Ik tel mee
Mensen met een beperking doen mee in de samenleving
Zijn wie je bent
Een kijk op zorg in een veranderende tijd www.novo.nl
2|3
Ik tel mee
Een kijk op Arbeid, Participatie en Ontmoeting: meedoen in de samenleving Mensen met een beperking willen erbij horen, ze willen deel uitmaken van de maatschappij, ook al kunnen ze dat zelf niet allemaal zo formuleren. Iets leren, zich gewaardeerd voelen en ergens verwacht worden geeft mensen een gevoel van eigenwaarde. Die wens om mee te doen sluit precies aan bij het gedachtegoed van de Wmo. Deel uitmaken van de samenleving door zinvolle dagbesteding of werk is voor mensen met een verstandelijke beperking een bron van voldoening. In samenwerking met gemeenten, instanties en bedrijven biedt NOVO zulke activiteiten op allerlei plekken in de hele provincie.
‘Ik wil meehelpen’ Dries (21) heeft het niveau van een zesjarige, maar volwassen behoeften. Hij kan niet stilzitten en is graag buiten. Dries gaat vijf dagen per week in zijn eigen buurt naar de wijkpost, waar hij onder begeleiding van de wijkcoach van de gemeente hout sorteert en houtjes kapt en verpakt. Dries raakt voortdurend zijn focus kwijt. Als hij niet meer weet wat hij moet doen of waar hij is, dan raakt hij in paniek en gaat hij huilen. NOVO biedt vanuit haar zorgpost ondersteuning aan de wijkcoach bij het begeleiden van Dries.
Ondersteuning bij meedoen De vragen om ondersteuning bij werk of dagbesteding zijn heel verschillend. Voor de een is een beschermde omgeving belangrijk, waarbij structuur, veiligheid en voorspelbaarheid voorop staan. De ander kan met de juiste begeleiding werken in een bedrijfsmatige werkplek, waar de nodige verantwoordelijkheden bij horen. Steeds vaker werken mensen met een verstandelijke beperking met begeleiding in gewone bedrijven, zoals supermarkten, LabNoord en FC Groningen. Door medewerkers en bezoekers van deze
bedrijven in te schakelen, kunnen we de rol van de professional waar mogelijk beperken of afbouwen. Werk of bezigheden in de buurt Het is de expertise van NOVO om in overleg met instanties, gemeenten en bedrijven op allerlei plaatsen (werk-)plekken vorm te geven waarin mensen met een beperking aan de slag kunnen. Zodat mensen in hun eigen dorp of buurt een zinvolle bijdrage kunnen leveren aan de samenleving. Denk maar aan onderhoud van speeltuinen, tuinonderhoud bij ouderen of vakken vullen in de buurtsuper. Dit sluit nauw aan op de wens om dorpen en wijken leefbaar te houden. AWBZ-zorg Er zijn mensen die zo gehandicapt zijn dat deelname aan de samenleving eerder een belasting of bedreiging vormt, dan een bijdrage aan een goed leven. Voor hen bestaat het goede leven uit blijvende en betrouwbare aanwezigheid van professionele medewerkers in hun directe omgeving: die hen begeleiding of behandeling bieden, persoonlijke verzorging of verpleging. Deze vormen van AWBZ-zorg biedt NOVO als professionele organisatie eveneens.
‘Ik wil werken’ Lieke is een vrouw van 29 met het syndroom van Down. Ze wil nuttige dingen doen, op haar niveau. Lieke werkt in de supermarkt met een begeleider die haar de hele dag door het werk voordoet en het steeds in kleine stapjes aanbiedt. Lieke onthoudt niet wat zij gisteren heeft gedaan. Het moet haar elke keer opnieuw worden verteld. Alleen op die manier kan Lieke ongeveer een uur achter elkaar werken. Daarna heeft ze een uur pauze in een rustige hoek van de bedrijfskantine. Maar Lieke hoort erbij, ze maakt deel uit van een team en ze is reuze trots als ze aan het eind van het jaar een kerstpakket mee naar huis krijgt. Zelfs in het weekend zegt ze: “Ik wil werken!”
