IN DIT NUMMER Getuigenis van Brenda Froyen. Wetgeving over gedwongen opname. Lotgenoten aan het woord over hun ervaringen met opnames

# 4 JG. 20 ° DECEMBER 2014 - JANUARI – FEBRUARI 2015 ° W W W.UPSENDOW NS.BE

IN DIT NUMMER Getuigenis van Brenda Froyen Wetgeving over gedwongen opname Lotgenoten aan het woord over hun ervaringen met opnames Boekbesprekingen: “Brieven voor Justine” en “Kortsluiting in mijn hoofd’ Verslag Ups & Downs forum 11 oktober 2014 te Leuven Wat gebeurt er waar: raadpleeg de programma’s van onze Ups & Downs regionale zelfzorggroepen

Vereniging voor personen met de manisch-depressieve stoornis of chronische depressie en omgeving.

WIE IS WIE Ups & Downs Vereniging voor personen met de manisch-depressieve stoornis en chronische depressie en betrokkenen. Maatschappelijke zetel: Tenderstraat 14, 9000 Gent Secretariaat: Ups & Downs vzw p/a Tenderstraat 14, 9000 Gent Telefonisch contact: –– Rechtstreeks bij de regionale contactpersonen: je vindt de programma’s en de contactgegevens van de regionale zelfzorggroepen achteraan in dit tijdschrift. –– Via Teleonthaal contactnummer 106 kan je ook doorverwezen worden naar de dichtstbijzijnde contactpersoon van Ups & Downs in jouw regio. E-mail: [email protected] Website: www.upsendowns.be Ups & Downs Discussieforum: http://groups. google.be/group/manisch-depressief Nuttige websites: www.psychiatrie.be / www.zelfhulp.be www.hulporganisaties.be / www.vvgg.be www.similes.org Werkten mee aan dit nummer: Rebecca Müller, Ellen De Cuyper, Monique, Viviane, Els Persijn, Dirk Gyselink en Wendy Lips, Geert Maddens, Laura Stolp (VMDB). Dank ook aan Ton Stassen, eindredacteur PLUSminus, tijdschrift van de VMDB (Vereniging voor Manisch-Depressieven en Betrokkenen, Nederland) voor gebruik van artikelen. Eindredactie: Rebecca Müller, Wilfried Danschotter Vormgeving: Annemie Lemahieu,0471/980442 Verantwoordelijk uitgever: Ups & Downs vzw Lid worden: De jaarlijkse lidmaatschapsbijdrage is € 12 Te betalen door overschrijving op rekeningnummer: 428-0115961-79. Voor een Europese overschrijving: IBAN: BE58 4280 1159 6179 / BIC: KREDBEBB Op naam van: Ups & Downs vzw , p/a Tenderstraat 14, 9000 Gent De betaling van deze lidmaatschaps­bijdrage levert volgende voordelen op: –– je wordt lid van onze vereniging (meteen ook je gezin: partner en kinderen). –– je ontvangt driemaandelijks, naast ons eigen tijdschrift Ups & Downs, ook Psyche, het tijdschrift van de Vlaamse Vereniging Geestelijke Gezondheid (VVGG). –– je geniet van kortingen bij congressen, bijeenkomsten of groepsoverstijgende infoavonden met sprekers. Omwille van praktische redenen ontvang je het tijdschrift bij de eerstvolgende uitgave (je ontvangt dus zeker 4 exemplaren op jaarbasis). Je kunt ook erelid worden door over­schrijving van 25 € op hetzelfde rekeningnummer (helaas kunnen wij hiervoor geen officiële fiscale attesten afleveren).

EIGEN PUBLICATIES

VOORWOORD

Al de onderstaande brochures kunnen door patiënten en familieleden gratis verkregen worden mits betaling van portkosten. Aan professionele organisaties (Centra GGZ, ziekenhuizen, enz.) vragen wij 2 euro voor al onze brochures om een herdruk te kunnen bekostigen.

Beste lezers,

Bestellen kan via [email protected]. Je kan deze brochures ook opvragen bij de regionale contactpersonen van de plaatselijke zelfzorggroepen van Ups & Downs. Wanneer je per e-mail brochures bestelt, geef dan duidelijk je naam en adres door. Je krijgt dan de brochures toegestuurd samen met een brief waarop de portkosten van je bestelling zullen worden aangerekend. In die brief vind je ook het rekeningnummer waarop je dat bedrag kan overschrijven. Wilt u als professional of voor een school een groot aantal brochures bestellen op eenzelfde adres, stuur dan een gedetailleerde aanvraag naar [email protected]. We sturen jou dan een aangepaste offerte.

UPS & DOWNS ZELFZORGGIDS VOOR PATIËNTEN EN FAMILIELEDEN Dit handig boekje tracht de essentiële informatie over de manisch depressieve stoornis en chronische depressie te bundelen. Ups & Downs wil hiermee patiënten en familieleden ondersteunen bij het verwerkingsproces en het herstel. Een geïnformeerde patiënt kan zijn herstel immers beter opvolgen en een meer actieve rol spelen. Het bijwerken en actualiseren van dit boekje gebeurde met de steun van de Koning Boudewijnstichting en in samenwerking met een groep onafhankelijke psychiaters. Deze publicatie kan ook in pdf gedownload worden op de website www.upsendowns.be.

“BIPOLAIRE STOORNIS, PRAAT EROVER” Dit is een nieuwe brochure over de bipolaire stoornis of manischdepressieve stoornis, samengesteld door dokter Daniel Souery van het Erasmusziekenhuis en dokter Sabine Wyckaert van de KU Leuven. Deze publicatie werd gesponsord door het farmaceutisch bedrijf Eli Lilly en vormt een goede weergave van de bipolaire stoornis in al haar facetten voor zowel professionelen, patiënten en hun omgeving, studenten aan universiteiten en hogescholen.

Dit nummer van Ups & Downs is gewijd aan opnames en we hebben aan lotgenoten gevraagd om hun ervaringen met ons te delen. Een opname kan positief of negatief zijn, maar is altijd ingrijpend. Wanneer ik terugdenk aan mijn eigen opnames, dan kan ik dat doen met een overwegend positief gevoel. Mijn opnames in een Psychiatrisch Ziekenhuis beschouw ik als rustpunten die absoluut hebben bijgedragen tot mijn herstel. Ik heb het gevoel dat ik er telkens toch geholpen werd. Wellicht heb ik het geluk gehad om een aantal goede hulpverleners te ontmoeten met wie het klikte. Ik heb tijdens mijn verblijf in opname veel geleerd over mezelf en over de aandoening waar ik me te kampen had. Ik heb er heel veel interessante lotgenoten ontmoet, die me gesteund hebben en met wie ik bevriend ben gebleven ook jaren na de opnames. Voor mij was het ziekenhuis waar ik verbleef een soort eiland, waar ik als drenkeling, die kopje onder is gegaan in de woeste zee van het leven even op adem kon komen om daarna, gesterkt, opnieuw in het water te springen en verder te zwemmen op eigen krachten. Uiteraard is elke ervaring in opname heel persoonlijk en het is echt een drama als het fout loopt. Hier heeft de sector van de Geestelijke Gezondheidszorg waarlijk een grote verantwoordelijkheid. Als mensen opgenomen worden is het de bedoeling dat hen zo goed mogelijk hulp wordt geboden met respect en in dialoog met de personen zelf en hun omgeving. Het probleem in België is dat er geen algemeen aanvaarde behandelingsrichtlijnen bestaan voor de bipolaire stoornis en andere ziektebeelden, zoals dat in Nederland het geval is. In ons land is het nog te veel een zaak van geluk te hebben om in een goed ziekenhuis terecht te komen, waar men een moderne visie heeft en open beleid voert. Mochten er dergelijke richtlijnen bestaan, dan zouden we als patiënten weten waar we recht op hebben en wat we van onze behandelaars en van de opname zouden mogen verwachten. Hopelijk dragen de pakkende getuigenissen van lotgenoten in dit nummer bij tot een bewustwording dat er nog veel werk aan de winkel is om ervoor te zorgen dat opnames zodanig verlopen dat iedereen er met een positief gevoel op kan terugkijken. Rebecca Voorzitter Ups & Downs

NIEUW !

De Ups & Downs patiëntenbundel telt 84 bladzijden en bundelt levensverhalen van patiënten, alsook gedichten en 18 prachtige kunstwerken van Marie-José De Schoolmeester, die zelf ook te kampen heeft met de manisch depressieve stoornis. De bundel is in kleurendruk waardoor de kunstwerken helemaal tot hun recht komen.

“TIPS VOOR ADVOCATEN BIJ GEDWONGEN OPNAME” In het kader van een project rond gedwongen opname in samenwerking met de Orde van de Vlaamse Balies (OVB) heeft Ups & Downs deze brochure uitgewerkt. De bedoeling is om langs deze weg aan advocaten die bij gedwongen opnames optreden, de juiste informatie te bezorgen over de bipolaire stoornis en andere psychische stoornissen. In deze brochure wordt ook het juridisch kader van de procedure van gedwongen opname uitgelegd.

OPROEP ‘Leren leven met ups en downs, ook een uitdaging voor de omgeving!?’

LEVEN MET UPS & DOWNS Personen die te kampen hebben met de bipolaire stoornis of chronische depressie en hun omgeving aan het woord

“UPS EN DOWNS”

3

In deze publicatie geven verschillende patiënten en personen uit de dichte omgeving hun diepste zielenroerselen bloot. Het zijn stuk voor stuk mooie, eerlijke en ontroerende verhalen en pakkende gedichten, geïllustreerd door unieke kunstwerken van de hand van lotgenoten. We hebben een selectie gemaakt uit de kunstwerken van de collectie van de vzw PsycArt, die o.a. praktische ondersteuning biedt aan kunstenaars die te kampen hebben met psychische ziektebeelden door tentoonstellingen voor hen te organiseren. Verder hebben we ook een aantal typerende werken geselecteerd van de Gentse kunstenares, Santina Chirulli. Op het Ups & Downs Forum van 2013 hebben we haar schilderij ‘Ricordi – Chicago Skyline’ als Ups & Downs prijs overhandigd aan Minister Guy Vanhengel. Deze brochure is helemaal in kleur waardoor de kunstwerken helemaal tot hun recht komen.

