn als u dacht. U kunt leren van elkaar.
Schroom niet om te vragen
Wie een vraag stelt, krijgt antwoord. U krijgt dus informatie die u eerst nog niet had. Die informatie kan van onschatbare waarde zijn. Is het antwoord niet helemaal duidelijk, vat de informatie dan samen met: “Als ik het goed begrijp dan ....”.
7. 8. 9. 10.
Een gesprek duur t niet langer dan anderhalf uur
Op een bepaald moment is alles gezegd. Dat is vaak binnen het uur en langer dan anderhalf uur hoeft een gesprek niet te duren. Duurt het wel langer dan kunt in de valkuil van de herhaling vervallen. Houdt u aan deze tijd.
Herhaal afspraken.
Neem afscheid met een vriendelijk woord. Besluit het gesprek met een aantal afspraken die eerder in het gesprek zijn gemaakt. Dus wanneer zien we elkaar weer, wanneer kan het verslag worden verwacht, hoelang duurt de autorisatie. En maak een vervolgafspraak als dat nodig mocht zijn. Dit geeft de partijen de gelegenheid om even afstand van de zaak te nemen. Sommige zaken hebben nou eenmaal langere tijd nodig om tot een goed resultaat te komen
Ver trouwelij k
Dit soort gesprekken hebben alleen resultaat als het verloop ervan binnenskamers blijft. Met name conflictgesprekken zijn vertrouwelijke gesprekken. Laat afschriften van de verslagen niet slingeren, berg ze op in personeelsdossiers. Haal bij eventuele volgende gesprekken niet iedere keer het vorige probleem aan. Dat zou betekenen dat u het vorige probleem dus niet goed heeft opgelost. Bij evaluatiegesprekken is het belangrijk dat alleen de betrokkenen binnen het bedrijf van de inhoud op de hoogte zijn.
Geslaagden
Hieronder treft u de namen aan van de leerlingen die in juni 2005 zijn geslaagd voor onderstaande opleidingen Orthopedisch Schoentechniek. De diploma’s worden maandag 11 juli uitgereikt aan de leerlingen. Niveau 2 - Onderwerkmaker J.M.C. Heeren J.G.J. ter Horst D.H.R. Houben M. Martens Niveau 2 - Schachtenmaker D.X. van der Hout B. van der Linde Niveau 3 - Orthopedisch Schoentechnisch Medewerker G.R. Kempes Niveau 4 - Orthopedisch Schoentechnicus H-J. Bolsenbroek F.H. Brouwers S.E.A.A. Kouwenberg A. van Noorden J. Ossel C.M.W. Renee-Donders R. Verbeek
Harry’s tip:
Evalueer uw houding
Als het gesprek voorbij is en de partijen hebben elkaar de hand geschud dan bent u weer alleen met uw eigen gedachten. Natuurlijk heeft u gevoelens over het gesprek. Trek u uitspraken niet persoonlijk aan. Als het goed is heeft uzelf ook niet op de man gespeelt. Evalueer het gesprek en de houding die u daarin had. Had u invloed op het verloop van het gesprek? Heeft u goed geluisterd? Heeft u de boodschap van de ander begrepen? Leer van uw ervaring en de volgende keer zal het gesprek nog beter verlopen.
Wist u dat uw spuitbus weer klaarstaat voor het volgend gebruik, indien u, na het eerste gebruik van de spuitbus, deze omdraait en het ventiel schoonspuit.
Succes!
oktober 2005
19
Klompen, klompen en nog eens klompen Mariska van Vondelen
Klompenmaker Lute van de Bult (59) uit Beilen is opgegroeid tussen de klompen en in de klompenmakerij. Hij speelde tussen het zaagsel en zag zijn opa en vader dag in dag uit klompen maken. “In de avond deed mijn opa het fijne werk aan de klompen. Hij boorde en schuurde. Zijn handen stonden nooit stil.” In 1930 kocht opa Van de Bult een elektrische, Franse klompenmachine . Even later werd ook het bijbehorende deel voor het uithollen van de klomp erbij gekocht. Verbazingwekkend hoe deze machines lijken op het moderne CAD/CAM systeem.
Het is een zonovergoten dag in Beilen. Zelfs de hond heeft niet veel zin in actie. De Klomphoek is nu al drie generaties in handen van de familie van de Bult. Met liefde werden en worden hier nog steeds klompen gemaakt. Al is de bedrijfsmatigheid verdwenen en is Van de Bult voornamelijk nog een demonstratie klompenmaker. Bij een koud glas water put klompenmaker Lute van de Bult uit de vele verhalen die hij te vertellen heeft. Over de klompenmakerij en over het dorp Beilen. Laten we bij het begin beginnen. “Mijn opa, ook Lute genaamd, was boerenknecht en wilde hogerop. Daar was geen kans op dus besloot hij een eigen klompenmakerij te beginnen. Dat was rond 1900. Beilen was een klein dorp,de Brunstingerstraat, ook wel Foeselsloot genoemd, bestond toen nog uit zeven huizen. Sommige mensen verklaarden hem voor gek, maar binnen de kortste keren had hij veel klanten.” Van de Bult laat de oude, goed bewaarde rekeningen nog zien. “In 1923 kostte een herenklomp 1 zilveren gulden, een damesklomp 85 cent en een kinderklomp 35 cent,” leest hij voor.
Boomstammen
“Mijn opa haalde zelf de boomstammen met paard en wagen op. Later, in 1932 kwam mijn vader in de zaak. We woonden allemaal op dit erf. Ons gezin in een huisje naast de boerderij van mijn opa. Alles stond in het teken van de klompenmakerij.
