Illustratie: M. Ticheler
THERAPIE VAAK ONOPGEMERKTE OORZAAK VAN KLACHTEN
Het lekkende darm syndroom
Door: ir. L. Henseler
Het lekkende darm syndroom of Leaky Gut Syndrome (LGS) is een aandoening waarbij de darmwand zijn integriteit verliest en meer doorlaat dan de bedoeling is. In feite vallen er gaten in de darmwand, waar gemakkelijk onverteerde voedselelementen, schadelijke stoffen en allerlei bacteriën, parasieten, schimmels en virussen doorheen kunnen en in het bloed terechtkomen. De binnenbekleding van de darmwand is een slijmvlies dat de grens vormt tussen de buitenwereld en de binnenkant van het lichaam. Alles wat binnenkomt via de mond, komt in de darm terecht en wordt in de darm geselecteerd op bruikbaarheid, waarna het ‘restmateriaal’ wordt uitgescheiden. Het grootste deel van het menselijk immuunsysteem zetelt dan ook in de darm, waar ongewenste indringers in feite buiten het lichaam worden gehouden en onschadelijk worden gemaakt. Een gezond darmslijmvlies scheidt antistoffen af, waaronder SIgA (Secretory Immunoglobuline A). Deze stof maakt vijandelijke indringers, zoals schimmels, bacteriën en parasieten onschadelijk en zorgt ervoor dat ze zich niet aan de darmwand kunnen hechten. Ook onvolledig verteerde eiwitten en voedselresten worden tegengehouden. Een goed functionerend darmslijmvlies werkt dus als een barrière tussen binnen en buiten.
35
Een gezonde darm heeft echter een
• medicijngebruik, waaronder aspirine,
bepaalde mate van doorlaatbaarheid nodig,
ibuprofen, ontstekingsremmers (NSAID’s),
waardoor het mogelijk is om voor het
prednison, antibiotica, de anticonceptiepil,
lichaam nuttige stoffen op te nemen. Aan de binnenkant van de darm zitten een heleboel kleine uitsteeksels, de zogenaamde darmvilli. Deze darmvilli maken het opper-
zuurremmers, H2-antagonisten etc.); • resten van pesticiden, chemicaliën en andere gifstoffen; • tekort aan voedingsstoffen, zoals vita-
vlak van de darm groter en zorgen voor
mines, mineralen (zink!), aminozuren,
de opname van voedingsstoffen. Wanneer
essentiële vetzuren.
de darmwand beschadigd of ontstoken is, kunnen deze villi hun werk niet meer goed
Veel van deze oorzaken houden met elkaar
doen. Ze produceren niet genoeg voor de
verband. Een dieet dat rijk is aan suiker en
spijsvertering benodigde enzymen, waar-
witmeel zal de overgroei van schimmels en
door de vertering minder goed verloopt
een candida-infectie tot gevolg hebben. Het
en er minder voedingsstoffen worden
gebruik van antibiotica leidt tot een gebrek
opgenomen. Een darm waarin gaten zijn
aan gezonde darmbacteriën, wat ook weer
gevallen heeft in feite een minder groot
een overgroei van candida tot gevolg heeft.
oppervlak dat voedingsstoffen opneemt.
Een tekort aan voedingsstoffen, waaronder
Het is niet zo dat een doorlaatbare darm
een zinktekort, leiden tot een gebrekkige
ook voedingsstoffen makkelijker doorlaat.
spijsvertering en een tekort aan maagzuur
Integendeel. Voedingstoffen, zoals mine-
en enzymen, maar een slechte vertering leidt
ralen, hebben vaak een dragerproteïne
ook weer tot een verminderde opname van
nodig die ze door de darmwand heen ‘draagt’.
voedingsstoffen.
Als de darmwand beschadigd raakt, dan
Een slechte vertering op zijn beurt kan
verliezen deze dragers hun werking. Een lek-
voedselallergieën tot gevolg hebben, die
kende darm laat dus te veel van het slechte
weer tot een ontstoken darmslijmvlies
door en te weinig van het goede.
leiden. Het ontstoken darmslijmvlies kan op zichzelf weer de aanleiding zijn tot voedsel-
Hoe ontstaat het lekkende darm syndroom?
allergieën. De vraag is wat er eerder was:
Het lekkende darm syndroom ontstaat
vicieuze cirkel, waarbij gevolgen oorzaken
meestal door irritatie en ontsteking van het
worden, die weer tot gevolgen leiden.
de kip of het ei. Vaak is er sprake van een
darmslijmvlies. Dit kan een aantal oorzaken hebben:
Wat zijn de gevolgen?