‘Ik kan niet tegen drukte’ Johannes (49) heeft een verstandelijke beperking en een autistische stoornis: hij kan wel werken, maar er moeten niet teveel prikkels in de omgeving zijn. Anders raakt hij gestrest en gaat hij met zijn hoofd bonken. Hij werkt nu in een prikkelarme werkplaats naast een drukkerij, waar hij vouw- en inpakwerk doet. Johannes kan heel geconcentreerd werken. Hij is trots als hij zijn klus netjes af heeft: “Kijk eens, wat een mooie stapel folders.”
Arbeid, Participatie en Ontmoeting
4|5
Ik tel mee
Kind en Gezin Een kijk op Kind en Gezin: de eigen kracht versterken ‘Een oogje in het zeil’ Roelf (28) en Jans (29) zien er heel gewoon uit, maar hebben het verstandelijk niveau van een puber. Ze wonen in een dorp in een buurt met veel jonge ouders. Zelf hebben ze ook pas een baby gekregen. Via de zorgpost van NOVO krijgen ze ondersteuning in het leren verzorgen van hun baby. Tijdens de zwangerschap van Jans hebben ze bij NOVO een cursus kinderverzorging en –opvoeding gedaan, speciaal gericht op ouders met een verstandelijke beperking. De moeder van Jans woont gelukkig in de buurt en komt regelmatig het jonge gezin helpen. Ook de buurvrouw houdt een oogje in het zeil. De gezinscoach van NOVO die bij Roelf en Jans komt, coacht ook de buurvrouw om haar buren zodanig te stimuleren dat ze hun ouderrol goed kunnen vervullen.
‘Ze kan nu mama zeggen’ Nora is een meisje van zeven met het ontwikkelingsniveau van een baby. Ze kan niet lopen en praten. Gewoon of speciaal onderwijs is niet haalbaar voor Nora. Ze woont bij haar ouders en gaat overdag naar een kinderdagcentrum van NOVO. Fronie, de moeder van Nora: “Nora leert daar in hele kleine stappen basale dingen zoals zindelijk worden, zichzelf aankleden en eenvoudige begrippen zoals ‘warm’ en ‘koud’. Nora krijgt fysiotherapie en logopedie. Ze is apetrots dat ze nu ‘mama’ kan zeggen. Nora heeft het zo naar de zin op het kinderdagcentrum: ze begint te stralen, zodra ze haar vaste begeleidster ziet.”
‘Het als mantelzorger volhouden’ Frank is een jongen van twaalf met een verstandelijke beperking. Zijn ouders hebben een boerderij met vee en akkerbouw. Ze willen graag zelf blijven zorgen voor hun zoon, maar het wordt hun te zwaar. Ze hebben tijdelijk baat bij het NOVO-logeerhuis, waar Frank nu twee dagen per week naar toe gaat. Met hulp van NOVO hebben ze intussen een gezin in de buurt gevonden, bij wie Frank structureel een paar dagen per week kan verblijven. NOVO begeleidt dit gezin en de ouders van Frank tijdelijk om te leren hoe ze Frank kunnen helpen zich te ontwikkelen. Zo kunnen de ouders hun taak als mantelzorger hopelijk nog vele jaren volhouden.