1. klompen kopiëren
20
2. in 5 minuten klaar
or thopedische schoentechniek
Het ophalen van hout, het ontvangen van mensen en het maken van klompen. Dit was een arbeidsintensief werk en ook nog eens heel zwaar ambachtelijk werk. Eigenwijs als mijn opa was kocht hij in 1930 een elektrische machine waarmee klompen konden worden nagemaakt. Het werkt eenvoudig: Met klemmen wordt een modelklomp vastgezet, in de klem ernaast zet men een blok hout. De machine ‘scant’ als het ware de ene klomp en ernaast wordt met een mes deze klomp gekopieerd in het hout.” Van de Bult zet de machine aan. Met een hoop lawaai is binnen 5 minuten de klomp gekopieerd. “Wilde men een linkerklomp, dan moest een knop worden omgezet, zodat het de klemmen waarin het blok hout staat de andere kant op draait. Een hele moderne machine voor die tijd, waar mijn opa heel wat commentaar op heeft gehad. Toch breidde hij de machine later uit met een andere machine, waarmee ook de binnenkant op een soortgelijke manier wordt uitgehold. Al moet hier nog wel wat handwerk aan gebeuren. Het voordeel van deze machines was dat het zware werk minder werd. Maar vergis je niet: er moesten nog steeds blokken hout worden gehakt en het afwerken van de wreef is ook een zwaar werk.”
Motieven
Van de Bult zet de inmiddels uitgeholde klomp vast in een speciale werkbank en gaat aan het werk met grote messen, waarmee hij de
3. uithollen van de lomp
4. het gladmaken van de wreef
5. klaar voor de verkoop
wreef modelleert. De houtsplinters vliegen in het rond en voegen zich bij de zaagsellaag die in de klompenmakerij op de vloer ligt. “Met die houtsplinters werd vroeger de kachel aangemaakt. Mijn opa had een buis aangelegd door de werkplaats, zodat er een soort centrale verwarming ontstond.” Eenmaal de wreef gemodelleerd is het tijd voor het glad maken van de binnen- en buitenkant. Een tijdrovende klus, want schuurpapier bestond nog niet. “De klompen werden aan het eind van de werkdag naar de huiskamer gebracht waar mijn opa en mijn vader ze afwerkten. Pas later werden de klompen ook geschilderd. Iedere klompenmaker had zijn eigen motief.” Van de Bult toont verschillende klompen die allemaal diverse motieven hebben. Ook het schilderen van de klompen is een tijdrovende klus. “Schilderen, schuren, lakken en motieven aanbrengen. Het is een enorme klus.”
Klompclubs
Aanvankelijk was het niet de bedoeling dat Lute in de voetsporen van zijn vader zou treden. “Mensen vroegen mij als kind altijd al of ik ook later klompenmaker zou worden. Dan antwoordde
ik altijd steevast ‘nee’.” Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan, schijnbaar. “Mijn vader heeft heel hard gewerkt in de klompenmakerij, maar is hier ook van de een op de andere dag mee gestopt toen hij een baan als conciërge aangeboden kreeg. Ikzelf ben pas op latere leeftijd begonnen en heb een andere baan naast de klompenmakerij.” Van de Bult demonstreert het maken van klompen op veel braderieën in binnen- en buitenland en op afspraak in de klompenmakerij De Klomphoek. Ook is hij lid van een ambachtsgilde. En van de Bult maakt de klompclubs voor het spel boerengolf. Dit spel wordt gespeeld met een klomp aan een stok, waarmee ballen in emmers worden gegolfd. Het spel wordt in het boerenweiland gespeeld. Ook boerengolf spelen, kijk dan op www.boerengolf.nl. De Klomphoek Brunstingerstraat 43 9411 EJ BEILEN Telefoon: 0593 523957
oktober 2005
21
���������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ���������������������������������������������������������������������������������������������������������� ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ �����������������������������������������������������������������������������������������������
�������������������������� ��������������������������������� ������������������������������� ������������������������������������ ��������������������������������� ������������������� �
����������������������������������������������������������������� ��������������������������������������������������� ������������������������������������������������������
��������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ���������������������������������������������������������������������������������������������������� �������������������������������������������������������������������������������������������������� �������������������������������������������������������������������������������� �������������������������������������������������������
���������������������������� �������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������� ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ����������������������������������������������������������������������������������������������������������� ����������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������ �������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������� �������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ����������������������������������������������� ������������������������������������������������������
�������������
� ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ��������������������������������������������������������������������������������������������������������� �������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������ ���������������������������������������������������������������������������������������������������� ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ����������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������ ������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������
������������������������������������������������� ���������������������������������������������� �������������������������������� �������������������������������������������������������������������������������� �������������������������������������������������������������������� ���������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������� �������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������� ������������������������������� �������������������������������������������������������� ���������������� �������������� ������� �������������������������������� ���������������������������� ������������������������������������������������������������
Het
frezen van supplementen Roel van der Burg en John Lavrijsen, TNO Industrie en Techniek
Dit artikel gaat over een innovatietraject bij de orthopedische schoentechniek en dan vooral over het vervangen van het schuren van supplementen door frezen. De innovatie is gestart bij een kennisoverdrachtproject en is vervolgd in een “Nederland Digitaal”-project. Onderstaand kunt u lezen wat er in beide projecten gerealiseerd is en hoe het vervolg er uit zal gaan zien. Kennisoverdrachtprojec t
In het kader van het innoveren van het MKB heeft er in 2004 een kennisoverdrachtproject gelopen bij TNO in combinatie met Syntens over medische toepassingen van digitale ontwerp- en productietechnologie. De opzet was om door praktijkvoorbeelden de kennis bij TNO te vertalen naar toepassingen bij MKBbedrijven. Aan dit project hebben 6 bedrijven meegedaan die zich bezighouden met zowel orthopedische schoentechniek, als orthopedische instrumenten en ortheses. Voor wat betreft de orthopedische schoentechniek hebben Wittekamp & Broos, Buchrnhornen en Van Dalen Orthopedie deelgenomen.