• een dieet dat rijk is aan suiker en witmeel;
Zoals eerder gezegd laat een lekkende darm
• een dieet dat te weinig vezels bevat;
allerlei elementen door die niet in het bloed
• een gebrekkige spijsvertering, tekort aan
thuishoren. Het gaat niet alleen om bacteriën,
maagzuur en/of spijsverteringsenzymen; • een gebrekkige leverfunctie, waardoor
onvolledig verteerde eiwitten en andere ab-
een overmaat aan gifstoffen in de darm
normaal grote voedselmoleculen. Het lichaam
ontstaat;
antwoordt op al deze vijandelijke indringers
• candida, overmatige groei van schimmels en gistingsprocessen in de darm;
en andere onbekende elementen met allergische reacties, ontstekingsreacties en ver-
• een gebrek aan goede darmbacteriën;
hoogde reacties van het immuunsysteem.
• parasitaire infecties, bacteriële infecties;
Deze ontstekings- en immuunreacties kunnen
• voedselallergieën;
overal in het lichaam plaatsvinden. Bijvoor-
• overmatig gebruik van alcohol, cafeïne,
beeld in de darm zelf, waardoor colitis ulcerosa
nicotine en andere genotsmiddelen of drugs;
TvOG . 5∫2010
parasieten en schimmels, maar ook om
of de ziekte van Crohn ontstaat en het darm-
THERAPIE slijmvlies verder wordt aangetast, of in de
Gezonde binnenbekleding darm
Beschadigde binnenbekleding darm
gewrichten, waardoor artritis ontstaat. Er kunnen huidreacties plaatsvinden in de
Ontsteking
vorm van eczeem of netelroos, de longen reageren met astma en overal in het lichaam is sprake van een verhoogde ontstekingsgevoeligheid.
Onverteerde voedselelementen
Toxinen
Het lichaam slaat alarm en het immuunBinnenbekleding darm
systeem kan overdreven reacties gaan
Lekkende darm
vertonen in de vorm van auto-immuun-
Gap junction
reacties. Bij een auto-immuunreactie maakt het afweersysteem antistoffen aan tegen lichaamseigen weefsels. Dit leidt tot een
Bloedbaan
Gisten/schimmels
Parasieten en schadelijke bacteriën
hele lijst aandoeningen, waarvan chronische vermoeidheid een van de meest algemeen
Schematische weergave van het onstaansproces van LGS.
voorkomende is, aangezien het lichaam in
Bron: leakygutcure.com
een voortdurende strijd tegen zichzelf is verwikkeld. Bovendien creëert elke maaltijd
in de darm terechtkomen, waar ze de darm-
die in een lekkende darm terechtkomt
permeabiliteit verder aantasten. Ziehier
nieuwe stress voor het lichaam.
opnieuw de vicieuze cirkel.
Een ander gevolg van een leaky gut is, zoals eerder genoemd, de verminderde
Wat zijn de symptomen?
opname van voedingstoffen in de darm.
Veel van de symptomen van een lekkende
Het gaat hier vooral om de vetoplosbare
darm hebben te maken met de overmaat
vitamines, zoals A, D, E en K, en vitamine
aan gifstoffen die in het bloed terechtkomen
B12, die in de darm worden opgenomen.
en overal in het lichaam klachten veroorzaken.