Een kind met een verstandelijke beperking opvoeden is geen eenvoudige taak. Voor het kind is het belangrijk dat de ouders zo goed mogelijk aansluiten bij wat het kind nodig heeft. NOVO biedt ambulante gezinsondersteuning voor ouders van thuiswonende kinderen met een verstandelijke beperking of een ontwikkelingsachterstand. Daarnaast biedt NOVO hulp aan (aanstaande) ouders die zelf verstandelijk beperkt zijn. En NOVO geeft ondersteuning aan basisscholen, peuterspeelzalen en kinderdagverblijven in het stimuleren van kinderen met een verstandelijke beperking. Bij de logeerhuizen en -gezinnen van NOVO kunnen kinderen tijdelijk of gedurende enkele dagen per maand logeren. Deze ouder- en kindvoorzieningen zijn erop gericht dat het kind zich zo goed mogelijk kan ontwikkelen en ouders hun opvoedingstaak zo goed mogelijk volhouden. Dit is mogelijk door ouders met of zonder verstandelijke beperking nieuwe kennis en vaardigheden bij te brengen. En door de omgeving (familie, school, vrienden en buurt) van de ouders in te schakelen en zo nodig te ondersteunen om de ouders te ontlasten. Zo kan de eigen kracht van het gezin versterkt worden. Kinderdagcentra Daarnaast heeft NOVO kinderdagcentra waar ernstig verstandelijk beperkte kinderen persoonlijke verzorging, intensieve verpleging en intensieve behandeling ontvangen en een ontwikkelingsgericht leerprogramma volgen. Het gaat hier om kinderen die vaak ook een lichamelijke beperking hebben: ze zijn bedlegerig, hebben sondevoeding nodig of andere zorg.
‘Ruimte voor ontwikkeling’ Mette en Jacob hebben een dochtertje van twee jaar met een flinke ontwikkelingsachterstand. Lisa kon nog niet zelf eten, ze huilde veel en het praten kwam maar moeizaam op gang: ze maakt wel klanken, maar nog geen verstaanbare woorden. De ouders hebben via het Centrum voor Jeugd en Gezin hulp gevraagd, omdat ze zo duidelijk een verschil zien met hoe hun zoon van vier zich ontwikkelt. Van een gezinscoach van NOVO leren de ouders via een methode hoe ze Lisa kunnen stimuleren. Nu de ouders beter aansluiten op het lage niveau van Lisa, komt er ruimte voor ontwikkeling.
6|7
Ik tel mee
‘Noedelsoep’ Stefan van zeventien woonde bij zijn vader. Stefan heeft een verstandelijke beperking, had geen werk en ging niet naar school. Toen zijn vader in de gevangenis belandde, riep een buurvrouw de hulp van NOVO in. Het bleek dat Stefan leefde op noedelsoep. NOVO heeft ervoor gezorgd dat Stefan in een woongemeenschap werd opgenomen, waar hij een leertraject volgt op weg naar zelfstandig wonen of wonen met begeleiding. Vader is inmiddels opgenomen in een kliniek van VNN om van zijn alcoholverslaving af te komen. Stefan heeft een baan gevonden bij de sociale werkvoorziening.
Multiproblemgezinnen
‘Geen ontbijt gehad’ Joris en Anke hebben beide een verstandelijke beperking en de problemen groeien hun boven het hoofd. Joris heeft geen werk meer en is verslaafd aan alcohol. Als hij drinkt, reageert hij impulsief en slaat hij Anke en de kinderen. Anke is veel ziek en het gezin heeft schulden. De kinderen hebben het niet gemakkelijk. Regelmatig hebben ze geen ontbijt gehad als ze op school komen, laat staan dat ze brood voor de lunch bij zich hebben. Op het moment dat het gezin uit huis dreigde te worden gezet, kwam er een nieuwe melding in de verwijsindex Zorg voor Jeugd. NOVO werd ingeschakeld en is nu bezig om te inventariseren wat voor hulp al in het gezin aanwezig is. Met de verschillende instanties worden afspraken gemaakt over wie welke hulp inzet in het kader van ‘één gezin, één plan’. NOVO gaat vanuit haar expertise in het ondersteunen van mensen met een verstandelijke beperking de hulp aan het gezin coördineren en afstemmen.
Een kijk op ondersteunen bij het oplossen van problemen In gezinnen waar een of beide ouders verstandelijk beperkt zijn, stapelen problemen zich soms op. Er kan sprake zijn van (kinder-)mishandeling, verslaving, criminaliteit, schulden, onmacht bij het opvoeden, werkloosheid, overlast, etc. Deze mensen zijn niet in staat de wereld te begrijpen of zelf hun problemen op te lossen. Ze kunnen niets met formulieren, brieven en rekeningen, want die kunnen ze vaak niet lezen of begrijpen. Ze kunnen aangereikte oplossingen niet inzetten voor een soortgelijke situatie die hun een dag later overkomt. Samenwerken NOVO heeft veel ervaring in het coachen en begeleiden van multiproblem-gezinnen. Door een meestal langdurige begeleiding van NOVO in het kader van ‘één gezin, één plan’ kunnen de problemen worden aangepakt.