Al pratende over de verschillende mogelijkheden met betrekking tot de droom van Rob kwam het idee om de leest te gebruiken als opspanning bij het frezen van de onderkant van het supplement. Zo kunnen de verschillende materiaallagen die onder de leest worden geperst toch vanaf de onderzijde worden bewerkt, zodat daar de afwikkeling in gefreesd kan worden. Hiermee blijft de functie van het supplement in een orthopedische schoen hetzelfde voor wat betreft de afwikkeling en de ondersteuning van de voet.
Afbeelding 2 De droom van Rob Verwaard van Wittekamp & Broos is om een orthopedische schoen te kunnen ontwikkelen en produceren op een volledig digitale werkwijze. Als case heeft Rob het supplement voor orthopedische schoenen in gedachten. Hij beschouwt dit als de missing link tussen de leest en de schacht. Onder het supplement wordt verstaan: het voetbed van de schoen dat gemaakt is van de materiaalcombinatie kurk, viltmateriaal en schuim, zie afbeelding 1. De basis is van kurk waarop bij de hiel viltmateriaal is aangebracht en bij de tenen schuimmateriaal (EVA).
Daarnaast kunnen de huidige supplementmaterialen met verschillende hardheden en thermische eigenschappen door elkaar worden gebruikt voor voor- en achtervoet, om voldoende comfort in dagelijks gebruik te kunnen bieden (afbeelding 2). Dit idee is getest in het kennisoverdrachtproject. Het was belangrijk om aan te tonen dat een leest waarop lagen verlijmd zijn, vast genoeg zit. Vast genoeg om niet losgeslagen te worden door de frees (afbeelding 3). Tevens was het een controle om te zien of dat
Op de markt zijn diverse CAD/CAM systemen aanwezig waarmee supplementen kunnen worden gemaakt. Het probleem bij al deze systemen is dat deze de bovenkant (en eventueel de zijkanten) van het supplement prima kunnen frezen, maar de onderkant is bij alle systemen vlak, vanwege de opspanning op de freesmachine. Vlakke supplementen hebben geen afwikkeling en dat is in de orthopedische schoentechniek nou net zo belangrijk!
Afbeelding 1
Vervolg op pagina 25
Afbeelding 3
oktober 2005
23
O RT H O P E D I S C H SCHOENTECHNICUS M/V OIM Orthopedie is een vooraanstaand bedrijf op het gebied van orthopedische dienstverlening met als kerngebieden orthopedische hulpmiddelen
Voor OIM Kooistra te Leeuwarden en OIM Groningen, zoeken wij, wegens uitbreiding van ons team een
O RT H O P E D I S C H S C H O E N T E C H N I C U S M / V 100% - 38 UUR FUNCTIE-OMSCHRIJVING In deze functie ligt de nadruk op paskamerwerkzaamheden. Deze werkzaamheden bestaan uit het adviseren en aanmeten van orthopedische schoenen en orthopedisch schoentechnische hulpmiddelen en het passen, zonodig corrigeren van orthopedische schoenen. Het maken van werkopdrachten en ondersteunen in de productie behoren ook tot het takenpakket.
(pro- en orthesen), voetzorg (orthopedische schoenvoorzieningen pedicure en podotherapie) en compressietherapie. OIM Orthopedie heeft vestigingen in Almere, Amsterdam, Arnhem, Assen, Beetsterzwaag, Dokkum, Ede, Emmen, Groningen, Haarlem, Haren, Hoogeveen, Leeuwarden, Veendam en Winschoten.
FUNCTIE-EISEN U bent gediplomeerd orthopedisch schoentechnicus of zit in de laatste fase van de opleiding en hebt ervaring in het paskamerwerk. U hebt goede sociale vaardigheden en uw inlevend vermogen is goed ontwikkeld. De bereidheid tot samenwerking heeft u hoog in het vaandel staan. U bent een teamspeler die gemakkelijk contacten legt en een hulpvaardige houding heeft. Uw mondelinge en schriftelijke uitdrukkingsvaardigheid is goed. Door uw gevoel voor voortgang en kwaliteit van processen straalt u professionaliteit uit. U bent zelfstandig ingesteld en in staat is prioriteiten te stellen. U hebt een stevige, pro-actieve persoonlijkheid die klant- en resultaatgericht is.
WIJ BIEDEN Wij bieden u een interessante functie in een organisatie die daadwerkelijk in beweging is. Het betreft een full time dienstverband voor onbepaalde tijd. De CAO Schoentechniek is van toepassing. Daarnaast kunt u rekenen op goede secundaire arbeidsvoorwaarden zoals een pensioenregeling, kinderopvang, spaarloonregeling en een fietsenplan.
I N F O R M AT I E E N S O L L I C I TAT I E Voor inlichtingen kunt u bellen met de heer E. Heuvink, Hoofd Orthopedische Schoenen, telefoon 050-599 59 28. Wanneer deze functie u aanspreekt, kunt u reageren door het sturen of mailen van een sollicitatiebrief met curriculum vitae naar OIM Holding, t.a.v. Marchien Westerhuis, HRM, Postbus 112, 9750 AC Haren of per e-mail:
[email protected] www.oim.nl
Acquisitie naar aanleiding van deze vacature wordt niet op prijs gesteld.
