Ik bouw duurzaam in Almere. Een gids voor duurzame

Ik bouw duurzaam in Almere Ik bouw duurzaam in Almere

Ee voo n gids rd zelf uurzam bou e wer s

Ik bouw duurzaam in Almere


Mensen maken de stad duurzaam Het begrip duurzaamheid heeft in de afgelopen decennia een grote ontwikkeling doorgemaakt. Werd duurzaamheid in ’66 in het woordenboek nog smal geduid als ‘langdurend’ of ‘weinig aan slijtage of bederf onderhevig’, met de introductie van het cradle-to-cradle gedachtegoed in 2007 - met architect William McDonough en chemicus Michael Braungart als grondleggers - heeft het begrip zich verbreed en verdiept. Duurzaamheid is een ontwerpopgave geworden; het doel is niet om de ecologische schade van het menselijk handelen te beperken, maar om productieprocessen zó te ontwerpen dat er geen schade optreedt. De Tegenlicht-uitzending waarin dat gedachtegoed werd toegelicht inspireerde mij zo, dat ik McDonough heb uitgenodigd mee te denken over de toekomst van Almere. Onze stad staat voor een enorme groeiopgave - van bijna 200.000 inwoners nu, naar zo’n 350.000 inwoners in 2030 -, en met het Rijk is afgesproken dat duurzaamheid daarbij het leidende principe is. Samen met McDonough hebben wij zeven Almere Principles opgesteld, die richting moeten geven aan een ecologisch, sociaal en economisch duurzame groei van de stad. De Principles zijn nadrukkelijk geen wetten, maar vormen een inspirerend referentiekader voor iedereen die in de komende decennia betrokken is bij de ontwikkeling van Almere. Dat betekent dat de Almere Principles niet alleen in het Stadhuis betekenis zullen krijgen, maar juist ook daarbuiten. Met de Almere Principles dagen we iedereen uit om duurzaamheid, op welke manier en op welk niveau ook, centraal te stellen. Particulier opdrachtgeverschap vervult daarbij een voorbeeldfunctie. Juist omdat mensen die bouwen in één van de Almeerse zelfbouwwijken zelf de regie over de bouw van hun eigen woning voeren, zijn zij in staat principieel te kiezen voor de meest duurzame oplossing. Wij zien dat meer en meer gebeuren; in Noorderplassen West werd onlangs het eerste Q-label in Almere uitgereikt, en in Homeruskwartier staat (vooralsnog) de enige Nederlandse woning die met houten bouwstenen is gebouwd -

in deze publicatie leest u daar meer over. Zelfbouw is daarmee niet alleen een ultieme uitdrukking van het Almere Principle ‘Mensen maken de stad’, maar gaat zelfs een stap verder: ‘Mensen maken de stad duurzaam’. Om particuliere opdrachtgevers te helpen Almere te verduurzamen, is deze publicatie opgesteld. Het is een bundeling van concrete duurzame oplossingen, veelal aangedragen door de zelfbouwers zelf. In deze publicatie hebben wij duurzaamheid, nog altijd een abstract begrip, geprobeerd te vertalen in eenvoudig toepasbare maatregelen. Ik hoop dat het u stimuleert onze Almere Principles in praktijk te brengen. Want juist nu u uw eigen woning bouwt, heeft u de kans dat duurzaam te doen.

Adri Duivesteijn Wethouder Duurzame Ruimtelijke Ontwikkeling

Als u dan toch zelf gaat bouwen, dan maar meteen duurzaam! U heeft zojuist een fantastische beslissing genomen: u gaat uw eigen huis bouwen in Almere. U gaat uw droom eindelijk waarmaken. Gelukkig staat u er niet alleen voor. Een eigen huis bouw je immers niet elke dag en er zijn heel wat zaken waar u rekening mee moet houden. Daarom helpen wij u graag bij het realiseren van uw droom. Zodat het niet alleen bij mooie dromen blijft. U heeft er bewust voor gekozen om zelf de regie over de bouw van uw woning te voeren. Zo bouwt u uw huis geheel naar uw eigen inzichten en woonwensen. Dat is een unieke kans! Maar heeft u er weleens aan gedacht om uw droomhuis op een duurzame manier te bouwen? U denkt misschien: duurzaam bouwen, dat is niks voor mij, maar meer voor types die met leem en stro aan de slag gaan en de thermostaat nooit hoger dan 18 graden zetten. Nou, dan heeft u het mis. Duurzaam bouwen heeft vooral te maken met slimme, innovatieve en technologische oplossingen om meer kwaliteit aan uw woning toe te voegen. Op het gebied van energiebesparing en milieu, maar ook op het vlak van comfort en gezondheid. Duurzaam bouwen is lang niet zo ingewikkeld als u misschien denkt. Vaak zijn met een paar eenvoudige ingrepen al meteen fikse verbeteringen te realiseren. Maar dan moet je wel de mogelijkheden weten. Dit boekje helpt u daarbij. Het is een handige gids die u op een uitnodigende manier laat kennismaken met de belangrijkste aspecten van duurzaam bouwen.

4

INLEIDING Ik bouw duurzaam in Almere maakt u wegwijs in de wereld van vaak nog onbekende duurzame oplossingen. Met veel praktische informatie, nuttige tips en enkele boeiende persoonlijke verhalen van mensen die u voorgingen, is dit boekje een must voor elke duurzame zelfbouwer. Dus… aan de slag met de EPC’s, WTW’s en PV Cellen. Wat dat zijn? Na het lezen van dit boekje weet u het!

K www ijk ook . i k bouw op de w Hier eb op s m t a at ve ijnhuisi site over n e alme h l et bo prak in Al re.n tisch uwe mer n e van u e. Ee infor l. is in mati w n apar eige ge e met richt voo t deel va n wonin g onde r duu n de ra we rz web sites ndere ee aam bou bsite w n en e o en, v o e v r duu e en o rzaa rzicht va die u verzicht m n bo v een duur an advie uwen sb za op m aat k amheid ureaus sadv unne ies n ge ven.


5

INHOUDsopgave materiaalgebruik > 63

water > 59

energie > 17

gezondheid > 47

duurzaamheid

Duurzaamheid. Wat is dat eigenlijk? Duurzaamheid is een breed begrip. Duurzaam wil in feite zeggen dat iets lang meegaat. Iets dat goed gemaakt is en goed wordt onderhouden. Duurzaam betekent ook dat iets wordt gedaan met het oog op toekomstige generaties. Duurzame energie bijvoorbeeld, is energie die wordt opgewekt met zo min mogelijk schade aan milieu en een zo laag mogelijk beroep op grondstoffen. Zonne- en wind-energie zijn duurzaam, olie en steenkool niet. Duurzaamheid gaat veel verder dan extra isolatie in uw huis of een waterbesparende douchekop. Duurzaamheid heeft alles te maken met de volgende vier aspecten die in dit boekje worden besproken: energie 2 gezondheid 3 water 4 materiaalgebruik 1


}=duurzaam

7

duurzaamheid

Waarom zou ik eigenlijk duurzaam bouwen? De redenen om duurzaam te bouwen liggen eigenlijk zo voor de hand, dat je je afvraagt waarom het niet veel vaker gebeurt. Met duurzaam bouwen verhoogt u de kwaliteit van uw woning op het gebied van comfort, gezondheid, betaalbaarheid en milieu. Duurzaam bouwen is uiteraard ook goed voor ons milieu. Het bouwen van een huis vraagt enorm veel in termen van energieverbruik en grondstoffen. Bouwt u duurzaam, dan is deze belasting een stuk minder. Ook als u eenmaal in uw duurzame huis woont, verspilt u minder energie dan in een gewoon nieuwbouwhuis. Duurzaam bouwen is ook vriendelijk voor uw portemonnee. De investering die u in eerste instantie doet, wordt in veel gevallen ruimschoots terugverdiend! Kortom, duurzaam bouwen doet u voor uzelf en voor de ander!


9

INTERVIEW

De enige knop die je moet omzetten zit in jezelf De ervaringen van Martijn Frie & Mandy Elshove

Het is zijn tweede houten zelfgebouwde huis. Maar de duurzame toepassingen zijn nieuw. En daar raakt hij niet over uitgepraat. “Vooral op de lange termijn levert het veel op. Energieprijzen blijven stijgen, bronnen drogen op. Het is naïef om in deze tijd niet voor deze manier van bouwen te kiezen”, stelt Martijn Frie vanuit zijn huis in Homeruskwartier Oost. Dat Martijn Frie voor een houten woning heeft gekozen, klinkt niet zo raar uit de mond van een ondernemer die gespecialiseerd is in coatings voor hout. “We woonden hiervoor tien jaar in een houten huis op een eiland in de Vinkeveense plassen”, vertelt hij. “Toen we deze kavel konden kopen, speciaal bedoeld voor


een houten huis, was de keuze snel gemaakt. Hout geeft namelijk een fijn leefklimaat, is mooi en is met de juiste beschermproducten heel lang onderhoudsvrij, wel 12 jaar lang.” Levert zoveel op Bij hun eerste houten woning zag Martijn nog niet de voordelen van het volledig duurzaam bouwen. “Het was een andere tijd, maar nu vond ik dat ik niet anders kon. Ik vind het echt zonde als je je huis niet duurzaam bouwt. Ik begrijp dat mensen opzien tegen de kosten die deze manier van bouwen met zich meebrengt. Het is ook duurder dan traditionele woningbouw. Maar het levert je zoveel op. Misschien niet direct, maar in de toekomst weet ik zeker dat ik als laatste lach omdat ik al helemaal ben ingesteld op het zelf voorzien.”