Hoe ervaren de partners, familie en directe omgeving het samenleven met iemand met een bipolaire aandoening of een chronische depressie? We wensen een themanummer te wijden aan de ervaring van de omgeving van personen met een bipolaire aandoening of met een chronische depressie. Voor partners, kinderen en de hele omgeving is het niet gemakkelijk om samen te leven met iemand die te kampen heeft met deze aandoeningen. We zijn op zoek naar pakkende, levensechte en hoopvolle getuigenissen waarin tips worden aangereikt die kunnen helpen om zo goed mogelijk samen te leven met elkaar en met de ‘ups en downs’.

Personen die zelf met de bipolaire stoornis of depressie te maken hebben, zijn uitgenodigd om hun ervaringen te delen. Welke uitdagingen stellen zich en welke moeilijkheden ondervinden ze ? Deel positieve voorbeelden en tips!



Stuur ons uw ervaringen en verhalen voor publicatie. Publicatie kan ook onder een pseudoniem.

Uw inzendingen zijn welkom bij de redactie. Via e-mail op te sturen naar: Wilfried Danschotter op het mailadres: w.dans@ scarlet.be of naar Rebecca Müller op het mailadres: rebecca. [email protected] of per post naar: Ups & Downs vzw, p/a Tenderstraat 14, 9000 Gent.

4

HOOFDMOOT



door Brenda Froyen

door Brenda Froyen

TWEEDE PSYCHOSE Amper twee maanden na de eerste psychotische opstoot herviel ik. Ook nu meldde ik me vrijwillig aan bij een psychiatrisch ziekenhuis. Hoewel ik rustig was, werd ik meteen naar de isoleercel geleid. Toen de deur achter me gesloten werd en ik opnieuw alleen gelaten werd met mijn wanen, kwam het besef dat ik opnieuw weggetrokken werd uit mijn gezin. Ik begon te roepen, te bonken op de deuren dat ik naar huis wilde, dat ik bij mijn kinderen wilde zijn. Mijn roep werd beantwoord door zes verpleegkundigen die de isoleercel binnenstormden en me hardhandig vastbonden op het bed. Ze wilden me een antipsychoticum inspuiten. Ik eiste om eerst de bijsluiter te mogen lezen. Die kreeg ik. Ik besloot dat ik het medicijn niet wilde.

GEDWONGEN OPNAME: ERVARINGEN EN KNELPUNTEN ELKE DAG WORDEN 15 MENSEN GEDWONGEN OPGENOMEN IN VLAANDEREN. 15 MENSEN DIE TEGEN HUN WIL WORDEN OPGESLOTEN EN EEN BEHANDELING KRIJGEN OPGEDRONGEN. TWEE JAAR GELEDEN WAS IK ÉÉN VAN DIE MENSEN. TOT TWEE KEER TOE ZELFS. HIERONDER BESCHRIJF IK EERST KORT WAT ME OVERKOMEN IS, OM VERVOLGENS EEN AANTAL PIJNPUNTEN VAN DE GEDWONGEN OPNAME AAN DE KAAK TE STELLEN. door Brenda Froyen

MIJN VERHAAL IN EEN NOTENDOP In 2012 kreeg ik na de geboorte van mijn derde zoontje een post-partum psychose. De eerste keer werd ik vrijwillig opgenomen. De behandeling die ik kreeg, beperkte zich tot het opsluiten en vastbinden in de isoleercel en het bruusk afbreken van mijn borstvoeding door het inspuiten van zware medicatie. Daardoor was de vertrouwensband met de hulpverleners al zwaar geschonden. Na een week in de psychiatrie hield ik het voor bekeken en na een maand bouwde ik ook zelf mijn medicatie af. Ik wilde mijn kind terug geven waar het recht op had: borstvoeding.

Er werd een gerechtsarts bij geroepen die gedurende een kwartiertje een gesprek met me voerde. Op basis van die 15 minuten werd een beschermende maatregel opgestart. Mijn man werd voor een voldongen feit gesteld. Of hij stemde ermee in dat het medicijn tegen mijn wil werd ingespoten, of hij mocht me komen halen. ‘Maar het komt niet op haar strafblad hoor,’ stelden ze hem gerust. Twaalf dagen bleef ik in observatie, vervolgens moest ik voor de vrederechter verschijnen, bijgestaan door een pro deo-advocaat die me op het laatste moment werd toegewezen. De psychiater achtte me bekwaam om naar huis te gaan. De vrederechter volgde zijn advies. Ik verliet de psychiatrie zonder enige nazorg, zonder enige opvolging.

DERDE PSYCHOSE De overschakeling van het ene antipsychoticum naar het andere zorgde ervoor dat ik in minder dan een week herviel. Ik kwam op een spoedafdeling terecht. De politie, die ik zelf had gebeld omdat ik meende dat er inbrekers waren, stelde me voor een voldongen feit. Of ik liet me vrijwillig opnemen of ze zouden een gerechtsarts laten komen. Ik wilde niet terug naar de psychiatrie. Ik kende hun behandeling, hun isoleercellen. Ik weigerde. Een gerechtsarts kwam en oordeelde opnieuw

HOOFDMOOT

op basis van een gesprek van 15 minuten en vooral op basis van mijn voorgeschiedenis. Het gesprek zelf verliep immers, zoals mijn man het zei, rustig en ‘normaal’. Doordat ik ‘gekend’ was in de wereld van de psychiatrie werd echter opnieuw overgegaan tot collocatie, en dat terwijl mijn man alles deed om dat te verhinderen. Hij pleitte dat een gedwongen opname zeer nefaste gevolgen zou hebben voor ons gezin, dat de kinderen hun moeder nodig hadden. De gerechtsarts was niet te vermurwen. Op 200 kilometer van huis werd ik opgenomen in een door de gerechtsarts opgelegde instelling. Na enkele dagen moest ik voor de vrederechter verschijnen. De jonge pro deo-advocaat had ik vooraf niet kunnen spreken. Mijn man en ik pleitten dat ik me nu wel vrijwillig zou laten opnemen, dichter bij huis. Ik gaf schoorvoetend toe dat ik hulp nodig had, en dat ik er ook voor wilde behandeld worden, maar graag op mijn manier, met een psychoanalytische aanpak. De psychiater argumenteerde daartegen, verdere observatie was nodig. Hij noemde me ‘een gevaar voor mezelf en voor derden’. De vrederechter volgde hem. 40 dagen collocatie in een door hen opgelegde instelling was het vonnis. Met de context van ons gezin, met mijn man werd geen rekening gehouden.

DE KNELPUNTEN VAN DE GEDWONGEN OPNAME

5

moest zich amper motiveren. Eens het vonnis geveld, kan de patiënt op geen enkele manier in beroep gaan door een tegenexpertise te vragen. Één psychiater beslist. Het recht op verdediging bestaat, maar wordt met ongelijke wapens beslecht. Een pro deo-advocaat wordt toegewezen. Meestal een jonge, onervaren kracht die met moeite te bereiken is. Tijd om een ‘betere’ advocaat te vinden is er nauwelijks. Tijd om het dossier in te studeren ook niet. De patiënt krijgt met moeite inzage in zijn eigen dossier. Voor het ter beschikking stellen, heeft de instelling immers 15 dagen de tijd, meer tijd dan de patiënt heeft voor de zitting. Daarnaast lijkt het pleidooi van een advocaat, zelfs van een doorwinterde advocaat, bijna verloren moeite. De vrederechter volgt bijna altijd het advies van de psychiater, omdat het hem aan medische kennis ontbreekt om het oordeel van de ‘deskundige’ naar waarde te schatten. De aanwezigheid van een tweede, onafhankelijke psychiater zou dan ook aangewezen zijn.

TWEEDE PIJNPUNT Een tweede pijnpunt is het feit dat een gedwongen opname volledig in strijd is met de rechten van de patiënt. In principe heeft elke patiënt het recht om een behandeling te weigeren. Een kankerpatiënt mag ervoor opteren om een chemo stop te zetten, al betekent dat dat hij daarmee zijn eigen leven in gevaar brengt.

EERSTE PIJNPUNT Mijn verhaal legt een aantal knelpunten van de gedwongen opname bloot. In de eerste plaats heb ik TWIJFELS BIJ DE PROCEDURE VAN COLLOCATIE. Op basis van een kort gesprek van hooguit een kwartier oordeelt een gerechtsarts of iemand ‘een gevaar’ vormt voor zichzelf of voor derden. LANGERE OBSERVATIE LIJKT ME EEN ABSOLUTE VEREISTE alvorens men tot dergelijke zware uitspraken kan komen, alsook een degelijk omstandig verslag dat aan bepaalde objectieve voorwaarden voldoet. Een dergelijke criterialijst ontbreekt in de huidige wetgeving. Nochtans geeft dat een betere garantie op een neutraal oordeel. In mijn geval werd een collocatie bevestigd, niet op basis van het gesprek maar op basis van mijn voorgeschiedenis. De psychiater

De patiënt heeft als het ware beslissingsrecht over zijn eigen leven. Een geestelijke ziekte is de enige ziekte waarbij de patiënt dit recht niet meer heeft. Ook over de soort behandeling heeft de patiënt geen inspraak.