NOVO werkt hierbij nauw samen met andere instanties, zoals organisaties en instellingen voor verslavingszorg, jeugdzorg, welzijnswerk, reclassering, onderwijs en politie. Een onderdeel van de begeleiding is het versterken van het sociale netwerk van zo’n gezin. Door de informele ondersteuning van het gezin door buren, kennissen of vrijwilligers in de wijk kunnen sommige gezinnen op termijn weer op eigen kracht verder. Preventie Door een buurt- en dorpsgerichte aanpak kan in de toekomst voorkomen worden dat problemen te groot worden in een gezin. Centra voor Jeugd en Gezin, wijkcoaches en zorgposten kunnen gericht proberen dergelijke gezinnen te bereiken. NOVO kan bij de preventie ondersteunen door ambulante begeleiding vanuit de zorgpost.
‘Het huis niet meer uit’ Janet is een meisje van achttien met het niveau van een elfjarige. Ze heeft tot haar achttiende in een opvanghuis voor jongeren gewoond. Daarna ging ze weer bij haar ouders wonen. Ze kreeg een baan bij de sociale werkvoorziening, maar ze kwam regelmatig niet opdagen. Haar baas sloeg alarm en NOVO kwam in beeld. Het bleek dat haar beide ouders ook verstandelijk beperkt zijn en dat moeder al jaren haar huis niet meer uitkwam. Moeder was niet bij de gemeente ingeschreven en had geen zorgverzekering. Het huis was ernstig vervuild en er waren financiële problemen. NOVO heeft hulp geboden bij het op orde brengen van het huishouden en de financiën en ondersteunt moeder en dochter bij het inrichten van hun leven.
8|9
Ik tel mee
Een kijk op zelf de regie krijgen Jongeren met een licht verstandelijke beperking (LVGjongeren) zijn vaak zeer kwetsbaar: ze zijn beïnvloedbaar, niet sociaal vaardig, komen gemakkelijk in aanraking met criminaliteit, zijn moeilijk aanspreekbaar op gedrag en vallen op school uit. Soms is daarnaast nog sprake van ADHD, autisme of andere psychiatrische problemen. Ook maken veel van deze jongeren deel uit van multi problem-gezinnen en is er dus thuis weinig sturing.
LVG-jongeren kunnen bij NOVO verblijf en behandeling krijgen: ze wonen in een groep met vaste begeleiders en leren stapsgewijs de regie over hun eigen leven te krijgen. Daarnaast werkt NOVO nauw samen met andere instanties om problemen van de ouders in kaart te brengen, ouders te ondersteunen en te leren hun problemen de baas te worden.
‘Moeilijke’ jongeren
‘Zelfredzaam ’ Mahmout is een jongen van zestien met een licht verstandelijke beperking. Hij is nogal in zichzelf gekeerd en kan niet goed voor zichzelf opkomen. Hij is erg beschermd opgevoed en in allerlei zaken nog afhankelijk van zijn ouders. Zij vinden het moeilijk om Mahmout los te laten. Hij gaat naar een school voor voortgezet speciaal onderwijs, waar hij een leertraject met stage volgt. Hij leert hier praktische vaardigheden, zoals op tijd komen, eigen verantwoordelijkheid nemen en gesprekstechnieken. Hij wordt klaargestoomd om zelfredzaam te zijn in de maatschappij.