11

“Vooral op de lange termijn levert het veel op. Energieprijzen blijven stijgen, bronnen drogen op.” Martijn Frie

Zo maakt Martijn gebruik van het regenwatersysteem. “Met dit systeem zorgen we ervoor dat we meer dan de helft van ons watergebruik uit het regenwater halen. Bijvoorbeeld voor het doorspoelen van het toilet, het buitenwater en onze wasmachine. Er zit een heel goede filter in, deze zorgt ervoor dat je met een gerust hart je kleren kunt wassen in het water. Het is volledig kalkvrij, goed voor je kleren, milieu en je machine. Het is een eenmalige investering van ongeveer 2 1.800,-. Een installateur legt het systeem voor je aan en het enige wat je dan moet doen is een knop bij jezelf omzetten. Want waarom zou je nog drinkwater wegspoelen. Dat is zonde én veel te kostbaar.” Warm water Op het dak liggen 120 zonnecollectoren die het water

12

opwarmen. “Veel mensen gebruiken het om energie op te wekken, maar ik heb gekozen voor een verlaging van verwarmingskosten”, vertelt Martijn. “De buizen communiceren met twee boilers met elk 300 liter water en sturen ze aan zodat het water warm wordt. Met slecht weer is het water minder warm en wordt dan extra opgewarmd door de Nuon tot de door mijzelf ingestelde temperatuur. Het water wordt gebruikt voor de verwarming in huis. Boven hebben we geen radiatoren maar wandverwarming, beneden vloerverwarming. Ook het douchewater wordt ermee verwarmd. En sinds ik me in de gigajoules heb verdiept, heb ik al gezien dat deze manier ons flink wat geld gaat schelen per maand.” Behalve duurzaam is hun woning ook volledig op maat en onder

“Waarom zou je nog drinkwater wegspoelen? Dat is zonde en veel te kostbaar.” Martijn Frie

architectuur ontworpen. Martijn: “Ik kan dat iedereen aanraden. Zo kun je helemaal doen wat je zelf wilt. We hebben een architect ingeschakeld en een Nederlandse houtskeletbouwer. Het eindresultaat is een fijn huis, uniek, met veel licht en openheid. We voelen ons hier erg thuis. We hebben ook rekening gehouden met het feit dat het huis levensloopbestendig is. Er kan zo een gezin in met twee kinderen. Op de bovenste verdieping bijvoorbeeld bevindt zich een soort guesthouse met badkamer.” Houtafval in kachel Martijn heeft er veel tijd en energie in gestoken om uit te vinden wat er allemaal op het gebied van duurzaamheid kan. “Dan zie je steeds meer mogelijkheden. Dat zou ik ook iedereen aanraden, want je kunt ook al met kleine

14

oplossingen duurzaam bezig zijn. Voor onze houtkachel in het hart van het huis gebruik ik bijvoorbeeld al de hele tijd afvalhout van de bouw van ons huis. Dat hout is kaal, onbehandeld. We wonen hier nu ruim twee maanden en het is nog niet op. Dat geeft een kick, dat je ook daar iets mee kunt. Als ik dan zie wat andere mensen weggooien, moet ik me soms inhouden om het niet uit de containers te vissen”, lacht hij. “Maar zo ver ga ik nog net niet.”

Kij

ktip: Kijk o ph naar v et internet ergeli jkbar proje e cten, ve prijze rgelijk n en moge lijkhe den.

Waar? Homeruskwartier Oost, Almere Poort Ontwerp: architect Solid GreenArchitecture Speciaal: overal in het huis wordt ledverlichting gebruikt van een goede kwaliteit die heel lang mee gaat.

DUURZAAMHEID & ENERGIE

DUURZAAMHEID & ENERGIE Een duurzame woning is de eerste stap naar een duurzame levensstijl. Duurzaamheid is een breed begrip, waarbij het aspect energie een grote rol speelt. Het zal u niet verbazen als we u vertellen dat de energiekosten de komende jaren verder zullen stijgen. Dan is het helemaal niet gek om eens kritisch naar de energiekosten te kijken. Wist u dat u met een energiezuinige woning tot wel 60% kunt besparen op deze kosten? Dat komt doordat de bouwkundige keuzes en installaties zo op elkaar zijn afgestemd, dat er meer prestaties worden geleverd voor minder geld. Het is natuurlijk wel zo dat uw gedrag van invloed is op het totale energieverbruik. Als u graag lekker lang onder de douche staat, en met u het hele gezin, dat ziet u dat natuurlijk terug in de energierekening. Bij de bouw van een eigen woning is energiebesparing een belangrijk onderdeel. Het grootste deel van het totale energieverbruik gaat op aan verwarming van uw woning. Door steeds betere isolatietechnieken neemt dit energieverbruik af. Daar staat weer tegenover dat ons persoonlijke energieverbruik juist toeneemt. Tel maar eens hoeveel elektrische apparaten bij u in huis staan. Of hoe vaak u in bad gaat. Het aandeel huishoudelijk energieverbruik is de afgelopen jaren enorm gegroeid en neemt nog steeds toe. Zodra uw huis af is, krijgt u te maken met energiekosten. De hoogte van uw energiekosten hangt nauw samen met uw levensstijl maar ook met de uitvoering van uw woning. Juist door bij de bouw van de woning te investeren in energiebesparende maatregelen kunt u uw energiekosten verlagen.


17

Energieverbruik Het elektriciteitsverbruik wordt gemeten in ‘kilowattuur’ (kWh). Om u richting te geven over het verbruik: een gezin met 2 kinderen verbruikt 4 a 5000 kWh in een jaar. Het gasverbruik wordt gemeten in m3. Het verbruik is sterk afhankelijk van het type woning. Zo verbruikt een tussenwoning 1400m3 en een vrijstaande woning 2400m3 per jaar. Het warmteverbruik bij een aansluiting op stadsverwarming wordt gemeten in ‘Gigajoules’ (GJ). Het gemiddeld verbruik per woning is 46 GJ per jaar. Bron: Nibud 2010

Eisen van de overheid De overheid stelt eisen aan de energiezuinigheid van uw woning. Een woning moet voldoen aan een maximale energieprestatie coëfficiënt (EPC). Per 1 januari 2011 is de EPC eis voor woningen met 25% aangescherpt, van 0,8 naar 0,6. Voor het indienen van de omgevingsvergunning, voorheen bouwvergunning, moet u een EPC berekening laten maken. De gemeente controleert deze berekening.

Zon oriëntatie

Kiest u ervoor uw huis nog beter te isoleren, dan kan het beste de zwakste schakel worden aangepakt: de kozijnen en het glas.

DUURZAAMHEID & ENERGIE Tijdens de ontwerpfase van uw woning, zijn er een aantal zaken die u goed in de gaten moet houden:

● ● ● ● ● ●

de ligging en oriëntatie van de woning ten opzichte van de zon de isolatie van de woning het ventilatiesysteem in de woning warmteverlies door water de opwekking van warmte voor de centrale verwarming de opwekking van warm water voor bijvoorbeeld douchen

De ligging en oriëntatie van uw woning ten opzichte van de zon De ligging en oriëntatie van uw woning vormen een belangrijke factor bij het energieverbruik. De zon is een gratis energiebron die u optimaal kunt benutten. Het is dan ook aan te raden daar rekening mee te houden bij de start van het ontwerp van uw woning. Zo is een noord-zuid oriëntatie met de grotere glasoppervlakken op het zuiden, in combinatie met buitenzonwering, gunstig voor het energieverbruik en het comfort van de woning. Ook de oriëntatie van het dak speelt een rol. Denk daarbij aan de plaatsing van zonnepanelen of een zonneboiler. Of misschien wilt u wel de hele woning voorzien van een vegetatiedak.

De isolatie van de woning Een energiezuinige woning is goed geïsoleerd. Goede isolatie is als een extra jas om uw woning waardoor u minder hoeft te stoken. Een goed geïsoleerde woning is bovendien een waardevaste investering. Wist u dat een kozijn met dubbel glas (HR++ glas) zeven maal slechter isoleert dan geïsoleerde dichte delen in een gevel? Een volledig glazen gevel is derhalve een echte energievreter!


19

Toepassen van verbeterde houten/ kunststof kozijnen: Raam: Bijvoorbeeld door: Glas: Kozijn:

1

U = 1,4 W/m²K U = 1,0 W/m²K U = 2,0 W/m²K

Toepassen van drievoudige beglazing (HR+++ glas): Raam: Bijvoorbeeld door: Glas: Kozijn:

U = 1,0 W/m²K U = 0,6 W/m²K U = 1,6 W/m²K

2

Richtwaarden voor een goed geïsoleerde woning: Begane grondvloer: Gevel: Dak: Voordeur: Raam (*): Kierdichting: Beperken glaspercentage in de gevel

Rc = 4,5 m²K/W Rc = 4,5 m²K/W Rc = 5,0 m²K/W U = 2,0 W/m²K U = 1,7 W/m²K qv;10 = 0,625dm3/ms2 < 40%

(*) De isolatiewaarde van een raam bestaat uit de isolatiewaarde van het glas en de isolatiewaarde van het kozijn. Een U waarde van het raam van 1,7 W/m²K kan bijvoorbeeld worden gehaald door een U waarde van het glas (HR++) glas van1,1 W/m²K en een U waarde van het kozijn van 2,2 W/m²K.

DUURZAAMHEID & ENERGIE Maar u wilt natuurlijk wel voldoende daglicht in uw woning. Dat is nodig voor uw gezondheid en de leefkwaliteit. Samen met uw architect of aannemer kunt u uitrekenen hoeveel glas u daarvoor nodig heeft. Als vuistregel geldt een glaspercentage van circa 40% van de gevel als optimum. Let wel op de oriëntatie van de gevel. Een raam op het zuiden is een wereld van verschil met een raam op het noorden. Een goede kierdichting is ook erg belangrijk. Let tijdens het bouwen van uw huis vooral op dakdoorvoeren van het ventilatiesysteem en doorvoeren van de riolering en kruipluiken. Deze moeten rondom goed worden afgedicht. In tabel 1 vindt u een indicatie van de technische waarden van een goed geïsoleerd huis. Die kunt u opgeven aan de aannemer en de architect. Hoe hoger de Rc waarde, hoe beter de isolatie. Het nieuwe bouwbesluit stelt als minimum eis een Rc waarde van 3,5 m²K/W. De isolatiewaarde van ramen en deuren wordt aangegeven met een U waarde. Hoe lager de U waarde, hoe beter. Let op: houten kozijnen en kunststof kozijnen halen makkelijker een lage U waarde, en isoleren dus beter, dan aluminium kozijnen. Kiest u ervoor uw huis nog beter te isoleren, dan kan het beste de zwakste schakel worden aangepakt: de kozijnen en het glas. Dit kan in twee stappen:

1. verbeterde houten of kunststof kozijnen; 2. drievoudige beglazing (HR+++ glas).

In tabel 2 vindt u de waarden van deze verbeterde opties, die u als voorbeeld kunt opgeven bij de aannemer en architect. Let op: als er drievoudige beglazing wordt toegepast is het van belang dat niet alleen het glas, maar ook de kozijnen worden verbeterd.


21

Ventilatieroosters onzichtbaar weggewerkt boven het kozijn

Natuurlijke luchttoevoer Balansventilatie met warmteterugwinning

DUURZAAMHEID & ENERGIE

Goed isoleren, goed ventileren. Het ventilatiesysteem in uw woning Goed isoleren ligt voor de hand, maar zeker zo belangrijk is het goed ventileren van uw woning. Met andere woorden: uw huis moet niet potdicht zitten. Voor uw gezondheid en comfort is een goed ventilatiesysteem noodzakelijk. Bovendien kan zo’n systeem bijdragen aan een gunstig energieverbruik. Balansventilatie of natuurlijke aanvoer? Bij een traditionele nieuwbouwwoning zorgt een ventilatiebox voor de ventilering. Deze box zuigt lucht af van de badkamer, wc en de keuken. Door ventilatieroosters in de gevel komt verse, gezonde en frisse lucht de woning binnen. Hierdoor komt in de winter koude buitenlucht in de woning die weer moet worden verwarmd. Dat kost natuurlijk energie! Met een energiezuinig ventilatiesysteem kunt u juist energie besparen op het verwarmen van uw woning. Er zijn twee soorten energiezuinige ventilatiesystemen op de markt. ● ●

Hoogrendement balansventilatie met warmteterugwinning (balansventilatie); Natuurlijke aanvoer middels roosters in de gevel en mechanische afvoer in combinatie met intelligente regelingen zoals tijdsturing of aanwezigheidsturing (CO2 sturing).

