“Ik wil die mensen niet lastigvallen” Behoeften, drempels en deuren voor jongeren als slachtoffer van geweld
Symposium Slachtofferhulp “Grenzen in het geding” Den Haag, 20 februari 2015 Bruno Vanobbergen Kinderrechtencommissaris @KRCommissaris
Van signaal tot advies Advieswerk Bij alle Vlaamse regelgeving die kinderen en jongeren aanbelangt Reactief en proactief www.kinderrechtencommissariaat.be
Ombudswerk (de Klachtenlijn) Voor alle materies die minderjarigen in Vlaanderen aanbelangen Voor kinderen, jongeren, ouders en professionals Advies, bemiddeling en onafhankelijk klachtenonderzoek www.kinderrechten.be
Kinderrechten en jonge slachtoffers? Signalen uit ons ombudswerk Eigen onderzoek naar de toegankelijkheid van de jeugdhulpverlening Eigen onderzoek naar het voorkomen van geweld bij kinderen en jongeren thuis, op school en in de vrije tijd Deelname aan onderzoek ‘hoe kindvriendelijk is de 1712 (meldpunt geweld en misbruik)’?
Aandacht voor kinderrechten = aandacht voor de integriteit van elk kind
Integriteit? Kinderen lijnen zichzelf af Leren grenzen stellen en leren omgaan met grenzen Belang van een betrokken spreken* “Parler, c’est prendre le risque de se mettre en ‘je’: je parle” (Philippe Meirieu)
Een jongen wordt gepest na een zwemles. Hij werd door enkele medeleerlingen in zijn blootje gefotografeerd, waarbij de foto’s daags nadien op Facebook belandden. De ouders van de jongen meldden dit onmiddellijk aan de school, waarna de school de leerlingen op het matje riep en eiste dat de foto’s onmiddellijk online werden verwijderd.
Integriteit? Kinderen lijnen zichzelf af Leren grenzen stellen en leren omgaan met grenzen Belang van een betrokken spreken “Parler, c’est prendre le risque de se mettre en ‘je’: je parle” (Philippe Meirieu) Het belang en de kracht van participatie (artikel 12 IVRK)
“We hebben de geweldlijst en ons charter tegen geweld. Dat is super belangrijk. Daardoor hebben we geleerd wat geweld allemaal is. Het was meer dan wat ik eerst dacht, bijvoorbeeld iemand benoemen als ‘dommerik’ is kwetsend en eigenlijk geweld. (…) Wie te veel geweld gebruikt, moet even weg van de anderen om na te denken. Zo laten we elkaar merken dat we geweld niet willen. We gaan hier veel uit leren voor later. We zijn geen school zonder geweld, maar proberen het wel te zijn.” (Het Kinderrechtencharter, Het Prisma, Gent)
Kinderen, jongeren en geweld (2012)
Lichamelijk
Emotioneel
Seksueel
Gezin
12%
18%
1%
School
42%
57%
4%
Jeugdbeweging
10%
13%
2%
Sport
13%
23%
3%
Een kindvriendelijk 1712? Bereikbaarheid: belang van aan kinderen en jongeren aangepaste uren Angst voor de gevolgen van het zetten van de stap naar hulpverlening Ze willen anderen niet belasten en liefst het probleem zelf oplossen Angst om de controle over de hulp te verliezen (interventie- versus oplossingsstrategieën) Samenwerking met een ‘sterk merk’? (kinderen jongerentelefoon)
“Ik wist wel dat er dingen waren, maar ik dacht van ja, allez ja, ik dacht ik wil die mensen niet lastig vallen”
Een toegankelijke jeugdhulp? Drempels Gebrek aan informatie (speelt sterk bij kinderen uit de basisschool) Twijfel of het probleem wel ernstig genoeg is Het gevoel het probleem zelf te moeten oplossen* Persoonlijke bezwaren wegen vaak zwaarder door dan praktische bezwaren
“Veel mensen vinden, naar de hulpverlening gaan is zeggen dat je zwak bent. Dat is denk ik een van de grootste vooroordelen die er bij jongeren leven. Hulpverlening is voor zwakkelingen.”