Vervolg van pagina 23
de eindkwaliteit van het frezen goed genoeg is, qua ruwheid en vorm (afbeelding 4). Aan het aan einde van het kennisoverdrachtproject zijn de volgende resultaten behaald: • Inzicht in hoe freestechniek ingezet kan worden voor het nabewerken van de onderkant van de supplementen. • De benodigde componenten voor het bouwen van een supplementenfreesmachine • Een nabewerkt supplement, gemaakt op een freesmachine bij TNO • Inzicht in de mogelijke opbrengst van een supplementfreesmachine voor ieder bedrijf
Ver volgtraject
De volgende stap is om de supplementfreesmachine daadwerkelijk te bouwen en het gehele proces door te lopen en te controleren. De eindcontrole zal worden gedaan door een aantal supplementen van de drie eerdergenoemde bedrijven met de supplementfreesmachine te maken. Hieruit zal blijken hoe de supplementfreesmachine in de praktijk voldoet en of de verwachting van hogere kwaliteit en tijd(kosten)reductie kan worden waargemaakt. Wanneer de gebouwde supplementfreesmachine voldoet aan de verwachtingen, is de laatste stap aan de bedrijven zelf om de supplementfreesmachine aan te schaffen en in hun bedrijf te implementeren.
Colofon De auteurs
Afbeelding 4 Dit resultaat is gepresenteerd tijdens een bijeenkomst van het kennisoverdrachtproject, waarbij direct werd besloten door Wittekamp & Broos, Buchrnhornen en Van Dalen om gezamenlijk een haalbaarheidsstudie te doen. TNO heeft hiervoor een projectvoorstel gedaan voor een haalbaarheidsstudie en Syntens heeft aangegeven dat financiële ondersteuning mogelijk is met de regeling “Nederland Digitaal”.
Haal baarheidsstudie
Roel van der Burg: Sinds 2000 werkzaam als projectleider bij TNO. Mijn taak is het om projecten op te zetten en te leiden met MKB-bedrijven. Het betreft daarbij projecten waarin bewezen technologie wordt gecombineerd met kennis en ervaring van TNO-experts. Doel is daarbij om te komen tot nieuwe of verbeterde bedrijfsprocessen. Vakgebieden waar ik regelmatig voor werk zijn orthopedie, kunst, gieterijen, instrumentenen apparatenbouw en overigen. Indien bedrijven na het lezen van dit artikel interesse hebben in dit project: ik ben als volgt te bereiken, tel: 040-2650614 of e-mail roel.
[email protected]
Aansluitend is het kennisoverdrachtproject voortgezet met het uitvoeren van een haalbaarheidsstudie voor “Custom Supplementen” in een gezamenlijke cluster bestaande uit Buchrnhornen, Wittekamp & Broos en Van Dalen. Het doel van de haalbaarheidsstudie is om de kosten van een complete supplementfreesmachine te bepalen. Hierbij is gekeken welke taster/scanner, freesmachine en software geschikt zijn om de supplementfreesmachine te bouwen. Tegelijkertijd is uitgezocht welk opspanprincipe zou kunnen voldoen voor de grote variatie in orthopedische leesten (hoog, laag, etc.). Het eindresultaat is een overzicht van de kosten voor een complete supplementfreesmachine die ieder bedrijf vergelijken kan met zijn verwachte baten. Het rendement is namelijk afhankelijk van de te maken aantallen op de supplementfreesmachine.
John Lavrijsen: In 1992 begonnen bij TNO Leder en schoenen met CAD/CAM en de laatste jaren als specialist op het gebied van Reverse Engineering (3D meten en 3D scannen). De vakgebieden waar ik regelmatig voor werk zijn gasturbines, tandtechniek, orthopedie, kunst en gieterijen. Bedrijven die naar aanleiding van dit project technisch inhoudelijke vragen hebben kunnen mij bereiken via tel. 040-2650 364 of via e-mail
[email protected]
oktober 2005
25
De orthopedische schoentechniek en de computer Jaap de Boer
In onze huidige maatschappij is de computer niet meer weg te denken. Zowel zakelijk als privé neemt de pc een prominente plaats in. Bijna alle pc’s zijn voorzien van een internet- aansluiting maar het internet zit vol gevaren. Op veel websites worden bezoekers misleid of worden veiligheidslekken in uw browser misbruikt om uw computer te voorzien van spyware. Gevaren
Zo goed als u uw huis beveiligt, ramen dicht wanneer u weggaat, deur op slot en misschien nog wel een alarm, zo slecht is het vaak gesteld met de beveiliging van een pc of netwerk. En digitale inbrekers slaan aar direct munt uit. Beveiligen is het devies. Allereerst moeten we onderkennen welke gevaren er zijn, om überhaupt een stukje beveiliging te kunnen implementeren. Er is een algemene beveiliging top 10, die in de wereld van computerbeveiliging wordt gebruikt om de risico’s aan te duiden. De top 10 staat niet in een speciale volgorde maar geeft aan welke bedreigingen we worden blootgesteld: 1. Authenticatie. Zodra meerdere personen rechten moeten hebben op hetzelfde systeem, moet men weten wie dit is en wat hij mag. 2. Zwakke wachtwoorden. Dit zijn wachtwoorden die vrij simpel te raden zijn, zoals de eigen voornaam, het userid(gebruike rsidentificatie) als wachtwoord. In het algemeen wordt een wachtwoord bestaande uit tekens, letters en cijfers als sterk wachtwoord beschouwd. 3. Netwerkprotocollen. Computers die met elkaar communiceren maken gebruiken van een eigen protocollen om die communicatie mogelijk te maken. Voorbeelden zijn TCP/IP, SNA, NETBIOS. Zwakte in netwerk protocollen leiden tot illegale toegang naar het File System(systeem bestanden) and Denial of Service Attacks. 4. Ongewenste programma’s. Gevaarlijke programma’s waarover je geen controle hebt. Als voorbeeld kan men hier remote access services noemen die draaien zonder dat men dit weet of programma’s die op afstand aan- of uitgezet kunnen worden. 5. Computer-toegang. Gebruikers (ook op je eigen PC) kunnen soms toegang krijgen tot gebieden waar ze niet bij mogen. Dit kan geregeld zijn doordat ze lid zijn van een groep of andere resource. 6. Toegang tot systeemgedeeltes. Het makkelijkste is het als iedereen rechten heeft tot alles, echter sluit je misbruik en ongelukjes niet uit. Met andere woorden, geef niet iedereen de maximale rechten 7. Toegang tot programma’s of bestanden. Geen of zwakke rechten op bestanden en directories. Op dit niveau wordt maar al te
26
or thopedische schoentechniek
vaak niets afgeschermd, omdat men verwacht dat het wel wordt geregeld door een andere functionaliteit. 8. Virus. Geen bescherming tot Malicious Code (Virus, Worms, Remote Control apps, etc.) of processen dat een vorm van remote control heeft ingebouwd zoals Back Orifice and NetBus. 9. Fixes. Geen update van bugfixes op beveiliging. Microsoft bijvoorbeeld vernieuwd regelmatig bugfixes op producten zoals Windows XP met bijvoorbeeld Servicepack 2. Het is altijd waardevol om dit bij te houden 10. Logmanagement. Geen logging of Log Management van activiteiten. Zowel bij installatie als bij gebruik, moet er ten alle tijde kunnen worden nagekeken wat er is gebeurd. Logging is dan essentieel, als is het maar om zaken uit te sluiten. De enige perfecte manier om een computer te beveiligen tegen invloeden van buitenaf is door de computer aan niets anders aan te sluiten, er geen kabels of snoeren op aan te sluiten, en de power knop uit te laten.