Ook mineralen worden verminderd ge-
Ook de ongewenste darmbacteriën produ-
absorbeerd. Bij een gebrek aan gezonde
ceren bijproducten, zoals ammonia, die bij
darmbacteriën worden bovendien minder
een falende lever giftig kunnen zijn voor
B-vitaminen en minder vitamine K aan-
de hersenen en geheugen- en concentratie-
gemaakt in de darm. Dit alles leidt tot een
problemen kunnen veroorzaken. De volgende
minder goede nutritionele status in het
symptomen komen voor bij een lekkende darm:
lichaam, waardoor het lichaam verzwakt
• tekorten aan essentiële nutriënten (vita-
en gevoeliger wordt voor ontstekingen en infecties. De immuunfunctie van de darm is ver-
mines, mineralen, aminozuren, vetzuren etc.); • candidasyndroom met alle bijbehorende klachten;
minderd omdat er minder IgA wordt gepro-
• (voedsel)allergieën;
duceerd door het darmslijmvlies en ook de
• huiduitslag, netelroos, eczeem;
enzymproductie, die in het darmslijmvlies
• slecht geheugen, verwarring, concentratie-
plaatsvindt, neemt af, waardoor de spijsvertering minder efficiënt verloopt. De lever krijgt te maken met een over-
problemen; • depressie, stemmingswisselingen; • angstklachten;
maat aan gifstoffen in het bloed die alle-
• verminderde immuunfunctie;
maal onschadelijk gemaakt moeten worden.
• indigestie, flatulentie en andere buik-
Wanneer de lever het niet meer aankan,
klachten;
hopen deze gifstoffen zich op verschillende
• constipatie, diarree;
plaatsen in het lichaam op en kunnen daar
• vermoeidheid, uitputting, algehele
klachten veroorzaken. Ook kunnen ze weer
malaise;
37
Toch wordt de diagnose ‘lekkende darm’ vaak over het hoofd gezien, omdat de symptomen en aandoeningen die ermee in verband staan zo divers zijn. In de reguliere geneeskunde is het lekkende darm syndroom geen geaccepteerde diagnose. Eerder wordt er gefocust op de verschillende aandoeningen die het gevolg zijn van verhoogde darmpermeabiliteit. Deze aandoeningen worden vaak met medicijnen of operatief ingrijpen behandeld. De website van de Natuurdiëtisten Nederland meldt het volgende over de diagnose van een lekkende darm: ‘De diagnose komt zowel voor binnen de reguliere als de complementaire geneeskunde. Beide Overmatig gebruik van alcohol, nicotine en andere genotsmiddelen kan leiden tot
bedoelen daar wat anders mee. Een natuur-
irritatie en ontsteking van het darmslijmvlies en uiteindelijk tot LGS.
diëtist verstaat onder een lekkende darm
Foto: GEWA Fotodesign
een darm die naar het bloed lekt. Terwijl reguliere artsen bedoelen dat de darm-
• verminderd uithoudingsvermogen, ademtekort;
cellen, bijvoorbeeld eiwitten of lymfevocht, de verkeerde kant uit lekken, namelijk naar
• astma, bronchitis;
de lumen (darmholte). Daardoor verdwijnt
• verhoogde lichaamstemperatuur;
meer eiwit via de ontlasting en kunnen
• spier- en gewrichtspijnen;
tekorten ontstaan in de bloedeiwitten' [ref. 1].
• verstopping van neus- en voorhoofdsholten;
De darmpermeabiliteit kan echter wel degelijk door middel van een test worden
• verminderde tolerantie voor alcohol;
vastgesteld, namelijk de zgn. lactulose/
• hoofdpijn.
mannitol test. Mannitol en lactulose zijn twee suikers die niet door het lichaam
De auto-immuunreacties die in het lichaam
worden gemetaboliseerd. Lactulose bestaat
plaatsvinden als gevolg van een lekkende
uit grotere moleculen die alleen in het
darm kunnen chronische aandoeningen tot
systeem kunnen doordringen als de darm-
gevolg hebben. Chronische aandoeningen
integriteit is beschadigd. Mannitol kan wel
die in de categorie auto-immuun ziekten
door een gezond darmslijmvlies worden
vallen en worden geassocieerd met een
geabsorbeerd. De patiënt drinkt op nuchtere
lekkende darm zijn onder andere alopecia
maag een oplossing met een van tevoren
areata, chronisch vermoeidheidssyndroom,
vastgestelde hoeveelheid mannitol en lac-
colitis ulcerosa, ziekte van Crohn, diabetes,
tulose. Gedurende zes uur wordt de urine
fibromyalgie, ziekte van Graves, ziekte van
verzameld en op basis van het niveau van de
Hashimoto, lupus, multiple sclerose, poly-
twee suikers in deze urinemonsters wordt de
myalgie, psoriasis, ziekte van Raynaud,
graad van darmpermeabiliteit vastgesteld.
reumatoïde artritis, syndroom van Sjögren, vasculitis, vitiligo etc.