Balansventilatie Balansventilatie gebruikt de warmte uit de afgezogen lucht om koude buitenlucht voor te verwarmen. Deze voorverwarmde lucht wordt via kanalen in de woon- en slaapkamers geblazen. Hierdoor gaat een minimale hoeveelheid warmte verloren. Het systeem verbruikt wel wat meer ventilator energie. De aanvoer van lucht wordt namelijk mechanisch ingeblazen, dus niet via roosters in de gevel.


23

Zelfregelend ventilatierooster

Voorbeeld plattegrond met korte leidinglengtes bij stadsverwarming

begane grond

1e verdieping

DUURZAAMHEID & ENERGIE Natuurlijke aanvoer met intelligente regelingen Kiest u ervoor om de ventilatielucht via roosters in de gevel de woning binnen te laten komen dan kan geen warmteterugwinning worden toegepast. De warmte uit de afgezogen lucht gaat daarom verloren. Toch kunt u energie besparen. Door middel van intelligente sturing van de ventilatieroosters wordt alleen (koude) verse lucht toegevoerd als er daadwerkelijk mensen in de vertrekken van de woning aanwezig zijn. Dit kan met tijdsturing die door de bewoners kan worden geprogrammeerd of met CO2 sturing. CO2 sensoren meten de hoeveelheid CO2 in de woning. Als u aanwezig bent in bijvoorbeeld de woonkamer, dan zal daar de hoeveelheid CO2 toenemen. De hoeveelheid ventilatielucht wordt hierop aangepast. Hierdoor gaat een minimale hoeveelheid warmte verloren. Met dit systeem gaat meer warmte verloren dan bij balansventilatie, maar het verbruikt minder ventilator energie omdat de lucht op natuurlijke wijze wordt aangevoerd. Beide systemen besparen evenveel energie ten opzichte van het traditionele nieuwbouwsysteem. Toch iets om over na te denken. Zie ook het hoofdstuk Duurzaamheid en uw Gezondheid over ventilatie.

warmteverlies door water Houd de warmwaterleidingen kort Bij het ontwerpen van een woning is het belangrijk om warmteverlies van leidingen zoveel mogelijk te beperken. Het meeste warme water wordt verbruikt in de badkamer. Wist u dat van het totale warm waterverbruik meer dan 80% gaat naar het douchen? Om energie te besparen kunt u het beste de lengtes van de aanvoerleidingen van warm water naar badkamer en keuken zo kort mogelijk houden. Als uw woning wordt aangesloten op stadsverwarming dan komt de warmte uw woning binnen in de meterkast. De meterkast moet van het nutsbedrijf altijd bij de voordeur worden geplaatst.


25

Lucht Buitenbuis Voering Binnenbuis Leidingwater Voorbeeld van douchepijp WTW met doorsnede

Afvalwater douche Lucht

Afleverset stadsverwarming

Aanleg stadswarmtenet

DUURZAAMHEID & ENERGIE De badkamer kan dus het beste op de 1e verdieping boven de entree van de woning komen, zie voorbeeldplattegronden. Uiteraard moeten de leidingen ook worden geïsoleerd, het is belangrijk om tijdens de bouw te controleren of dit ook daadwerkelijk gebeurt. Douchepijp WTW. Hoe werkt het? Douchen doen we elke dag. Dus juist met het douchen kan er veel bespaard worden. Een douche kan worden uitgevoerd met douchepijp met warmteterugwinning (WTW). Een douchepijp WTW werkt als volgt: warm afvoerwater uit de douche stroomt via een pijp naar beneden. Deze pijp is dubbelwandig en ongeveer 2 meter lang. Hierdoor kan langs het warme afvoerwater de koud wateraanvoer van de douche stromen, waardoor het koude water wordt voorverwarmd. Zo kan circa 20% worden bespaard op het verwarmen van het douchewater. De douchepijp WTW moet verticaal worden geplaatst en kan dus alleen worden toegepast als de badkamer op de verdieping is gelegen.

Stadsverwarming, bodemwaterpomp of HR-ketel? Hoe komt u aan warmte in uw woning? Een groot deel van Almere is voorzien van stadsverwarming. Bent u daar niet op aangesloten, dan zijn bijvoorbeeld een Hr-ketel of een bodemwarmtepomp een optie. Stadsverwarming In Diemen wordt door de NUON een nieuwe gasgestookte elektriciteitscentrale ontwikkeld; een stoom- en gasturbine centrale (STEG-centrale). Deze technologie biedt een rendement van 57% voor het opwekken van elektriciteit. For your information: het gemiddelde van Nederland is momenteel 39%. Vanaf 2014 kunnen hiermee circa 850.000 huishoudens van stroom worden voorzien.


27

Werking bodemwarmtepomp

DUURZAAMHEID & ENERGIE Bij deze moderne STEG-centrales wordt ook veel warmte geproduceerd die door warmteterugwinning gebruikt kan worden als stadswarmte. Volgens opgave van NUON kunnen met de nieuwe centrale circa 250.000 huishoudens van warmte worden voorzien. Het bestaande stadswarmtenet in Almere wordt nu nog gevoed door een wat minder rendabele warmtekrachtcentrale in Almere. Binnen een paar jaar wordt een warmteleiding aangelegd van de Diemer-centrale naar Almere. De wijken Almere Poort, Almere Stad en Noorderplassen West worden dan aangesloten op deze nieuwe centrale in Diemen. Het nieuwe stadswarmtenet levert circa 40% efficiënter warmte voor ruimteverwarming en circa 60% efficiënter warmte voor warm tapwater dan de best verkrijgbare Hr-ketel. Zo wordt een hoop CO2 bespaard! Alle woningen krijgen een afleverset in de meterkast. Daar komt de warmte de woning binnen. Bodemwarmtepomp Als er geen aansluitplicht is voor stadsverwarming en er is wel een gasleiding, dan is een HR-ketel financieel aantrekkelijk. Ook kan op een beperkt aantal kavels een bodemwarmtepomp worden overwogen. Uw woning heeft met dit systeem zelfs geen gasaansluiting nodig. In de tuin van uw woning komen gesloten leidingen tot diep in de bodem (100-150 meter diepte) waardoor water met antivries stroomt. Hiermee wordt warmte uit de bodem gehaald. Met een warmtepomp wordt deze warmte naar een hoger temperatuurniveau gebracht zodat de woning kan worden verwarmd en worden voorzien van warm tapwater. In de zomer kan de woning met dit systeem ook energiezuinig worden gekoeld. Dit systeem levert circa 2x efficiënter warmte voor de vloerverwarming en circa 15% efficiënter warmte voor warm tapwater dan de best verkrijgbare Hr-ketel. Het systeem is tot 5x energiezuiniger voor het koelen van een woning dan airconditioning.


29

Zonnecollector voor warm water

Werking zonneboiler

Zonnepanelen in het Columbuskwarier

DUURZAAMHEID & ENERGIE Let op: een groot gedeelte van Almere-Oost ligt boven een drinkwaterwinninggebied. Hier mag niet worden geboord. Een bodemwarmtepomp is dus niet altijd mogelijk in gebieden waar geen stadsverwarming is. Het is raadzaam om u goed te laten adviseren als u dit systeem wilt toepassen.

Zon en wind. Duurzame energie opwekkers Zon en wind zijn bij uitstek geschikt om op een duurzame manier energie op te wekken. Windenergie is vooral interessant om op te wekken met zeer grote windmolens, al zijn kleine windmolens wel in opkomst. Op kleinere schaal kan makkelijker energie worden gehaald uit de zon. Op dit ogenblik zijn er twee systemen voor zonne-energie op de markt:

● Zonneboiler voor warm tapwater ● Zonnepanelen voor groene stroom

Zonneboiler of zonnepanelen? Hoe werkt een Zonneboiler? Een zonneboiler levert warm tapwater en maakt gebruik van door de zon afgegeven warmte. Deze warmte wordt opgevangen door een zonnecollector op het dak van uw woning en opgenomen door water met antivries. Dat bevindt zich in een buizensysteem onder het oppervlak van de collector. De warmte wordt vervolgens overgedragen aan het leidingwater. Het warme water wordt in een boilervat opgeslagen tot het wordt gebruikt. Zonneboilers kunnen tot 50% van het totale warmwaterverbruik opwekken. Een zonneboiler is zeer geschikt voor een woning in combinatie met een Hr-ketel. Om leidingverliezen te beperken is het van belang het boilervat direct bij de zonnecollectoren en de Hr-ketel op zolder boven te badkamer te plaatsen.


31

DUURZAAMHEID & ENERGIE Om de warmte optimaal te kunnen benutten wordt een zonneboiler met zonnecollectoren van maximaal drie vierkante meter geadviseerd. Vooral als u of uw kinderen regelmatig in bad gaan is een zonneboiler interessant. De zonnecollectoren van uw zonneboiler produceren de grootste opbrengst geplaatst onder een hoek van 25-40°met een zuidoost tot zuidwest oriëntatie. Bij de oriëntatie van uw dak kunt hiermee rekening houden. Een zonneboiler is minder geschikt in combinatie met stadsverwarming omdat de installatiekosten hoog kunnen zijn, maar het blijft gratis energie! Hoe werken zonnepanelen? Zonnepanelen worden geplaatst op het dak van uw woning en worden via een omvormer aangesloten op het elektriciteitsnet van de woning. De Photovoltaïsche cellen (PV-cellen of zonnecellen) in de zonnepanelen zetten zonnestraling om in elektriciteit. Zonnepanelen hebben de grootste opbrengst geplaatst onder een hoek van 25-40° met een zuidoost tot zuidwest oriëntatie. Met de huidige stand van de techniek bedraagt de opbrengst circa 100-120 kWh per jaar per vierkante meter paneel van 140 Watt piekvermogen. Bereid uw woning alvast voor op zonnepanelen Zonder subsidie zijn zonnepanelen op dit moment nog prijzig, de terugverdientijd is lang. Maar het blijft een vorm van gratis energie! Bovendien is de markt volop in beweging en is het slechts een kwestie van tijd voordat de prijzen gaan dalen en het rendement omhoog gaat. Het is daarom aan te bevelen om uw nieuwbouw woning voor te bereiden op het plaatsten van zonnepanelen. Dit begint met een juiste oriëntatie van het dak op de zon. Ook is het handig om alvast een loze elektriciteitsleiding van het dak naar de meterkast op te nemen tijdens de bouw. Zo kunnen de panelen later eenvoudig worden geplaatst. Windmolens Momenteel zijn er molens op de markt die ongeveer even kosteneffectief zijn als zonnepanelen. Er moet natuurlijk wel voldoende wind zijn op de


33

De Ridgeblade. Uw eigen windmolen Almere zou Almere niet zijn zonder een duidelijke pioniersfunctie. In Almere wordt als primeur de Ridgeblade uitgetest. Dit is een innovatieve horizontale windmolen die op de nok van uw woning wordt geplaatst. Deze molens zijn in Almere welstandsvrij. De molen bevindt zich nog in een experimenteel stadium. Heeft u interesse, dan kunt u meer informatie vinden op de website www.ikbouwmijnhuisinalmere.nl.