Algemeen advies
Maak regelmatig een goede backup van uw gegevens. Een aanvullende maatregel is het maken van een zogenaamde image, een soort blauwdruk van de hele harde schijf. Als u dit doet meteen nadat uw computer ‘vers’ met alle software is geïnstalleerd, heeft u altijd een back-up van het systeem in de beginsituatie (toen alles nog goed werkte) achter de hand. Mocht uw computer een keer in de soep draaien (of gestolen worden) dan kunt u met de image uw computer snel weer in orde te maken.
Stappenplan voor de bevei liging van uw computer
Virusscanner. De simpelste en meest doeltreffende manier om uw computer tegen virussen te beschermen is de installatie van een goede virusscanner. Let wel, elke virusscanner heeft updates nodig om adequaat te kunnen blijven optreden tegen de nieuwste virussen. Goede virusscanners met automatische update via internet kunt u kopen van gerenommeerde fabrikanten als Kaspersky, Symantec (Norton) en McAfee. Er zijn ook gratis goede virusscanners beschikbaar; een hiervan is Hitman Pro 2(www. hitman.nl).
Firewall. Een firewall is een programma dat voortdurend al het in -en uitgaande verkeer controleert. De firewall staat er als een soort muur tussen en beschermt zo tegen pogingen van hackers om de pc binnen te dringen, bijvoorbeeld als deze toegankelijk is gemaakt door een trojan. Ook geeft de firewall een waarschuwing wanneer een programma vanuit de pc contact zoekt met het internet. Veel (betaalde) antivirussoftware wordt samen met een goede firewall geleverd. Er zijn echter ook gratis firewalls; bijv. Free ZoneAlarm www.zonealarm.com.
waarmee u Uw computer met verschillende gerenommeerde anti-spyware programma’s achtereen kunt testen. Hitman Pro alles voor u. Het start deze programma’s automatisch, haalt de updates op en doet er vervolgens een computerscan mee. Het programma maakt daarbij gebruik van gevestigde gratis software als Ad-Aware, SpySweeper, SpywareBlaster, Spyware Block List, Spybot Search&Destroy en Immunize. Juist de combinatie van al deze anti-spyware programma’s maakt Hitman Pro zo uniek: wat het ene programma laat zitten, haalt het andere programma wel weg. Hitman Pro is alleen geschikt voor Windows 2000 en Windows XP! www. hitmanpro.nl - versie 2.1.5. Spamfilter. Veel mensen hebben last van ongewenste e-mail (spam). Er is speciale software die dit soort berichten uit uw inbox filtert: een spamfilter. Vaak moet u deze software na het installeren een tijdje ‘aan de hand’ meenemen: u moet aangeven welke e-mail spam is en welke e-mail juist niet, zodat het spamfilter daarvan leert. Gaandeweg zal het spamfilter steeds beter in staat zijn om ongewenste e-mail te filteren. Gratis spamfilters; www. Spamihilator.com.