Er zijn ook andere tests die eventueel op de waarschijnlijkheid van een lekkende darm kunnen wijzen. Zo kan een haaranalyse wijzen
TvOG . 5∫2010
Hoe wordt de diagnose gesteld?
op malabsorptie van mineralen. Een IgA-test
De oude Chinezen hadden al een spreek-
kan de werking van het immuunsysteem in
woord dat zei: ‘De dood huist in de darmen’.
de darm vaststellen. Allergietesten kunnen
THERAPIE uitwijzen of er sprake is van voedselallergieën.
patroon en het gebruik van geraffineerde
Ontlastingsonderzoek kan uitwijzen of er
graanproducten en alcohol, dienen te
sprake is van darmparasieten en/of over-
worden vermeden.
groei van gisten en schimmels. Als laatste
Waar mogelijk moet worden gekeken
kan er onderzoek worden gedaan naar een
naar alternatieven voor ernstig irriterende
eventueel tekort aan spijsverteringsenzymen.
medicijnen. Genotsmiddelen die schadelijk zijn voor het darmslijmvlies, zoals alcohol,
De behandeling
cafeïne en nicotine, zouden ten minste
De behandeling van een lekkende darm is
tijdelijk vermeden of drastisch verminderd
gericht op drie punten:
moeten worden, totdat het darmslijmvlies
• het wegnemen van de oorzaak;
is geheeld en de darm in een betere condi-
• het verbeteren van de spijsvertering;
tie verkeert. Voedingstekorten, met name
• het genezen van het darmslijmvlies.
het tekort aan zink en essentiële vetzuren, dienen zoveel mogelijk te worden aan-
Deze punten worden hieronder besproken.
gevuld, hetzij door middel van de voeding
Wanneer het darmslijmvlies eenmaal in
hetzij door het gebruik van supplementen.
een betere conditie verkeert, is het ook van
In het geval van parasitaire, bacteriële
belang om de darmflora weer op te bouwen
of schimmelinfecties kan een antiparasitair
en zo de normale functie van de darm te
middel worden gebruikt of een anticandida-
herstellen. De opbouw van de darmflora
regime worden gevolgd.
wordt bevorderd door het gebruik van een goed probioticum en door het nuttigen van
Spijsvertering verbeteren
melkzure voedingsmiddelen, zoals yoghurt
Een verbeterde spijsvertering leidt via vele
en zuurkool.
wegen tot minder irritatie van de darm. Er zullen minder gistingsprocessen plaats-
Daarnaast is ontgifting van de lever
vinden in de darm, voedingsstoffen die
belangrijk. Hiervoor zijn bepaalde kruiden,
nodig zijn om het darmslijmvlies in goede
zoals mariadistel, zeer geschikt. Een goede
conditie te houden worden beter opgenomen,
multivitamine zorgt voor alle micronutriënten
en schadelijke bacteriën, schimmels en para-
die de lever nodig heeft om te kunnen
sieten worden al in de maag door het maag-
ontgiften, zoals de B-vitamines, vitamine C,
zuur onschadelijk gemaakt.
magnesium, zink etc.
Het verbeteren van de spijsvertering kan worden gerealiseerd door het aanvullen van
Oorzaken wegnemen
micronutriënten die noodzakelijk zijn voor
Het spreekt voor zich dat het wegnemen
de spijsvertering, zoals de B-vitamines, zink,
van de oorzaak van de kwaal de grootste
magnesium etc. Eventueel kan er tijdelijk
kans biedt op een blijvende verbetering.
worden gebruikgemaakt van enzymprepa-
Hierboven zijn de mogelijke omstandig-
raten om een goede vertering op gang te
heden die een lekkende darm veroorzaken
helpen. Probiotica kunnen helpen om de
besproken. De ergste daarvan zijn wel het
vertering in de darm beter te laten verlopen.