Het Klokhuis

Testveld in de provincie Zeeland

DUURZAAMHEID & ENERGIE locatie. Voor een windmolen is een omgevingsvergunning met mogelijk een welstandstoets nodig. Op het Klokhuis in het Cascadepark en op een model-passiefwoning in het Columbuskwartier staan voorbeelden van kleine windmolens. Nieuwsgierig geworden naar de opbrengst van kleine windmolens? In de provincie Zeeland worden kleine windmolens in de praktijk getest. Kijk op de website van de provincie Zeeland voor de testresultaten.

Duurzaam wonen als levensstijl Met alleen de bouw van een duurzaam huis bent u er natuurlijk niet, al bent u wel een heel eind op de goede weg. Het is minstens zo belangrijk dat u stilstaat bij uw persoonlijke energieverbruik. Duurzaam wonen is een levensstijl. Verwarmen Uw stookgedrag is van grote invloed op het energieverbruik van uw woning. Even een rekenvoorbeeld: De energiebesparing bij stoken op 18°C ten opzichte van stoken op 22°C kan bij een gemiddelde nieuwbouwwoning oplopen van 3 250,- tot 3 350,- per jaar, afhankelijk van de grootte, het type woning en de energieprijzen. Let op: nieuwbouwwoningen worden tegenwoordig steeds meer voorzien van vloerverwarming. Dit systeem zorgt voor een stabiele temperatuur en werkt vooral goed als de temperaturen in de woning niet teveel schommelen. Er wordt daarom geadviseerd om bij vloerverwarming de thermostaat ’s avonds en bij afwezigheid niet meer dan 2-3°C terug te draaien van ten opzichte van de gewenste temperatuur.


35

3

Waterbesparende douchekop 6 liter per minuut 1 persoon 2 personen 3 personen 4 personen

5 min 3 50 3 100 3 150 3 200

10 min 3 100 3 200 3 300 3 400

15 min 3 150 3 300 3 450 3 600

30 min 3 300 3 600 3 900 3 1.200

Energie en waterkosten per jaar afhankelijk van gezinssamenstelling en douchetijd.

4

Rainshower 12 liter per minuut 1 persoon 2 personen 3 personen 4 personen

5 min 3 100 3 200 3 300 3 400

10 min 3 200 3 400 3 600 3 800

15 min 3 300 3 600 3 900 3 1.200

30 min 3 600 3 1.200 3 1.800 3 2.400

Energie en waterkosten per jaar afhankelijk van gezinssamenstelling en douchetijd met een rainshower.

5

Waterbesparende douchekop en douche WTW 1 persoon 2 personen 3 personen 4 personen

5 min 3 43 3 85 3 128 3 170

10 min 3 85 3 170 3 255 3 340

15 min 3 128 3 255 3 383 3 510

30 min 3 255 3 510 3 765 3 1.020

Energie en waterkosten per jaar afhankelijk van gezinssamenstelling en douchetijd met een douche WTW.

DUURZAAMHEID & ENERGIE Niet alleen zingen, maar ook energie besparen tijdens het douchen. Weet u wat de gemiddelde douchetijd in Nederland is? Ongeveer 10 minuten per persoon per dag. Per jaar kost dit ongeveer 2 100,per persoon aan energie en water (*). Zie tabellen hiernaast voor een overzicht van de kosten in verschillende situaties. (*) Alle besparingen prijspeil 2011, uitgaande van een aansluiting op stadsverwarming NUON.

Als u besluit uw nieuwe badkamer niet te voorzien van een standaard waterbesparende douchekop, maar van een rainshower van 12 liter per minuut, dan verdubbelt het energieverbruik bij dezelfde douchetijd. Als de badkamer wordt voorzien van een douche WTW wordt warmte teruggewonnen uit het wegstromende afvalwater. Hierdoor kan circa 20% energie bespaard worden op het verwarmen van het douchewater. Een douche WTW bespaart echter geen water. Rainshower of waterbesparende douche met douche WTW. Een rekenvoorbeeld: Een gezin van 4 personen staat gemiddeld 15 minuten per persoon per dag onder de douche en heeft een rainshower. Het gezin verbruikt 2 1.200,- per jaar aan energie en water met douchen. Met een standaard waterbesparende douchekop en een douche WTW zouden zij 2 690,per jaar goedkoper uit zijn. Als elk gezinslid ook nog eens 5 minuten korter gaat douchen, wordt in totaal 2 860,- bespaard. Dat is meer dan 70% besparing op de jaarlijkse energie- en waterrekening voor douchen!


37

DUURZAAMHEID & ENERGIE Verlichting Misschien ten overvloede, maar toch: gebruik zoveel mogelijk spaarlampen in uw woning. Als u inbouwspots aanbrengt in bijvoorbeeld keuken en badkamer, denk dan ook aan energiezuinige LED-spotjes. Veruit de meeste energie kunt u besparen door de verlichting uit te zetten in vertrekken waar niemand aanwezig is. Een lamp met sensor kan zinvol zijn voor ruimtes die slechts kort gebruikt worden, zoals garage, schuur, zolder, berging of toilet. Huishoudelijke apparatuur Bij de bouw van een nieuwe woning hoort ook de aanschaf van een nieuwe keuken. Let bij de aanschaf van uw keukenapparatuur ook op het energielabel. Het energielabel geeft met de klassen A tot en met G de zuinigheid aan van een apparaat. A is het meest zuinig, G het minst. Let op: voor koelkasten, vriezers en wasmachines is A niet de hoogste klasse; deze apparaten kunnen ook A+ of A++ dragen. Bij wasmachines betekenen de extra plussen dat het apparaat zuinig omgaat met water en efficiënt centrifugeert. U kunt uw energieverbruik ook verminderen door apparaten efficiënter te gebruiken. Enkele tips: ● Laat apparaten minder vaak in de stand-by stand staan. Sluit ze aan op het stopcontact met een bespaarstekker die de stand by stand volledig uitschakelt. ● Doe de was op lage temperaturen, bijvoorbeeld op 30 in plaats van 60 graden. ● Beperk het gebruik van uw wasdroger door het reserveren van ruimte voor het drogen van uw was, bijvoorbeeld op zolder. ● Door te kiezen voor een wasmachine met hoger centrifugetoerental, vraagt u minder energie van de wasdroger.


39

INTERVIEW

Hout is HIB De ervaringen van Basil Kühne & Annelies Handcock

Dat ze duurzaam moesten bouwen op de plek waar hun droomkavel lag, namen Basil Kühne en Annelies Handcock in eerste instantie op de koop toe. Om vervolgens te kiezen voor een uniek bouwsysteem dat nog nergens in Nederland wordt toegepast. Hun woning, volledig gebouwd met houten bouwstenen, is recent opgeleverd. En nu al roemt het stel het leefklimaat in hun huis dat ze voor geen geld meer willen missen. “We liepen de Kavelwinkel binnen en zagen de kavel waar we zouden willen wonen”, vertelt Basil. “We hoorden dat we in aanmerking konden komen voor een duurzaam huis en thuis zijn we gelijk gaan zoeken naar de mogelijkheden.” Annelies: “Ik vond op internet een bijzonder systeem van


houten prefab bouwstenen. Als je je huis bouwt met dit systeem zorg je voor een goede isolatie, voor energiebesparing, goede akoestiek en een optimale vochtregulatie waardoor het leefklimaat binnen uitermate aangenaam is. Deze manier van bouwen heet HIB (Hout-IsolatieBouwsysteem) en werd wel al in het buitenland toegepast, maar nog niet in Nederland. We stuurden een schets van ons huis naar de architect in Duitsland die voor ons heeft gekeken hoe onze woning met HIB kon worden gebouwd. Het systeem is gelukkig heel flexibel waardoor het zo kon. De aannemer heeft vervolgens de taken van de architect overgenomen.” Snel Basil houdt van modern en strak. Annelies is meer gecharmeerd

41

“Dit bouwsysteem zorgt ervoor dat het leefklimaat binnen uitermate aangenaam is.” Annelies Handcock

van ronde en knusse vormen. Het uiteindelijke ontwerp is dan ook een combinatie van beide voorkeuren. Annelies: “Het is een strak ontwerp met een rond rieten dak. Je ziet echt dat allebei de stijlen erin verwerkt zijn.” Omdat ze de eersten waren die met de houten bouwstenen gingen bouwen, was er veel aandacht van de pers. Wethouder Adri Duivesteijn legde de eerste houten steen en tot de schrik van Basil en Annelies stond tien dagen later de huls van hun huis al op de kavel. Basil: “Dat ging zo snel, ineens stond ons huis er al. Het dak moest nog worden geplaatst, maar de basis was er.” Behalve de houten basis, is er voor meer duurzame oplossingen gekozen. Basil: “De isolatie is ook van natuurlijke materialen en we hebben per ongeluk voor een slimme oplossing gekozen. Onze

42

tuin grenst aan het water en we wilden vanuit de woonkamer een zo gelijk mogelijke aansluiting op dat water. Daarom kozen we voor het gedeeltelijk ingraven van ons huis, zo’n 1.30 meter onder de grond, waardoor dit mogelijk was. Uiteindelijk blijkt dat we met deze maatregel ons huis extra isoleren. Geweldig toch!” Toekomstplannen Er blijven nog wensen over die op een later tijdstip worden gerealiseerd. Zo zijn er op het dak alvast stroken aangelegd om in de toekomst zonnecellen te kunnen plaatsen. Annelies: “We moeten financieel gezien even wachten met enkele wensen, maar we hebben er wel al in het ontwerp rekening mee gehouden. We willen ook nog graag een windturbine in de tuin. Daar hebben we alles al voor uitgezocht, maar dat komt later.”