6

HOOFDMOOT

Daar waar elke andere patiënt vooraf steeds uitgebreid geïnformeerd moet worden, over het doel en de aanpak van de behandeling, worden deze stappen bij een geesteszieke vaak overgeslagen. Alsof hij niet in staat zou zijn om deze zaken te vatten. Alsof een krankzinnige een zwakzinnige is. Medicijnen mogen niet geweigerd worden, er is geen vrije keuze van behandelaar noch van therapeutische aanpak. Ik bleef steeds vragen naar een psychoanalytische aanpak omdat ik het gevoel had dat dat me het beste zou helpen. Dat werd me geweigerd. Het zou een gedragstherapeutische aanpak zijn én in dat bepaalde ziekenhuis. Zelfs over de locatie had ik noch mijn man inspraak. Toch wil ik ervoor pleiten om de pati-

door Brenda Froyen

De psychologische impact op de patiënt zelf wordt immers vaak onderschat. Gezien worden ‘als een gevaar voor de maatschappij’ komt het zelfbeeld van de patiënt niet ten goede. Daarnaast staat een collocatie het terugvinden van zijn eigen identiteit in de weg. De vrees voor een mogelijke verlenging van de gedwongen opname zorgt ervoor dat de patiënt probeert te voldoen aan een opgelegde ‘normaliteit’ die daarom niet altijd overeenkomt met zijn karakter. Tot slot verstoort het ontnemen van het zelfbeschikkingsrecht ook de relatie met de hulpverlener op lange termijn. Het vertrouwen is geschonden waardoor ook in de toekomst opnieuw hulp zoeken vermeden zal worden.

Deze werkwijze waarbij alles boven je hoofd wordt beslist en vervolgens wordt opgelegd, is overigens niet alleen van toepassing bij een collocatie, maar is kenmerkend voor de aanpak van heel wat psychiatrische ziekenhuizen. HET ‘WIJ WETEN HET BETER EN NEMEN HET VAN JE OVER’ PRINCIPE WORDT AL TE VAAK GEHANTEERD. ënt te zien als een klant, een mens met een hulpvraag. Als je naar de bakker gaat, wordt jou als klant zodra je binnenkomt, gevraagd: ‘hoe kan ik u helpen?’ In de psychiatrie krijg je meteen een bruin gesneden brood, ook al was dat niet precies waarvoor je kwam. Eigenlijk wordt je in een gedwongen opname zelfs een basisrecht ontnomen. Het recht op vrijheid. Alles wordt voor jou beslist, of je naar het verjaardagsfeestje van je eigen kind mag gaan, of je je man mag zien. In mijn geval dreigde men zelfs dat ‘als ik niet rustig zou zijn, ik niet zou mogen stemmen’. Alsof een collocatie een vrijgeleide is om ook iemands burgerrechten te ontnemen.

WAT NU? De wetgeving inzake de gedwongen opname dateert van 1991 en is aan herziening toe. Daartoe werd een werkgroep samengesteld waarin onder andere de voorzitter van de Broeders van Liefde Raf De Rijcke zetelt. Met hem zat ik alvast aan tafel om de krijtlijnen van een nieuwe wetgeving te bekijken.



DERDE PIJNPUNT Een derde pijnpunt is de impact van de collocatie. Er wordt zeer weinig rekening gehouden met de familiale context en de gevolgen op het gezin. Er is nauwelijks inspraak van familie, terwijl het anders kan: in overleg en met ondersteuning van de familie kan de patiënt misschien in zijn thuissituatie begeleid worden. Zo kan een traumatiserende gedwongen opname vermeden worden.

CONSTRUCTIEVE SUGGESTIES ZIJN WELKOM OP [email protected]

WETGEVING GEDWONGEN OPNAME We geven voor alle duidelijkheid even de wetgeving betreffende een gedwongen opname mee. Een persoon kan gedwongen opgenomen worden in een psychiatrische instelling wanneer de volgende wettelijke voorwaarden vervuld zijn: • de betrokken persoon is geestesziek • hij/zij vormt een gevaar voor zijn eigen gezondheid of veiligheid of een ernstige bedreiging voor andermans leven of integriteit • er is geen andere geschikte behandeling mogelijk, d.w.z. betrokkene weigert vrijwillig in behandeling te gaan. De bevoegde instantie om over een al dan niet gedwongen opname te beslissen, is de vrederechter voor meerderjarige personen en de jeugdrechter voor minderjarigen. GEWONE PROCEDURE (NIET DRINGEND) In niet - dringende gevallen kan je als belanghebbende een verzoekschrift neerleggen bij de vrederechter of de jeugdrechter tot gedwongen opname van een geestesziek persoon. De wettelijke voorwaarden moeten daartoe vervuld zijn en de aanwezige geestesziekte moet blijken uit een gemotiveerd geneeskundig attest dat niet ouder is dan 15 dagen. De vrederechter zal de onmiddellijke aanstelling van een advocaat aanvragen om de zieke bij te staan. De zieke kan aan zijn advocaat vragen om een psychiater of een vertrouwenspersoon aanwezig te laten zijn tijdens de hoorzitting. Binnen de 24 uur na het neerleggen van het verslag zal de vrederechter een datum en uur vastleggen voor een bezoek aan de zieke en de hoorzitting, meestal bij de zieke thuis. Binnen dezelfde termijn zal de griffier via een aangetekende zending het verzoek tot gedwongen opname overbrengen aan de zieke, zijn wettelijke vertegenwoordigers, de aanvrager, de advocaten van beide partijen, de vertrouwenspersoon en de psychiater. Hoe gebeurt de hoorzitting bij de vrederechter? Op de vastgelegde dag en uur hoort de vrederechter de zieke en de andere betrokkenen voor zover de vrederechter dit nuttig acht in aanwezigheid van de advocaat van de zieke. Na alle partijen gehoord te hebben, zal de vrederechter een omstandige en gemotiveerde uitspraak doen, binnen de 10 dagen na het neerleggen van het medische verslag. Deze uitspraak wordt aangetekend verzonden naar alle betrokken partijen. In welke instelling wordt de patiënt opgenomen? Deze toewijzing gebeurt door de magistraat, die in de mate van het mogelijke rekening zal houden met de beschikbare plaatsen en specificaties van de verschillende diensten.

door Brenda Froyen



Hij zal eveneens rekening houden met de woonplaats van de zieke, zijn moedertaal en de voorgaande hospitalisaties of behandelingen. Het is nuttig dat de arts vooraf de maatregel bespreekt met het ziekenhuis opdat deze de patiënt in optimale omstandigheden kunnen opvangen. Wat gebeurt er als de vrederechter de aanvraag gegrond verklaart? De vrederechter wijst de psychiatrische dienst aan waar de patiënt zal worden opgenomen en verzoekt de directeur van de aangewezen dienst om de beslissing tot gedwongen opname uit te voeren. Deze zal de nodige maatregelen treffen om het transport van de zieke per ambulance te verzekeren. In een aantal gevallen zal hij de hulp van de politie moeten ingeroepen worden om de zieke op te halen. Hoe lang duurt de gedwongen opname? De wet beperkt de gedwongen opname tot een maximale duur van 40 dagen vanaf de effectieve opname van de patiënt. De patiënt zal gedurende deze periode worden onderzocht en behandeld. De zieke zal ingeschreven worden in het register waarin de directeur van de instelling zijn identiteit, zijn binnenkomst en vertrek noteert evenals de beslissingen over beschermingsmaatregelen met betrekking tot de patiënt. Dit register kan geraadpleegd worden door de advocaat, de geneesheer die door de patiënt of de vrederechter werd aangeduid, de vertrouwenspersoon en het wordt ter beschikking gesteld van de artsen en de gerechtelijke overheid. De patiënt kan beroep aantekenen. Wie kan de maatregel van de gedwongen opname voor de voorziene termijn beëindigen? De geneesheer diensthoofd kan op elke moment de maatregel beëindigen door zijn gemotiveerde beslissing in een verslag aan de vrederechter mede te delen. De vrederechter die de beslissing tot gedwongen opname heeft genomen, kan eveneens de maatregel opheffen op vraag van de zieke of de betrokken personen na het inwinnen van het advies van de geneesheer-diensthoofd. Wat gebeurt er na het verstrijken van de termijn van de gedwongen opname? De eerste mogelijkheid is dat de zieke de dienst verlaat. De zieke kan, in overleg met de instelling, zijn behandeling vrijwillig verderzetten. De geneesheer-diensthoofd kan een verlenging van de maatregel aanvragen indien de symptomatologie aanwezig blijft of een vroegtijdig stopzetten van de behandeling een herval van het ziektebeeld kan veroorzaken. aanvraag voor een verlenging, een verlengd verblijf

HOOFDMOOT

7

PROCEDURE BIJ HOOGDRINGENDHEID Het parket treedt enkel op in de procedure tot gedwongen opname bij dringende gevallen. Het openbaar ministerie kan uitsluitend een procedure tot gedwongen opname opstarten wanneer er bijkomend sprake is van een acute situatie of hoogdringendheid. Voorbeelden die een geval van hoogdringendheid kunnen aangeven, zijn: • de geesteszieke pleegt een misdrijf dat een gevaar oplevert voor hem/haarzelf of anderen • de geesteszieke verwaarloost zichzelf zo ernstig dat een gevaar ontstaat voor zijn/haar eigen gezondheid • er valt te vrezen dat de geesteszieke een onmiddellijke poging tot zelfdoding gaat ondernemen. In die hoogdringende gevallen kan de politie, een behandelend geneesheer, maar ook iedere belanghebbende contact (laten) opnemen met het parket om de procedure tot gedwongen opname bij hoogdringendheid op te starten. Ofwel beschik je als behandelend geneesheer of belanghebbende al over een geneeskundig attest dat niet ouder is dan 15 dagen en een geestesziekte aantoont, ofwel zal het parket betrokkene voor een geneeskundig onderzoek laten overbrengen naar een arts. De arts die een mogelijk geesteszieke persoon onderzoekt, mag echter niet verbonden zijn aan de psychiatrische instelling waar de geesteszieke zal opgenomen worden. Wanneer alle voorwaarden voldaan zijn, zal het parket een psychiatrische instelling vorderen om de geesteszieke op te nemen. De beslissing van het parket is slechts een dringende en tijdelijke maatregel, die binnen de 24 uur moet bevestigd worden door een rechter (vrederechter of jeugdrechter). Deze kan vervolgens beslissen om de betrokken persoon verder in observatie te nemen, dan wel terug in vrijheid te stellen. Hier verloopt het vervolg van de gedwongen opname zoals bij de gewone procedure, beschreven hierboven.