gebruik van medicijnen, zoals NSAID’s,
Verder is goed kauwen enorm belangrijk
die de darm ernstig beschadigen, en het
om het voedsel goed te vermengen met de
gebruik van zuurremmers en antibiotica,
spijsverteringsenzymen.
die een tekort aan respectievelijk maagzuur en gunstige darmbacteriën veroorzaken en
Darmwand genezen
daarmee een candida-infectie in de hand
Voor het genezen van de darmwand is het
werken. Ook andere zaken die candida
van belang om tijdelijk zoveel mogelijk
bevorderen, zoals een suikerrijk voedings-
irriterende stoffen en voedingsmiddelen te
39
vermijden. Daaronder vallen naast boven-
Zink
genoemde genotmiddelen, zoals alcohol
Het mineraal zink speelt een rol in de wond-
en cafeïne, ook sterk irriterende kruiden en
genezing en de regeneratie van weefsel. Uit
specerijen, zoals rode peper, en zuren, zoals
onderzoek blijkt dat het suppleren van zink de
azijn e.d. Ook ‘hard’ of ‘schurend’ voedsel
doorlaatbaarheid van de darm vermindert [ref. 6].
met scherpe randjes, zoals harde crackers,
Bovendien is zink nodig om vitamine A vrij
kan beter tijdelijk worden vermeden. ‘Zacht’
te maken uit de lever. Vitamine A is nodig
voedsel, zoals soepen, sappen en puree, is
voor de bescherming van alle in het lichaam
meer geschikt voor het genezen van het
aanwezige slijmvliezen, ook het slijmvlies
darmslijmvlies.
dat de binnenkant van het maagdarmkanaal
Indien er bekende voedselallergieën be-
bekleedt. Ook vitamine A blijkt in onder-
staan, zoals een glutenallergie of een koe-
zoeken –al dan niet in combinatie met zink–
melkallergie, dan moeten ook deze voedsel-
een gunstige invloed te hebben op de
groepen geheel worden vermeden. Wanneer
conditie van het darmslijmvlies [ref. 7, 8].
het darmslijmvlies voldoende is geheeld kan dit voedsel weer langzaam worden geïntro-
Vitamine D
duceerd.
Onlangs is een nieuwe functie van vitamine D
Verder zijn er bepaalde micronutriënten
ontdekt. Het blijkt dat deze vitamine nood-
en/of voedingssupplementen die therapeu-
zakelijk voor een goede barrièrefunctie
tisch kunnen worden ingezet om het darm-
van het darmslijmvlies. In een onderzoek
slijmvlies sneller te doen genezen.
uit 2008 werd het verband tussen IBD (Inflammatory Bowel Disease) en vitamine D
Glutamine
onderzocht. Bij muizen met en zonder vita-
L-glutamine is het meest voorkomende
mine D-deficiëntie werd een darmontsteking
aminozuur in het menselijk lichaam en de
opgewekt. De normale muizen hadden geen
voornaamste energiebron voor snelgroeiend
noemenswaardige klachten, maar de vita-
weefsel, zoals het darmslijmvlies. Dat maakt
mine D-deficiënte muizen ontwikkelden
glutamine de belangrijkste voedingsstof
ernstige ontstekingsverschijnselen in de darm.
voor het genezen van de darmwand. Ook
De onderzoekers concludeerden dat een
bij mensen die chemotherapie krijgen of
vitamine D-tekort een verhoogde gevoelig-
mensen die erg ziek zijn of net geopereerd
heid voor schade aan het darmslijmvlies tot
is glutamine een goed middel om de darm-
gevolg heeft en daarmee een verhoogde
wand intact te houden en daarmee verdere
kans op chronische darmontstekingen [ref. 9].
nadelige gevolgen te voorkomen [ref. 2–5]. N-acetyl glucosamine (NAG) NAG speelt een rol bij de biosynthese van het darmslijmvlies en helpt om het extracellulaire weefsel dat de darmslijmvliescellen omgeeft gezond te houden. Een gezond slijmvlies heeft minder last van de aanhechting van schadelijke bacteriën, schimmels en parasieten. Daarnaast kan het de aanhechting van sommige lectines –complexe eiwitverbindingen die ontstekingen veroorKokosolie bevat laurinezuur en caprylzuur, stoffen met een sterke fungicidale,
zaken– aan de darmwand verminderen.
antibacteriële en antiparasitaire werking die met name bij ontstekingsziekten van de darm een gunstig effect hebben.