“Duurzaam bouwen zorgt gewoonweg voor een mooi huis. ” Basil Kühne

Nu ze bijna gaan verhuizen, ervaren ze tijdens het klussen al hoe fijn het is om in hout te wonen. Annelies: “Het is moeilijk uit te leggen hoe dit is. Eigenlijk kan ik alleen maar zeggen dat het heel solide voelt. Aan de binnenkant zie je niets van het hout, daar kozen we voor een andere afwerking, maar je merkt dat het hout ervoor zorgt dat je binnen een heel goed klimaat hebt. Het voelt echt natuurlijk. Ik wil nooit meer in een huis wonen dat niet van hout is gebouwd. Ja, dat vind ik nu al.” Mooi huis Ze raden iedereen aan om een eigen huis te bouwen. Basil: “Maar als je een eigen huis bouwt, kies dan voor jouw ontwerp. Ik vind het eigenlijk een gemiste kans als je voor een standaardwoning kiest. En doe het dan net als wij

44

in een houten variant. Duurzaam bouwen zorgt gewoonweg voor een mooi huis. Je kunt met natuurlijke materialen bouwen, je energiekosten worden lager en je woont in een huis waar het leefklimaat goed is.” Annelies voegt daaraan toe: “Zelf bouwen is leuk, maar kost ook veel tijd. Houd er rekening mee dat je veel moet regelen en uitzoeken. Maar weet je, als je huis er dan staat, maakt dat allemaal helemaal niets meer uit.”

Bez

oek Houd de bo Tip: uwbe in de urzen ga je alle ten, daar z ie moge lijkhe in de den prakt ijk.

Waar? Homeruskwartier Oost, Almere Poort Ontwerp: Edward Erasmus en Annelies en Basil Speciaal: De vooroordelen over rieten daken zijn achterhaald. Het is wellicht iets duurder om te realiseren, maar het gaat lang mee en door nieuwe technieken is de brandgevoeligheid geminimaliseerd.

DUURZAAMHEID & uw gezondheid

DUURZAAMHEID & UW GEZONDHEID Het belang van een goede gezondheid hoeven we u niet uit te leggen.Toch wonen heel veel mensen in een woning waar stoffen circuleren die een allergische reactie kunnen veroorzaken. Zo beïnvloedt de woning uw gezondheid en het wooncomfort. Een fijne, comfortabele woning met een gezond binnenklimaat is daarom een belangrijk aspect van duurzaamheid. Er zijn vele manieren om uw huis comfortabel en gezond in te richten en binnen en buiten uw woning een aangename leefomgeving te creëren. Een checklist: ● ● ● ● ● ●

Denk eens aan het gebruik van hout en rubber als bouwmaterialen. Houten huizen zijn duurzamer, niet alleen qua levensduur maar ook qua gezondheid. U voorkomt er de circulatie van schadelijke stoffen mee. Lage drempels, brede deuren en royale gangen zijn een uitkomst als u moeilijk ter been bent. Comfortabel wonen is ook veilig wonen. Zorg dat uw nieuwe huis het ‘Politiekeurmerk Veilig Wonen’ verdient. De kans op inbraak wordt daarmee 90% kleiner. Domotica. Dat is een sjiek woord voor allerlei slimme elektronische toepassingen in uw huis die het leven veraangenamen. Zorg voor een goede geluidsisolatie. Let goed op waar u gaat bouwen: van welke kant komt het meeste geluid. Isoleer goed en gebruik kwalitatieve materialen. Zorg voor voldoende daglicht in de woning. Behalve dat u er rustig van wordt, geniet u meer van het uitzicht naar buiten. Ook bespaart u elektriciteit omdat u minder kunstlicht nodig heeft.


47

Alarmerend! Uit een onlangs verschenen onderzoek blijkt dat de ventilatie van nieuwbouwwoningen ronduit slecht is. Het onderzoek van BBA Binnen-milieu toont aan dat de situatie nog veel alarmerender is dan een eerder onderzoek van de VROM-inspectie al aantoonde. De inspectie stelde het percentage slecht geventileerde nieuwbouwwoningen op 30 tot 50 procent, BBA komt op nagenoeg 100 procent uit. Meer dan de helft van de bewoners ademt bedorven lucht in. Besteed daarom extra aandacht aan het deskundig aanleggen van het ventilatiesysteem en laat het systeem goed onderhouden.

Vervang jaarlijks de filters van het ventilatiesysteem

DUURZAAMHEID & uw gezondheid ● ●

Uitzicht en oriëntatie van een eventuele tuin, terras en balkon op westen-zuiden-oosten. Natuur om het huis zoals groene tuin, vegetatiedak, eventuele waterpartij, speciale dakpannen voor vogels, planten voor vlinders, ruimte voor andere insecten en –eters om het huis.

Omdat we onze woningen steeds beter gaan isoleren, is een goed ventilatiesysteem en het voorkomen van oververhitting erg belangrijk. Goede ventilatie zorgt voor een gezond klimaat in uw woning. Zonder een goed ventilatiesysteem wordt uw geïsoleerde woning een bron van ziektekiemen. Dat kan leiden tot klachten over uw gezondheid, van allergieën tot hoofdpijn. De grootste veroorzakers van een ongezond binnenklimaat op een rijtje; ● ● ● ● ● ● ●

Vocht. Elke dag produceren bewoners, huisdieren en planten ongeveer 10 liter vocht in een woning. Chemische stoffen uit bouwmaterialen en consumentenproducten, zoals vluchtige organische stoffen, formaldehyde en radon. Een te hoge binnentemperatuur. Huisstofmijt Schimmels Fijn stof Inpandige garages, waardoor benzinedampen in de woning kunnen komen.

Het is een hele kunst om goed te ventileren en tegelijkertijd zo min mogelijk energie te verliezen. Een groot nadeel van ventileren is dat het veel energie kan kosten. Om ervoor te zorgen dat enerzijds voldoende ventilatielucht in de woning komt en anderzijds zo min mogelijk energie verloren gaat, zijn er verschillende ventilatiesystemen op de markt, zie ook het hoofdstuk Duurzaamheid en Energie.


49

Aan beide systemen zitten voor- en nadelen op het gebied van gezondheid. Natuurlijke ventilatieaanvoer via roosters in de gevel kan tochtklachten veroorzaken, zeker in combinatie met vloerverwarming. Om tochtklachten te voorkomen wordt aanbevolen in grotere ruimtes, zoals de woonkamer, meerdere kleine roosters te plaatsen in plaats van één groot rooster. Wordt gekozen voor balansventilatie (zie blz. 23), dan moeten de filters jaarlijks worden vervangen om ervoor te zorgen dat de aanvoerkanalen schoon blijven. Ook kan het systeem geluidoverlast veroorzaken. Plaatsing van de WTW-unit op zolder in een afsluitbare ruimte wordt daarom aanbevolen. Ook moeten de aan en afvoerpijpen worden voorzien van isolatie tegen geluid. Vloer- en wandverwarming. Comfortabel, mooi en efficiënt Door toepassing van vloeren wandverwarming (Lage Temperatuur Verwarming) ontstaat een groot oppervlak waarmee met straling verwarmt kan worden. Hierdoor wordt warmte overgebracht met een lagere temperatuur dan met gewone radiatoren. Stralingswarmte voelt behaaglijk en comfortabel aan. Daardoor kan er met een lagere temperatuur verwarmd worden, wat natuurlijk een stuk efficiënter is. Ook bent u eindelijk verlost van radiatoren die lelijk in het zicht staan. Naast extra voordelen als (meer) comfort en esthetiek kan vloerverwarming ook gebruikt worden om de ruimte efficiënt te koelen in combinatie met een bodemwarmtepomp door koud water door het systeem te laten stromen. Lage temperatuur verwarming maakt ook inpassing van nieuwe, meer duurzame energietechnieken in de toekomst mogelijk, omdat deze met lagere temperaturen zullen functioneren.

50

DUURZAAMHEID & uw gezondheid Te warm Een goed geïsoleerde woning kan tot gevolg hebben dat de woning in de zomer te warm wordt. Bij een goed geïsoleerde woning kan warmte de woning niet gemakkelijk verlaten. Vooral als veel glas wordt toegepast in de zuid-, westen oostgevel kan oververhitting het gevolg zijn. Achteraf airconditioning plaatsen doet u liever niet. Als u toch veel glas wenst, zijn er twee methoden om de zon te weren. ● ●

Zonwerende beglazing (ZTA waarde van 0,4). Deze beglazing heeft nagenoeg dezelfde uitstraling als gewoon dubbel glas. Buitenzonwering. Dit is een duurdere oplossing. Het voordeel van buitenzonwering ten opzichte van zonwerend glas is dat in de winter geprofiteerd kan worden van instralende zonnewarmte. Als u kiest voor buitenzonwering is het verstandig als de architect deze meeneemt in het ontwerp van de woning.


51

INTERVIEW

Duurzaamheid als basis voor vormgeving De ervaringen van Kees & Inkie de Kloet

“Sommige dingen kun je niet laten”, lacht Kees de Kloet over het besluit om op de respectabele leeftijd van 70 een kavel te kopen en een eigen huis te bouwen. Zijn vrouw en hij staan aan de vooravond van hun verhuizing van Friesland naar Almere. Ze laten een eeuwenoude gerenoveerde boerderij achter en wonen straks in een duurzame woning in Homeruskwartier Oost. De Kloet en zijn vrouw hadden een van de mooiste plekjes in Homeruskwartier Oost op het oog. Het buurtje, waar zij een plek aan het water ambieerden, is specifiek bedoeld voor woningen die duurzaam gebouwd zijn. Hier bouwen mensen die het experiment aan willen gaan om een dergelijke woning te bouwen.