BESCHIKBARE BROCHURES OVER GEDWONGEN OPNAME De beschreven wetgeving dateert van 1991 en is dringend aan vernieuwing toe zoals blijkt uit de vele getuigenissen die in dit nummer zijn opgenomen. Een korte beschrijving van de procedure rond gedwongen opname is te vinden in de Ups en Downs brochure ‘TIPS VOOR ADVOCATEN’. Je kan deze brochure downloaden van onze website Ups&Downs : http://www.upsendowns.be/ Er is eveneens een zeer goede brochure beschikbaar voor de patiënten zelf die gedwongen worden opgenomen. Deze brochure “ VAN GEDWONGEN OPNAME TOT NAZORG “ zou normaal aan iedere patiënt moeten worden overhandigd. Deze brochure is verkrijgbaar op het Overlegplatform Gewestelijke Gezondheidszorg Oost Vlaanderen vzw, Drongenplein 26, 9031 Gent. Je kunt deze per e-mail bestellen: [email protected] Kostprijs 1 euro plus verzendingkosten.

8

RONDJEHOOFD





GETUIGENISSEN ERVARINGEN MET OPNAMES Getuigenis door Hilde Mijn verhaal over mijn opnames begint op een vrijdag begin juni 2003. Er waren vroeger reeds al zware depressies geweest met verschillende interventies van de huisarts, die al veel vroeger gewild had dat ik werd opgenomen. Ik wilde diep in mezelf de hulp aannemen, maar ik had op dit moment niet de kracht om tegen de wil van mijn toenmalige man in te gaan. Die stond huiverachtig tegenover hulpverlening, net zoals mijn schoonfamilie. Hij was ook bang dat ik ging worden zoals mijn moeder die naast bipolair ook schizofreen was. Mijn familie maakte zich zorgen omtrent de gevolgen als er niets gebeurde. Ze moest de situatie met lede ogen aanzien. Nood aan een opname Op een gegeven moment kwam de huisarts om mijn doktersbriefje te verlengen. Ik moest van mijn toenmalige partner doen alsof er niets aan de hand was. Ik werkte op dat moment in de thuiszorg. Als je een slechte dag hebt, wordt dit ook opgemerkt. De huisarts had mijn toneeltje doorprikt en stond er op dat ik werd opgenomen op een PAAZ-afdeling. Toen wist ik nog niet dat ik daar nog veel zou verblijven. We moesten ons daar s’ avonds aanmelden om 18 uur30. Ik had mijn valies gemaakt als een kip zonder kop. Toen mijn man thuiskwam, ontplofte hij omdat hij tegen een opname was, en moest ik van hem opnieuw zeggen dat een opname niet nodig was. Als ik eraan denk, word ik nog misselijk. Ik kan het me niet meer inbeelden dat ik zou moeten smeken om hulp als ik die nodig heb. Nu besef ik dat mijn man niet wist hoe hij daarmee om moest gaan. We kwamen die avond bij de dokter. Hij was al verwonderd dat ik niet naar de opnamedienst was geweest. In tien minuten stonden we buiten. Doktersbriefje In de opnamedienst durfde ik mijn mond niet open doen. Voor een psychiater is het ook moeilijk om te praten met iemand die haar mond niet open doet en een norse partner. De psychiater ging daarom niet over tot een opname, maar schreef me een briefje voor mijn werk voor twee weken, hoewel hij me liever in een opname had gezien. Maar ja, de twee volgende weken ging het van kwaad naar erger. Mijn man gaf me ‘s morgens een hele resem taken die ‘s avonds af moesten zijn. Maar ik kon het echt niet. Het gevolg was dat mijn man me tegen de muur sloeg, iets wat hij in normale omstandigheden nooit zou gedaan hebben. Hij was door de moeilijkheden ook meer en meer beginnen drinken. Er waren momenten dat ik acht uren aan een stuk op mijn bed zat en er niet van kon, met de nodige gevolgen vandien. In het beste geval kwamen mijn schoonouders in de namiddag om samen met mij de huishoudelijke taken uit te voeren. Ze bedoelden het goed maar ik wilde gerust gelaten te worden. Stilaan kwam mijn eerste werkdag in zicht. Ik moest eerst naar de arbeidsgeneesheer op controle. Haar advies was

dat ik terug kon gaan werken. Mijn sectorverantwoordelijke zei nog dat ik best niet te vroeg terug zou gaan werken. Ik had gezegd dat het wel ging, maar ik was wel bang voor die eerste werkdag. Eigenlijke opname Die morgen op mijn eerste werkdag knapte er iets in mijn hoofd. Ik besliste om uit het leven te stappen. Het werd een hele rare dag die eindigde op de PAAZ-afdeling. Pas enkele dagen later besefte ik dat ik mijn leven teruggekregen had. Iets waar ik nu nog iedere dag dankbaar voor ben. ’s Morgens werd ik wakker na een onrustige nacht. Ik werd verplicht om in groep te ontbijten. Daar waren vooral mensen met depressieve klachten of een alcoholproblematiek aanwezig. Mijn schoonouders kwamen ook op bezoek. Het enige wat ze zeiden: “ Waarom heb je dat onze zoon aangedaan? “. Door een misverstand kwam ik bijna in een ontwenningskliniek terecht. Ze dachten dat ik met een alcoholproblematiek zat. Zo hadden ze bijna een verkeerde diagnose gesteld. Het waren twee weken met zeer weinig hulpverlening in het ziekenhuis. Ik heb maar eenmaal een psycholoog gezien en tweemaal een psychiater waar ik helemaal dichtgeklapt ben. Terug thuis De donderdag kwam ik thuis met de diagnose depressie. De maandag daarop moest ik gaan werken ondanks dat het feit dat ik nog steeds depressief was. De donkere gedachten waren wel weg. In de zomer van 2003 ben ik weer gaan werken. Ik kon het echt niet goed aan, in de verlofperiode zijn het heel drukke werkdagen. Op weg naar een manie Begin september begon ik drukker te worden. Achteraf zou blijken dat ik al richting manie ging. Ik was overactief en ik kon de hele wereld aan. Ik was grof tegen iedereen en mijn werk trok op niets. Terwijl ik dacht dat ik alles veel beter kon dan iedereen in mijn omgeving. Midden oktober besloot ik van het ene moment op het andere moment mijn man te verlaten met de nodige brokken tot gevolg die ik gemaakt heb. Ik heb zowat gans mijn omgeving en het werk erbij betrokken. Ik ben er van overtuigd dat mijn huwelijk anders ook zou gestrand zijn, maar ik zou het deftiger afgehandeld hebben. Ik heb nog twee maanden letterlijk en figuurlijk rondgedoold en ben in die periode ook een foute relatie begonnen. Met nog extra flaters liep de situatie zo uit de hand dat mijn familie toen even afstand van me had genomen. Ik had het hen ook niet gemakkelijk gemaakt. De daaropvolgende twee weken werd ik opgenomen in de PAAZ-afdeling, waar ik heel de boel op stelten zette. Eindelijk kreeg ik de juiste diagnose, bipolaire stoornis type I. Ik vind die snelle diagnose het enige wat ze goed gedaan hebben. Ondertussen hadden ze mijn medicatie ook proberen op punt te stellen.



Terug thuis met een depressie Met de nieuwe medicatie werd ik naar huis gestuurd. Twee weken later voelde ik mij echter depressief. Zo erg dat ik weer sombere gedachten kreeg met de nodige gevolgen. Ik werd terug naar de PAAZ-afdeling gebracht. Ik zakte terug in een zware depressie die vijf maanden zou duren, met slechts een korte onderbreking. Ik kwam daar toe en voelde me al vlug niemand. Ik moest mijn kledij afgeven. Ik heb er nu nog moeite mee om mezelf te zien rondlopen in een pyjama. Iedereen probeerde met mij te praten maar ik was gewoon op. Ik wilde me over niets zorgen maken. Ik was gewoon helemaal op, ik zat zowel sociaal, mentaal als emotioneel helemaal in de knoop, ik durfde niets te uiten. Herstel Mijn familie vond het ook verschrikkelijk om mij zo te zien, maar op een moment hoorde ik voorzichtig terug de vogeltjes fluiten. Ik kreeg terug wat levensvreugde. Ik nam mijn vroegere interesses terug op. Gelukkig dat ik naar een psychiatrisch ziekenhuis mocht, waar ik eerst zes maanden verbleven heb en later nog wat kortere periodes. Daar hebben ze me van een bang kwezeltje terug iemand gemaakt die er weer helemaal staat in het leven. Het is wel met vallen en opstaan gegaan. Terugblik Mijn laatste opname dateert van negen jaar geleden. Het lukt meestal wel nu en ik heb soms nog wat schommelingen. Maar dankzij de hulp van mijn nieuwe partner, een goede professionele hulp alsook hulp van de zelfhulpgroep Ups & Downs, heb ik ondertussen toch ook wat ziekte-inzicht gekregen. Moraal van het verhaal: zoek hulp als het nodig is.