Een toegankelijke jeugdhulp? – Drempels/Deuren Een aantal kenmerken kunnen zowel drempel als deur zijn: Hulpverlener als ‘buitenstaander’ (neutraal en objectief versus ‘de vreemde’)* Hulpverleners zijn volwassenen en geen leeftijdsgenoten (deskundigheid versus inlevingsvermogen)* De vrijblijvendheid in de relatie met de hulpverlener (klantgerichte kijk versus nood aan permanente steun en continuïteit)
“Ik was angstig, want je kent die vrouw niet eens, want het was een vrouw hé. En ik dacht zo van moet ik daar nu mijn verhaal gaan doen. En de eerste keer, dan zat ik vol van de zenuwen, want ja, maar uiteindelijk viel die ikweetniethoegoed mee en zo, dus, maar toch, die eerste stap.”
Een toegankelijke jeugdhulp? – Drempels/Deuren Een aantal kenmerken kunnen zowel drempel als deur zijn: Hulpverlener als ‘buitenstaander’ (neutraal en objectief versus ‘de vreemde’)* Hulpverleners zijn volwassenen en geen leeftijdsgenoten (deskundigheid versus inlevingsvermogen)* De vrijblijvendheid in de relatie met de hulpverlener (klantgerichte kijk versus nood aan permanente steun en continuïteit)
“Als je het aan vrienden vertelt, zij kunnen wel luisteren, en je voelt je ook meer op je gemak bij je vrienden natuurlijk, maar als je het aan iemand ouder vertelt, zij hebben meer ervaring, zij weten meer wat de mogelijkheden zijn. Vrienden kunnen dat niet en ze hebben er ook niet zoveel verstand van.”
Een toegankelijke jeugdhulp? – Drempels/Deuren Een aantal kenmerken kunnen zowel drempel als deur zijn: Hulpverlener als ‘buitenstaander’ (neutraal en objectief versus ‘de vreemde’)* Hulpverleners zijn volwassenen en geen leeftijdsgenoten (deskundigheid versus inlevingsvermogen)* De vrijblijvendheid in de relatie met de hulpverlener (klantgerichte kijk versus nood aan permanente steun en continuïteit)
Een toegankelijke jeugdhulp? Deuren Belang van toeleiders: Behoefte aan steun en vertrouwen Iemand bij wie je doorheen het hele traject terecht kan Iemand die je fysiek begeleid tot in de hulpverlening zelf
Leerkrachten zijn vanuit jongerenperspectief vaak ideale toeleiders Ook leeftijdsgenoten kunnen toeleider zijn (ervaring), ouders liever niet
Een toegankelijke jeugdhulp? Deuren Belang van vertrouwen:
Geheimen bewaren en niets doorvertellen Geen beslissingen achter de rug nemen Jongere serieus nemen Het beste willen voor de jongere Niet veroordelen van de jongere “Blijven klaar staan op gelijk welk moment”
Anonimiteit/zichtbaarheid Versterkt het gevoel van privacy* Verkleint de angst
“Anonimiteit is zo belangrijk voor mij. Je kan alles vertellen zonder dat zij weten wie je bent. Als je je naam en je adres moet vermelden, dan zetten ze je zo een beetje in een klemmetje en dan ben je geneigd dingen achter te houden.”
Wat nog van belang is “Geef me de tijd om mijn verhaal te doen” “Voor een gesprek zit ik liever in zeteltjes” “De ruimte waar ik wil praten is best een apart lokaal”
Welzijn versus veiligheid Belang van het kunnen werken binnen een context van vertrouwen Respecteren eigenheid hulpverlener (hulpverlener ≠ partner in de strijd tegen onveiligheid) Beroepsgeheim versus ambtsgeheim (meldingsplicht) Belang van een duidelijk kader over de samenwerking tussen hulpverlening en justitie
Vermaatschappelijking (de participatiesamenleving) Jongeren moeten in eerste instantie hulp en ondersteuning zoeken in hun directe omgeving Professionals zijn er om het netwerk van de jongere te versterken Maar: De meeste jongeren zoeken nu al eerste hulp en ondersteuning in eigen omgeving Grote aarzeling om stap richting professionele hulp te zetten Gevaar dat hulp voorwaardelijk wordt