Click Brick Het stel ontwikkelde zelf een concept voor het huis. Het spelen met materialen, licht en ruimte was voor hem als beeldend kunstenaar niet vreemd. In nauwe samenwerking met een bevriende architect, die ook de bouw begeleidde, werd het plan tot in detail bouwkundig uitgewerkt. Over de keuze om duurzaam te bouwen zegt De Kloet het volgende: “Natuurlijk dragen we het milieu een warm hart toe, maar duurzaam bouwen is voor ons vooral een uitdaging om vanuit duurzaamheid te ontwerpen. Duurzaamheid niet als sausje maar als basis van waaruit gedacht wordt. De materialen die gebruikt worden zijn mooi. In combinatie met elkaar krijg je een prachtige woning. Wij kozen bijvoorbeeld voor bakstenen zonder cement. De stenen worden geklikt, in plaats

53

“Het zuiddak is gericht op de zon, daar hebben we zonnepanelen en -collectoren geïntegreerd.” Kees de Kloet

van gemetseld, met als doel dat je de woning zo uit elkaar kunt halen en elders kunt neerzetten. Ultieme recycling, wat mij betreft wel een beetje onnodig, want ik bouw niet een huis om het daarna in stukken weer af te breken. Maar deze manier van metselen - ja, zo blijft het heten – zorgt voor een heel strak eindresultaat. Dat ziet er fantastisch uit.” Veel duurzame oplossingen zijn onzichtbaar. “We hebben goed gekeken naar de ligging. Het zuiddak is gericht op de zon, daar hebben we zonnepanelen en – collectoren geïntegreerd. Je ziet er niets van aan de buitenkant, je ziet alleen maar een donker dak. Het noorddak is een sedumdak, wel zichtbaar, maar prachtig in combinatie met de andere natuurlijke materialen. De woning bestaat uit twee in elkaar

54

geschoven blokken. Het blok aan de waterzijde heeft een steigerterras over de volle breedte van de woning dat uitsteekt over het water. Het waterblok is uitgevoerd in red ceder, wat vriendelijk contrasteert met de stoere clickbrick van het straatblok.” Levensloopbestendig Niet alleen esthetiek was een reden om duurzaam te bouwen. Ook de gezondheid van beiden was een extra motivatie om ervoor te kiezen. De Kloet: “De boerderij waar wij woonden was mooi en goed, maar miste het comfort dat onze nieuwe woning wel heeft. Ik heb luchtwegproblemen, mijn vrouw heeft reuma. Ons toekomstige huis heeft een goed woon- en leefklimaat dat daarop inspeelt. Ook hebben we gekozen voor een huis dat levensloopbestendig is. De hele benedenverdieping is

“Mocht hier ooit een gezin komen te wonen dan kan boven eenvoudig een wandje worden geplaatst om twee slaapkamers te maken.” Kees de Kloet

ons woongedeelte, daar koken, slapen, baden en leven we. Boven is mijn atelier en de werkkamer van mijn vrouw. In het atelier is een pantry, bedoeld als spoelruimte, eveneens met het oog op levensloopbestendigheid.Mocht hier ooit een gezin komen te wonen dan kan boven eenvoudig een wandje worden geplaatst om twee slaapkamers te maken. Natuurlijk willen wij hier zelf zo lang mogelijk wonen. Daarom hebben we nergens drempels geplaatst en kan de badkamer simpel worden verbreed voor een rolstoel.” Bouwen is leuk Binnenkort verhuist De Kloet van Friesland naar Almere. Na een intensieve bouwperiode voelt dat als een welkome finale. “Zelf bouwen is ontzettend leuk, maar wel hectisch. Ik had nooit gedacht

56

dat het me zo in beslag zou nemen. Ik heb bijvoorbeeld nog nooit zoveel op internet gezeten om dingen uit te zoeken. Het leukste in het proces vond ik het plan ontwikkelen en om tijdens de bouw te zien wat er elke week weer gebeurd was. En dat het huis ook in het echt zo mooi werd. Dat was een verrassing. Het is zelfs mooier dan we van tevoren hadden gedacht. De tip voor mensen die op het punt staan duurzaam te bouwen? Dat is dat ik mensen aanraad om op zoek te gaan naar een aannemer die echt affiniteit heeft met duurzaam bouwen.”

Bezo

ek Tip Ga kij : ke duurz n bij ander e ame b ouwe bijvo rs, onze b orbeeld in uurt. Zie we mode lke rne te chnie er teg ken enwo ordig moge lijk zij n.

Waar? Homeruskwartier Oost, Almere Poort Ontwerp: Kees de Kloet en architect Karin Couwenbergh Speciaal: Vloerverwarming en drie lagen glas.

DUURZAAMHEID & water

DUURZAAMHEID & water Kent u hem nog, die oude reclamekreet: ‘wees wijs met water. Verspil het niet’. Jaren geleden zag men al de noodzaak in om zuinig met water om te gaan. En vandaag de dag is dat nog steeds zo. Ons waterverbruik is de afgelopen jaren schrikbarend gestegen. Duurzaamheid en water, of beter gezegd het besparen van water, hebben dus alles met elkaar te maken. Water besparen is een logische noodzaak Een paar rekensommetjes. Bij het plaatsen van een waterbesparende douchekop met een verbruik van 6 liter per minuut is bij een gemiddeld watergebruik de douchetijd ongeveer 10 minuten per persoon per dag. In tabel 6 op de volgende pagina is een indicatie gegeven van het douchewatergebruik van huishoudens met verschillende samenstelling en douchetijd. Kiest u niet voor een waterbesparende douchekop, maar voor een Rainshower van 12 liter per minuut dan verdubbelt het waterverbruik bij dezelfde douchetijd: zie tabel 7 op de volgende pagina. Denk even na voordat u doortrekt De meeste nieuwe toiletten worden voorzien van een kleinere inhoud van de stortbak van 6 liter. Let hierop bij het kopen van uw sanitair. Een modern toilet heeft twee spoelknoppen, de kleine knop is de spaarspoelknop. Het verschil in gebruik van de 2 knoppen kunt u uzelf en uw kinderen heel makkelijk aanleren. Een modern toilet heeft twee spoelstanden, wel zo handig en waterbesparend.


59

Enig idee hoeveel water u verbruikt? Per persoon gemiddeld 46.500 liter voor huishoudelijke doeleinden. Het grootste deel daarvan gaat naar douchen (circa 20.000 liter) gevolgd door toiletspoeling (circa 13.500 liter) en de wasmachine (circa 5.500 liter). Opvallend is dat de leeftijdscategorie van 13-45 jaar 20 tot 40% meer water gebruikt dan de overige leeftijdscategorieën(*). (*) Bron: Wavin drinkwaterstatistieken 2008.

6

Waterbesparende douchekop 6 liter per minuut 1 persoon 2 personen 3 personen 4 personen

5 min 10.000 20.000 30.000 40.000

10 min 20.000 40.000 60.000 80.000

15 min 30.000 60.000 90.000 120.000

30 min 60.000 120.000 180.000 240.000

Waterverbruik in liters per jaar afhankelijk van gezinssamenstelling en douchetijd.

7

Rainshower 12 liter per minuut 1 persoon 2 personen 3 personen 4 personen

5 min 20.000 40.000 60.000 80.000

10 min 40.000 80.000 120.000 160.000

15 min 60.000 120.000 180.000 240.000

30 min 120.000 240.000 360.000 480.000

Waterverbruik in liters per jaar afhankelijk van gezinssamenstelling en douchetijd met rainshower.

DUURZAAMHEID & water Enkele waterbesparende tips: ● ● ●

Zet tijdens het tandenpoetsen de kraan uit. Gebruik regenwater voor het besproeien van uw tuin. Het regenwater vangt u bijvoorbeeld op in een regenton. Het is mogelijk om regenwater te gebruiken voor het toilet en de wasmachine. Hiervoor moet de woning worden voorzien van een opvangreservoir en een apart leidingwatersysteem voor het beperken van gezondheidsrisico’s. Dit brengt natuurlijk kosten met zich mee, maar u gaat dan wel heel duurzaam met water om.


61

DUURZAAMHEID & materiaalgebruik

DUURZAAMHEID & MATERIAALGEBRUIK Duurzaamheid en materiaal(her)gebruik is een voor de hand liggende combinatie. Het spreekt voor zich dat een woning die gebouwd is met duurzame materialen, dat wil zeggen materialen die herwinbaar zijn zoals rubber en hout, duurzaam genoemd mag worden. De productie van (bouw)materialen kost veel energie, water en andere vormen van milieubelasting. Wilt u echt duurzaam gaan bouwen, dan is het van belang dat u duurzame materialen toepast. U dient ook het afval te scheiden, zodat het kan worden hergebruikt. Duurzaam geproduceerd hout Kozijnen, trappen, dakconstructie, gevelpanelen, houten vloeren, plinten, dakgoot, schutting, tuinhuisje, beplating en aftimmering; in de bouw wordt enorm veel hout gebruikt. Gaat u duurzaam bouwen, dan moet het hout voor uw woning duurzaam geproduceerd zijn. Het meest bekende keurmerk is FSC, Forest Stewardship Council (Raad voor Goed Bosbeheer). FSC is helaas niet altijd verkrijgbaar. Gelukkig zijn er meerdere duurzame keurmerken. Voor actuele goedgekeurde keurmerken kan worden verwezen naar het Timber Procurement Assessment Committee (TPAC): www.tpac.smk.nl Recycle! De bouw van een huis vergt veel grondstoffen. Gaan we op de ingeslagen weg door, dan dreigt er op termijn schaarste en aantasting van natuur en landschap. Wist u dat voor de productie van hout en andere ecologische bouwmaterialen als vlas, riet, schapenwol en kokos nauwelijks energie nodig is?


63

DUURZAAMHEID & materiaalgebruik Daarnaast zijn deze materialen herwinbaar, composteerbaar en recyclebaar. Kortom: ideale materialen voor de bouw van een duurzaam huis, temeer daar ze een hoge isolatiewaarde hebben. Verder scheiden ze geen schadelijke stoffen af waardoor het uw gezondheid ten goede komt. Meer halen uit materialen stimuleert u door een woning te bouwen die lang meegaat. De juiste materialen op de juiste plek, een goede detaillering en een slimme, efficiënte indeling spelen hierbij een belangrijke rol. U kunt ook kiezen voor het hergebruik van materialen door puingranulaat in de betonnen bouwdelen te laten verwerken. Bij de bouw van een huis wordt veel bouwafval geproduceerd. Het is belangrijk dat de aannemer dit scheidt op de bouwplaats, zodat de materialen eenvoudig hergebruikt kunnen worden. U kunt dit als opdrachtgever voorschrijven bij de selectie van uw aannemer. Vergeet dit niet op te nemen in de aannemersovereenkomst. De volgende materialen kunnen worden gescheiden:

● ● ● ● ● ●

hout metaal steenachtige materialen plastic papier/ karton glas

Regenwater. Zonde om weg te laten lopen Van één ding hebben we altijd genoeg in Nederland: regenwater. Regenwater stroomt van het dak, tuin en straat naar het openbare riool. Dat gebeurt via regenpijpen en putjes. Het riool voert het water af naar de rioolwaterzuivering. Dat is zonde. Want dit regenwater is schoon en hoeven we helemaal niet te zuiveren. Op sommige locaties in Almere wordt er gestreefd naar een duurzame afvoer van regenwater. Dat wil zeggen dat ‘schoon’ regenwater gescheiden wordt gehouden van het huishoudelijk


65

afvalwater en dat het water zo lang mogelijk in de wijk wordt vasthouden. Voor het regenwater afkomstig van daken betekent dit dat de regenpijp eindigt vlak boven het maaiveld en dat, bij voorkeur via een goot, het over het oppervlak wordt afgevoerd naar de perceelgrens. Bij oppervlakkig hemelwaterafvoer wordt onder andere aanbevolen om: ● Geen uitlogende materialen toe te passen zoals zinken dakgoten en loodslabben. ● Uw tuin niet volledig te verharden met tegels. Uitgebreide informatie krijgt u van de gemeente als oppervlakkig hemelwaterafvoer van toepassing is voor uw kavel. Ecologisch bouwen. De geitenwollen sokken voorbij De overtreffende trap van duurzaam bouwen is ecologisch bouwen. Ecologisch bouwen doet u niet alleen voor uzelf, maar ook voor uw omgeving. Tot voor kort werd deze manier van bouwen voornamelijk geassocieerd met ‘wonen voor geitenwollen sokkentypes’. Dat is inmiddels een achterhaald standpunt. Tegenwoordig worden er eco en groenwoningen gebouwd die een knap staaltje moderne architectuur laten zien. Woningen kunnen zo worden ontworpen dat ze perfect aansluiten op de natuurlijke omgeving. Zo ontstaat een onderling versterkend effect. Een groen dak of een groene gevel brengt de natuur op een tastbare wijze terug in de bebouwde omgeving. Ecologisch wonen gaat een stapje verder dan alleen het toepassen van duurzame houtsoorten, afvalscheiding op de bouwplaats en afkoppeling van regenwater. Als u een ecologische woning wilt bouwen, is het belangrijk om een architect in te schakelen die gespecialiseerd is op dit gebied.