ALS EEN VOGEL IN EEN KOOI Getuigenis door B. Ik herinner me mijn opnames nog levendig, alsof ze gisteren gebeurd zijn. Pijnlijke herinneringen, waarvoor ik mij schaam(de). En die nu de oppervlakte raken. Toch wil ik mijn verhaal graag met u delen. ‘Delen is helen’, vertelde men mij onlangs. Eerste opname in Caritas Mijn eerste opname was in Caritas in Melle. Ik was toen 16 jaar, een tiener met alle bijhorende tienerproblemen. Maar voor mij verliep het ietsje anders dan bij ‘doorsnee’ mensen. Na een lange, verre en exotische reis met mijn ouders, liep het mis. Ik was toen net mijn jaar opnieuw herbegonnen in een nieuwe school. Voor het vak godsdienst hadden we de opdracht gekregen om een opstel te schrijven. Over God en ontmoetingen. Het opstel heb ik nog steeds, en als ik het herlees, al is het maar het laatste stukje, dan krijg ik een krop in mijn keel. Wat was ik ver toen! En liet ik mij meeslepen in mijn waanzin... Omdat ik gewoon niet beter wist, voor mij leek mijn doen en laten de normaalste zaak van de wereld. ‘Ont-moeten’ had ik er van gemaakt. Het opstel heb

RONDJEHOOFD

9

ik nooit ingediend gekregen (gelukkig maar!). Niet lang daarna had ik een afspraak bij een sportdokter voor scoliose aan mijn rug. Ik weet nog dat ik samen met mijn moeder een afspraak bij hem had. Ik zat in de stoel voor hem en was aan het doordraaien. Letterlijk. Mijn hoofd maakte schokkende bewegingen van links naar rechts. Ik had het niet meer onder controle. De dag erna had ik mijn uniform voor school aangetrokken –marineblauw met wit zoals dat hoort in die school- en ik liep naar de bushalte. Ik zag overal strepen in de lucht staan, getrokken door vliegtuigen en werd helemaal achterdochtig. Voor mij was het destijds een voorbode dat er iets naars stond te gebeuren. Helemaal ongelijk had ik niet. Toen hoorde ik ook stemmen. En dacht ik dat ik achtervolgd werd door figuren die ik had gezien tijdens de reis met mijn ouders. Wat daarop volgde, herinner ik mij niet zo goed. Ik denk dat ik de bus gemist heb en terug naar huis ben gewandeld. Eenmaal thuis nam ik een hele hoop papier uit de printer, een dik potlood en begon elk blad vol te kribbelen. Verwarde woorden, een hele hoop ervan. Onduidelijk en onsamenhangend. Ik zat aan tafel. Mijn moeder liet de huisarts komen, en niet lang daarna was hij er. Ik weet niet meer welke sussende woorden de dokter zei... Een zwart gat, verdoving onderweg in de ambulance naar Caritas. Ik weet het niet goed, wil mijn ouders ook niet lastig vallen door het hen nu te vragen. Even denken... Ja, het volgende dat ik mij herinner is het beeld van mezelf, in een rolstoel. Een verpleger die mij vlug richting de gesloten instelling duwt. Eigenlijke opname Caritas vond ik veruit de verschrikkelijkste ervaring ooit. Muren, gele muren en een deur die constant gesloten was, waar niemand langs kon. Een deur waarlangs ik gewoon het eten zag passeren dat men elke dag kwam brengen. Ik zat er voor mijn psychose, maar er zaten daar allerlei patiënten – met heel uiteenlopende problemen. Van drugs, tot diefstal, tot extreme anorexia. Mensen die traag bewogen. Een meisje dat zichzelf sneed, littekens duidelijk zichtbaar op de armen. Ook mensen met woede aanvallen, die zichzelf moeilijk in de hand konden houden als je hen maar raar bekeek. Mensen met drankproblemen. Zelfmoordpogingen, enz.. Ik deelde de kamer toen met F., een oudere, buitenlandse vrouw. In de drie maanden dat ik daar zat, speelde ik soms pingpong met haar in de gang. Het ging dan heel traag... Pingpong in slow motion. F. had problemen met haar stoelgang en dan vooral om alles netjes en proper in de wc te krijgen en door te spoelen. Dat was absoluut echt... Onze dagindeling was rood, geel of blauw. Rood voor in het begin, blauw of geel voor later als je wat meer vrijheid kreeg. Er was bezigheidstherapie. Tekenen, knutselen. Dat vond ik wel fijn. De maaltijden waren minder. Voor iemand met een pittige smaak was het vaak te flauw gekruid. Gesprekken met psychiaters. Mijn eerste dokter M. was heel begrijpend en meelevend. Ik kreeg het gevoel dat zij echt met mij inzat.

10

RONDJEHOOFD

Tweede opname Vier jaar later, toen ik 20 was, wou men de medicatie geleidelijk aan afbouwen. Al was het waarschijnlijk niet het beste moment – niet kort nadat mijn ex het had uitgemaakt, en de vriendschap met een van mijn beste vriendinnen liep op de klippen. Dat zijn dingen die ik toen en zelfs nu nog voor mezelf houdt. Zolang de dokters maar denken dat het goed met me gaat, dan steken ze me misschien niet meer weg. Persoonlijke zaken heb ik niet echt te melden aan mijn huidige psychiater, die ik toch maar eens om de 6 maanden moet zien. Dat is triest, maar ze knikt enkel als ik iets zeg, lijkt het niet echt te begrijpen. Bij mijn tweede opname in het UZ Jette luidde de diagnose: niet psychotisch, maar hypomanisch. Volgens de dokter was dat een fase die manie voorafgaat. Je zag het vooral duidelijk aan mijn agenda: TO DO, TO DO, TO DO! Zelfs nog TO DO’s van vorige dagen die nog niet afgehandeld waren. Veel chaos in mijn hoofd destijds. En zoveel energie om van alles te doen! Ik leek de hele wereld aan te kunnen. Maar ik kreeg niets afgewerkt. Eerst zat ik er in een kamer met nog een andere patiënt. Ook een gesloten afdeling. Maar doordat ik blijkbaar te druk in de weer was, kreeg ik al snel een eigen kamer. De patiënten in Jette waren veel rustiger dan die in Melle. Vooral mensen met drankproblemen. Dat wist ik in het begin niet. Mijn opmerking ‘Hier valt absoluut niets te beleven – er moet meer leven in de brouwerij komen!’, viel, zoals u zich wel kunt voorstellen, niet in goede aarde... Bij mijn tweede opname was mijn dokter een vrouw met een hoofddoek. En ik ben niet racistisch, verre van. Maar ik had het moeilijk om naar haar te luisteren. Die dame zei me letterlijk: ‘Leg de lat later niet te hoog. Stress is niet goed voor jou...’ Gelukkig heb ik dat niet helemaal willen aanvaarden, en heb ik nu een leuke carrière in een farmaceutisch bedrijf. Enkele tips voor lotgenoten Als afsluiter, nog enkele tips voor lotgenoten. Eerst en vooral een hele belangrijke: luister naar je omgeving. Hoe reageren mensen op jouw acties? Ten tweede: hol jezelf niet voorbij. Je moet niets, je mag alles. Vergeet opsomlijstjes van dingen die je absoluut moet doen. En absoluut die dingen die vandaag nog ingepland staan. Drie: volg een cursus time- en stressmanagement. Vier: weet waar je naartoe gaat als je opgenomen wordt. En last but not least; voorkomen is beter dan genezen. Daarom heel simpel: neem elke dag je medicatie in zoals voorgeschreven. Dat helpt mij tot vandaag redelijk goed. Als bijeffect beef ik soms wat met mijn handen, vooral als ik stress heb. Dat is minder, maar een prijs die ik er moet bijnemen. Alles is beter dan opgesloten te zitten, gevangen en in je vrijheid beperkt te worden. Alles is beter dan een vogel in een kooi te zijn. Geef mij mijn vleugels maar, dan doe ik lekker wat ik wil.