Methylsulfonylmethaan (MSM)
Foto: D. Khveshchenik
MSM is een vorm van organisch gebonden
TvOG . 5∫2010
THERAPIE zwavel die in alle cellen en weefsels van
producerende cellen en daarmee de slijm-
het lichaam voorkomt. Het speelt met name
productie [ref. 13]. Het heeft een beschermende
een rol bij de vorming van alle bindweefsel,
werking en verbetert de bloedtoevoer van
ook dat van de darm. MSM vormt als het
voedingsstoffen. DGL heeft daardoor een
ware een laagje op het darmslijmvlies, dat
genezend effect op het maagslijmvlies.
het minder doordringbaar maakt voor aller-
Het werkt zeer goed bij maagzweren en
lei bacteriën en parasieten. MSM in combi-
beschermt de maag bij aspirinegebruik [ref. 14].
natie met vitamine C is nog effectiever dan
Ook op het darmslijmvlies heeft DGL een
MSM alleen, aangezien vitamine C samen-
beschermende en verzachtende werking.
werkt met zwavel bij de wondgenezing en Olmenbast
de vorming van bindweefsel.
Olmenbast (Slippery elm, ulmus fulva) kalVetzuren
meert ontstoken slijmvliezen van maag en
De omega-3 vetzuren EPA en DHA hebben
darm en heeft een heilzaam en bescher-
een gunstige invloed op tal van ontstekings-
mend effect. Bovendien stimuleert het de
reacties, onder andere in de huid en de slijm-
slijmafscheiding.
vliezen. Bij ontstekingen van het darmkanaal, zoals bij de ziekte van Crohn en colitis ulce-
Chlorella
rosa, hebben deze vetzuren een bewezen
Chlorofyl, de groene bladkleurstof van plan-
heilzaam effect [ref. 10]. Uit onderzoek blijkt
ten, heeft een genezende werking op het
ook dat meervoudig onverzadigde vetzuren
darmslijmvlies. De zoetwateralg chlorella is rijk
een positief effect hebben op de barrière-
aan chlorofyl en bovendien aan hoogwaar-
functie van de darm, de weerstand van het
dige eiwitten die meehelpen om de gaten in
darmslijmvlies verbeteren en de doorlaat-
het darmslijmvlies te dichten. Dit maakt ook
baarheid van de darm verminderen
.
[ref. 11]
De omega-6 vetzuren gamma-linoleen-
chlorella geschikt om therapeutisch te worden ingezet bij een lekkende darm.
zuur (GLA) en linolzuur worden in het lichaam omgezet in prostaglandine E1.
Voeding
Deze prostaglandine heeft onder meer een
Verder heeft ook een aantal voedingsmidde-
ontstekingsremmende en immuunverster-
len een gunstige werking bij een lekkende
kende werking. Daarnaast hebben GLA en
darm. Haver en havermout hebben een
DHA een gunstige invloed op de intestinale
bewezen werking bij een lekkende darm,
doorlaatbaarheid. In een Japans onderzoek
veroorzaakt door alcoholmisbruik [ref. 15, 16].
bleken deze twee vetzuren de doorlaat-
Kokosolie kan een gunstige invloed heb-
baarheid van de tight junctions van Caco2-
ben omdat het laurinezuur en caprylzuur
darmcellen aanzienlijk te verminderen [ref. 12].
bevat. Deze stoffen hebben een sterke schimmeldodende werking en beschermen
Zoethout
ook tegen allerlei parasieten en bacteriën.
Deglycyrrhizinated licorice (DGL) is een
Met name bij ontstekingsziekten van de
extract uit de zoethoutwortel waaruit het
darm, zoals de ziekte van Crohn en colitis
glycyrrhizine voor een groot deel is verwij-
ulcerosa, heeft het een gunstige werking.
derd. Daardoor heeft DGL wel de positieve
Ook kippensoep en bottenbouillon hebben
effecten van zoethoutwortel, maar niet de
een kalmerende en herstellende werking
ongunstige effecten, zoals verhoogde bloed-
op het darmslijmvlies omdat ze rijk zijn aan
druk, kaliumverlies en oedeem, die worden
gelatine en bestanddelen van collageen,
toegeschreven aan glycyrrhizine.
zoals glucosamine en chondroïtine, en aan
DGL stimuleert de proliferatie van het maagepitheel en verhoogt het aantal slijm-
het mineraal silicium. Al deze bestanddelen stimuleren de aanmaak van bindweefsel.