66

DUURZAAMHEID & materiaalgebruik Bij een ecologische woning kunt u denken aan:

● ● ● ● ●

houtskeletbouwwoning van duurzaam geproduceerd hout vegetatiedak leemstuc natuurlijke isolatiematerialen, zoals bijvoorbeeld hennep geen uitlogende materialen zoals zinken dakgoten en loodslabben

Als u kiest voor een vegetatiedak is het belangrijk dat de constructeur rekening houdt met een verhoogde dakbelasting. Flexibel bouwen. Omdat woonwensen kunnen veranderen U gaat zelf een woning bouwen met de bedoeling er zo lang mogelijk te blijven wonen. Maar in de loop der jaren kunnen uw woonwensen veranderen. Bijvoorbeeld omdat u wonen en werken wilt combineren. Of u wordt ouder en u wilt bepaalde voorzieningen aanbrengen. Het is daarom handig om een woning te bouwen die met uw veranderende behoeften mee kan groeien. Levensloop bestendig bouwen noemen we dat. Bijkomend voordeel van zo’n flexibele woning is de hogere verkoop en verhuurwaarde. Mocht u een flexibele woning overwegen, neem dan de volgende punten in de bouw mee: ● ● ● ● ●

Goed geïsoleerde woning en vloerverwarming. U hoeft later dan geen rekening te houden met radiatoren die verplaatst moeten worden bij een nieuwe indeling van uw woning. Geïsoleerde garage zodat deze eenvoudig is om te bouwen tot slaapkamer of werkruimte op begane grond. Mogelijkheid tot een uitbouw van de woning aan de achterzijde. Bredere gangen en trap waardoor de woning beter aanpasbaar is voor minder valide bewoners. Dakramen of dakkapellen op zolder, zodat hier eenvoudig slaapkamers gerealiseerd kunnen worden.


67

DUURZAAMHEID & materiaalgebruik Hergebruik van grondstoffen Niet alleen tijdens de bouw wordt afval geproduceerd maar ook tijdens de afbouw van uw woning, bij het inrichten en onderhouden van uw tuin en woning en natuurlijk in het huishouden. In Almere wordt daarom het huishoudelijk afval gescheiden ingezameld. Er is gestart met het apart inzamelen van plastic verpakkingen zoals flessen, plastic tassen, bakjes, folies, tubes enz. Uw afval verandert zo in grondstoffen waarvan weer nieuwe producten gemaakt kunnen worden. Door de scheiding van het afval is er bij uw woning ruimte nodig voor drie afvalbakken. Deze zijn voor: papier en karton, plasticafval en bioafval. Per container is ongeveer 70 bij 70 centimeter aan ruimte nodig. De container voor het papier en karton kan gedeeld worden met de buren. Voor het glas- en restafval worden ondergrondse containers in de wijk aangebracht waar u zelf het afval naar toe kan brengen. In de periode dat de wijk nog in aanbouw is zorgt de gemeente voor een tijdelijk systeem bovengronds. Omdat drie containers de nodige ruimte innemen is het verstandig om hiermee al in de ontwerpfase rekening te houden. De gemeente Almere heeft op verschillende locaties in de stad een Recyclingperron. Hier kunt u al uw grof afval en chemisch afval gescheiden aanleveren.


69

INTERVIEW

Ecobewust onder architectuur De ervaringen van Marc Zijlstra & Madeleine van Breugel

De moderne woning van Marc Zijlstra en Madeleine van Breugel laat zien dat een ecobewuste woning en architectuur prachtig kunnen samensmelten. Bijna een jaar geleden werd de woning in de wijk De Buitenkans opgeleverd. Na dit jaar overheerst nog dagelijks het vakantiegevoel. “We wonen zo waanzinnig rustig, niet alleen rondom maar ook in ons huis”, vertelt Marc Zijlstra. Het stel kocht een paar jaar geleden een van de kavels in de Buitenkans in Almere Buiten. Ze vielen als een blok voor het totaalplaatje. De Buitenkans is dan ook veelvuldig besproken in de media en een voorbeeld voor andere ecologische nieuwbouwwijken in heel


Nederland. De buurt bestaat uit 55 ecologische houtskeletbouwhuizen en is een initiatief van de eigen bewoners die samen hun ideale woning en omgeving waarmaakten. Vloeiende lijnen, schuine daken, organische vormen en vriendelijke kleuren zijn kenmerken. De natuur is overal aanwezig, kinderen kunnen veilig spelen, de sociale samenhang is een hoog goed en er mogen geen auto’s rijden. Vrijstaand Dat er alleen duurzaam gebouwd mocht worden, werd niet als een belemmering gezien. Zijlstra: “We konden er immers vrijstaand wonen, in een prachtige omgeving en waarom dan niet in een volledig duurzame woning. En onder architectuur, want dat vonden we heel belangrijk. We hebben het onszelf niet altijd even gemakkelijk gemaakt. Je kunt

71

“We konden vrijstaand wonen, in een prachtige omgeving waarom dan niet in een volledig duurzame woning.” Marc Zijlstra

ecologische maatregelen uitvoeren die redelijk safe zijn, bijvoorbeeld een zonneboiler gebruiken, maar als je een stap verder gaat, zoals wij wilden, was het soms gissen naar de mogelijkheden. Er zijn minder aanbieders, er is minder over bekend, er is nauwelijks concurrentie. Maar de ontwikkeling gaat snel, nu is duurzaam bouwen veel overtuigender in Nederland dan een paar jaar geleden en er komen er steeds meer deskundige partijen op de markt.”

voor houtvezelisolatie. Dat is niet alleen goed voor de isolatie maar ook geweldig voor de akoestiek in de woning. We hebben het tevens toegepast in de tussenwanden en je hoort geen geluiden meer uit de andere ruimten in huis. Onze kinderen konden we roepen wat we wilden, ze hoorden ons tot onze verbazing niet. Dat heeft zelfs wel eens voor discussies gezorgd”, lacht Zijlstra. “Nu weten we dat we elkaar niet horen als we niet bij elkaar in dezelfde ruimte zijn.”

Geweldig wonen Vorig jaar kreeg Zijlstra de sleutel en kon het echte ervaren beginnen. “Dan woon je in het huis en blijkt dat het net zo geweldig wonen is als dat je had gehoopt. En soms nog mooier. Zo is het niet alleen buiten heel rustig, maar ook in huis. Wij hebben bijvoorbeeld gekozen

Alles staat in verbinding met elkaar Al wonend leert men ook dat alles in verbinding staat met elkaar. Zoals de natuurlijke ventilatie. “We wilden geen mechanisch luchtventilatiesysteem, denk maar aan de gezondheidsrisico’s en aan het constante gezoem. We

ip: ek T a-expo o z e B n je e Vib

72

d ku aar aar ver Ga n osch, d en o kom n en B in D e weten wen. Va ou st b e k l i l m u a ebr rzaa duu teriaalg pen. er ma w t n tot o

“Houtvezelisolatie is niet alleen goed als isolatie maar ook geweldig voor de akoestiek in de woning.” Madeleine van Breugel

kozen voor een luchtdruksysteem en al snel bleek dat dit systeem voortdurend bezig is om jouw gedrag te compenseren. Zet je de afzuigkap aan? Dan trekt het systeem verse lucht aan van buiten ook als het zo hard vriest zoals afgelopen winter. Gelukkig hadden we al snel door wat we wel en niet moesten doen om binnen een aangename temperatuur te houden.” Volgens Zijlstra kan iedereen duurzaam bouwen, wel denkt hij dat je een doorzetter moet zijn. “Dat heeft vooral te maken met het feit dat duurzaam bouwen nog niet commercieel genoeg is. Maar je leert snel en als je een architect heb gevonden zoals de onze, kun je veel vragen en rondkijken bij andere projecten.” Graag somt hij een aantal tips op voor mensen

die net als hij duurzaam willen bouwen. “Kijk heel goed naar wat je kunt gaan toepassen, heb je een techniek uit het buitenland? Houd er dan rekening mee dat ons klimaat en regelgeving verschillen. Ook regionaal kan het afwijken. Als je in Almere bouwt, moet je weten dat een warmtepomp niet een beste optie is. De kleigrond in Almere is niet geschikt, waardoor de put mogelijk dichtslibt. Kies je voor nieuwe technieken? Vraag dan naar referentiemateriaal. Is het al ergens gebruikt, wat zijn de ervaringen?” Zou hij nog een keer een huis willen bouwen? “Welnee”, zegt Zijlstra stellig, om er aarzelend aan toe te voegen: “Maar als ik de loterij win, koop ik een bouwval en knap dat helemaal op, volledig duurzaam uiteraard.” Weblo g

74

www.d : web-lo ebuitenka ns. g.nl b ouwp van h et huis roces van Marc Zijlstr a

Waar? Buitenkans, Almere Buiten Ontwerp: ORGA architect, Nijmegen Speciaal: passieve zonne-energie door gebruik van de warmte van de zon. Blinde muren aan de noordkant, de zuidkant heeft grote raampartijen.