‘Zelf verantwoordelijkheid nemen’ Franca, moeder van de vijftienjarige Sven, die een licht verstandelijke beperking heeft: “Mijn zoon kwam in aanraking met de politie, want hij werd door zijn zogenaamde vrienden steeds opgejut om in winkels te stelen. Ik wist niet meer hoe ik hem thuis moest aanpakken. Hij spijbelde veel en bleef zitten op school. Nu woont hij op een plek, waar hij begeleiding en behandeling krijgt, en hij gaat nu naar een school die goed voor hem is. Bij NOVO leren ze hem in kleine stappen om zelf verantwoordelijkheid te nemen. Nu heeft zijn begeleider nog de regie, maar straks krijgt hij zelf weer de regie.”
‘Steviger in haar schoenen’ Sheena van veertien volgt een dagprogramma op een behandelunit voor licht verstandelijk beperkte jongeren. Sheena is een zeer beïnvloedbaar meisje: ze gebruikte al jong drugs en had seks met grote jongens in ruil voor snoep. Op school was ze door haar seksueel getinte gedrag niet te handhaven. Op de behandelunit leert ze steviger in haar schoenen staan en volgt een programma om straks opnieuw naar school of naar een vorm van dagbesteding te kunnen. Dit programma wordt vormgegeven in samenwerking met een school voor voortgezet speciaal onderwijs.
10 | 11
Ik tel mee
‘Begeleiden vrijwilligerswerk’ Josefine is de moeder van Milan (34), die functioneert op het niveau van een tienjarige: “Milan woont nog bij ons thuis. Sinds een paar jaar doet hij vrijwilligerswerk bij het multifunctioneel centrum hier in de buurt. Wij zorgen zelf voor de begeleiding, zodat ze daar geen omkijken naar hem hebben. Er is elke keer iemand van ons bij. In het centrum is ook dagbesteding van NOVO. Zij hebben ons de nodige ondersteuning gegeven hoe wij Milan het best kunnen begeleiden. Hij is zo blij dat hij iets voor anderen kan doen. Hij doet van alles en hij werkt hard. Ze zijn ook echt blij met hem en dat zeggen ze ook.”
‘Contacten onderhouden’ Suze (67) woont zelfstandig in een flatje, maar ze is onmachtig om contacten te onderhouden: door een verstandelijke beperking begrijpt ze mensen vaak niet en reageert dan achterdochtig en boos. Nadat haar kinderen het hadden opgegeven met Suze, vervuilde haar huis en zorgde ze niet goed meer voor zichzelf. De enige die nog bij haar kwam, was de buurvrouw en die belde op een dag de ambulance, want Suze was uitgedroogd. De hulp van NOVO werd ingeschakeld. Eerst had Suze veel begeleiding van NOVO nodig bij haar dagelijks leven en zoals het aanbrengen van structuur in de dag, het omgaan met geld, het huishouden. Haar begeleider van NOVO helpt Suze inmiddels ook bij het herstellen van het contact met haar kinderen. NOVO ondersteunt haar buren en haar kinderen bij de omgang met Suze. Zo wordt haar sociale netwerk sterker, zodat ze meer een beroep kan doen op informele ondersteuning.
Een kijk op zo zelfstandig mogelijk leven Wonen op je eigen veilige plek en in een vertrouwde omgeving. Voor mensen met een verstandelijke beperking zijn er allerlei mogelijkheden. De mate waarin ze zelfstandig zijn, speelt bij de keuze voor woonruimte een belangrijke rol. Sommigen hebben de beschermde omgeving van een woongemeenschap nodig, waar 24 uur per dag zorg aanwezig is. Deze vorm van zorg blijft nog onder de AWBZ vallen. Anderen kunnen zich zelfstandig redden en wonen in de wijk. Zij kunnen ondersteuning van NOVO krijgen bij het regelen van geldzaken, contact met instanties of
het op orde houden van het huis. En dit type ondersteuning is voor veel mensen met een verstandelijke beperking hard nodig, want ze kunnen het niet helemaal zelf. De begeleider van NOVO bekijkt per levensgebied wat iemand kan en waarover iemand zelf de regie kan houden. Mensen met een verstandelijke beperking kunnen een waardevolle plek hebben in de maatschappij. Daarbij heeft ook ieder een netwerk nodig: familie, vrijwilligers of mantelzorgers. Die kunnen op hun beurt op gang worden geholpen en tijdelijk ondersteund door NOVO in het verhogen van de zelfredzaamheid van hun naaste.