41
Conclusie Het lekkende darm syndroom is eigenlijk vrij eenvoudig te behandelen, bijvoorbeeld met een hoge dosering glutamine. Ook is het belangrijk een eventueel zinktekort op te heffen en voldoende visolie te suppleren. Het grote struikelblok is dat de diagnose
14. Russell RI, Morgan RJ, Nelson LM: ‘Studies on the protective effect of deglycyrrhinised liquorice against aspirin (ASA) and ASA plus bile acid-induced gastric mucosal damage, and ASA absorption in rats’; Scand. J. Gastroenterol. Suppl. 92:97–100, 1984. 15. Tang Y et al: ‘Oats supplementation prevents alcohol-induced gut leakiness in rats by preventing alcohol-induced oxidative tissue damage’; J. Pharmacol. Exp. Ther. 329(3):952–958, 2009. 16. Keshavarzian A: ‘Preventing gut leakiness by oats supplementation ameliorates alcohol-induced liver damage in rats’; J. Pharmacol. Exp. Ther. 299(2):442–448, 2001.
‘leaky gut’ vaak niet wordt gesteld, omdat het verband houdt met zo veel verschillende aandoeningen. Het heeft met name autoimmuunaandoeningen en chronische vermoeidheid tot gevolg, maar ook allerlei niet begrepen klachten of onverklaarbare aandoeningen, zoals huidproblemen, spijsverteringsklachten, allergieën en fibromyalgie. Bij veel van deze klachten is het daarom van belang om te beginnen bij de conditie van de darm en het darmslijmvlies. Indien er sprake is van een lekkende darm, dan is het behandelen van allerlei klachten met ‘agressieve’ medicijnen niets meer dan symptoombestrijding. Referenties 1. www.natuurdietisten.nl. 2. Li N, Neu J: ‘Glutamine deprivation alters intestinal tight junctions via a PI3-K/Akt mediated pathway in Caco-2 cells’; J. Nutr. 139(4):710–714, 2009. 3. Jiang HP, Liu CA: ‘Protective effect of glutamine on intestinal barrier function in patients receiving chemotherapy’; Zhonghua Wei Chang Wai Ke Za Zhi 9(1):59–61, 2006. 4. De-Souza DA, Greene LJ: ‘Intestinal permeability and systemic infections in critically ill patients: effect of glutamine’; Crit. Care Med. 33(5):1125–1135, 2005. 5. Quan ZF et al: ‘Effect of glutamine on change in early postoperative intestinal permeability and its relation to systemic inflammatory response’; World J. Gastroenterol. 10(13):1992–1994, 2004. 6. Sturniolo GC et al: ‘Zinc supplementation tightens "leaky gut" in Crohn's disease’; Inflamm. Bowel. Dis. 7(2):94–98, 2001. 7. Chen P, Soares AM et al: ‘Association of vitamin A and zinc status with altered intestinal permeability: analyses of cohort data from northeastern Brazil’; J. Health Popul. Nutr. 21(4):309–315, 2003. 8. Gmoshinskiĭ IV et al: ‘Effect of vitamin A deficiency on the macromolecular permeability of small intestine mucosa in the adult rat’; Biull. Eksp. Biol. Med. 103(2):161–163, 1987. 9. Kong J et al: ‘Novel role of the vitamin D receptor in maintaining the integrity of the intestinal mucosal Barrier’; Am. J. Physiol. Gastrointest. Liver Physiol. 294(1):G208–216, 2008. 10. Romano C et al: ‘Usefulness of omega-3 fatty acid supplementation in addition to mesalazine in maintaining remission in pediatric Crohn's disease: a double-blind, randomized, placebo-controlled study’; World J. Gastroenterol. 11(45):7118–7121, 2005. 11. Willemsen LE et al: ‘Polyunsaturated fatty acids support epithelial barrier integrity and reduce IL-4 mediated permeability in vitro’; Eur. J. Nutr. 47(4):183–191, 2008. 12. Usami M et al: ‘Effect of gamma-linolenic acid or docosahexaenoic acid on tight junction permeability in intestinal monolayer cells and their mechanism by protein kinase C activation and/or eicosanoid formation’; Nutrition 19(2):150–156, 2003. 13. Van Marle J et al: ‘Deglycyrrhizinised liquorice (DGL) and the renewal of rat stomach epithelium’; Eur. J. Pharmacol. 72(2-3):219–225, 1981.