De Almere Principles Voor een ecologisch, sociaal en economisch duurzame toekomst van Almere 2030 Almere, de nieuwe stad die dertig jaar geleden werd ontworpen op uit zee gewonnen land, zal in 2030 leefbaar en gezond zijn. Ze zal zichzelf aanhoudend vernieuwen en omvormen en daarmee de kwaliteiten van haar meerkernige opbouw en haar omgeving versterken. Almere zal een vitale gemeenschap zijn met een rijke verscheidenheid aan woon- en werk-mogelijkheden, in een weldadige overvloed van ruimte, water, natuur en cultuurlandschappen die door de tijd heen kunnen groeien en veranderen. De Almere Principles zijn bedoeld als inspirerend richtsnoer voor iedereen die in de komende decennia betrokken is bij het doorontwerpen van Almere tot een duurzame stad. De verwerkelijking van deze visie is een cultuurdaad, en de uitdrukking van een optimistische benadering van de toekomst. 1 Koester diversiteit Om de stad te verrijken, erkennen wij diversiteit als een bepalend kenmerk van robuuste ecologische, sociale en economische systemen. Door op ieder terrein diversiteit te waarderen en aan te moedigen, zal Almere gedijen als een stad die rijk is aan variatie. 2 Verbind plaats en context Om de stad te verbinden, zullen wij haar identiteit verankeren en versterken. De stad zal vanuit eigen kracht en tot wederzijds voordeel actieve relaties onderhouden met de haar omringende gemeenschappen in breedste zin.

76

3 Combineer stad en natuur Om de stad betekenis te geven, zullen wij bewust streven naar unieke en bestendige combinaties van het stedelijke en het natuurlijke weefsel, en naar een verhoogd besef van de menselijke verbondenheid met de natuur. 4 Anticipeer op verandering Om op de evolutie van de stad voort te bouwen, zullen wij een ruime mate van flexibiliteit en aanpasbaarheid in onze plannen en programma’s opnemen, en daarmee onvoorspelbare kansen voor toekomstige generaties mogelijk helpen maken. 5 Blijf innoveren Om de stad vooruit te brengen, zullen wij nieuwe en verbeterde processen, technologieën en infrastructuren aanmoedigen en experimenten en kennisuitwisseling ondersteunen. 6 Ontwerp gezonde systemen Om de stad te verduurzamen, zullen wij in onze stedelijke systemen ‘cradle to cradle’-oplossingen benutten, in het besef van de onderlinge afhankelijkheid van ecologische, sociale en economische gezondheid op ieder schaalniveau. 7 Mensen maken de stad Vanuit de erkenning dat burgers de drijvende kracht zijn in het maken, behouden en verduurzamen van de stad, ondersteunen wij hun streven om hun unieke mogelijkheden te verwezenlijken, met bezieling en waardigheid.

De woorden van de Almere Principles zullen tot leven komen en betekenis krijgen door menselijk handelen, en door ze op elk niveau als beginsel te nemen van ieder ontwerp voor de stad als geheel.


77

checklisten Onderstaande checklisten kunt u gebruiken om te toetsen hoe duurzaam u uw huis gaat bouwen. U kunt hiermee ook uw levensstijl testen op duurzaamheidaspecten. 1. Hoe duurzaam bent u? Wat moet u doen? Kruis de hokjes aan. Voor elk hokje dat u aankruist is één punt te verdienen. Het mooiste is dat de meeste maatregelen u geen geld kosten, maar juist geld opleveren. Als u alle kruisjes optelt geeft dat een totaal score. Er zijn maximaal 30 punten te behalen. Probeer minimaal 50% van de score te behalen. Bij 20 punten of meer heeft u een zeer duurzame woning en levensstijl. ENERGIE Glaspercentage in de gevel niet groter dan 40%  Isolatiewaardes groter of gelijk aan Rc = 4,5 m²K/W  U waarde kozijn kleiner of gelijk aan 1,7  Leidinglengtes warm water korter dan 5 meter en geïsoleerd  Douche WTW (badkamer op verdieping)  Woning voorbereiden op plaatsing zonnepanelen  Woning voorzien van zonnepanelen of kleine windmolen  Zonneboiler en zonnecollectoren op het dak (minder geschikt bij stadsverwarming)  Waterbesparende douchekop (geen rainshower)  Maximaal 5 minuten douchen per persoon per dag  Thermostaat maximaal 20°C  Gebruik spaarlampen en LED inbouwspotjes  Lampen uitzetten als niet aanwezig in de kamer  Nieuwe keukenapparatuur minimaal A label  Geen wasdroger 


79

COMFORT EN BELEVING Balansventilatie of gestuurde natuurlijke ventilatie  Lage temperatuur verwarming in de woning  Buitenzonwering of zonwerend glas  Vloerkoeling in combinatie met bodemwarmtepomp  Ruimte voor groen, water en natuur bij het huis gemaakt  Inbraakwerende maatregelen conform eisen Politie Keurmerk  WATER Waterbesparing installaties (WC + douchekop + regenton)  Regenwaterreservoir voor toiletspoeling en wasmachine  Maximaal 5 minuten douchen per persoon per dag  Gebruik waterbesparende spoelknop toilet en kraan uit tijdens tandenpoetsen  MATERIAAL, HERGEBRUIK EN VERVUILING Het hout in de woning is (grotendeels) duurzaam geproduceerd  Aannemer scheidt afval op de bouw  Regenwater afgekoppeld en/of een vegetatiedak  Scheiding van bio-afval, papier, plastic, glas en chemisch afval  Gescheiden materialen en producten aanbieden bij het recycleperron 

2. PLANNING BOUWPROCES U moet ook weten in welke fase van het bouwproces u moet beslissen over duurzame maatregelen. Onderstaande checklist kan u daarbij ondersteunen: VOORLOPIG ONTWERP Oriëntatie van de woning en plaatsing op de kavel  Glaspercentage in de gevel niet groter dan 40%  Leidinglengtes warm water korter dan 5 meter en geïsoleerd  Douche WTW (badkamer op verdieping)  Stadsverwarming, Hr-ketel of warmtepomp  Voorlopige berekening EPC 

80

DEFINITIEF ONTWERP Balansventilatie of gestuurde natuurlijke ventilatie  Isolatiewaardes groter of gelijk aan Rc = 4,5 m²K/W  U waarde kozijn kleiner of gelijk aan 1,7  Lage temperatuur verwarming in de woning  Buitenzonwering of zonwerend glas  Woning voorzien van zonnepanelen, zonneboiler of kleine windmolen  Flexibiliteit van de woning  Regenwater afgekoppeld en/of een vegetatiedak  Ruimte voor groen, water en natuur bij het huis gemaakt  Definitieve berekening EPC  BESTEK EN BOUWFASE Aannemer scheidt afval op de bouw  Woning voorbereiden op plaatsing zonnepanelen  LED inbouwspotjes  Nieuwe keukenapparatuur minimaal A label  Inbraakwerende maatregelen conform eisen Politie Keurmerk  Controleren kierdichting en isolatie op de bouw  Waterbesparing installaties (WC + douchekop + regenton)  Regenwaterreservoir voor toiletspoeling en wasmachine  Hout in de woning is (grotendeels) duurzaam geproduceerd  GEBRUIKSFASE Lampen uitzetten als niet aanwezig in de kamer  Gebruik spaarlampen en LED verlichting  Geen wasdroger  Maximaal 5 minuten douchen per persoon per dag  Thermostaat maximaal 20°C  Gebruik waterbesparende spoelknop toilet en kraan uit tijdens tandenpoetsen  Scheiding van bio-afval, papier, plastic, glas en chemisch afval  Gescheiden materialen en producten aanbieden bij het recycleperron 


81

Begrippenlijst EPC berekening: Berekening welke de energiezuinigheid van een nieuwbouwwoning weergeeft. Bij het indienen van de omgevingsvergunning, voorheen de bouwvergunning, moet worden aangetoond dat de woning voldoet aan een EPC kleiner of gelijk aan 0,6. Rc waarde: Technische term welke de isolatiewaarde van gevel, dak en begane grondvloer weergeeft. Hoe hoger deze waarde hoe beter de isolatie. U waarde: Technische term welke de isolatiewaarde van ramen en buitendeuren weergeeft. Hoe lager deze waarde hoe beter de isolatie. qv;10 waarde: Technische term welke de kierdichting van de woning weergeeft. Hoe lager deze waarde hoe beter de kierdichting. ZTA waarde: Technische term welke de warmtewerende kwaliteit van glas weergeeft. Hoe lager deze waarde hoe beter de warmtewering van de zon. Balansventilatie met WTW: Ventilatiesysteem dat de warmte van afgezogen ventilatielucht gebruikt voor de opwarming van verse buitenlucht, alvorens deze lucht via luchtkanalen de woning wordt ingeblazen. Gestuurde natuurlijke ventilatie: Ventilatiesysteem met roosters in de gevel voor verse ventilatielucht met mechanische afvoer. Door de ventilatie aanvoer of de afvoer slim te regelen komt alleen (koude) ventilatielucht de woning binnen als er ook bewoners aanwezig zijn. Douche WTW: Dubbelwandige afvoerpijp die warmte van het wegstromende douchewater gebruikt voor opwarming van de koud wateraanvoer van de douche, waardoor minder warmte nodig is voor het douchewater.

82

Stadsverwarming: Warmte die vrijkomt bij de productie van elektriciteit wordt gebruikt voor het verwarmen van uw woning en tapwater. Bodemwarmtepomp: Installatie welke met behulp van warmte uit de bodem uw woning en tapwater kan verwarmen en ook uw woning duurzaam kan koelen met koude uit de bodem. Zonneboiler: Warmwaterboiler met zonnecollectoren op het dak van de woning welke warm water opwekt met energie van de zon. Zonnecellen: Panelen op het dak van de woning welke elektriciteit opwekken met energie van de zon. Oppervlakkig hemelwaterafvoer: ‘schoon’ regenwater wordt gescheiden van het huishoudelijk afvalwater en zo lang mogelijk in de wijk vastgehouden. Houtskelletbouw: Bouwmethode waarbij de constructie van de woning niet is gemaakt van beton maar van hout. FSC hout: Keurmerk voor duurzaam geproduceerd hout. TPAC: Organisatie welke actuele goedgekeurde keurmerken van duurzaam geproduceerd hout publiceert (www.tpac.smk.nl)


83

Opdrachtgever Gemeente Almere Tekst adviesbureau Cauberg Huygen Stan Lommers Clason tekst en redactie Eindredactie Gemeente Almere Art-direction, ontwerp & productie Stratford Design, Amsterdam Fotografie Interviews: Martijn Steiner Lovisa WTW unit: J.E. StorkAir Gemeente Almere Illustraties Wesselien de Groot Druk Graficiënt Printmedia, Almere Oplage 600

Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt door het Energiefonds Poort

© april 2011 Disclaimer Dit is een uitgave van de gemeente Almere. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvuldigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de gemeente Almere. De gemeente Almere is zich volledig bewust van haar taak om zo betrouwbaar mogelijke informatie te verstrekken. Niettemin kan zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen.

Ik bouw duurzaam in Almere Ik bouw duurzaam in Almere


Ik bouw duurzaam in Almere. Een gids voor duurzame

Recommend Documents