RONDJEHOOFD

TERUGBLIK OP 3 OPNAMES Getuigenis door Els Ik heb drie opnames achter de rug, waarvan de eerste een gedwongen opname was. Veertien dagen na de bevalling van mijn dochter kwam ik in een manische periode terecht die uitmondde in een psychose. Ik was fysisch en psychisch volledig ontregeld. Mijn huisarts liet mij met een ziekenwagen afvoeren naar de psychiatrische spoed. In de isoleercel Ik kwam in de isoleercel terecht nadat ik protesteerde bij de overbrenging naar de gesloten afdeling omdat ik mij opgejaagd voelde en geen afscheid wou nemen van mijn familie. Ik voelde veel negatieve energie in de isoleercel wat niet rustgevend werkte. Veel bevreemdende periodes wisselden zich af met slechts enkele vlagen van besef. Door het ontbreken van vrijwillige medewerking werd een procedure gedwongen opname gestart en werd ik overgebracht naar het psychiatrische ziekenhuis van wacht. De gesloten afdeling was een nieuwe afdeling vol licht en rustgevende kleuren. Het voelde een beetje aan als thuiskomen. Ik bleef echter in mijn eigen wereldje zitten. Men vertrouwde dit niet en ik kwam opnieuw in de isoleercel terecht (gelukkig niet vastgebonden) wat ik lijdzaam onderging. De eenzaamheid en verveling wogen zwaar want je mocht maar 1 activiteit doen terwijl ik door mijn onrust snel wou afwisselen. Nog altijd in de isoleercel Ondertussen had mijn proces plaatsgevonden waar ik me niets meer van herinner. Ik ging het daar eens gaan uitleggen, maar heb volgens mijn man niet veel moeten/mogen zeggen. De vrederechter zei snel: ik weet genoeg. Ik was altijd blij om iemand te zien omdat de stilte en eenzaamheid werden doorbroken. Ik mocht tweemaal per dag 20 minuutjes bezoek ontvangen van mijn dichte familie en maximum 2 personen tegelijk. Mijn dochtertje mocht ik niet zien. Dit zou te emotioneel zijn voor mij. Ik bleef 10 dagen in isolatie, wat echt wel te lang was. Ik was rustig, maar de assistent van wacht vond het ‘veiliger’ (of gemakkelijker?) dat ik nog een weekend in de isoleercel bleef. Na lang aandringen mocht ik in dat weekend wel eventjes naar buiten in het tuintje van de gesloten afdeling. Twee verplegers gingen mee om mij in de gaten te houden. Diep kunnen inademen, wat kunnen rondwandelen, mij uitrekken: het voelde echt zalig. Ik voelde me als een gekooid dier dat eindelijk bewegingsruimte kreeg. Naar de afdeling “moeder en kind” Na het weekend mocht ik naar een gewone kamer op de gesloten afdeling. Dit gaf wat meer vrijheden: onbeperkt naar het kleine tuintje, het begin van therapie, onder begeleiding op het domein van het psychiatrische ziekenhuis rondlopen. Deze vrijheden voelden aan als een verademing. Na een aantal dagen werd er gesproken over het vervolg van de behandeling, namelijk overbrenging naar de afdeling moeder en kind. Ik vond dit niet nodig. Ik zou niet lang meer moeten blijven (dacht ik) en mijn kindje moest dan niet in de omgeving van een psychiatrisch ziekenhuis terechtkomen. De psychiater kon mij overtuigen van de meerwaarde van die afdeling. Ik werd eindelijk (na 16 dagen) herenigd met mijn

dochtertje. Zo’n afdeling is echt wel een zegen voor een moeder. Je staat in voor de verzorging van je kind, je kind is bij je maar er is ook therapie voor de mama zelf en dan is je kindje in goede handen op de afdeling. Er is ook muziektherapie voor moeder en kind samen. De psychiatrische verpleegkundige of kinderverzorgster zijn een ideaal rolmodel waar je van kan leren hoe met een baby’tje om te gaan. Ze moedigen je aan en stralen een ongelooflijke rust uit. De afdeling biedt ook veel vrijheden: je kan vrij op het domein rondlopen, je partner mag onbeperkt op bezoek komen. Het is ook een huiselijke afdeling. Als ouder verblijf je in een kamer een beetje verder op de afdeling. Als alles goed gaat, mag je op woensdagnamiddag naar huis en nadien ook van zaterdagmiddag tot zondagavond. Ik ben uiteindelijk langer gebleven dan de verplichte 40 dagen, namelijk drie maanden. Terug thuis maar… De medicatie werd afgebouwd en het gewone leven ging weer zijn gang: huishouden, mama zijn, werken. Nadien kwam de klop toen het gebeurde begon door te dringen. Je bent de pedalen kwijt geraakt, de controle over je eigen leven. Ik kreeg een licht depressieve reactie en een rustgevend antidepressiva. Toen dit werd afgebouwd, werd mijn slaap weer slechter. Uit ervaring wist ik dat elke afbouw eerst een onevenwicht geeft. Maar hoeveel tijd moet je dit geven? Wanneer moet je aan de alarmbel trekken? Ik voelde dat het de verkeerde kant op ging en toen ik terug interesse kreeg in paranormale zaken ging ook bij mijn omgeving de alarmbel af. Ik nam contact op met de huisarts die die dag afwezig bleek te zijn en met mijn psychiater die op congres bleek te zijn. Weer een barslechte nacht. Mijn huisarts eiste dat ik door een psychiater werd gezien. Het was een arts in opleiding die me een onderhoudsdosis antipsychotica voorschreef. Weer een slapeloze nacht verder zat ik weer zo ver dat ik geen ziekte-inzicht meer had. Voor mijn man was dit zeer hard, een déjà vu van de laatste nacht vóór mijn gedwongen opname. Na overleg tussen mijn man en ouders werd beslist om mij via een omweg te benaderen aangezien ik ondertussen hulp niet meer nodig vond. Ik nam wel de medicatie, maar deze volstond niet. Vrijwillige opname Mijn gezin kon een tweede gedwongen opname vermijden. De beleving van deze opname was helemaal anders: het was geen gevangenschap maar een plaats om tot rust te komen. Naast de therapieën zat ik veel buiten. Ik heb veel kilometers gewandeld in het domein en in de buurt van het psychiatrische ziekenhuis. De opname duurde twee maand en werd zwaarder toen we in een huwelijkscrisis waren beland. Ik heb nog anderhalve maand dagtherapie gevolgd om met deze extra stress te kunnen omgaan. Ons huwelijk overleefde het en we besloten wat later om voor een tweede kindje te gaan. Door een foutieve communicatie met mijn psychiater over het stoppen met medicatie, bouwperikelen werd ik terug onstabieler. Mijn emmer was vol . Ik deed het boek van manische depressie open en toonde in welke situatie ik verkeerde. Met mijn vader en man ging ik naar mijn psychiater. Ze drong aan op onmiddellijke medicatie. Omdat ik niet zeker wist of ik zwanger was, reageerde ik hier fel op.

11

Terug in opname De psychiater kende mijn toestand en wist hoe snel het kon gaan. Ik werd door twee verplegers meegenomen en losgetrokken van mijn vader en man. Ik vergeet nooit de getergde blik in hun ogen: hoe was het weer zover kunnen komen na zo’n lange stabiele periode? Een gewoon psychiatrisch consult werd uiteindelijk een opname. Ik kreeg een spuit en heb 24u geslapen. Nadien was ik opnieuw rustig en veel stabieler. Er was geen plaats op de open afdeling en ik verbleef daarom langer in de gesloten afdeling. Het ziekenhuis was van wacht voor gedwongen opnames en er werden in die periode 5 nieuwe mensen binnengebracht. Ik had goede gesprekken met hen, maakte bewust de voorbereidingen van hun rechtszaak en hun verslag hiervan mee. Drie van de vijf mochten naar huis omdat ze in die dagen terug wat perspectief hadden gekregen, weer plannen hadden. Toen ik op de open afdeling kwam, begrepen de medepatiënten niet dat ik op de gesloten afdeling had gezeten. Eén iemand bleef mij maar als hulpverlener zien. Ik had goede contacten met medepatiënten. Mijn dochter was 4 jaar en was heel flink als ze op bezoek kwam. Dat was haar ook goed ingeprent. Ik voelde me snel goed en verliet na 4,5 weken het ziekenhuis op eigen verzoek. De psychiater had mij graag nog een week langer gehouden maar ik wou bij mijn kind zijn. De eerste dag alleen thuis met mijn dochter van 4 (het was zomervakantie) was hels. Ze stopte niet met praten, vroeg veel aandacht en ik kon er niet tegen. Ik voelde me zo terug wankelen. Toen ik mijn man zag zei ik: hier onze dochter, neem even over. Ik had dit onderschat. Beschouwingen Ik heb geleerd dat het goed voelen in een psychiatrisch ziekenhuis nog niet betekent dat je klaar bent om naar huis te gaan. Soms voel je je goed omdat je nog een hoge dosis medicatie neemt die geleidelijk aan wordt afgebouwd tijdens de opname. Het psychiatrische ziekenhuis is een veilige omgeving, prikkelarm en dat geeft rust. Thuis heb je opnieuw het huishouden, je kind of kinderen, de algemene beslommeringen en prikkels. Ik heb dit ook gemerkt toen ik tijdens mijn twee eerste opnames een halve dag naar het werk ging om wat zaken af te ronden. De goedbedoelde vragen van collega’s waren prikkels die ik toen nog niet goed aankon en het concentreren op het werk verliep moeizaam. Het stelt me gerust dat ik met medicatie nog nooit hervallen ben en dat ik er steeds vroeger bij was waardoor het herstel vlotter verliep. Ondertussen ken ik mijn ziekte goed genoeg, ken ik de voortekenen en ik zal mijn psychiater contacteren in moeilijkere momenten. Ik vermoed daarom dat een opname niet meer zal plaatsvinden. Tekenen van herval wel, maar als je daar goed op reageert en goed contragedrag stelt,zal een opname volgens mij niet meer nodig zijn. Ik hoop het. Maar als het nodig blijkt te zijn: ik ken de weg naar het psychiatrische ziekenhuis. Het feit dat dit ziekenhuis in een natuurrijke omgeving ligt, heeft mij veel geholpen. Voor elke psychiatrische patiënt is het goed na te denken over een noodplan en na te gaan welk psychiatrisch ziekenhuis het beste bij hem past.