‘Jam of pindakaas’ Peter (31) ziet er heel gewoon uit, maar hij heeft het gedrag van een kind van anderhalf. Peter woont in een woongemeenschap van NOVO. Hij heeft een eigen appartement met eigen sanitair. Peter voelt zich er erg thuis, ook al mist hij zijn moeder nog dagelijks. De begeleiding van NOVO is erop gericht hem het leven te laten leiden dat bij hem past. In zijn zorgplan staat als persoonlijk doel het leren zelf keuzes te maken. Bij Peter is dat vooralsnog of hij jam of pindakaas op zijn brood wil.
Zo zelfstandig mogelijk leven
NOVO is in de buurt Gemeenten willen hun burgers laten participeren in het maatschappelijk leven in hun eigen buurt en dorp. Gewoon elkaar een beetje helpen, zorgen dat die oude dame regelmatig bezoek heeft, dat de speeltuin goed onderhouden wordt, dat het groen netjes is en dat ook mensen met een beperking zinvol werk hebben.
Buurtgerichte zorg
Leefbare wijken en dorpen
NOVO is voor gemeenten juist daarin een partner: we organiseren nu al buurtgerichte zorg voor mensen met een beperking. NOVO levert op tachtig locaties in de provincie Groningen en in Assen AWBZ-zorg. Voor kinderen en volwassenen met een (verstandelijke) beperking levert NOVO allerlei vormen van ondersteuning, begeleiding en behandeling. Vooral omdat NOVO zo’n hechte zorgstructuur beschikbaar heeft, kunnen we een professioneel partner zijn voor lokale Wmo-initiatieven.
Zorg op maat is een belangrijke pijler van NOVO. De medewerkers organiseren de zorg dichtbij degene die het nodig heeft, vanuit zorgposten in de wijk of in het dorp. Zo sluiten medewerkers aan bij wat lokaal nodig is. Ze houden zicht op de mensen die het moeilijk hebben, kunnen mensen met een beperking begeleiden bij klussen in de buurt en nauw samenwerken met vrijwilligers, instanties en voorzieningen die er zijn. Al die extra activiteiten hebben toegevoegde waarde voor de gemeenschap. Zo houden we gezamenlijk wijken en dorpen leefbaar.
Zorg op maat Het uitgangspunt voor NOVO is dat mensen waar mogelijk de regie over hun eigen leven voeren. Elk mens heeft natuurlijk zijn eigen mogelijkheden, wensen en ambities. NOVO vindt het belangrijk dat mensen samen met hun familie zelf meedenken over wat ze aan begeleiding willen hebben. NOVO helpt hun om keuzes te maken die bij hun mogelijkheden passen. Zodat ze zorg op maat krijgen.
Eigen kracht Het is niet eenvoudig om mensen met een verstandelijke beperking te laten participeren in de samenleving. Ze kampen vaak met diverse problemen en hun sociaal netwerk is meestal niet groot en niet direct in staat of bereid om ‘levenslang’ de goede hulp te bieden. Het is de expertise van NOVO om verstandelijk beperkte mensen stapje voor stapje te helpen hun problemen op te lossen, en waar het kan zelf de regie te laten hebben. Zodat ze op eigen kracht weer verder kunnen. En is er iets aan de hand, dan is NOVO altijd in de buurt.
Alle in deze brochure genoemde persoonsnamen zijn gefingeerd. Alle op de in deze brochure gebruikte foto’s zichtbare personen hebben niets te maken met de specifieke inhoud van de teksten erbij.
NOVO Eenrumermaar 1, 9735 AD Groningen Postbus 9473, 9703 LR Groningen Telefoon: 050 542 19 99 E-mail:
[email protected] Teksten: Tekstbureau Ansje Bootsma Fotografie: Ansje Bootsma, Tineke Hamming, Judith van der Meulen, Kars Tuinder Fotografie Ontwerp en realisatie: HMA Groningen
www.novo.nl