TvOG . 5∫2010
Overige geraadpleegde literatuur - Andre C et al: ‘Measurement of intestinal permeability to mannitol and lactulose as a means of diagnosing food allergy and evaluating therapeutic effectiveness of disodium chromoglycate’; Ann. of Allergy 59:127–129, 1987. - Barbara G: ‘Mucosal barrier defects in irritable bowel syndrome. Who left the door open?’; Am. J. Gastroenterol. 101(6):1295–1298, 2006. - Bienstock J: ‘Mucosal barrier functions’; Nutr. reviews 42(3):105–116, 1984. - Bjarnson I, Peters TJ, Wise RJ: ‘The leaky gut of alcoholism: possible route of entry for toxic compounds’; Lancet 28;1(8370):179–182, 1984. - Bjarnason I, Williams P, So A et al: ‘Intestinal Permeability and inflammation in patients with Rheumatoid Arthritis; effects of non-steroidal anti-inflammatory drugs’; Lancet 24;2(8413):1171–1174, 1984. - Bjarnason I, Peters TJ, Veall N: ‘A persistent defect in intestinal permeability in coeliac disease demonstrated by a 51Cr-labelled EDTA absorption test’; Lancet 12;1(8320):323–325, 1983. - Draper LR et al: ‘Effect of alcohol on the integrity of the intestinal epithelium’; Gut 24(5):399–404, 1983. - Gardner ML: ‘Gastrintestinal Absorption of Intact Proteins’; Ann. Rev. Nutrition 8: 329, 1988. - Gittleman AL: ‘Guess What came to Dinner - Parasites and your health’; Avery, New York, 1993. - Gottschall E: ‘Breaking The Vicious Cycle. Intestinal Health Through Diet’; The Kirkton Press, 1994. - Hollander D: ‘Crohn’s disease, TNF-alpha, and the leaky gut. The chicken or the egg?’; Am. J. Gastroenterol. 97(8):1867–1868, 2002. - Hollander D: ‘Intestinal permeability, leaky gut, and intestinal disorders’; Curr. Gastroenterol. Rep. 1(5):410–416, 1999. - Kerckhoffs AP et al: ‘Intestinal Permeability in Irritable Bowel Syndrome Patients: Effects of NSAIDs’; Dig. Dis. Sci. Mar 3, 2009. - Keshavarzian A, Holmes EW, Patel M, Iber F, Fields JZ, Pethkar S: Leaky gut in alcoholic cirrhosis: a possible mechanism for alcohol-induced liver damage; Am J Gastroenterol. 94(1):200-7, 1999. - Maes M, Leunis JC: ‘Normalization of leaky gut in chronic fatigue syndrome (CFS) is accompanied by a clinical improvement: effects of age, duration of illness and the translocation of LPS from gram-negative bacteria’; Neuro Endocrinol. Lett. 29(6):902–910, 2008. - Maes M, Coucke F, Leunis JC: ‘Normalization of the increased translocation of endotoxin from gram negative enterobacteria (leaky gut) is accompanied by a remission of chronic fatigue syndrome’; Neuro Endocrinol. Lett. 28(6):739–744, 2007. - Reinhardt MC: ‘Macromolecular Absorption of Food Antigens in Health and Disease’; Ann. Allergy (53):597–601, 1984. - Toohey L: ‘The Nutritional Connection to “Leaky Gut”’; The American Chiropractor 24(4), 2002. - Zhou Q et al: ‘Intestinal membrane permeability and hypersensitivity in the irritable bowel syndrome’; Pain Jul. 10, 2009.