Windows update. Wekelijks worden lekken vastgesteld in Windows of onderdelen daarvan. Voor de meeste stelt Microsoft snel reparaties beschikbaar (patches). Maar een pc is pas beschermd als deze reparaties zijn gedownload en geïnstalleerd. Dat kan automatisch, maar dan moet de eigenaar dat wel instellen. De tijd die verstrijkt tussen het vrijgeven van een patch en de ontwikkeling door kwaad willenden van een virus dat gebruikmaakt van de gevonden programmafout, wordt steeds korter. Zorg dus dat Windows automatisch checkt op updates, deze download en installeert. Alleen zo is uw computer maximaal beveiligd! windowsupdate.microsoft.com. Office updates Ook voor Microsoft Office, waarvan Word en Excel deel uitmaken, komen regelmatig patches vrij. Het updaten van uw Office-programma’s moet handmatig gebeuren. Doe dit regelmatig! officeupdate.microsoft.com. Pop-up killer. Tijdens het internetten willen zich nog wel eens automatisch nieuwe vensters openen, zogenaamde pop-ups. Deze pop-ups zijn vaak vervelend en bovendien niet zonder gevaar. Sommige pop-ups denkt u weg te klikken, maar op dat moment installeert zich juist een virus bijvoorbeeld. Installeer daarom altijd een pop-up killer. In Service Pack 2 van Windows XP zit een uitstekende pop-up killer ingebouwd. Deze werkt alleen in de internetbrowser Explorer. Gebruikt u geen Windows XP of gebruikt u een andere browser installeer dan één van de volgende gratis pop-up killers; toolbar.google.com. Spyware. Check uw computer elke week op de aanwezigheid van spyware. Dat kan met uitstekende gratis software Hitman Pro. Dit gratis programma is de alles-in-één-oplossing tegen spyware. Het programma is een zeer eenvoudige bedieningsconsole
Trojanscanner. Een trojan is geen virus. Zelfs de beste virusscanner scant primair op virussen en is minder goed in staat om trojans te herkennen. Een virusscanner zal een trojan dus niet altijd herkennen en verwijderen. Hoewel een virusscanner het risico op trojans zeker verkleint, zou u uw virusscanner aan kunnen vullen met een trojanscanner. Net als uw virusscanner heeft een trojanscanner updates nodig om de meest actuele trojans te kunnen herkennen. Op internet zijn verschillende trojanscanners te vinden. Andere internetbrowser. Begin in ieder geval met een andere browser dan Internet Explorer. Deze meest gebruikte browser is immers domweg de meest onveilige browser. Het onvervreemdbaar onderdeel van Windows wordt voortdurend geplaagd door veiligheidsproblemen. Goede (gratis) alternatieven zijn de onderstaande. Mozilla Firefox; Deze browser is volop in opkomst. Daardoor dreigt de browser wel steeds aantrekkelijker te worden voor aanvallen door virusschrijvers en hackers. Mozilla is daarentegen sneller met het dichten van lekken in zijn browser Firefox dan Microsoft in zijn Internet Explorer. Het kostte Microsoft in 2004 gemiddeld 43 dagen om een lek te dichten, terwijl Mozilla daar 26 dagen voor nodig had (bron: Symantec, maart 2005). www.mozilla.org/products/ firefox. Opera. Minder bekend, maar ook steeds vaker gebruikt. www. opera.com.
Conclusie
In uw strijd tegen computergevaren is een aantal eenvoudige maatregelen te nemen. Er is veel goede software gratis verkrijgbaar. Verder kunt u met terughoudend internetgedrag een hoop ellende voorkomen. Naast het nemen van de technische maatregelen en het installeren van beschermende software kunt u bij al uw internetactiviteiten de bovenstaande tips in acht proberen te nemen. Het zal de veiligheid van uw computer zeker ten goede komen!
oktober 2005
27
PENDERS
Orthopedische Schoentechniek B.V.
Podotherapie
DE NUMMER 1 IN VOETZORG
DE NUMMER 1 IN VOETZORG WIL ZICH VERSTERKEN!
Penders Orthopedische Schoentechniek is een vooraanstaande onderneming op het gebied van voetzorg in Nederland. De disciplines orthopedische schoentechniek en podotherapie werken onder één dak samen bij het oplossen van voetproblemen. In 8 vestigingen zijn in totaal 75 mensen werkzaam. Buiten het bedrijf bij toeleveranciers werken daarnaast nog eens 30 mensen aan de vervaardiging van onze orthopedische schoenen. Wij houden spreekuren in meer dan 15 ziekenhuizen en revalidatiecentra. Speerpunten in ons beleid zijn de multi-disciplinaire aanpak van voetproblemen en verbreding van het produkten- en dienstenpakket, onder andere door uitbreiding van de activiteiten op het gebied van geselecteerde comfortschoenen. Klantgerichtheid, deskundigheid en professionaliteit zijn de kernbegrippen in onze filosofie en werkwijze. Wij zijn op zoek naar geïnteresseerde en gemotiveerde kandidaten voor de functie van:
(Assistent-)Orthopedisch schoentechnicus Wij hebben volop mogelijkheden voor gediplomeerde orthopedische schoentechnici, die een duidelijke stap vooruit willen maken in hun loopbaan. Wij bieden een professionele werkomgeving en de mogelijkheid om zelfstandig spreekuren te draaien in onze eigen vestigingen en ziekenhuis-spreekuren. Je voelt je aangetrokken tot het werken in een professionele setting met veel overleg-spreekuren met revalidatieartsen en orthopedisch chirurgen. De samenwerking met podotherapeuten zie je als een welkome nieuwe dimensie in je werk. Mogelijkheden in Delft, Den Haag, Gouda, Rotterdam en Heythuysen. Uiteraard zijn ook reacties welkom van geïnteresseerden die niet volledig aan bovenstaande profielen voldoen.
Je toekomst bij ons Wij zijn een jong bedrijf en kenmerken ons door ons veelzijdig karakter, de korte communicatielijnen en de professionele uitstraling. Wij willen een multidisciplinair bedrijf zijn dat zich in de volle breedte richt op voetproblemen. Voor wat betreft de arbeidsvoorwaarden streven wij te allen tijde naar op het individu gericht maatwerk, dat concurrerend genoemd mag worden.
Interesse? Neem contact op met Ivo Franssen, verantwoordelijk voor personeel & organisatie, of schrijf een brief met C.V. naar: Penders Orthopedische Schoentechniek B.V., t.a.v. Ivo Franssen, Postbus 3116, 6093 ZJ Heythuysen. Sollicitaties zullen vanzelfsprekend discreet worden behandeld.
Voor meer informatie over ons bedrijf kun je terecht op: www.penders-ost.nl E-mailen kan ook:
[email protected] hoofdvestiging te Heythuysen Oude Trambaan 25, 6093 CD Heythuysen Postbus 3116, 6093 ZJ Heythuysen Telefoon: 0475 - 493900, Telefax: 0475 - 494166
ISO 9001
Heythuysen
Roermond
Accredited by the Dutch Council for Certification
Tegelen
Rotterdam
Delft
Gouda
Den Haag
Tiel
Evenementen 14 – 16 oktober 2005
Jaarcongres van de Oostenrijkse Vereniging van Orthopedische Schoentechniek Plaats: Schladming, Oostenrijk Meer informatie: Tel.: 0043 1 3300416; fax: 0043 1 3300416; www.zv-ortho.at
28 oktober 2005
Nederlandse Diabetes Dagen (NDD) Plaats: Jaarbeurs, Utrecht Thema: Verandering en Vernieuwing Meer informatie: www.nederlandsediabetesdagen.nl; e-mail:
[email protected]
5 november 2005
3 en 4 november 2006
IVO-2006 Congress Plaats: Messe Basel Meer informatie: secretariaat IVO-2006 Congress, Bankstrasse 12, CH-8400 Winterthur E-mail: info@ivo-2006CH Website: www.ivo-2006.ch. Tel.: 0041 52 212 89 67
29 juli – 3 augustus 2007
12th World Congress of the International Society for Prosthetics and Orthotics: Moving beyond Disability. Plaats: Vancouver, Canada Meer informatie: ISPO 2007 Congress Secretariat; tel.: …. 604 6815226; fax: … 604 6812503; e-mail: ispo2007@venuewest. com; website: www.ispo.ca/congress.
Algemene Ledenvergadering NVOS Plaats: Koetshuis van Kasteel Amerongen Meer informatie: secretariaat NVOS; tel.: 010 205 24 36; e-mail:
[email protected] ; website: www.nvos.nl
12 november 2005
Inleiding in de Voetreflexietherapie Plaats: Wiehl, Duitsland Meer informatie: Feet Control GmbH; tel.: 0049 2261 9746011; e-mail:
[email protected]
21 november 2005
Jaarcongres Podologie Plaats: Educatorium Universiteit van Utrecht Thema: Holvoet ofwel Klachten en behandeling van de Pes Cavus problematiek Meer informatie: Stichting LOOP, tel.: 0522 241474 of
[email protected] of website: www.jaarcongrespodologie.nl.
10 -13 mei 2006
Orthopaedie und Reha-Technik: International Trade Show and World Congress for Prosthetics, Orthotics and Rehabilitation Technology. Plaats: Leipzig Meer informatie: Leipzig Trade Fair. Tel.: 0049 3416788265; e-mail:
[email protected]; www.ort2006.de
TE KOO P Patenten van Inlays met opberg vak van de landen Nederland, België, Duitsland en Frankrijk.
Misset vakbladen netjes ingebonden per jaar van 1933 t/m 1968
Gedenkboek van schoen en leder door W. Donkers van 1900 tot 1925
M. Jansen Verhoeven Bredabaan 162 - 2990 Wuustwezel, België Tel. 0032 3 669 92 39
oktober 2005
29
Uit de literatuur P.J.A. ten Hengel
Wel ke voor voetoperatie en wanneer?
Indien een patiënt pijnklachten in de voorvoet heeft zijn er verschillende manieren om deze klachten te behandelen. De orthopedisch schoentechnicus zal altijd trachten deze klachten met schoenen of schoenaanpassingen op te lossen. Daarnaast bestaan er operatieve mogelijkheden. Over dit onderwerp schrijft H. Stinus een aardig artikel in het tijdschrift Orthopädieshuhtechnik.. Hij begint met een aantal zinvolle opmerkingen over de indicatiestelling. Hij geeft (terecht) aan dat er niet moet worden geopereerd als er geen pijn is (no pain no surgery) Voorts vindt hij dat er in eerste instantie conservatieve (o.a. schoentechnische) maatregelen genomen moeten worden. Voor de operatie dient altijd eerst een goed klinisch onderzoek van de voet plaats te vinden. Daarbij is een beoordeling van het gangbeeld essentieel. Daarnaast dient er beeldvormende diagnostiek te worden gedaan . Uiteraard röntgenonderzoek maar ook zo nodig CT-, MRI onderzoek en/of een scintigrafie en/of pedografie. Vervolgens beschrijft hij de diverse ingrepen met de indicatiestellingen zoals deze in zijn kliniek gehanteerd worden; laterale release (van de adductor hallucis), Chevron osteotomie, Scarf osteotomie, basisosteotomie, resectiearthroplastiek etc.. Ook wordt aandacht besteed aan de operatieve mogelijkheden bij hallux rigidus, metatarsalgiën en deformiteiten van de tenen. Tenslotte wordt keurig de nabehandeling beschreven. Een lezenswaardig artikel : op deze manier kan de orthopedisch schoentechnicus een blik in de keuken van de orthopeed werpen. H. Stinus: Orthopädische Vorfußoperationen – eine Systematisierung.: Orthopädieshuhtechnik 2005 :6 pag 20-24.
Operatieresultaat voorspel len
Indien schoentechnische maatregelen onvoldoende resultaat geven kan bij een aantal voetklachten getracht worden deze met een operatie te behandelen. Het zou dan plezierig zijn om goed te kunnen voorspellen wat het resultaat van de operatie zal zijn , en een advies te kunnen krijgen welke keuze te maken als er verschillende oplossingen zijn. C Wyss heeft in zijn bewegingslaboratorium daar een onderzoek naar gedaan. Hij heeft een prachtig instrumentarium beschikbaar : een krachtplatform , een EMED drukmetingssysteem een systeem voor 3 D analyse (Vicon met 5 camera’s en maximaal 15 sensoren) en een mogelijkheid voor EMG registratie. In zijn onderzoek legt hij het gangbeeld (inclusief drukken op diverse plaatsen) nauwkeurig vast.De gegevens hiervan worden in een computermodel (Jacob 2001) ingevoerd. Vervolgens wordt een simulatie van een aantal ingrepen gedaan, waarna een advies voor een operatie bij die patiënt kan worden gegeven. Aan de hand van twee voorbeelden van patiënten met teveel druk op MTP 2 beschrijft hij hoe dat werkt.. Bij een patiënt zou een Weil osteotomie een goed resultaat geen : bij de andere patiënt zou dit geen vermindering van de druk geven(maar een andere ingreep wel) Het artikel is een beschrijving van een computersimulatie aan de hand van metingen bij patiënten. Ik ben heel benieuwd of de metingen na de operatie hetzelfde beeld geven zoals dat is voorspeld (helaas wordt dat in het artikel niet beschreven).
30
or thopedische schoentechniek
Daarnaast doet hij een onderzoek naar bewegingen van de voet in de schoen. Daarvoor stanst hij op een aantal plekken een stuk uit de schoen ; via dat gat worden de markers van het Vicon systeem op de voet aangebracht en worden de bewegingen van de voet gemeten. Hiermee onderzocht hij de invloed van verschillende zoolconstructies op de bewegingen in het bovenste spronggewricht. Op de foto is en schoen met een hoge schacht te zien. Het wordt niet duidelijk waarom er bij deze vraagstelling niet gekozen is voor een lage schoen. C Wyss: Operationssimulation durch biomechanische Fußuntersuchung Orthopädie Shuhtechnik 2005 :6 pag 11-15.
Beenlengteverschi l: hoeveel cor rigeren?
Voor iedere orthopedisch schoentechnicus is het kijken naar een eventueel beenlengteverschil een min of meer routinematige handeling. Meestal is het plan een eventueel lengteverschil te corrigeren.Bij het meten van de beenlengte en het corrigeren ven het verschil kunnen echter vele factoren een rol spelen. Hierover schreef Lang een artikel. Hij beschrijft diverse manieren om het beenlengteverschil duidelijk te maken. Hierbij spelen statische factoren een rol, maar ook de dynamiek (gangbeeld) en subjectieve factoren spelen een rol. Een trucje dat hij leert is het de patiënt te vragen op zijn tenen te gaan staan. Hij geeft aan dat de patiënt dan zelf het lengteverschil corrigeert door op een zijde hoger op de tenen te gaan staan. Naar de ervaringen van de schrijver van het artikel corrigeert hij (rekening houdend met de diverse factoren) meestal tussen de 70 en 80 % van het gemeten verschil. D. Lang : Beinlängedifferenzen nach subjectivem Wohlbefinden ausgleichen : Orthopädie Shuhtechnik 2006 (6) pag 27 , 28.
Een nieuwe behandelvor m voor een hielspoor.
Een hielspoor is een voor de patiënt vervelende aandoening. In de loop der tijd zijn voor deze aandoening een aantal behandelmethodieken ontwikkeld : injecties met corticosteroïden (bijwerkingen !), chirurgische ingrepen en behandelingen met een voetbed zoals de orthopedisch schoentechnicus dat ook doet. Patiënten met deze aandoening komen ook bij de podotherapeut. Deze zal in het algemeen deze aandoening ook met een voetbed behandelen. Helaas echter reageren een tamelijk groot deel van de patiënten onvoldoende op deze behandeling. Mw. A. Braas (podotherapeute) heeft een aantal patiënten behandeld met shock wave behandeling. Deze behandelmethode is oorspronkelijk ontwikkeld voor patiënten met nierstenen. Daarbij wordt van een niersteen gruis gemaakt.. Behalve bij nierstenen wordt deze behandelvorm ook gebruikt bij schouderklachten ( met een kalkneerslag in een van de pezen.) In een artikel beschrijft ze helder wat een hielspoor is , en hoe deze aandoening te behandelen is met shock wave behandeling. Zij meldt goede resultaten. Ondanks dat blijft ze deze aandoening in eerste instantie met een voetbed behandelen. Pas als dit onvoldoende resultaat oplevert wordt behandeld met shock wave behandeling. A. Baas : Hielspoorklacht verdwijnt met nieuwe therapie : shockwave : Podopost aug. 2005 pag 7-10.
� � � �� � � � � �� �� � � � � � � � �� � � � � � � � � � � �
����������������������
�������� ��������� �� � � � � ����������������������������������������������������������������������������������� ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ����� ����� �� ��������� ��� �������������� ����������� ��������� ������� ����� ������������ ������ ��� ��������� �������� ��� ��������� �����������������������������
����������������������������������� �������������������� ���
� ���
�����������������������������������������
������������
�������� �� ��� ����� ��������� ��� ��� ��������� ��� ���������
�����������������������������������������
��� �������� �������� �������������� ��� ��������� ����� ������
�������� �� ��� �������������� �������� ���� ���� ��������
���������������������������������������������������������
������ ���� �������� ��� �������������� ���������������
���� ���������� ������������ ��� �������� ������������ ����
������� ����������� ��� ��������������� ����� ���� ����� ����
�������������������������������������������������������������
����������� ��� ������ ���� ��� ���������� ��� ��������� ����
�������������������������������������������������������������
��������������������������������������������������������
����������������������������������������������������
���������������
���� ������� �� ���� ������������� ����� ��� ���� ���������� ��� ������������ ������������� ������������ ��� ������������ ���� ��������������� ��������� ��� ����������� � ��������� �� ����� ��� ��������� ���� ���� �������� ���� ������ ������������ ������� ��������� ����� �������� ���� ��������������������������������������������������
� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � �� � � �� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � �� � � � � � � � � � � �� � � � � �� � �
�����������������������������������������