12

LAAT JE LEZEN

VERSLAG FORUM UPS & DOWNS 8ste EDITIE 11 OKTOBER 2014

A LA CARTE

Dit jaar hebben we – met het oog op herstelondersteuning - twee sprekers uitgenodigd die handvatten aanreiken om greep te krijgen op ons leven en onze ziekte: dr. Gerbert Bakx en Ria Grommen. We waren ook blij onze derde Ups & Downs Prijs te kunnen uitreiken aan de acteur Ben Segers, onder meer bekend van Wat als? en Safety First. DR. GERBERT BAKX kwam als eerste spreker aan de beurt. Hij is de stichter van de Academie voor Levenskunst (www.academievoorlevenskunst.be) en auteur van twee boeken over geluk. In zijn betoog overliep hij twee onderwerpen die hij al zijn hele leven lang bestudeert: lijden en geluk. Depressie, het verdwijnen van de zin in het leven, kan je als de ultieme vorm van lijden beschouwen. Dr. Bakx analyseerde de structuur van de depressie, het lijden, maar gaf ook een antwoord op de vraag: hoe kan je evolueren naar een leven met minder lijden? Na dit boeiend betoog werden we getrakteerd op een interview met de acteur BEN SEGERS. PATRICK COLEMONT, de moderator, slaagde erin een intieme sfeer te creëren. Ben vertelde openhartig over zijn leven met een bipolaire stoornis. Na enkele omzwervingen vond hij uiteindelijk een goede ‘match’ met een psychiater waarbij hij in dialoog zijn verhaal kwijt kon. Hij neemt aangepaste medicatie en heeft nu controle over zijn stemmingswisselingen. “Ik kan zijn wie ik ben”, zei hij, “en ik ben een tevreden mens”. Een mooie afsluiter van een boeiend gesprek voor een aandachtig luisterend publiek. Uit het overweldigende applaus sprak enorme waardering voor deze grote acteur met een warm hart. Daarna mocht kunstenaar en ervaringsdeskundige AUGUST DE PUYSSELEIR de derde Prijs van Ups & Downs aan Ben Segers overhandigen: een mooi tweeluik dat hij speciaal voor deze gelegenheid had gecreëerd. Onze meter, de actrice MAAIKE CAFMEYER, die er dit jaar helaas niet bij kon zijn, “proficiateerde” haar collega via satelliet vanuit Nieuwpoort. Ben Segers kreeg de prijs vanwege zijn taboedoorbrekend optreden. De prijs oogstte overigens weerklank in diverse media.

13

door Lieve De Brabandere

HOE OP EEN POSITIEVE MANIER GREEP KRIJGEN OP JE ZIEKTE

De achtste editie van het Ups & Downs Forum in het Provinciehuis in Leuven kondigde zich spannend aan. De teller van het registratieformulier bleef eerst hangen op 60, terwijl we de andere jaren minstens op het dubbele aantal aanwezigen konden rekenen. Maar een blik op de overschrijvingen wees gelukkig uit dat de overschrijvingen vlot binnenliepen. Meer zelfs, we konden spreken van een ware overrompeling. In die mate dat we een week vóór datum de inschrijvingen moesten stopzetten! De maximumcapaciteit (200 man) van het auditorium in het Provinciehuis Vlaams-Brabant was dan ook bereikt.

UPS & DOWNS GROEPEN

Een woordje uitleg over het tweeluik: op beide panelen staat ‘Ben’ voor een liftdeur omgeven door theaterbogen. Vanuit de filmrol van zijn levensverhaal loopt telkens een rode loper. In het ‘Ups’ gedeelte straalt een blauwe hemel en vliegt een kleurige vlinder naar buiten. In het ‘Downs’ deel verschijnt een bakstenen muur onder donkere wolken. De dualiteit van het tweeluik benadrukt het bipolair karakter. Tot slot kwam RIA GROMMEN aan de beurt met haar lezing over “je in broosheid gedragen weten”. Ria Grommen is psychologe, gespecialiseerd in levenslooppsychologie. Zij heeft, samen met Marc Desmet, het boek gepubliceerd: ‘Moe van het moeten kiezen’. Op basis van gesprekken met haar cliënten erkent ook Ria Grommen dat depressie een lijden is dat het leven van de betrokkene en van zijn/haar omgeving ingrijpend kleurt. De (levens)kunst bestaat er volgens haar in om te onderscheiden wat in je eigen depressie¬verhaal een feitelijk ‘gegeven’ is en wat je kan helpen om – ondanks deze bagage – een constructief leven te leiden waar je zin in kan vinden.

Opmerking: De teksten voor publicatie dienen een tweetal maanden vóór de druk van ons tijdschrift ingediend te worden. Vandaar dat er soms nog data ontbreken in de programma’s of er helemaal nog geen programma’s ter beschikking werden gesteld door de plaatselijke zelfzorggroepen. Hiervoor kun je terecht bij de vermelde contactpersonen. Raadpleeg ook de website.

AALST / LEDE Waar? Ontmoetingscentrum ’t Evenwicht Rammelstraat 8 - 9340 Lede Wegbeschrijving: Het ontmoetingscentrum ‘t Evenwicht bevindt zich in een woonhuis met een glazen deur recht tegenover de Markt van Lede. Opgelet! De Rammelstraat is eigenlijk een deel van de Wichelsesteenweg. De locatie bevindt zich op de grote baan in richting Wichelen, tussen de Belfius bank en de apotheek. Gelieve niet aan te bellen aan het huis nummer 8 (Beschut Wonen). Op de deur zal er een aanduiding met het logo van Ups & Downs hangen, maar met verwijzing naar de ingang achteraan aan het gebouw via een klein straatje tussen bank en gebouw. Wanneer? De bijeenkomsten vinden plaats op elke tweede dinsdag van de maand. Vanaf 19.00 tot 21 uur (met pauze). • Dinsdag 9 december 2014: Vrij gesprek waarin we kunnen vertellen over hoe het de voorbije maand geweest is en hoe we ons voelen met de feestdagen in het verschiet. • Dinsdag 13 januari 2015: Nieuwjaarsfeestje! Gezellig samenzijn met een hapje en een drankje. Partners en kinderen zijn ook welkom! • De groep Lede komt bijeen op de volgende data in februari, maart en april 2015 (onderwerpen en meer details volgen nog): 10 februari, 10 maart en 14 april. Contactpersonen: Gelieve te bellen na 20 uur. Rebecca: 09 228 10 57 Patrick: 09 329 80 28 E-mail: [email protected]

ANTWERPEN

GEEL

Waar? Cultureel Centrum Berchem Driekoningenstraat, 2600 Berchem

Waar? ! OPGELET: VANAF JANUARI 2015 NIEUWE LOCATIE voor de maandelijkse bijeenkomsten ! * ADRES :Ontmoetingscentrum ’t Vooruitzicht - Stelenseweg 19 te Geel (terrein OPZ-Geel) * Elke eerste DINSDAG avond van de maand, tenzij anders vermeld. * NIEUW BIJ DE GROEP UPS EN DOWNS GEEL: vanaf januari 2015 starten wij bij de groep Ups en Downs Geel met een nieuw concept. Tijdens iedere bijeenkomst kunnen de aanwezige partners of familieleden een deel van de avond apart gaan zitten om onderling ervaringen uit te wisselen. Het is dan de bedoeling dat na de breakout sessie de groep samen de avond afsluit.

Wanneer? Elke derde woensdag van de maand, telkens van 19.00 tot 22.00 uur (met pauze). • Woensdag 17 december 2014: Met weer heel wat feestdagen voor de deur stellen we ons de vraag hoe we hiermee omgaan. Kunnen we onszelf zijn of houden we de mooie schijn op? Cadeautjes: veel, duur, of kan het ook anders? • Woensdag 21 januari 2015: Nieuwjaarsbijeenkomst met lotgenoten. Praktische details worden gemeld op de bijeenkomsten. Contactpersonen: Johan: 0495 53 85 80 E-mail: [email protected]

BRUGGE Waar? Hof van Watervliet Oude Burg 27, 8000 Brugge (laatste ingang, in zaal 2) Wanneer? In principe elke laatste zondag van de maand van 14.00 tot 17.00 uur (met pauze). • Zondag 21 december 2014: Vrij gesprek waarin we kunnen vertellen over hoe het de voorbije maand geweest is en hoe we ons voelen met de feestdagen in het verschiet. • Zondag 25 januari 2015: Nieuwjaarsfeestje! Gezellig samenzijn met een hapje en een drankje. Partners en kinderen zijn ook welkom! • De groep Brugge komt bijeen op de volgende data in februari, maart en april 2015 (onderwerpen en meer details volgen nog): 22 februari, 29 maart en 26 april. Contactpersonen: Pierre: 0491 07 31 17 (na 19 uur) Wilfried: 0478 97 84 47 (na 19.00) E-mail: [email protected]

Wanneer? De bijeenkomst van donderdag 4 december 2014 heeft nog wel plaats in Cultuurcentrum “De Werft”, Werft 32 - 2440 Geel. • Donderdag 4 december 2014 (in Cultuurcentrum “De Werft’): “De klas van Erika”. Een ludieke quiz, gebaseerd op het concept van de tv-quiz “De klas van Frieda”. In groepjes ontdekken we elkaars kennis via vragen over diverse onderwerpen. Leuke prijs voor het winnende team. • Dinsdag 6 januari 2015 (in Ontmoetingscentrum ’t Vooruitzicht): Nieuwjaarsbijeenkomst! Gezellig samenzijn. Partners en kinderen zijn ook welkom! • Dinsdag 3 februari 2015 (in ontmoetingscentrum ’t Vooruitzicht) : ‘Informatie over de werking van het Familieplatform’ gebracht door de medewerkster van het Familieplatform Marcia Poelman. Voor de bijeenkomsten van 3 maart, 31 maart (dus niet op 7 april omwille van de paasvakantie), 5 mei en 2 juni 2015 volgen later nog meer details. Contactpersonen: Erika : 0476 78 02 71 na 20 uur (niet in het weekend) Erik : 014 75 51 46 na 20 uur en in het weekend E-mail: [email protected]

14

A LA CARTE

UPS & DOWNS GROEPEN

GENT Waar? In de kantoren van de Vlaamse Vereniging voor Geestelijke Gezondheid (VVGG), Tenderstraat 14, 9000 Gent (dicht bij het Sint-Pietersstation: als je met je rug naar het station staat, is het de eerste straat links en daarna de eerste straat rechts). Wanneer? We zien elkaar telkens de derde donderdag van de maand om 19.30 uur (uitzonderingen worden uitdrukkelijk vermeld). • Donderdag 18 december 2014: Hilde vertelt ons over invaliditeit: als je door ziekte of een letsel meer dan een jaar arbeidsongeschikt bent, ga je over naar het stelsel van invaliditeit. Dan moet je het stellen met een invaliditeitsuitkering. Hilde leert ons welke sociale voordelen je geniet wanneer je op invaliditeit staat, hoe je op stap kan gaan met weinig geld zodat je er toch eens uit bent. • Donderdag 15 januari 2015: Nieuwjaarsreceptie! Gezellig samenzijn met een hapje en een drankje om het nieuwe jaar in te leiden. Ook partners, kinderen of andere naasten zijn welkom! Contactpersonen: (bellen na 20 uur a.u.b.) Charis: 09 253 26 09 Els: 09 219 08 68 Hilde: 09 329 80 28 E-mail: [email protected]

HASSELT Waar? Cultureel Centrum Hasselt, Kunstlaan 5, 3500 Hasselt. Wanneer? Bijeenkomsten op elke derde maandag van de maand, telkens van 20.00 tem 22.00 uur. Er zijn infomomenten en gespreksmomenten. De Ups & Downs groep Hasselt zal vergaderen op volgende data: 2014: 15 december 2015: 19 januari, 16 februari, 16 maart. Voor de juiste details van het programa,

neem contact op met de regionale contactpersonen. Contactpersonen: Franci: 0487 47 08 82 Patrick: 011 25 63 62 E-mail: [email protected]

LEUVEN Waar? Jeugdherberg “De Blauwput”, Martelarenlaan 11A, 3010 Leuven (achterzijde van station) – wegbeschrijving op www.leuven-hostel.com. Gratis parkeerplaatsen op 5 minuten afstand op het Becker Remy-plein in Kessel-Lo of betalende parking onder het station. Wanneer? Elke tweede zondag van de maand van 14 tot 17 uur (met pauze). • Zondag 14 december 2014: Jaarlijkse quiz: het vermogen van onze zintuigen, “doe-rondes” met de Ups & Downs Leuven 2014 verrassingsprijs voor het winnende team. • Zondag 11 januari 2015: Nieuwjaarsdrink. Gezellig samenzijn waarop partners en kinderen ook zeer welkom zijn! • De groep Leuven komt bijeen op de volgende data in februari, maart en april 2015 (onderwerpen en meer details volgen nog): - Zondag 15 februari 2015: LET OP! 3de zondag v.d. maand (ten gevolge van beschikbaarheid v. zaal) - Zondag 15 maart 2015: LET OP! 3de zondag v.d. maand (ten gevolge van beschikbaarheid v. zaal) - Zondag 19 april 2015: LET OP! 3de zondag v.d. maand (ten gevolge van Pasen en paasvakantie) Contactpersonen: Lieve: 016 25 43 39 (vanaf 20 uur en in het weekend) Erik :014 75 51 46 (vanaf 20 uur of in het weekend) E-mail: [email protected]

ROESELARE Waar? Cultuurcentrum De Spil



H. Spilleboutdreef 1, Roeselare 8800 Lokaal: Groen lokaal (eerste verdieping) Wegbeschrijving: Met de wagen via Brugge (E40): In Brugge de E40 verlaten en de E403 opdraaien richting Kortrijk. Doorrijden tot afrit n° 6: Roeselare-Izegem: links afdraaien en de N36 volgen richting Roeselare. Blijf op de N36 tot de 4de lichten, dit is het kruispunt met Meensesteenweg (baan Menen-Roeselare). Rechts de Meensesteenweg indraaien richting Roeselare centrum. Na +/- 1 km.: aan rondpunt 1ste straat rechts volgen: na 200 meter bereik je De Spil (rechterkant H. Spilleboutdreef) Wanneer? Elke derde donderdag van de maand vanaf 19.00 uur tot 21.30 uur (met pauze). • Donderdag 18 december 2014: Eindejaar is in zicht! Wat verwachten we ervan en hoe beleven we het? • Donderdag 15 januari 2015: Nieuwjaarsfeestje Ups & Downs Roeselare: een gezellig samenzijn met een drankje en een hapje. Partners en kinderen welkom! Contactpersonen: Geert:051 62 34 51 (iedere werkdag tussen 19 en 20 uur - niet bereikbaar in het weekend) Rebecca: 09 228 10 57 - 0486 61 44 10 (na 20 uur)

WILLEBROEK / MECHELEN Waar? Café D’Hanekeef, Keizerstraat 8, 2800 Mechelen, zaaltje achteraan, tenzij anders vermeld. Deze locatie is gelegen aan de Veemarkt, recht tegenover de stadsschouw¬burg. Wanneer? Elke laatste vrijdag van de maand van 19 uur 30 tot 22.00 uur (tenzij anders vermeld). • Vrijdag 26 december 2014: Naar de film in Utopolis te Mechelen. Film wordt ter plaatse besproken. Partners zijn welkom

• Nieuwjaarsbijeenkomst in januari 2015: exacte datum nog te bepalen Kids werking Ups & Downs WILLEBROEK: Kids Up De Ups & Downs groep van Willebroek/Mechelen organiseert ook activiteiten voor de kinderen van de deelnemers aan deze zelfzorggroep. Dit zijn ontspannende activiteiten voor de kinderen in begeleiding van de volwassen deelnemers (dus geen rondetafelgesprekken). Voor meer informatie, neem contact op met de regionale verantwoordelijken Katrien en Marie-Anne. Contactpersonen: Katrien: 0478 62 43 55 E-mail:[email protected] Marie-Anne: 0475 81 86 25 E-mail: [email protected]

ANDERE ZELFZORGGROEPEN: BRUSSEL: LE FUNAMBULE In deze regio bestaat er geen Ups & Downs groep meer. We verwijzen door naar de naburige groepen in Lede, Leuven of Mechelen. Er bestaat wel een Franstalige vereniging ‘Le Funambule’ in Brussel (groupe d’entraide pour et par les personnes bipolaires et leur entourage). Waar en wanneer? Er vinden per maand vier bijeenkomsten (in het Frans) plaats op donderdagen en dinsdagen, telkens van 19.30 tot 21.30uur. Voor deelname wordt een bijdrage van 2 euro gevraagd. Drie groepen vinden plaats in Brussel en een groep heeft haar bijeenkomsten in Namen. • Elke tweede donderdag van de maand, 19.30-21.30 uur: gespreksgroep geleid door vrijwilligers. Locatie: Tela, Chaussée de Louvain 399 - 1030 Schaerbeek. • Elke derde donderdag van de maand, 19.30-21.30 uur: gespreksgroep geleid door vrijwilligers. Locatie: Pianofabriek, Rue du Fort n° 35, 1060 Bruxelles. • Elke vierde donderdag van de maand,

A LA CARTE

UPS & DOWNS GROEPEN

14.00-16.00 uur: gespreksgroep geleid door vrijwilligers. Locatie: Crésam, Boulevard de Merckem 7, 5000 Namur. • Een dinsdag in de maand (specifieke datum te raadplegen op de website) 14.00-16.00 uur: gespreksgroep geleid door een professionele begeleider opgeleid in interpersoonlijke communicatie. Locatie: Tela Chaussée de Louvain 399 - 1030 Schaerbeek. Contactpersonen: Telefonisch onthaal: 0492 56 79 31 Le Funambule Asbl, Place Ph. Werrie, 25/ 6, 1090 Jette E-mail : [email protected] Website : www.funambuleinfo.be

ALTIS Altis is een lokale zelfhulpgroep in Dendermonde voor mensen die te kampen hebben met depressie. Waar? CM-ontmoetingscentrum ‘De Boomgaard’ (ingang Papiermolenstraat), Bogaerdestraat 33, 9200 Dendermonde

15

BOEKEN IN DE KIJKER

BRIEVEN VOOR JUSTINE Boekbespreking door Patrick Colaes Brieven voor Justine is een verslag van het leven van Eddy, samen met Anneke die te kampen heeft met de bipolaire stoornis en de moeilijkheden die hij hierbij ervaart. De brieven zijn een manier voor Eddy om het verlies van zijn moeder te verwerken en ook de opnames en het gemis van Anneke een plaats te geven. Het zijn 126 brieven geworden recht uit het hart en met zijn ziel op de tong. Een aanrader om te lezen. ‘Brieven voor Justine’ Auteur: Eddy van Mouffaert ISBN10 16162670721

Wanneer? In principe elke tweede maandag van de maand om 19 uur 30. Meer informatie bij de contactpersonen. Contactpersonen: Donalt: 052/42.26.24 Magda: 052/47.05.39 Rita: 09/348.59.67 Algemene gsm: 0486 15 41 01 Kelly: [email protected] Info : www.altis-depressie.org of mail naar [email protected]

BESTE HULPVERLENERS... Jullie worden vriendelijk verzocht om dit tijdschrift ter beschikking te leggen van de patiënten die te maken hebben met de bipolaire stoornis of unipolaire depressie. Dit kan als aanvulling dienen op de door u gevoerde therapie en is tevens een waardevolle ondersteuning voor het aanvaardingsproces van de betrokken patiënten.

KORTSLUITING IN MIJN HOOFD Brenda is een gehuwde jonge vrouw met drie kinderen. Na de geboorte van haar derde kind krijgt ze haar eerste psychose. Nadien volgen er nog twee en een depressie. Brenda beschrijft in haar boek zeer helder hoe ze dit heeft ervaren, ook de opnames in het ziekenhuis die het gevolg waren van deze psychoses. Brenda Froyen studeerde Germaanse Talen en is leerkracht Engels en Nederlands. Ze is actief in de patiëntenvereniging UilenSpiegel, geeft lezingen over haar ervaringen en gidst in het Museum dr. Guislain in Gent. ‘Kortsluiting in mijn hoofd’ Auteur: Brenda Froyen ISBN 978 90 223 3080 7

Uit sympathie en met financiële steun van: