Ik betrek mijn netwerk bij de colleges Jaap de Hoop Scheffer. Carrières in vrede en veiligheid. Academisch onderwijs in de hofstad

Najaar 2011

Magazine van de Universiteit Leiden

‘Ik betrek mijn netwerk bij de colleges’ Jaap de Hoop Scheffer

CAMPUS DEN HAAG Academisch onderwijs in de hofstad CLEVERINGALEZINGEN 2011 Protestrede wereldwijd herdacht WERKEN AAN DE WERELDORDE Carrières in vrede en veiligheid

leidraad_#2_2011.06_T7.indd 1

30-08-11 09:43

najaar 2011

Magazine van de Universiteit Leiden

06

16

04 Over de grens 05 Editorial 06 ‘Het

komt altijd aan op persoonlijke contacten’ Jaap de Hoop Scheffer bekleedt na een lange carrière de Kooijmans-leerstoel. Hij wil zijn studenten inspireren, zoals zijn hoogleraren hem inspireerden.

11 Faculteitsnieuws – Rechtsgeleerdheid 12 Algemeen Nieuws 15 Faculteitsnieuws – Archeologie 16 De

wegen leiden naar Den Haag

De nieuwste faculteit staat in Den Haag: Universiteit Leiden Campus Den Haag. Het onderwijs- en onderzoeksaanbod sluit prima aan bij het Haagse profiel van veiligheid en recht.

22 Faculteitsnieuws – Sociale wetenschappen 23 Faculteitsnieuws – LUMC/Geneeskunde

24

24 Tussen

vrees en veiligheid

Wat is veiligheid? Welke bedreigingen zijn terecht en welke worden ons aangepraat? Terrorisme-expert dr. Beatrice de Graaf en “veiligheidsman” prof.dr. Nico Schrijver buigen zich over deze kwesties.

28 De

kunst van het verzamelen

De Universiteit Leiden heeft collecties die nationaal en internationaal van belang zijn. Deze moeten enerzijds goed bewaard blijven maar ook worden ontsloten voor een breed publiek.

31 Faculteitsnieuws – Wiskunde & Natuurwetenschappen 32 Faculteitsnieuws - Geesteswetenschappen 33 Spotlight – dr. Anton Ahkmerov, fysicus 34 Beleggen

in Leids erfgoed

Vanaf september kunnen alumni beleggen in een uniek cultuurhistorisch fonds en op deze wijze de alma mater steunen.

2 leidraad


30-08-11 09:43

colofon

28

36 Leidraad is een uitgave van de directie Strategisch

36 Werken

aan de wereldorde

Leidse alumni Pieter de Baan, Roeland Bos, Koen Sizoo en Berber van der Woude werken vanuit Den Haag aan vrede en veiligheid, in Nederland en ver daarbuiten.

43 Verenigingsnieuws 44 De

Cleveringalezingen

Op of rond 26 november worden wederom op tal van plaatsen in binnenen buitenland de Cleveringalezingen gehouden. Een overzicht van alle locaties en lezingen.

49 Inspiratie 50 Learn,

earn and return

Alumni kunnen veelbelovende onderwijs- en onderzoeksprojecten steunen en daarmee een belangrijk impuls geven aan Leiden als centrum van creativiteit, kennis en kunde.

52 Liefst naar Leiden

Communicatie & Marketing / Alumni Office van de Universiteit Leiden. Het blad is kosteloos voor de alumnus (zie www.alumni.leidenuniv.nl). Een abonnement is op aanvraag beschikbaar voor andere belangstellenden. Uitgever Universiteit Leiden, Renée Merkx, directeur Strategische Communicatie en Marketing Hoofdredacteur Yoeri Albrecht Blad manager Karen Jochems Basisvormgeving/Art Direction Van Lennep Eindredactie Beatrijs Bonarius, Suus van Geffen Fotografie en illustraties Rhonald Blommestijn, Corbino, Hollandse Hoogte, Mark de Haan, Frank de Ruiter, Martijn de Vries, Medewerkers aan dit nummer Beatrijs Bonarius, Marjolein van Enk, Edith van Gameren, Karina Meerman, Ruud Slierings, Annette Zeelenberg, en het Leids Universiteits Fonds (LUF) Universiteit Leiden, development office Hanneke Wiessing, alumni officer (contactpersoon) Rapenburg 70, 2311 EZ Leiden tel. 071 527 32 37 [email protected] LinkedIn Groep: Alumni van de Universiteit Leiden Website www.alumni.leidenuniv.nl Twitter: @leidenalumni Oplage 56.000 Gehele of gedeeltelijke overname van artikelen, foto’s en illustraties uit Leidraad is alleen toegestaan na overleg met de redactie en met bronvermelding. Universiteit Leiden noch Albrecht Media kan aansprakelijk gesteld worden voor eventuele zet- of drukfouten.

leidraad 3


30-08-11 09:43

over de grens

Naar een vreedzame en duurzame samenleving Meer kennis over vrede en recht, dat is waar de Universiteit Leiden Campus Den Haag en gemeente Den Haag stevig in investeren. Ze doen dat onder meer door hun samenwerking in het Living Lab.

Het concept van het Living Lab The Hague wordt in de periode 2011-2013 uitgerold. De Europese Unie heeft een subsidie van 5,7 miljoen euro voor het project beschikbaar gesteld. Met een Living Lab wordt een open innovatienetwerk, een “testomgeving” gecreëerd. Studenten, onderzoekers, regionale kenniswerkers en jonge ondernemende academici werken samen in clusternetwerken aan mogelijke oplossingen en toekomstscenario’s voor een vreedzame en duurzame samenleving. Een moderne IT-infrastructuur ondersteunt deze open samenwerking en de ontwikkeling en distributie van nieuwe kennis en toepassingen.

In het Living Lab The Hague staan de ontwikkeling en verkenning van vraagstukken op het terrein van Vrede en Recht centraal. Voorbeelden van thema’s zijn crisismanagement, casestudies rond brandhaarden in de wereld (troublespots) en verkenningen rond global en local governance and leadership. De verwachting is dat het Living Lab een vliegwiel zal zijn voor nieuwe diensten en toepassingen op dit terrein, en een boost zal geven aan startende bedrijven voor jonge academici in de regio Den Haag. <

4 leidraad


30-08-11 09:43

editorial

Paul van der Heijden Rector magnificus en voorzitter van het College van Bestuur Universiteit Leiden

De Leidse universiteit staat in Leiden. Daar staat ze goed. Het Academiegebouw aan het Rapenburg vormt het spirituele hart van de universiteit. Toch staat dit nummer van Leidraad in het teken van Den Haag. Veel afgestudeerde Leienaren vinden traditioneel hun werkomgeving in de hofstad, waar parlement en regering zetelen. De leiding van het land is bij Leidse alumni vaak in goede handen geweest. Maar de banden tussen Den Haag en Leiden gaan verder. De Leidse universiteit is met een zevende faculteit – Universiteit Leiden Campus Den Haag – eigenlijk ook de Haagse universiteit geworden. Al meer dan tien jaar wordt aan die samenwerking tussen de twee steden gewerkt en dat werkt voor beide. Dat is ook niet verwonderlijk; het Leidse onderwijs- en onderzoeksaanbod sluit goed aan bij het Haagse profiel van veiligheid en recht. Den Haag is met zijn grote aantal internationale instellingen na New York en Genève de derde VN-stad van de wereld. Universiteit Leiden is al eeuwen de universiteit van het internationaal recht. Als tweede vestigingsstad is Den Haag dus ook voor de internationaliserende Leidse universiteit een belangrijke locatie. Deze nieuwe ontwikkelingen in een nieuwe stad laten onverlet dat de historische erfenis van de universiteit in Leiden ook zorg en aandacht krijgen. In deze Leidraad leest u over Belvédère, een nieuw beleggingsfonds, opgericht door Leidse alumni en de universiteit, speciaal voor het behoud van historisch vastgoed zoals het Academiegebouw, de Sterrewacht en de Hortus botanicus. <

leidraad 5


30-08-11 09:43

interview

6 leidraad


30-08-11 09:43

‘Het komt altijd aan op persoonlijke contacten’ Jaap de Hoop Scheffer bekleedt na een lange en vruchtbare bestuurscarrière voor drie jaar de Kooijmans-leerstoel. Na vele omzwervingen over de hele wereld is hij terug op de plaats waar hij begon. Hij wil zijn studenten inspireren, zoals zijn hoogleraren hem inspireerden. tekst: Yoeri Albrecht foto’s: Corbino

interview

De Kooijmans-leerstoel voor vrede, recht en veiligheid is vernoemd naar oud-politicus en Leidse

hoogleraar Internationaal Publiekrecht Pieter Kooijmans en is gevestigd in Den Haag. De Hoop Scheffers kantoor in Stichthage, het gebouw van de Leidse Universiteit in Den Haag, zit recht boven het Centraal Station en heeft een majestueus uitzicht over de hofstad, het Benoordenhout en de duinen. In de verte is het ministerie van Financiën te zien. De Hoop Scheffer heeft een groot deel van zijn loopbaan in Den Haag doorgebracht, aanvankelijk als diplomaat, later als Kamerlid voor het CDA, als fractievoorzitter en minister van Buitenlandse Zaken in het eerste en tweede kabinet Balkenende. Hij was na Dirk Stikker en Joseph Luns de derde Nederlandse secretaris-generaal van de NAVO. Hij heeft zowel de hoogtepunten als de nederlagen van het politieke vak meegemaakt, maar, zo zegt hij met nadruk, ‘dat is als je het meemaakt allemaal heel verschrikkelijk, maar het heeft mij niet cynisch over de politiek gemaakt. Na verloop van tijd zie je toch altijd weer de meerwaarde van die zware ervaringen in.’ Hij kwam in 1967 uit Amsterdam naar Leiden om Rechten te studeren. ‘Dat waren maatschappelijk roerige jaren. Toen ik kwam, werd ik kaalgeschoren in de groentijd van het corps. Toen ik in 1973 vertrok, was Minerva een gemengde vereniging voor mannen en vrouwen, met een introductietijd. Aanvankelijk was er een forse scheiding tussen het studenten>> leven en de maatschappij, maar dat werd allengs minder.’ leidraad 7


30-08-11 09:43

interview

— ‘Ik heb geen wetenschappelijke pretenties, ik ben geïnteresseerd in de wrijving tussen theorie en praktijk’

Waarom ging u naar Leiden en naar het corps? Dat lag als katholieke Amsterdammer wellicht niet zo voor de hand.

‘Dat was toch de invloed van mijn vader. Hij was in 1939 aangekomen in Leiden en had de oorlogsjaren en de lezing van Cleveringa meegemaakt. Hij had de Duitse loyaliteitsverklaring niet willen tekenen en was toen dus ondergedoken. Daardoor heeft hij eigenlijk nauwelijks een gewone studententijd gehad. Maar door zijn verhalen en de bijeenkomsten van zijn jaarclub, waar ook kinderen en gezinnen mee naartoe mochten, was ik bekend met Leiden. Dat motiveerde me. Studeren in Amsterdam was voor mij niet aan de orde, want daar was ik geboren en getogen. Ik had op het Ignatius College gezeten en had een gedegen Jezuïetenopleiding genoten, maar mijn ouders hadden mij en mijn broer niet helemaal in de katholieke zuil laten opgroeien. Ze waren daarin vrij vooruitstrevend en begrepen dat er ook ruimte buiten de zuil moest zijn. Wij tennisten bijvoorbeeld bij Festina, een nietkatholieke tennisclub. Maar als Amsterdammer en ook als katholiek was ik in Leiden – en zeker op het corps – aanvankelijk een wat vreemde eend in de bijt.’ Maar u heeft zich snel aangepast.

‘Ja, ik werd in mijn derde jaar lid van het Collegium. Ik werd Assessor Secundus die het contact met de universiteit inhoud moest geven. Daardoor werd ik later ook voorzitter van de Landelijke Kamer van Verenigingen. Ik werd vervolgens vergadervoorzitter van de ledenvergadering van het corps. Dat waren roerige jaren. Ik heb fundamentele veranderingen meegemaakt. De fusie met de VVSL, de vrouwelijke studentenvereniging, werd heftig bediscussieerd. Ik moet eerlijk toegeven dat ik aanvankelijk ook tot het behoudende kamp behoorde, dat niet zoveel in een fusie zag. Maar ik ben omgegaan. Ik kan me nog heftige discussies herinneren met onder anderen Marc Chavannes (journalist en publicist, red.). Hij was veel vooruitstrevender, duidelijk een voorstander van de fusie en van het afschaffen van de traditionele groentijd met het kaalscheren. Zijn Collegium moest zelfs aftreden omdat het te ver voor de troepen uitliep. Achteraf moet je natuurlijk constateren dat zij wel de verandering hebben

aangezwengeld. Dat heeft bij mij bijgedragen aan een grotere maatschappelijke bewustwording. Ik herinner me uit die debatten ook Jan-Kees Wiebenga – het latere VVD-Kamerlid en lid van de Raad van State – en Joris Demmink, de latere secretaris-generaal van Justitie. Demmink was fel gekant tegen een fusie. Als compromis hebben we toen nog een aparte mannenzaal in het leven geroepen, maar die raakte al snel in onbruik. Toen in 1972 de eerste gemengde introductietijd werd gehouden, hebben ze mij gevraagd om die te organiseren. Ik was al bijna weg, maar vond dat toch een te belangrijke gebeurtenis.’ Was u zich toen als student bewust van de betekenis van zo’n verandering?

‘Jazeker, men was erg benauwd dat er iets mis zou gaan bij die eerste gemengde introductie; dat met name natuurlijk de mannelijke studenten zich niet zouden kunnen gedragen ten opzichte van de meisjes. Ik kan me goed herinneren dat ik binnen en buiten de vereniging wilde aantonen dat het zonder incidenten zou lukken. Ik was me ervan bewust dat de vereniging zich geen mislukking kon veroorloven. Ik maak me

8 leidraad


30-08-11 09:43

interview

— ‘Ik neem studenten mee op excursie naar de NAVO en naar de EU in Brussel. Naast alle theoretische kennis moeten ze de praktijk kennen’

weleens zorgen over de ruwe wijze waarop in de huidige tijd de introductie wordt vormgegeven bij sommige verenigingen, corpora zowel als andere. Het kweken van de onderlinge band en vooral humor dienen de leidraad te zijn en niet slechts het onthouden van slaap.’ Je zou denken dat u na zoveel bestuurservaring geknipt was voor de politiek.

‘Aanvankelijk was dat niet het geval. Ik ben zeer gemotiveerd geraakt over het buitenlands- en veiligheidsbeleid door buitengewoon hoogleraar Ernst van der Beugel, die geweldig college gaf en praktijk en theorie heel goed met elkaar kon verbinden. Ik heb in mijn oratie ook aan hem gerefereerd. Mijn keuze voor de buitenlandse dienst stond na Leiden dan ook vast.’ Maar wie of wat heeft u doen besluiten om de politiek in te gaan?

‘Ik was in Brussel actief geweest voor D66 en als diplomaat was ik persoonlijk secretaris geworden van minister Van der Klaauw en daarna van Max van der Stoel. Van der Stoel was een icoon en is beeldbepalend geweest voor de stijl van het Nederlandse buitenlandse beleid. Ik maak me wel zorgen over de huidige “we hebben aan onszelf toch genoeg”-houding in Nederland. Men voelt zich comfortabel achter de dijken. Maar Nederland is zeer afhankelijk van het buitenland, zeventig procent van ons bruto nationaal product wordt over de grens verdiend. De Europese Unie en andere internationale organisaties zijn voor Nederland van vitaal belang. Daar past geen bekrompen, naar binnen gekeerde houding bij. Ik ben zeer onder de indruk van Helmut Kohl. Zonder hem was de Duitse eenwording er niet of pas veel later gekomen. Tegen de zin van Lubbers, Thatcher en Mitterand. Maar het was minister Hans van den Broek – ik was zijn particulier secretaris – die mij overhaalde om lid van het CDA te worden. Op zijn voorspraak en die van Norbert Schmelzer kwam ik ook op de lijst voor de Tweede Kamer. Ik stond op plaats 54. Dat leek een onverkiesbare plek, maar Lubbers haalde 1986 precies 54 zetels.’

Zo kwam u dus plotseling in de Tweede Kamer terecht.

‘Politiek is een moeilijk vak. Ik heb er nooit spijt van gehad, maar je kunt diep vallen en hoog stijgen. Die NAVO-benoeming had niemand verwacht. Die krijg je op voordracht van je collega-ministers die bij hun regeringsleiders of presidenten een lans voor je breken. Het internationale diplomatieke spel ligt mij beter dan de Nederlandse politiek. Die is harder, ruwer, zeker de laatste jaren. Het internationale diplomatieke discours is subtieler.’ En die praktijkervaring wilt u meegeven aan de studenten.

‘Ik heb geen wetenschappelijke kwalificaties of pretenties, ik ben met name geïnteresseerd in de wrijving tussen de wetenschap en de praktijk van de nationale en internationale besluitvorming. De wrijvingswarmte die vrijkomt tussen theorie en praktijk vind ik interessant. Hoe kan de politicus, die met zijn poten in de modder staat, leren en notie nemen van vakkennis en opvattingen van zijn collega’s in de wetenschap? De keerzijde: realiseren de geleerden in hun studievertrekken zich voldoende dat politieke besluitvorming zich niet altijd kan voltrekken langs de lijnen van in alle rust uitgedachte en opgeschreven theoretische verhandelingen? Bij het nieuwe Leiden University College The Hague heb ik internationale studenten van de Advanced Master Public International Law onder mijn hoede. We hebben studenten uit Korea, China, Japan, Brazilië. Ik gebruik in mijn colleges mijn persoonlijke ervaringen en ontmoetingen. Het is niet openbaar, dus ik kan vertellen wat Poetin voor man is en hoe bondskanselier Merkel reageert. Ik heb zowel Bush als Obama persoonlijk ontmoet en dat is voor de studenten zeer interessant. Ik betrek mijn netwerk bij de colleges, breng mensen mee uit de praktijk en neem mijn studenten mee op excursie naar de NAVO en naar de EU in Brussel. Daar moeten ze heen. Naast alle theoretische kennis moeten ze de praktijk kennen. Voor mijzelf is het ook leerzaam. Die buiten-Europese leerlingen geven een heel andere kijk. De machtsverhoudingen in de wereld zijn aan het verschuiven. Europa heeft lang niet meer zo veel invloed als vijf jaar geleden. Het ontbreekt aan Europees leiderschap en dat is zorgelijk. Ook in Neder- >> leidraad 9


30-08-11 09:43

interview

land is er, door die naar binnen gerichte houding, een groot gebrek aan begrip voor het belang van een stevige internationale positie. Onze opstelling doet ertoe in de wereld. Deelnemen aan NAVO- of EU-operaties is medebepalend voor de aandacht die Nederlandse standpunten en opvattingen internationaal krijgen. Als wij ons terugtrekken uit Uruzgan zie je niet meteen de gevolgen voor onze internationale positie, maar die zijn er op den duur wel degelijk. In dat opzicht was de terugtrekking uit Uruzgan een verkeerde beslissing op het verkeerde moment.’ Mensen zeggen: ‘Internationale positie? Daar eten we geen brood van.’

‘Dat is een misvatting, we eten daar wel degelijk brood van. Het gaat er in financiële en economische kwesties om of je gehoord wordt door andere landen, of je toegang hebt, of je mening ertoe doet. Ik vind dat wij op dit moment moeten oppassen niet te verzaken. Je kunt in de Europese Unie niet alleen maar roepen: “Wij willen de euro overeind houden, maar van verdere overdracht van soevereiniteit op het terrein van de fiscaliteit willen we niet horen.”’ En de Grieken dan?

‘De Grieken hebben de zaak langdurig bedot. Ze moeten nu op de blaren zitten en dat mogen ze van mij ook. Maar de vraag is natuurlijk of voor ons de prijs van het voortbestaan van de euro niet te hoog is.’

CV

Jaap de Hoop Scheffer (1948)

studeerde Rechten in Leiden en werkte na zijn studie onder andere in Ghana en Brussel. In 1986 werd hij lid van de Kamerfractie van het CDA, waarvan hij tussen 1997 en 2001 fractievoorzitter was. In de kabinetten Balkende I en II was hij minister van Buitenlandse Zaken. Die functie legde hij eind 2003 neer om aan de slag te gaan als secretaris-generaal van de NAVO, tot juli 2009. Sinds september 2009 bekleedt De Hoop Scheffer de Kooijmans-leerstoel aan de Universiteit Leiden.

U bent dan ook Europeaan en atlanticus in hart en nieren.

‘Dat ben ik zeker. Het zijn de internationale instituties die ertoe doen. Ik ben bang dat de hervorming van de Veiligheidsraad zal blijven stagneren en dat deze aan geloofwaardigheid zal verliezen. De NAVO heeft zichzelf op redelijk succesvolle manier “heruitgevonden”. De EU heeft het Verdrag van Lissabon en worstelt met de schulden- en bankencrisis en met het creëren van een meer geharmoniseerd buitenlands beleid. De EU ontwikkelt zich overigens, ondanks Lissabon, steeds meer in de richting van het door oud-president Charles de Gaulle gepropageerde concept L’Europe des États, het Europa van de natiestaten. Je kunt je afvragen of deze ontwikkeling in het Nederlands belang is. In dit debat hoor ik de stem van het bedrijfsleven overigens veel te weinig. Bedrijven hebben alles te winnen bij een stevig en slagvaardig Europa. Er is te weinig interactie tussen de politiek en het bedrijfsleven. De firewall tussen de publieke en private sector is veel te dik. Ik hoor graag meer CEO’s van grote bedrijven aan dit debat deelnemen. Laat hen het voorbeeld volgen van Hans Wijers en Hans Smits die hebben geprobeerd deze discussie aan te zwengelen.’

U bent binnen zeer veel gremia actief geweest, van studentenverenigingen, ministerraad en NAVO-raad tot de Raad van Commissarissen van Air France-KLM. Is de dynamiek in die besturen altijd hetzelfde?

‘De culturen zijn verschillend, maar het komt altijd aan op de persoonlijke contacten of je iets gedaan krijgt of niet. Daarin is de rol van een partner ook heel belangrijk. Mijn vrouw Jeannine, die Frans doceert, zat aan een diner naast Poetin. De volgende dag had ik een zeer lastig diplomatiek overleg met hem. Maar voordat we begonnen, zei hij tegen mij dat hij de vorige avond zo’n goed gesprek had gehad met mijn vrouw, over onderwijs. Zo’n persoonlijke toon had ik nog nooit meegemaakt van Poetin. Zoiets helpt het ijs een beetje te breken.’ <

10 leidraad


30-08-11 09:43

editorial

rechtsgeleerdheid links: Leiden Revisited vindt ditmaal plaats in de gerestaureerde Sterrewacht. midden: Decaan Carel Stolker nam onlangs afscheid. rechts: The Hague Institute for Justice werd officieel geopend in de Ridderzaal.

Leiden Revisited 2011 Op donderdag 29 september 2011 is de jaarlijkse juridische alumnidag, waarop aandacht wordt besteed aan het Gezondheids- en arbeidsrecht, Intellectuele eigendom en Staats- en bestuursrecht. De locatie is de Sterrewacht. Deelnemers kunnen een keuze maken uit drie sessies over voorgenoemde onderwerpen. Na afloop van de sessies is er een aangeklede borrel. Voor meer informatie en aanmelding kunt u contact opnemen met het JPAO, www.paoleiden.nl. Inschrijving geschiedt op volgorde van binnenkomst.

teuren fantaseren over de Sterrewacht als verzamelpunt voor emeriti, e-dating bij wijze van selectie voor de poort, Engels als voertaal en de oprichting van Carels Law College. Hoewel de toekomstvisioenen sterk uiteenliepen, was men het over een punt eens: de belangrijke rol die professor Stolker heeft vervuld binnen de faculteit. Hij werd geprezen als ambassadeur van Leiden, probleemoplosser pur sang, digital dean en vooral als mensenmens. ‘De faculteit, dat was jij’, zo zei prof.dr. Rick Lawson. Daarom kreeg Stolker als afscheidscadeau een portret opgebouwd uit 320 kleine portretjes van alle medewerkers van de faculteit.

Decaan Stolker neemt afscheid Hoe ziet de faculteit Rechtsgeleerdheid eruit in 2020? Dat was het thema van het symposium waarmee de rechtenfaculteit op 24 juni jongstleden afscheid nam van decaan prof.mr. Carel Stolker. Bij de vooruitblikken naar 2020 werden vele toekomstvisioenen geschetst. Studenten dromen van interactieve colleges en studiepunten voor commissiewerk. Wetenschappelijk direc-

Benoeming Het College van Bestuur heeft prof. Rick Lawson benoemd tot decaan van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid. De benoeming gaat in per 1 september. Hij volgt prof.mr. Carel Stolker op. Lawson is hoogleraar Europees recht, in het bijzonder de bescherming van de rechten van de mens, en bekleder van de Kirchheiner leerstoel. Hij studeerde in

Leiden en promoveerde daar in 1999 bij H.G. Schermers op het proefschrift Het EVRM em de Europese Gemeenschappen Bouwstenen voor een aansprakelijkheidsregime voor het optreden van internationale organisaties. Lawson is op dit moment voorzitter van de afdeling Europees recht. Verder is hij voorzitter van de Commissie Wetenschappelijke Bestedingen van het LUF, en bekleedt hij diverse wetenschappelijke functies.

The Hague Institute for Global Justice Den Haag is een nieuw topinstituut rijker: op vrijdag 10 juni werd in de Ridderzaal The Hague Institute for Global Justice (THIGJ) geopend. Het THIGJ wil de kennis over recht en vrede ontwikkelen en verspreiden naar de plaatsen op de wereld waar juist een gebrek aan die kennis leidt tot politieke, militaire, sociale en economische instabiliteit en ongelijkheid. Vraagstukken van recht en vrede worden vanuit een multidisciplinair perspectief benaderd. Hieraan leveren de instellingen die in het THIGJ participeren hun bijdrage. Binnen het THIGJ werken de

Haagse Academische Coalitie (met onder andere Campus Den Haag en het Grotius Centre van de Universiteit Leiden), The Hague Centre for Strategic Studies, Hague Conference on Private International Law en de gemeente Den Haag samen. Prof.dr. Nico Schrijver, Leids hoogleraar Internationaal Publiekrecht en wetenschappelijk directeur van het Grotius Centre is interim decaan van het THIGJ. Jozias van Aartsen, burgemeester van Den Haag, is voorzitter van het tijdelijk bestuur. Madeleine Albright, voormalig minister van Buitenlandse Zaken in de VS, is voorzitter van de Adviesraad. Meer informatie: thehagueinstituteforglobal justice.org

Silver jubilee for IIASL In August, the International Institute of Air & Space Law (IIASL) celebrated its 25th anniversary and the 10th anniversary of the Advanced Master Programme in Air and Space Law. Festivities included presentations on air and space law today and in the future, the presentation of a special alumni book.

leidraad 11


30-08-11 09:43

nieuws links: Ruud Louw zet na zijn promotie zijn naam in het zweetkamertje. midden: Prof.dr. Simone Buitendijk is als vice-rector benoemd. rechts: Auteur David van Reybrouck is de nieuwe Cleveringahoogleraar.

Oud-directeur Louw promoveert Is de verdeling van bevoegdheden tussen overheid en instellingen voor hoger onderwijs nog adequaat? Oud-directeur van de Universiteit Leiden mr. Ruud Louw ging op zoek naar een antwoord op deze stelling en promoveerde onlangs op de resultaten. Bijzonder is dat dr. mr. Louw rector magnificus prof. mr. Paul van der Heijden als promotor had.

Red Museum Boerhaave! Museum Boerhaave is onze nationale schatkamer op het gebied van de natuurwetenschappen en geneeskunde. Het museum, dat deze zomer zijn tachtigste verjaardag vierde en zijn wortels heeft in de Leidse universiteit, toont erfgoed van wereldniveau: technische uitvindingen en medische doorbraken die bepalend zijn geweest voor onze geschiedenis. Helaas wordt dit Rijksmuseum voor de Geschiedenis van de Natuurwetenschappen en de Geneeskunde met sluiting bedreigd. Het museum Boerhaave moet voor het einde van 2011 eenmalig 700.000 euro aan extra inkomsten genereren om dit te voorkomen. Daarom is Museum Boerhaave een actie

gestart: Red Boerhaave! Wie het museum een warm hart toedraagt, kan donateur worden of een instrument adopteren. Meer informatie over alle acties en adoptiemogelijkheden vindt u op www.museumboerhaave.nl. U kunt ook contact opnemen met directeur prof.dr. Dirk van Delft, e-mail: dirkvandelft@ museumboerhaave.nl.

Simone Buitendijk vice-rector Prof.dr. Simone Buitendijk is sinds 1 september jongstleden vice-rector magnificus en lid van het College van Bestuur. Artsepidemioloog Buitendijk heeft prof.dr. Rietje van DamMieras opgevolgd. Zij blijft als bijzonder hoogleraar Preventieve gezondheidszorg voor kinderen verbonden aan het LUMC. Daarnaast was zij hoofdonderzoeker bij TNO in Leiden en bijzonder hoogleraar Eerstelijns Verloskunde en Ketenzorg aan de Faculteit der Geneeskunde van AMC-UvA.

David van Reybrouck Cleveringahoogleraar AKO Literatuurprijswinnaar David van Reybrouck is in het academisch seizoen 2011-2012 Cleveringahoogleraar. Van Reybrouck, die een loopbaan in

de archeologie en cultuurgeschiedenis inwisselde voor het schrijversbestaan, promoveerde in Leiden. Hij is de eerste Belg die de leerstoel bekleedt. Van Reybrouck werd voorgedragen door archeoloog prof.dr. Willem Willems vanwege zijn interesse voor het koloniale verleden van Afrika. Het continent is in een snel tempo onafhankelijk geworden en die thematiek vertegenwoordigt alles waar Cleveringa voor stond, aldus Willems. Van Reybrouck zal op maandag 28 november de Cleveringarede houden.

Nieuw in Den Haag: Debat Centraal Campus Den Haag start in september 2011 met een nieuwe debatreeks. Onder de naam Debat Centraal vindt iedere maand een ontmoeting plaats tussen Leidse wetenschappers, studenten, Haagse ambtenaren en andere geïnteresseerden. De thema’s van de debatten zijn gericht op de politieke en maatschappelijke actualiteit. Ieder debat zal starten met een korte lezing van een wetenschappelijk medewerker van Universiteit Leiden, gevolgd door een reactie van een of meerdere politici of andere prominenten. De debatten worden geleid door schrijver en moderator Will Tinnemans.

De bijeenkomst vindt maandelijks plaats op de derde donderdag van de maand, van 12.30-13.45 uur, locatie Kantoren Stichthage, een van de drie vestigingen van Campus Den Haag. Kijk voor het actuele debat op de website van Campus Den Haag: www.campusdenhaag.nl.

Leids manuscript op Werelderfgoedlijst De Universiteitsbibliotheek Leiden bezit een van de meest waardevolle manuscripten van La Galigo, ‘s werelds omvangrijkste epos, geschreven in de Buginese taal en het Buginese script. Het manuscript is onlangs samen met een ander La Galigo-handschrift, dat bewaard wordt in het La Galigo Museum in Makassar, opgenomen op de werelderfgoedlijst ‘Memory of the World’ van UNESCO.

Brill-fellows in Leiden De eerste Brill-fellow van dit jaar is in Leiden aangekomen en aan haar onderzoek begonnen. Banu Kaygusuz MA (University of Toronto, Department of East Asian Studies Canada) doet onderzoek naar Rangaku and Photography: the photography technology in circulation and the role of Dutch scholarship in

12 leidraad


30-08-11 09:43

nieuws

Het HOVO biedt onder meer een collegereeks over ethiek.

Japan. In het najaar komt de tweede Brill-fellow, dr. Graeme Dunphy (University of Regensburg, Duitsland) naar Leiden. Beide fellows zijn aangesteld aan het Scaliger Instituut; de fellowships worden gesponsord door wetenschappelijke uitgeverij Brill.

Vrijheidslezing door Hanan Ashrawi Hanan Ashrawi, voorvechtster van een eigen staat voor de Palestijnen, gaf op 17 juni jl. de jaarlijkse Vrijheidslezing in de Pieterskerk. Zij vertelde onder meer hoe de Palestijnse muur als een belemmering werkt voor zowel Palestijnen als Israeliërs. Ook ging ze in op de Arabische lente en de strijd voor democratie. De Vrijheidslezing is op video vastgelegd. Kijk op www.leidenuniv.nl/video/ vrijheidslezing2011.

Portret Schermers in senaatskamer Op 31 augustus jongstleden kreeg het portret van wijlen prof.mr. H.G. Schermers een plaats in de senaatskamer van het academiegebouw. De weduwe van prof. Schermers, mw. Nypels-Tans, heeft het schilderij geschonken aan de universiteit. Prof.mr. H.G. Schermers overleed

op 31 augustus 2006. Na de oorlog studeerde hij in Leiden. Van 1978 tot 2002 was Schermers hoogleraar in Leiden. Hij was een echte studentenprofessor. Hij heeft zich altijd ingezet om Leidse rechtenstudenten de waarde te laten ervaren van studeren in het buitenland. Zijn persoonlijke betrokkenheid heeft letterlijk en figuurlijk de grenzen van generaties studenten verlegd. ‘Leven is geven’ was zijn uitgangspunt, hij deed dat voor zijn studenten en voor de universiteit. Toen hij op enig moment kleiner ging wonen, schonk hij de opbrengst van zijn huis aan het Leids Universiteits Fonds (LUF) om er de leerstoel Internationaal Institutioneel Recht mee te vestigen. Na zijn overlijden is met geld van de familie, alumni en het LUF het Prof.mr. H.G. Schermers studiefonds opgericht dat Leidse rechtenstudenten ook vandaag wil ondersteunen in hun internationale ambities. Jaarlijks worden nog bijdragen van alumni toegevoegd aan het Schermers studiefonds. Dat zijn portret nu in de senaatskamer hangt, is een onderstreping van het belang dat hij als wetenschapper en als mens heeft gehad voor onze universiteit. Zie ook het artikel op pagina 28.

HOVO Het HOVO van de Universiteit Leiden biedt colleges voor vijftigplussers, gegeven door ervaren docenten. U buigt zich over diverse wetenschappelijke onderwerpen. Een vooropleiding is niet nodig. In najaar 2011 kunt u kiezen uit 27 verschillende collegeseries in Leiden. Enkele voorbeelden: De groten van de ethiek: Aristoteles, Kant en Mill (prof.dr. Antoine Braet) Het vroege christendom van Jezus tot keizer Constantijn (dr. E.P. Meijering.) Modern China (prof.dr. Frank N. Pieke) De vrouw in het werk van Shakespeare (dr. Wim Tigges) Een wereld vol stoornissen, onderwerpen uit de psychologie en psychiatrie (diverse docenten) Gebruik en misbruik van de statistiek (prof.dr. Richard Gill,

prof.dr. Willem van Zwet en prof.dr. Peter Grünwald) En een in Haarlem, namelijk: Natuurlijke verwantschap, indeling en naamgeving in de biologie (prof.dr. Edmund Gittenberger) In het najaar zal voor het eerst een cursus op de zaterdagochtend plaatsvinden: Filosofie van de levenskunst (drs. Arnold Ziegelaar). Ook biedt het HOVO twee lezingen aan in het kader van de tentoonstelling van het werk van Claude Lorrain in Teylers Museum, Haarlem. Verder is er een digitale cursus met maandelijks werkcolleges over Archeologie en de bijbel. Het volledige programma en een aanmeldingsformulier staan op www.hovo.leidenuniv.nl. Meer informatie: HOVO Universiteit Leiden, hovo@sea. leidenuniv.nl, tel. (071) 527 72 99 (ma. t/m do. 10-13 uur). leidraad 13


30-08-11 09:43

nieuws Studium Generale sept/okt 2011

Studium Generale organiseert brede activiteiten voor studenten, medewerkers, alumni en andere geïnteresseerden die graag over de grenzen van hun vakgebied heen kijken. Voor een uitgebreid programma zie: www.studiumgenerale.leidenuniv.nl. Serie: Nederland en de Europese expansie overzee Hoorcolleges over de koloniale geschiedenis, van 1400 tot heden, door prof.dr. Leonard Blussé en prof.dr. Piet Emmer, Universiteit Leiden. In deze serie colleges wordt belicht hoe de koloniale geschiedenis van Nederland moet worden begrepen tegen de achtergrond van de geschiedenis van Europa’s expansie overzee en de wereldwijde interactie die als gevolg daarvan plaatsvond.

West Europa en de Lage Landen aan de vooravond van de expansie overzee (titel onder voorbehoud)

De Iberiërs en de expansie naar het westelijk halfrond

nationalisme (titel onder voorbehoud)

Dekolonisatie Datum: dinsdag 4 oktober

Drs. Pieter Pekelharing, University of Amsterdam When: Wednesday 14th September

Prof.dr. Ton Bisseling, hoogleraar moleculaire biologie, WUR.

Dr. Rutger Claassen, Leiden University. When: Wednesday 21st September

NB. Tijdens de colleges maakt Home Academy Publishers opnames voor een audio-cd.

Micro-organismen en de geneugten van het leven

Social Justice in Practice

Serie: Microcanon Een canon aan microbiologische kennis ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van de Nederlandse Vereniging voor Microbiologie (NVvM.) Verleden – heden – toekomst

De VOC in Azië (titel onder voorbehoud)

Vaccinontwikkeling

Het Koninkrijk en de ontwikkeling van Nederlands Oost Indië (titel onder

Prof.dr. Ben van der Zeijst, emeritus hoogleraar vaccins en vaccinatie, LUMC Datum: maandagavond 19 september

De West en de afschaffing van de slavernij Het moderne imperialisme

Rhizobiumvlinder-bloemigen symbiose. Lessen om van de lucht te leven

Social Justice Beyond Borders?

Justice and the Market

Feestlezing ter gelegenheid van honderd jaar NVvM Prof.dr. J. Gijs Kuenen, emeritus hoogleraar algemene en toegepaste microbiologie, TUDelft Datum: maandagavond 12 september

voorbehoud) Datum: dinsdag 20 september

Defining and contextualizing social justice

Prof.dr. Han Wösten, hoogleraar microbiologie, UU Datum: maandagavond 10 oktober

Portugal en de expansie naar het oostelijk halfrond (titel

Datum: dinsdag 13 september

Dr. Peter Nibbering, wetenschappelijk onderzoeker, LUMC Datum: maandagavond 26 september

Recycling met schimmels

Bacteriën: onze onzichtbare recycleerders

Het Caribisch gebied, de WIC en slavenhandel

Serie: Social Justice. Just how?

Tijd & Plaats 19.00 - 22.00 uur zaal 011, Lipsiusgebouw (1175), Cleveringaplaats 1, Leiden


onder voorbehoud)

Alternatieven voor antibiotica


De ontdekking van penicilline door Alexander Fleming. Een mijlpaal in de behandeling van infectieziekten

De laat-koloniale staat en de opkomst van het

Dr. Lenie Dijkshoorn, wetenschappelijk onderzoeker medische microbiologie, LUMC

Dr. Eddy J. Smid, universitair hoofddocent, WUR Datum: maandagavond 17 oktober

De bacteriën in onze darm en hoe we daarmee communiceren Prof.dr. Michiel Kleerebezem, Principal Scientist, NIZO food research, en hoogleraar bacteriële metagenomica, WUR Datum: maandagavond 24 oktober

Biobrandstof uit microalgen Prof.dr. René Wijffels, hoogleraar bioprocestechnologie en wetenschappelijk directeur AlgaePARC, WUR Datum: maandagavond 31 oktober Tijd & Plaats 19.30 uur Feestlezing op 12 september: 19.30 uur, met pauze (koffie/thee vanaf 19.00 uur), Museum Boerhaave, Lange St. Agnietenstraat 10, Leiden. Overige avonden: zaal 005, Lipsiusgebouw, Cleveringaplaats 1, Leiden

Prof.mr. Alex Geert Castermans, Leiden University When: Wednesday 28th September

The Evolution of Social Justice Prof.dr. Jack Vromen, Erasmus University Rotterdam When: Wednesday 12th October

Are we really fair? True Fairness Versus Instrumental Fairness Prof.dr. Eric van Dijk, Leiden University When: Wednesday 26th October Time & Venue 19.30 - 21.00 hrs. Room 003, Lipsiusgebouw (1175), Cleveringaplaats 1, Leiden De hier gepubliceerde gegevens zijn onder voorbehoud, raadpleeg de website. Voor alle lezingen geldt: toegang is gratis, geen aanmelding nodig, iedereen is welkom! Kom wel op tijd, want vol = vol!

14 leidraad


30-08-11 09:43

archeologie

links: Op Facebook zijn onder andere foto’s te vinden van de opgravingen. midden: De opgravingen bij Tell Balata op de Westelijke Jordaanoever. rechts: Vuurspecialist Jürgen Weiner aan het werk.

Opgravingen online! Leidse studenten helpen mee aan diverse opgravingen in Nederland. Twee van deze opgravingen zijn te volgen via Facebook. Ervaringen, nieuws, foto’s – het is allemaal te vinden op de Facebookpagina’s die speciaal zijn aangemaakt voor deze projecten. Het eerste project is de opgraving in Oegstgeest die op 2 mei 2011 weer van start is gegaan. Hier wordt voor het derde achtereenvolgende jaar gewerkt aan de opgraving van een nederzetting uit de vroege middeleeuwen (merovingische periode). In het nabijgelegen Leiderdorp wordt een deel van een nederzetting met sporen en vondsten daterend uit de vroege en volle middeleeuwen opgegraven. Daar heeft men deze zomer onder meer een kadeconstructie ontdekt. Het tweede project dat via Facebook te volgen is, is de opgraving in MiddenBeemster, die op 14 juni is gestart. Hier wordt opgegraven op het erf rondom de Keyserkerk in

Middenbeemster, die in 1623 als kerk werd gewijd. Op het terrein naast de kerk zal binnenkort een nieuw gemeenschapscentrum worden gebouwd. Voordat die werkzaamheden beginnen, zullen Leidse archeologen in samenwerking met Hollandia archeologen de menselijke resten documenteren en opgraven die bedreigd worden door de nieuwbouw. De opgraving geeft de studenten van de minor Human Osteoarchaeology en andere studenten van de Faculteit der Archeologie de kans om praktijkervaring op te doen in het documenteren en opgraven van menselijke skeletresten.  www.facebook.com/pages/ (zoeken op Opgraving Oegstgeest en Opgraving Middenbeemster)

stad liggen. De faculteit Archeologie werkt samen met UNESCO en de Palestinian Department of Antiquities and Cultural Heritage, met subsidie van de Nederlandse overheid. Het project loopt tot 2012. Naast puimruimen en de locatie in kaart brengen, noteren de Leidse archeologen ook de mondelinge geschiedenis van het dorp door de verhalen van bewoners op te tekenen. Ook zijn zij betrokken bij het promoten van het archeologische park bij de plaatselijke bevolking en bij toeristen. Opbrengsten uit entreegelden kunnen gebruikt worden voor de beheer van het park. Bovendien creëert meer toerisme mogelijkheden voor de bevolking om daarop in te haken met bijvoorbeeld restaurants, winkels en pensions.

Opnieuw opgravingen bij Tell Balata

Het vuur aanwakkeren

Leidse archeologen werken ook deze zomer aan opgravingen bij Tell Balata op de Westelijke Jordaanoever, waar de restanten van een duizenden jaren oude

Hoe maak je vuur? Duitse archeoloog en vuurspecialist Jürgen Weiner M.A. gaf het antwoord hierop tijdens een demonstratie in Leiden over vuur maken. Allerlei materialen

kwamen aan bod, van pyrietknollen tot uiterst brandbaar materiaal gemaakt van een deel van de tondelzwam. Met als hoogtepunt natuurlijk zelfgemaakt vuur, dat Weiner binnen luttele seconden met behulp van pyriet en vuursteen tevoorschijn toverde.

Nieuwe masters van start In september gaan twee nieuwe masteropleidingen van start. Bij Museum Studies verdiepen studenten zich in de praktijk van moderne musea en hoe deze samenhangt met culturele politiek en culturele theorie. Human Osteology and Funerary Archaeology richt zich op de studie van menselijke botten en gebitten binnen de fysische antropologie en archeologie. Meer informatie op www.archaeology.leiden.edu, “Graduate students”.

leidraad 15


30-08-11 09:43

Leiden en den haag

De wegen leiden naar Den Haag Universiteit Leiden heeft in Den Haag een zevende faculteit: Campus Den Haag. Het onderwijs- en onderzoeksaanbod sluit goed aan bij het Haagse profiel van veiligheid en recht. Gemeente en de universiteit werken nauw samen bij de ontwikkeling van de Campus en zijn blij met het bereikte resultaat. Tekst: Annette Zeelenberg Beeld: Martijn de Vries/Universiteit Leiden

‘Wij zijn de universiteit van Den Haag’ Rector magnificus prof.mr. Paul van der Heijden

‘Er is een synergie tussen de stad en de opleiding.’ Dat is volgens Paul van der Heijden, rector magnificus

en voorzitter van het College van Bestuur van de Universiteit Leiden, de belangrijkste verklaring voor het succes van Campus Den Haag. In 1999 werd een begin gemaakt met de Campus. ‘Dat was een strategische keuze. Den Haag had geen universiteit. Voor de derde grote stad in Nederland was dat

een gemis.’ De Campus heft dat gemis op. ‘Wij zijn nu de universiteit van Den Haag’, zegt Van der Heijden met een glimlach. ‘Maar ook voor de Universiteit Leiden was en is er een belang om juist naar Den Haag uit te breiden. De internationale uitstraling van Den Haag is groot. Na New York en Genève is het de derde VN-stad. Er zijn veel internationale instellingen, zoals het Internationaal Strafhof, het Joegoslaviëtribunaal en Instituut Clingendael. ‘Campus Den Haag sluit daar met opleidingen als International Law, International Diplomacy en International Relations perfect bij aan.’ Daar komt bij dat er voor de universiteit twee “markten” in Den Haag zijn, stelt Van der Heijden. ‘Die van Haagse jongeren die zich oriënteren op een academische opleiding. En daarnaast de professionals die werken bij een van de vele ministeries of instellingen in Den Haag en die een aanvullende opleiding in hun vakgebied willen volgen.’ Die dubbele markt is een niet te onderschatten voordeel in een tijd waarin het voor universiteiten steeds belangrijker wordt om zoveel mogelijk studenten te trekken. Van der Heijden: ‘De bekostiging die we van de overheid krijgen, is afhankelijk van het aantal studenten. Ideaal gesproken zou tien procent van alle studenten bij ons ingeschreven moeten staan. Maar het marktaandeel van onze universiteit staat onder druk, het is moeilijk meer dan acht procent te halen. Dat komt omdat veel studenten tegenwoordig erg gevoelig zijn voor de aantrekkingskracht van een grote stad als Rotterdam of Amsterdam.’ Met de Haagse Campus kan Leiden toekomstige studenten nu ook zo’n grote stadservaring bieden. ‘We streven naar tweeduizend studenten in Den Haag, naast de twintigduizend die we al in Leiden hebben.’ In samenspraak met de gemeente Den Haag is er bewust gekozen voor een uitbreiding van de activiteiten. Van der Heijden: ‘De School of Governance is geopend, een master-

16 leidraad


30-08-11 09:43

Leiden en den haag

Uitzicht Campus Den Haag locatie Stichthage

opleiding met een aanbod dat naadloos aansluit bij de Haagse omgeving van politiek en internationale betrekkingen. De studenten profiteren er optimaal van de aanwezigheid van internationale instituten. Experts van deze organisaties geven gastcolleges. En andersom kunnen studenten stage lopen bij bijvoorbeeld het Internationaal Strafhof.’ Daarnaast ontwikkelden de universiteit en gemeente het Leiden University College The Hague (LUC The Hague), een driejarige internationale Liberal Arts & Sciences bacheloropleiding, met een residentieel concept: de studenten studeren en wonen op een campus. ‘Dat vereiste een intensieve, langdurige samenwerking. We werkten gezamenlijk zo’n drie jaar aan de ontwikkeling van het College, voordat het in 2010 van start ging. De opleiding duurt drie jaar, dus je bent zo’n zes jaar verder voordat de eerste lichting studenten afstudeert.’ Ook bij de huisvesting van dit College speelt de gemeente een grote rol. ‘Nu zijn alle activiteiten nog verspreid over tijdelijke locaties,’ aldus Van der Heijden, ‘maar in 2013 wordt een modern complex geopend in het hartje van de stad, bij

het Centraal Station. ‘Daar heeft de gemeente zich samen met ons voor ingezet.’ Op de nieuwe locatie is ruimte voor de kantoren, de collegezalen en de studentenappartementen voor het University College. Van der Heijden: ‘Vergeet de traditionele plaatjes van lage, pittoreske gebouwen omringd door grasvelden. Dit wordt een urban college, met een moderne uitstraling.’

‘De wisselwerking is belangrijk’ Decaan prof.dr. Jouke de Vries

Toen Campus Den Haag in 1999 van start ging, sprak men van een “nevenvestiging” van Universiteit Leiden. Inmiddels is de Campus uitgegroeid tot een volwaardige faculteit. Het onderwijs- en onderzoeksaanbod en de internationale omgeving in Den Haag beïnvloeden elkaar daarbij over en

>> leidraad 17


30-08-11 09:43

leiden en den haag

links: De Universiteit Leiden is duidelijk zichtbaar in de Haagse skyline. boven: Rector magnificus Paul van der Heijden (links) en decaan Jouke de Vries (rechts) zien een grote toekomst voor de Haagse faculteit.

weer. Decaan Jouke de Vries: ‘We begonnen indertijd met academisch onderwijs voor professionals bij departementen en internationale bedrijven.’ Toen de studiefinanciering veranderde, ging het roer om. De focus kwam te liggen op een breder aanbod op bachelor- en masterniveau, in combinatie met hoogstaand onderzoek. ‘Dat was in samenspraak met de gemeente Den Haag, ons aanbod is voor een deel vraaggestuurd. We zitten heel dicht op de huid van organisaties als het Internationaal Strafhof. Dat leidt praktisch en academisch tot interessante combinaties.’

De nieuwe focus slaat aan, de Campus breidt zich steeds verder uit. In vijf jaar moeten er tweeduizend studenten ingeschreven staan. De Vries noemt belangrijke instituten als het vermaarde Grotius Centre voor internationaal recht en het Centre for Terrorism and Counterterrorism als factoren die bijdragen aan het succes. Ook het University College, onder leiding van decaan Chris Goto-Jones, is onderdeel van de campus, een plek waar Nederlandse en buitenlandse bachelorstudenten wonen en studeren. Het College is ontstaan vanuit het streven om de

“zesjescultuur” te doorbreken’, zegt De Vries. ‘Het niveau moet in Nederland absoluut hoger. In het algemeen zijn Nederlandse studenten verbaasd als ze zien hoe hard hun buitenlandse collega’s werken. Dat harde werken stimuleren we op het College.’ De website van de Campus spreekt van “academisch ondernemerschap”, iets wat nog niet eens zo lang geleden een fremdkörper was in de universitaire wereld. De Vries: ‘Daarbij gaat het niet zozeer om het platte geld verdienen, maar meer om een spirit. Een houding waarbij je vraag en aanbod scherp in de gaten houdt, initiatieven neemt en ziet welke combinaties je kunt maken.’ Die houding leidde ertoe dat de Campus binnen haar In Company-programma al voor de tweede periode op rij het prestigieuze “diplomatenklasje” mag verzorgen, waarin aanstaande diplomaten worden opgeleid. Dat de overheid de kwaliteit van de Campus goed in het vizier heeft, blijkt ook uit het feit dat het Rijkstraineeprogramma voor jonge, veelbelovende ambtenaren daar is ondergebracht.

18 leidraad


30-08-11 09:43

leiden en den haag

Campus Den Haag en onderzoek Binnen Campus Den Haag zijn zes onderzoeksinstituten verenigd, ieder met een eigen specialisme. Het Centre for Modern Urban Studies (MUS) is een multidisciplinair wetenschappelijk instituut dat onderzoek doet naar de veranderingen in hedendaagse grote steden. Deze veranderingen op sociaal-cultureel, economisch, juridisch en technologisch gebied hangen op complexe wijze met elkaar samen. Vanuit Campus Den Haag wordt een wetenschappelijk kenniscentrum ontwikkeld van waaruit ontwikkelingen in Den Haag en in andere Nederlandse steden vanuit een vergelijkend perspectief worden bestudeerd. Het Grotius Centre for International Legal Studies richt zich op onderzoek, onderwijs en training op het gebied van het internationale recht. Activiteiten vinden plaats in Leiden en in Den Haag. De ligging van het Grotius Centre in de nabijheid van belangrijke instituten op het gebied van internationaal recht, zoals het Internationale Gerechtshof en het Joegoslaviëtribunaal, is een groot voordeel. Het Centre for Governance Studies (CGS) legt zich in brede zin toe op onderwijs, onderzoek en advisering op het gebied van Multi-level Governance. Multi-level Governance staat voor de wijze waarop het openbaar bestuur op verschillende niveaus – van internationaal tot lokaal – is georganiseerd, de manier waarop die verschillende bestuurslagen met elkaar interacteren en hoe zij omgaan met complexe maatschappelijke problemen, veelal met een mondiale reikwijdte. Het Centre for Terrorism and Counterterrorism (CTC) doet onderzoek naar terrorisme, contraterrorisme, politiek activisme en radicalisering. Het CTC is een initiatief van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding (NCTb) en de Universiteit Leiden - Campus Den Haag.

De kracht van de Campus ligt in haar flexibiliteit, waarbij onderwijs en onderzoek voortdurend op nieuwe ontwikkelingen uit de internationale Haagse omgeving kunnen inspelen, zegt De Vries. ‘Onze uitdaging is, nu we groter worden, om die innovatieve kracht vast te houden. We hebben nu een faculteit die bestaat uit verschillende kleinere eenheden. Ik wil dat al die centra en instituten met elkaar samenwerken, dat er een interdisciplinaire samenhang is.’ Een medewerker van de Campus sprak zelfs van een “kennisarchipel”, vertelt De Vries. ‘Een mooi beeld dat goed aangeeft hoe al die verschillende eilanden van onderwijs en onderzoek met elkaar in verbinding staan en elkaar beïnvloeden.’ Tegelijk moet er een connectie met de maatschappij zijn. ‘Je ziet steeds meer, ook op Europees niveau, dat Global Challenges centraal komen te staan. Bij grote maatschappelijke vraagstukken als vrede en veiligheid kijkt men naar de universiteiten voor het ontwikkelen van antwoorden.’ Dat gebeurt in Den Haag in samenwerking met internationale instituten en bedrijven, en met de gemeente zelf. ‘Juist die wisselwerking is belangrijk’, benadrukt De Vries.

Het Centrum Regionale Kennisontwikkeling (CRK) verbindt met behulp van onderzoek de dynamiek van de beroepspraktijk met de dynamiek van de wetenschap. Door een duale opzet van werken en promoveren ontstaan nieuwe relaties tussen beroepspraktijk en onderzoek. De onderzoeksvraag vanuit de beroepspraktijk staat daarbij centraal. Het CRK is een samenwerkingsverband tussen de Universiteit Leiden en de Kamer van Koophandel waarbij ook andere partijen zich in rap tempo aansluiten. Het Montesquieu Instituut (MI) werkt samen met wetenschappelijke instellingen in Europa aan onderzoek en onderwijs in de parlementaire geschiedenis, de politieke cultuur en de politieke verhoudingen en ontwikkelingen in de EU-lidstaten én de Europese Unie. Het instituut staat ten dienste van studenten en specifieke doelgroepen, zoals parlementariërs en andere politici, ambtenaren, docenten, journalisten, bestuurders en belangenbehartigers.

>> leidraad 19


30-08-11 09:43

Leiden en den haag

Campus Den Haag en onderwijs Wethouder Ingrid van Engelshoven vindt dat heel Den Haag profiteert van de aanwezigheid van academisch onderwijs.

‘Academisch onderwijs staat in Den Haag stevig op de kaart’ Wethouder Ingrid van Engelshoven

‘Investeren in menselijk kapitaal is investeren in een vitale stad’, zegt Ingrid van Engelshoven, wethou-

der Onderwijs en Dienstverlening in Den Haag. ‘Daarom investeert de gemeente Den Haag in het hoger onderwijs. Dat is van wezenlijk belang voor de toekomst van de stad. Het opleidingsniveau van de bevolking is mede bepalend voor de aantrekkingskracht van een welvarende stad. Daarom hebben we de deur wagenwijd opengezet voor studenten, uit binnenen buitenland. Zo leggen we een basis voor een kenniseconomie en een gunstig vestigingsklimaat voor bedrijven en instellingen. Daar profiteert de hele stad van.’ Sinds 1 januari 2011 is Campus Den Haag officieel een faculteit van de Universiteit Leiden. ‘Daarmee staat academisch onderwijs stevig op de kaart. Die samenwerking is essentieel. De eeuwenlange expertise van Leiden met academisch onderwijs en de positie van Den Haag als internationale stad van vrede en veiligheid zijn een gedroomde combinatie. Die sterke troeven moet je optimaal benutten.’ <

Campus Den Haag biedt bacheloropleidingen, unieke masteropleidingen in de avond en onderwijs voor professionals, zoals duaal promoveren en korte cursussen en trainingen. Studenten kunnen in Den Haag kiezen voor bijzondere bacheloropleidingen als de Academische Pabo, de BSc Informatica en Economie, de BA Security, Safet y en Justice en de driejarige Engelstalige bacheloropleiding Leiden University College The Hague (zie pagina 21). Bijna alle masters bij Campus Den Haag worden gegeven in de avonduren en zijn dus ideaal voor studenten die werk en studie willen combineren. Er zijn onder meer unieke eenjarige masterprogramma’s op het gebied van Rechtsgeleerdheid, Politicologie en Bestuurskunde. Professionals in de publieke sector, mensen uit de beroepspraktijk en andere belangstellenden kunnen bij Campus Den Haag terecht voor leergangen, cursussen en trainingen waarin wetenschap en praktijk worden gecombineerd. Daarnaast kunnen ook maatwerktrajecten worden ontwikkeld. De thematiek van deze maatwerktrajecten heeft dikwijls betrekking op politiek-bestuurlijke gevoeligheid, agenda- en besluitvorming, overheidsbeleid, politiek, bestuur en media, Europa, internationale betrekkingen, ontwikkelingssamenwerking en public affairs. Bij duaal promoveren slaat de promovendus zijn eigen brug tussen wetenschappelijk onderzoek en beroepspraktijk. Het duale programma voor de deeltijdpromovendus richt zich volledig op de bijzondere situatie en wensen van iedere buitenpromovendus.

Meer informatie op www.campusdenhaag.nl

20 leidraad


30-08-11 09:43

leiden en den haag

Haagse wereldburgers Een van de nieuwste initiatieven van de Universiteit Leiden Campus Den Haag is het Leiden University College the Hague, een Engelstalig Liberal Arts & Sciences programma voor getalenteerde en gedreven studenten. In een internationale omgeving hebben de studenten veel vrijheid om hun eigen weg te kiezen. De eerste lichting “wereldburgers” heeft het eerste jaar achter de rug. Tekst: Karina Meerman Beeld: Frank de Ruiter

Sanne Nusselder kiest volgend jaar voor de major Sustainability. ‘Ik

denk dat dit een van de grootste wereldproblemen van de toekomst is en

daar wil ik iets mee doen. Ik kom uit een gezin dat daar erg mee bezig is. Misschien wil ik het daarom ook wel. Ik koos voor de opleiding op Campus Den Haag omdat ik me niet met één vak wilde bezighouden. Ik was ook wel toe aan een uitdaging, want de middelbare school was erg makkelijk. Sommige vakken zijn nog wel voor verbetering vatbaar, maar het is fijn om te kunnen meedenken over je eigen richting. Het internationale aspect vind ik leuk, alhoewel ik zelf niet zo’n achtergrond heb. Ik vind het zo interessant om van anderen te horen hoe zij zijn opgevoed, wat ze allemaal hebben meegemaakt en waar ze zijn geweest.’ Lisa van ’t Groenewout kiest de major World Politics. Zij zit als student in de faculteitsraad. ‘Het is goed onderwijs, maar we hebben wel wat opstartproblemen ervaren in het eerste jaar. Men luistert echt naar ons, er is zelfs een hele nieuwe major ontwikkeld omdat wij daar om vroegen. Ook op kleinere schaal wil het management horen wat werkt en niet werkt en hoe wij denken dat het beter kan. De sfeer is heel vertrouwelijk. We hebben veel vrijheid en kunnen zelf onze richting uitvogelen. Ik wilde iets met politiek, geschiedenis en psychologie maar een studie Politicologie was me te beperkt. Hier

kan ik dat wel allemaal doen en het is ook nog eens gericht op Global Challenges. Het is lastig nu al te zeggen wat deze opleiding precies is of wat ik er straks mee kan. Ik weet wel dat ze erg goed is voor mijn persoonlijke ontwikkeling en internationale wereldbeeld.’ Digna Ruitenbeek volgt dezelfde richting als Lisa. ‘Een van de leukere vakken is Justice. Daarin krijgen we veel internationale casussen voorgelegd die we dan moeten beargumenteren. De affirmatieve justitie in Zuid-Afrika bijvoorbeeld: hoe werkt dat, wat levert het op, wat niet. Van tevoren lezen we ons in en formuleren we onze eigen gedachten over het onderwerp. Met maximaal twintig studenten in de klas is de bespreking heel persoonlijk. Als vanzelf ontstaat er een open discussie, waar altijd wel iemand de oppositierol op zicht neemt. De opleiding past bij de ontwikkelingen van deze tijd. Ik ben een Shell-kind en heb op heel veel plaatsen gewoond. Een internationale school met internationale ideeën voelt voor mij heel natuurlijk. LUC The Hague levert straks een golf jonge bachelors af die veel meer op het buitenland zijn gericht.’ < Meer informatie over de Liberal Arts & Sciences opleiding is te lezen op www.lucthehague.nl leidraad 21


30-08-11 09:43

Sociale wetenschappen links: Femmie Juffer (links) ontvangt twee subsidies voor haar onderzoek. Naomi Ellemers (rechts) is per 1 juni lid van de KNAW. midden: Eveline Crone krijgt de Early Career Award 2011. rechts: Belle Derks (links) doet onderzoek naar ‘queen bees’ en Niki Antypa (rechts) naar depressies.

Subsidies Prof.dr. Femmie Juffer (Algemene en Gezins pedagogiek) en drs. Gera ter Meulen (Adoptie Driehoek Onderzoeks Centrum) hebben een subsidie gekregen van het Leids Universiteits Fonds/Den Dulk-Moermans Fonds voor verkennend onderzoek naar de ontwikkeling van “specialneeds” adoptiekinderen. Onder “special-needs” wordt verstaan een verhoogd medisch risico, een operabel probleem, een blijvende aandoening of een belaste sociaal-emotionele achtergrond. Op dit moment valt circa zeventig procent van alle adoptiekinderen onder deze noemer. Prof.dr. Femmie Juffer heeft tevens een NWO MeerWaardesubsidie gekregen voor het project “Attachment to new parents: supporting adoptive and foster families”. Dr. Dorothée Out (Algemene en Gezinspedagogiek) heeft een Rubicon ontvangen van NWO om onderzoek te doen in het Center for Interdisciplinary Salivary Bioscience Research van de John Hopkins University in Baltimore in de Verenigde Staten. Dr. Sander Nieuwenhuis

(Psychologie) heeft een Starting Grant van 1,5 miljoen euro voor aanstormend onderzoekstalent gekregen van de European Research Council (ERC). Cognitief psycholoog Nieuwenhuis onderzoekt het effect van het hormoon noradrenaline op de hersenen. Dr. Kees van Putten (Psychologie) doet onderzoek naar het rekenpeil van basisschoolleerlingen. Hij ontvangt een subsidie van € 300.000 voor dit project dat wordt uitgevoerd in samenwerking met het Cito. Prof.dr. Bernet Elzinga (Psychologie) en dr. Lenneke Alink (Algemene en Gezinspedagogiek) ontvingen een subsidie van € 200.000 van het Leids Universiteits Fonds (LUF) voor de ontwikkeling van een minor over het thema kindermishandeling.

Awards en benoemingen Prof.dr. Naomi Ellemers (Psychologie) is per 1 juni lid van de KNAW geworden. Prof.dr. Eveline Crone (Psychologie) heeft de Early Career Award 2011 gekregen van de Society for Psychophysiological Research.

”Queen bees“ Wil je als organisatie meer vrouwen aan de top, dan lukt dat niet door simpelweg een paar vrouwen op topposities te zetten, stelt dr. Belle Derks (Psychologie). Beter verander je de seksistische organisatiecultuur, want die zorgt voor “queen bee”gedrag: vrouwen vechten voor hun eigen positie en niet voor hun seksegroep.

Bus (Leerproblemen) en in samenwerking met prof.dr. Rien van IJzendoorn (Algemene en Gezinspedagogiek) werden kinderen met een verhoogd risico op aandachtsproblemen vergeleken met kinderen zonder dit risico. De kinderen kregen een computertraining om foneembewustzijn (voorloper op het lezen) te oefenen; de helft van de groep met ingebouwde computertutor die onmiddellijke, geïndividualiseerde feedback gaf, de andere helft zonder computertutor. De risicogroep scoorde aanzienlijk beter bij de training met computertutor dan zonder; bij de groep met computertutor waren de resultaten zelfs beter dan die van klasgenoten zonder risico op aandachtsproblemen.

Uitblinken met een aandachtsprobleem

Kwetsbaar voor depressie

Kinderen met aandachtsproblemen lopen een verhoogd risico op achterstanden in schools leren. Onder condities die optimaal aansluiten op hun manier van leren, echter, kunnen zij uitblinken. Tijdens een onderzoek uitgevoerd door Cornelia Kegel onder leiding van prof.dr. Jeanet

De een is gevoeliger voor een depressie dan de ander. Maar wat is de verklaring hiervoor? dr. Niki Antypa (Psychologie) onderzocht hoe de kwetsbaarheid voor een depressie door je cognitie wordt bepaald. Ook vond ze de eerste voorzichtige aanwijzingen voor een behandeling met omega-3-vetzuren.

Prof.dr. Rien van IJzendoorn (Algemene en Gezinspedagogiek) heeft zowel de Aristoteles Prijs 2011 als de Bowlby-Ainsworth Award 2011 ontvangen. Prof.dr. Bernet Elzinga (Psychologie) bekleedt de persoonlijke leerstoel Stress-related psychopathology.

22 leidraad


30-08-11 09:43

geneeskunde/LUMC

links: Onderzoekers bekijken de gevolgen van ondervoeding in de baarmoeder. midden: Handartrose blijkt erfelijk te zijn. rechts: Christine Mummery neemt de komende vier jaar zitting in het bestuur van de KNAW.

12 miljoen voor epigenetisch onderzoek De Europese Unie stelt twaalf miljoen euro ter beschikking voor onderzoek naar de invloed van de vroegste jeugd op het latere leven. De invloed van de omgeving op het tot uiting komen van erfelijke eigenschappen noemt men epigenetica. De onderzoekers gaan nu kijken welke genen precies gevoelig zijn voor epigenetische veranderingen door ondervoeding in de baarmoeder. Een ander onderzoek draait om artrose, oftewel slijtage van het kraakbeen in de gewrichten. LUMC-hoogleraar prof.dr. Eline Slagboom denkt dat artrose ontstaat door een verlies aan epigenetische controle op latere leeftijd. ‘Bij de skeletontwikkeling zorgen bepaalde genen ervoor dat kraakbeen wordt omgezet in bot. Daarna worden deze genen in het kraakbeen van de gewrichten uitgezet. Maar in kraakbeen van ouderen blijken ze weer tot expressie te komen en dat is schadelijk.’

Blijf in beweging bij CRPS Een consortium onderzoekers met de naam TREND nam het ziektebeeld Complex Regionaal Pijnsyndroom (CRPS) onder de loep. Meestal ontstaat CRPS in een arm of been na een ongeluk of operatie. Een verstuikte enkel blijft dan langdurig dik en pijnlijk bij aanraking. Uit het TREND-onderzoek blijkt dat jaarlijks ongeveer 4.300 Nederlanders CRPS krijgen. Het komt op elke leeftijd voor, maar het meest bij zestigers. ‘Ernstigere vormen van CRPS komen daarentegen vaker voor bij jongere patiënten’, zegt prof. dr. Bob van Hilten, neuroloog in het LUMC. ‘Bij deze patiënten zijn er tekenen dat aanleg een rol speelt. Daarnaast lijken CRPS-patiënten vaker andere ziektes te hebben waarbij ontstekingsreacties een rol spelen, zoals astma en migraine.’ Een van de belangrijkste conclusies van het onderzoek is dat het bewegen en aanraken van het aangedane lichaamsdeel heel belangrijk zijn. Bovendien kunnen ontstekingsremmers CRPS in de beginfase verminderen.

Handartrose erfelijk Erfelijkheid speelt waarschijnlijk een rol bij de ontwikkeling van erosieve handartrose. Over deze aandoening waar bijna drie procent van de 55-plussers aan lijdt, was tot nu toe weinig bekend. Deze aandoening veroorzaakt aantasting van het botweefsel onder het kraakbeen van de vingergewrichtjes, tot een deel van het bot verdwijnt. De consequenties zijn pijnklachten en functiebeperking. De belangrijkste uitkomst was dat patiënten met familieleden die al last hadden van eroderende gewrichten, een grotere kans hadden om zelf ook last te krijgen. Verder bleek dat het risico groter was bij gewrichten die zes jaar eerder al leden aan gewrichtsspleetversmalling – verlies van het kraakbeen in de gewrichtjes – en bij gewrichten waarin mensen pijnklachten hadden gemeld. De clustering van de erosieve gewrichtjes bij een deel van de patiënten wijst op een systemische oorzaak, die het lichaam als geheel betreft. Daarom is de onderzoeksgroep bezig met een vervolgonderzoek naar de rol van ontstekingsmechanismen bij erosieve handartrose.

Mummery in KNAW-bestuur Stamcelonderzoekster prof.dr. Christine Mummery neemt de komende vier jaar zitting in het bestuur van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW). Zij is sinds 2010 lid van deze prestigieuze academie. De verkiezing vindt plaats op grond van wetenschappelijke prestaties. ‘Robbert Dijkgraaf (voorzitter van de KNAW, red.) heeft interessante ideeën om de KNAW beter in te zetten voor wetenschap en maatschappij’, aldus Mummery. ‘Dat spreekt me aan. De komende jaren wil ik me inzetten voor een betere aansluiting tussen school en universiteit, zodat minder studenten een foute studiekeuze maken. Ook de dialoog over het gebruik van proefdieren in onderzoek vind ik belangrijk.’

leidraad 23


30-08-11 09:43

opinie

Gezocht: een politieke visie op veiligheid

Tussen vrees en veiligheid Veiligheid is de afgelopen tien jaar in de polder geleidelijk aan omarmd door politici en burgers. Er is een ware industrie ontstaan rond dit thema dat het vooral in de populaire media goed doet. Maar versterkt deze aandacht niet juist de gevoelens van onbehagen? Tekst: Rupert Parker Brady Beeld: Rhonald Blommestijn

De aanslagen van 11 september liggen inmiddels tien jaar achter ons. De consequenties van nine eleven op het nationale gevoel van veiligheid, daarover zijn we het nog altijd niet eens. ‘Een samenleving die steeds complexer en welvarender wordt, heeft meer te verliezen en stelt hogere eisen’, stelt wetenschapper Beatrice de Graaf in een nog te publiceren serie artikelen, getiteld Nationale veiligheid in Nederland. ‘Veiligheid is de last van veel geluk, het is de last van een groot vertrouwen en hoge verwachtingen van een overheid, die op haar beurt de burgers teveel wil pamperen. Maar hoeveel veiligheid of risicomijding kan de overheid de burger bieden? Wat mij interesseert, is hoe het begrip nationale veiligheid of staatsveiligheid wordt ingevuld en welke prioriteit het krijgt in verschillende tijden. Natuurlijk is het zo dat de samenleving de laatste decennia complexer is geworden, met meer mobiliteit van mensen en ideeën. Maar tegelijkertijd is er geen direct verband tussen een objectieve, materiële dreiging en een bijbehorende maatregel. Daar zit nog altijd een grote ruimte van culturele interpretatie en perceptie tussen. Het is een uiting van cultureel onbehagen dat veiligheid zo hoog op de agenda staat. Het hier en nu moet beschermd worden. Het is gemakkelijk en lekker catchy om er terrorisme aan te koppelen.’

Vanuit een streven naar wetenschappelijke objectiviteit wil De Graaf ontwikkelingen graag feitelijk onderzoeken. ‘We leven volgens socioloog Ulrich Beck al sinds het einde van de jaren tachtig in een risicosamenleving’, stelt ze aan haar keukentafel. ‘Politiek gaat minder om geld, maar om de verdeling van risico’s. Zo ontstaat er heel concreet een strijd over wie de kosten zal dragen voor de beveiliging. De overheid is er om het landsbelang en het publiek belang te dienen. Daarbij kom je er niet omheen om de kloof tussen politiek en burger in stand te houden. Want politiek is per definitie een verdeling van ergernissen en je zult dus altijd mensen voor het hoofd stoten. Dat geeft niet, mits je een visie hebt. Maar wat is de visie op nationale veiligheid? Het lijkt er soms op dat de overheid, vooral ook op lokaal niveau, steeds meer is gaan denken in termen van dienstverlening aan de burger als klant. “De burger wil veiligheid, dus dan krijgt hij het”. Maar wat is dan de feitelijke ratio achter een toename van veiligheidsmaatregelen? Wat wil je ermee? De Nationale Ombudsman heeft al herhaaldelijk geconstateerd dat de “burger” – als die al bestaat – niet zozeer meer veiligheid wil, maar zich vooral druk maakt over omgangsvormen. Hoe gaan we met elkaar om? Dat vertaalt zich op veiligheidsterrein naar hele banale zaken als hondenpoep, hangjongeren of verkeersonveiligheid. Maar daar gaat het nationale veiligheidsdebat dan weer niet of nauwelijks over’, relativeert De Graaf de schijnbare fixatie op veiligheid. Professor Nico Schrijver is een internationale autoriteit op het gebied van mensenrechten. ‘Ik ben ook een “veiligheidsman”. Veiligheid dient om mensenrechten te beschermen. Er kan een noodzaak zijn om in te grijpen, vervolgens komt proportionaliteit om de hoek kijken. De veiligheid voorop stellen, staat voor mij buiten kijf. Ik denk dat wij in Nederland verhoudingsgewijs heel goed omgaan met zaken als de staatsveiligheid, de binnenlandse veiligheid en de dreiging van terroristische aanslagen. We hebben ons hoofd de afgelopen tien jaar niet zo gemakkelijk op hol laten brengen.’ Zijn opmerking lijkt niet helemaal te sporen met wat De Graaf beweert. ‘Professor Schrijver heeft gelijk voor zover het de opstelling van veiligheidsdiensten, de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding, politie en justitie betreft’, zegt De Graaf. ‘Maar politiek gezien is “veiligheid” de afgelopen tien jaar wel steeds duidelijker een centraal ordeningsprincipe geworden. Waar gaat >>

24 leidraad


30-08-11 09:43

waar leiden toe kan editorial leiden

> leidraad 25


30-08-11 09:43

OPINIE

‘Hoe effectief waren eigenlijk de vele miljarden die we in de strijd tegen terrorisme hebben gepompt?’ Beatrice de Graaf

politiek over? Over de verdeling van lasten, emancipatie, economische vooruitgang? Of over veiligheid? Er is een situatie ontstaan waarin veiligheid een dominante waarde is geworden. Niet bij één enkele partij, maar onder politici, ambtenaren, de bevolking, managers in onveiligheid en consultants. Er zijn genoeg stakeholders die een actuele dreiging tot een structureel gevaar willen omvormen. In deze tijd van verlies aan transcendentie, van economische onzekerheid en ideologische leegte is veiligheid een van de grootste gemeenschappelijke delers geworden.’ Maar wat is een goede definitie van veiligheid? Schrijver vindt dat er een heldere formulering moet komen van wat we precies onder veiligheid verstaan. ‘Dan kunnen we een goede discussie voeren over nationale veiligheid, om het hoofd te bieden aan bedreigingen als klimaatverandering, cyberaanvallen en een bankencrisis. Veiligheid kan worden bedreigd door nationaal en internationaal terrorisme, door verspreiding van massavernietigingswapens en door binnenlandse oorlogen, maar in bepaalde situaties – denk aan zuidelijk Afrika – ook door pandemische ziekten als aids. Kofi Annan omschreef die treffend als massavernietigingziekten.’ Zijn Leidse collega Beatrice de Graaf is sceptisch. ‘In de jaren negentig sprak de VN Veiligheidsraad al over een begrip als human security. Dat omvat uiteindelijk alles, van verdrijving van minderheden tot honger, droogte, oorlog en geweld op elke schaal. Maar met dat begrip verlies je aan scherpte. Je verheft alles tot prioriteit, en dus niets.’ Schrijver meent echter dat veiligheid anno 2011 meeromvattend is. ‘Focus niet alleen op militaire veiligheid, maar ook op ernstige bedreigingen voor de volksgezondheid en extreme armoede als oorzaken van grote instabiliteit in landen. We hebben de afgelopen vijftien jaar geleerd dat veiligheid een comprehensive concept is. Daar valt internationaal terrorisme ook onder.’ De Graaf: ‘Schrijver vergroot het begrip veiligheid, maar ik vraag

me af waarom. Veiligheid is geen puur objectieve aangelegenheid. Er zit zoveel culturele en politieke ruis op de lijn. Wat “doet” veiligheid eigenlijk precies? Het verklaart een bepaald probleem tot urgent en het roept op tot allerlei “noodzakelijke”, “onvermijdelijke” en “onmiddellijke” stappen. Zo’n gesuggereerde state of emergency leidt er vaak toe dat de uitvoerende macht meer middelen krijgt en dat de evaluatie van de kosten-effecten-balans naar achteren wordt geschoven. Hoe effectief waren eigenlijk de vele miljarden die we in de strijd tegen terrorisme hebben gepompt? Ik probeer niet om problemen te bagatelliseren, maar het is wel uiterst belangrijk om de proportionaliteit en – in een tijd van bezuinigingen en schaarste – de effectiviteit in overweging te nemen voordat er allerlei nieuwe maatregelen worden genomen en alles tot veiligheidsprobleem wordt verklaard.’ Professor Schrijver zit sinds juni namens de PvdA in de Eerste Kamer. ‘Er wordt naar mijn smaak door de politiek een te weinig geïnformeerde discussie gevoerd over staatsveiligheid. Mijn collega’s in Latijns-Amerika of Oost-Europa kijken mij vreemd aan als ik vertel dat wij een ministerie van Veiligheid en Justitie hebben. Ik vind dat justitie voorop moet staan, vanwege de balans tussen rechten en plichten en de controle daarop. Veiligheid is een dwars doorsnijdend thema, maar omdat de Nederlandse politiek te gecompartimentaliseerd is, is het heel erg moeilijk zulke thema’s op te pakken.’ De Graaf deelt zijn standpunt. ‘Er is de laatste tien jaar een industrie ontstaan van commerciële bedrijven, veiligheidsadviseurs en wetenschappers die invloed hebben op het veiligheidsbeleid en de interpretatie van dreigingen. Maar die industrie onttrekt zich aan het zicht van de burger.’ Schrijver: ‘Het moet geen gewoonte worden dat men in bepaalde organisaties of geloofsgemeenschappen infiltreert om te kijken of er terrorisme broedt, wat niet wil zeggen dat je het moet nalaten als een gereed vermoeden bestaat dat het niet pluis is.

26 leidraad


30-08-11 09:43

OPINIE

De terrorisme-expert Dr. Beatrice de Graaf (1976) studeerde Duitse Taal- en Letterkunde en Politieke Geschiedenis. Ze is sinds 2008 verbonden aan het Centre for Terrorism and Counterterrorism (CTC) van Universiteit Leiden Campus Den Haag. Ze houdt zich als universitair hoofddocent en onderzoeker bezig met historisch onderzoek op het gebied van conflict, veiligheid en terrorisme. Ze heeft diverse boeken geschreven en publiceert geregeld wetenschappelijke artikelen en opiniestukken.

De ministers van Binnenlandse Zaken en Veiligheid en Justitie dragen politieke verantwoordelijkheid, maar ze hoeven niet alles vooraf aan de Tweede Kamer voor te leggen. Als er geen politiek mandaat is, is er altijd nog de Commissie Stiekem die een kwestie toetst.’ Volgens Schrijver staat de staatsveiligheid ten dienst van mensenlevens en de stabiliteit in de samenleving. ‘Wie had het voor mogelijk gehouden dat wij ook nine-eleven-situaties zouden krijgen? Preventief zijn we in Nederland verder gegaan dan we voor september 2001 voor mogelijk hadden gehouden. We hadden het met z’n allen toegejuicht als we met goede intelligence de moorden op Fortuyn en Van Gogh hadden kunnen voorkomen, maar we willen niet naar een bigbrother-samenleving waarin de staat alles in de gaten houdt onder het mom van staatsveiligheid. Vrijheid vinden we het allerbelangrijkst, het is een van de ultieme menselijke waarden.’

— ‘We willen niet naar een bigbrother-samenleving’ Nico Schrijver

De veiligheidsman Prof.dr. Nico Schrijver (1954) is bij de Universiteit Leiden hoogleraar Internationaal Publiekrecht en wetenschappelijk directeur van het Grotius Centre for International Legal Studies. Daarnaast is hij onder andere voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Internationaal Recht en president van de wereldwijde International Law Association. Schrijver is lid van het Permanente Hof van Arbitrage en vicevoorzitter van het VN Comité inzake Economische, Sociale en Culturele Rechten. Sinds juni 2011 neemt hij namens de PvdA zitting in de Eerste Kamer. Hij is (co-)auteur van meerdere boeken en heeft ook diverse internationale wetenschappelijke publicaties over de rol van de Veinigde Naties en het internationale recht bij terrorismebestrijding op zijn naam staan.

‘Veiligheid is uiteindelijk een politieke kwestie’, zegt De Graaf. ‘Wie of wat definiëren we als veiligheidsdreiging en hoe ver zijn we daarvoor bereid te gaan? Wat moeten we met de dreiging zoals die zich in Noorwegen heeft gemanifesteerd? Leidt die tot een nieuwe hausse aan monitoractiviteiten van rechts-extremistische websites? En levert dat wat op? Op het moment dat je veiligheid prominent agendeert en het begrip opblaast, schep je verwachtingen. Je creëert een culturele dynamiek van terror management. Uit de sociale psychologie weten we dat dat mechanismen van in- en uitsluiting bevordert. Je kunt mensen met beelden en woorden van angst, doem en ellende triggeren of mensen een onbehagelijk gevoel geven. Wat je dan in feite doet, is dat je mensen gevoelig maakt voor het eigene en het vreemde. Mensen houden meer vast aan hun eigen normen en waarden en je geeft ze een sterker groepsgevoel. Het afweergevoel ten opzichte van de ander wordt ook groter. Er is een window of opportunity om onbehagen, onzekerheden en angst politiek een bepaalde lading te geven. De afgelopen jaren resulteerde dat in een toegenomen angst voor immigranten of voor de islam. Het valt te bezien hoe de aanslagen in Oslo en Utøya die grotendeels cultureel geïnspireerde angst voor terrorisme zullen beïnvloeden. Wordt die angst hierdoor verbreed of juist gerelativeerd? Wordt veiligheidsbeleid aangepast? De politieke inschatting van een veiligheidsdreiging is puur subjectief en verschilt per land. Dat is helemaal niet erg. Ik vind het alleen belangrijk dat politici en bewindslieden laten zien wat dan precies hun subjectieve of politieke inkleuring is en wat hun visie is op veiligheid. Waar willen ze heen?’ < leidraad 27


30-08-11 09:43

collecties

De kunst van het verzamelen De rijke geschiedenis van de Universiteit Leiden is terug te zien in het grote aantal bijzondere collecties. Jaarlijks trekken zeldzame manuscripten, unieke prenten en uitzonderlijk complete collecties onderzoekers uit de hele wereld. Voor ons eigen onderwijs biedt dit erfgoed eveneens een verrijking. En het is niet alleen verleden, maar ook toekomst. Tekst: Edith van Gameren Beeld: Universiteit Leiden

In de ruim 430 jaar van haar bestaan heeft de universiteit collecties opgebouwd die nationaal en internationaal van groot belang zijn. ‘Denk aan onze manuscripten uit de Karolingsche periode die soms de enige overlevering zijn van teksten uit de klassieke oudheid’, zegt Kurt De Belder, directeur van de Universiteitsbibliotheek. ‘We hebben zeer rijke oosterse collecties, de grootste collectie Middelnederlandse manuscripten en de oudste en meest complete fotocollectie. Onlangs is het La Galigo-manuscript dat wij bezitten, het langste mythische epos

ter wereld, op de werelderfgoedlijst van UNESCO geplaatst.’ Op dergelijke collecties komen onderzoekers uit de hele wereld af. Elk jaar weer zijn er tien tot vijftien fellows te gast die een aantal maanden onderzoek doen naar of met die collecties. Zij kunnen daarvoor een beurs krijgen van de Stichting Scaliger Instituut en van partners, zoals uitgeverij Koninklijke Brill. De Belder: ‘Die fellows sluiten zich hier niet op in de bibliotheek, vaak leidt hun aanwezigheid weer tot nieuwe vruchtbare uitwisseling. Ook voor ons onderwijs zijn de collecties van belang. Zo zijn er masterstudenten bezig met onderzoek naar de correspondentie tussen Engelse en Nederlandse wetenschappers in de zeventiende, achttiende en negentiende eeuw. We hebben net een nieuwe tentoonstelling geopend die samen met die studenten is opgezet, over die briefcultuur. Iedere bachelorstudent kan hier bij wijze van spreken binnenlopen en een manuscript uit de negende eeuw op tafel krijgen. De meerwaarde voor ons onderwijs is groot.’ Het digitaliseren van de collecties wordt steeds belangrijker. ‘Eind mei hebben we een gezamenlijk project met de Universiteitsbibliotheek van Amsterdam en met de Koninklijke Bibliotheek afgerond: Early Dutch Books Online’, vertelt De Belder. ‘In dit project hebben we tienduizend boeken – twee miljoen pagina’s – uit de periode van de Bataafse Republiek gedigitaliseerd. Bovendien hebben we ze “ge-OCR’d”. Dat betekent dat de hele tekst digitaal doorzoekbaar wordt. Dat zorgt weer voor nieuwe onderzoeksmogelijkheden.’ Digitalisering is om twee redenen belangrijk, legt De Belder uit. ‘Ten eerste is het een vorm van behoud; je legt het origineel digitaal vast. Bovendien wordt de toegankelijkheid veel groter. Via internet kan iedereen overal ter wereld in de bijzondere collecties grasduinen. Dat is ook nuttig voor een wetenschapper die op

28 leidraad


30-08-11 09:43

collecties

Vrienden van de Universiteitsbibliotheek

zoek is naar een specifiek fragmentje of die zich alleen maar wil oriënteren op beschikbaar materiaal.’ ‘Ik kan nu dingen met het materiaal die ik vroeger niet kon’, zegt Frans van Lunteren, hoogleraar Geschiedenis van de Natuurwetenschappen. ‘Ik kan bijvoorbeeld met die digitale bronnen nagaan hoe kennis zich verspreidt. Netwerken van geleerden zijn prachtig in kaart te brengen. Collecties worden alleen maar belangrijker. Onlangs is het archief van de Leidse Sterrewacht over de periode van ongeveer 1840 tot 1940 gedigitaliseerd, beginnend bij de periode Kaiser. Ook het archief van Willem de Sitter, een onderzoeker met een grote internationale reputatie, wiens werk Einstein heeft geïnspireerd, is geconserveerd en gedigitaliseerd. Voor de onderzoekers is deze toegankelijkheid een zegen. En dit is slechts het begin, overal zwerven nog archieven rond. Zo vond een student van mij een paar jaar geleden een manuscript van Einstein, in een boek ergens in een kast bij Natuurkunde.’ Er zit er niet alleen veel verleden in de bijzondere collecties, er wordt ook steeds meer naar de toekomst gekeken. Wat is interessant om vandaag te bewaren, met het oog op morgen? De UB wil zelf actiever gaan verzamelen, zoals de Leienaren in de zeventiende, achttiende en negentiende eeuw hebben gedaan. Aan hen is de huidige rijke collectie te danken. ‘We zoeken naar wat bijzonder genoeg is om te bewaren’, legt De Belder uit. ‘Dat doen we echter niet in het wilde weg. We willen aansluiten bij de profileringsgebieden van de universiteit en de tradities in onze collecties. Denk aan de sterke band met het Midden-Oosten, het Verre Oosten, Indonesië en de moslimwereld. We zoeken interessante kruispunten en zijn daarin steeds in overleg met onderzoekers. We willen ook echt eigen verzamelgebieden opzetten: als een ander het al heeft, hoeven wij het niet te

>>

Dankzij de “vrienden” krijgt de Universiteitsbibliotheek (UB) de ruimte om net wat meer te doen met en voor de collecties. Deze vrienden vormen een gemêleerd gezelschap. Van de student die in zijn master zijdelings heeft kennisgemaakt met een middeleeuws handschrift tot de onderzoeker die intensief gebruikmaakt van de hier bewaarde brievencollectie van een belangrijke vakgenoot. Wat hen bindt, is de passie voor de zeldzame en kostbare collecties van de UB. De een wil een bijzondere boekband laten restaureren, de ander ziet graag de collectie waaraan hij werkt gedigitaliseerd en weer een ander ondersteunt liever een aanwinst. De vrienden maken dat allemaal mogelijk met hun donaties en de UB laat daarvoor graag haar dank blijken. Ieder jaar organiseert de UB een vriendendag waarop uitgebreid te zien is waaraan de donaties besteed zijn. Vrienden van de UB krijgen exclusieve kijkjes achter de schermen. Bovendien krijgen zij minimaal drie keer per jaar een uitnodiging voor de opening van een tentoonstelling en de mogelijkheid om de publicaties van de bibliotheek met korting aan te schaffen. Ook vriend worden? Kijk op bibliotheek.leidenuniv.nl/vrienden. Als alumnus van de Universiteit Leiden kunt u kosteloos een UB-lenerspas aanvragen. Alle informatie hierover vindt u op bibliotheek.leidenuniv.nl/lenen-lidmaatschap.

leidraad 29


30-08-11 09:44

Professor Schermers in het Academiegebouw

verzamelen.’ De toenemende hoeveelheid digitale informatie – e-mailcorrespondentie, websites – vormt daarbij een uitdaging op zich. ‘Alles wat wordt uitgegeven, wordt goed bewaard’, zegt De Belder. ‘Maar met digitale “informele” informatie ligt dat heel anders. Met name in het begin van het digitale tijdperk werd weinig opgeslagen.’ ‘Het is een rare paradox’, zegt Van Lunteren. ‘Terwijl er meer informatie is dan ooit, is er aan historisch materiaal juist minder. Stel dat je nu een biografie zou willen schrijven over onze Nobelprijswinnaar Gerard ’t Hooft, dan is het maar te hopen dat zijn e-mailcorrespondentie is bewaard. Historici die zich bezighouden met recente wetenschapsgeschiedenis krijgen het moeilijk.’ De Belder: ‘We gaan daarom meer aandacht besteden aan het bewaren van archieven van wetenschappers. Vincent Icke doet bijvoorbeeld onderzoek naar de archieven van Christiaan Huygens om te achterhalen welke ideeën, die later in zwang zijn gekomen, bij hem al bestonden. We zijn bezig met experimenten om samen met een aantal huidige, prominente hoogleraren te kijken wat van hun digitale correspondentie bewaard zou moeten blijven. Daar treffen we voorzieningen voor.’ Het belang en de uniciteit van de bijzondere collecties mag dan evident zijn, dat wil niet zeggen dat de overheid de Universiteitsbibliotheek ruim bedeelt in de financiering. ‘De lump-sum-financiering die de universiteiten krijgen, houdt geen rekening met dergelijke bijzondere kenmerken’, zegt De Belder. ‘We krijgen er uit die hoek niets extra’s voor. Wel zijn er overheidsprogramma’s, zoals Metamorfoze, voor het behoud van papieren erfgoed. Om alle ambities te kunnen waarmaken, hebben we echter meer fondsen nodig.’ < Geïnteresseerd geraakt in de bijzondere collecties? Via http://disc.leidenuniv.nl kunt u er zelf in grasduinen.

Een van de bijzondere collecties van de Universiteit Leiden is de grote verzameling hoogleraarportretten: olieverfschilderijen, tekeningen en grafiek. Onlangs is een nieuw portret, van professor Schermers, in het Academiegebouw gehangen. ‘We krijgen geregeld nieuwe portretten binnen’, vertelt de Leidse Universiteitshistoricus professor Willem Otterspeer. ‘Gelukkig gebeurt het nog steeds dat de omgeving van een oud-hoogleraar het initiatief neemt om een portret te laten schilderen. Maar nog vaker krijgen we oude portretten uit nalatenschappen. We zijn daar altijd heel blij mee, de Universiteit Leiden heeft de grootste niet-museale portretcollectie van Nederland.’ De portretten verbeelden de geschiedenis van de universiteit en zijn van meer dan esthetische waarde. Het is dan ook de bedoeling dat de collectie van alle portretten van 1575 tot heden op de website van de universiteit komt, voorzien van achtergrondinformatie. ‘De Universiteit Leiden was tot aan de Tweede Wereldoorlog de belangrijkste universiteit van het land en speelde een belangrijke rol in het intellectuele leven in Nederland. Daarom is dit materiaal een belangrijke bron voor onderzoek’, aldus Otterspeer. De digitalisering van de portrettencollectie vindt plaats onder auspiciën van de Stichting Historische Commissie voor de Leidse Universiteit. De stichting beschikt nog niet over volledige dekking voor het project, zodat giften van alumni zeer welkom zijn. Het bankrekeningnummer van de stichting is 115160, ovv St. Historische Commissie Leidse Universiteit, Leiden. De stichting heeft de ANBI-status, zodat giften volledig aftrekbaar zijn van de inkomstenbelasting. Meer informatie over de stichting en het project vindt u op: www.historischecommissie.leidenuniv.nl

30 leidraad


30-08-11 09:44

wiskunde & natuurwetenschappen

boven: Een subsidie voor onderzoek naar somatische embryogenese. midden: De verste quasar wordt gezien zoals hij 770 miljoen jaar na de oerknal was. rechts: BioSolar Cells richt zich op de productie van kunstmatige bladeren.

Groene subsidies

Verste quasar ontdekt

Het Instituut Biologie Leiden heeft twee van de vier landelijke ‘Groene Genetica’-subsidies binnengehaald. De subsidies worden verstrekt door NWO en het Technologisch Topinstituut Groene Genetica met als doel om inzichten in de genetica verder te ontwikkelen en toe te passen om betere gewassen te creëren. Prof.dr. Paul Hooykaas heeft een subsidie ontvangen voor zijn onderzoek naar het transportsysteem van de bodembacterie Agrobacterium tumefaciens, dat een rol speelt bij aanpassing van de genetische eigenschappen van planten zonder genetische modificatie. De tweede Leidse subsidie is voor onderzoek naar het proces van somatische embryogenese, een methode waarmee grote aantallen zeer uniforme planten kunnen worden gemaakt. Dit onderzoek staat onder leiding van dr. Remko Offringa en dr. Kim Boutilier (Wageningen University & Research centre).

Een team van Europese astronomen, waaronder enkele onderzoekers van de Universiteit Leiden, heeft met behulp van ESO’s Very Large Telescope en tal van andere telescopen de tot nu toe verste quasar ontdekt en onderzocht. Quasars zijn zeer heldere, verre sterrenstelsels die ons dankzij hun grote helderheid meer inzicht kunnen geven in het tijdperk waarin de eerste sterren en sterrenstelsels ontstonden. De quasar die het team heeft ontdekt, wordt gezien zoals hij slechts 770 miljoen jaar na de oerknal was. Zijn licht heeft er 12,9 miljard jaar over gedaan om de aarde te bereiken.

Recept voor nanodeeltjes Is de productie van nanodeeltjes lastig en vervuilend? Niet altijd, zo ontdekte dr. Alex Yanson per ongeluk toen hij werkte aan de naald van een tastmicroscoop. Het recept is eenvoudig: neem twee elektrodes, één van koolstof en één van platina, en doe ze in een oplossing van

natriumhydroxide (bestanddeel van gootsteenontstopper). Zet de stroom erop en er ontstaan piepkleine nanodeeltjes platina in de oplossing. ‘Wij gebruiken geen vervuilende stoffen en de methode is heel universeel en gemakkelijk op te schalen’, aldus Yanson. Bovendien presteerden de zelfgemaakte nanodeeltjes beter dan commerciële nanodeeltjes als katalysator in reacties die in brandstofcellen plaatsvinden.

Onderzoekssubsidie Prof.dr. Herman Spaink ontving een subsidie van € 200.000 van het Leids Universiteits Fonds (LUF) voor zijn onderzoek naar nieuwe medicijnen tegen tuberculose. Voor meer informatie zie pagina 50.

Kunstmatige bladeren en goedkope fotobiologische cellen

het programma werken negen kennisinstellingen – waaronder de Universiteit Leiden – en vijfentwintig bedrijven samen. De urgentie is hoog, onder meer vanwege de afnemende voorraden fossiele brandstoffen, toenemende wereldbevolking en daardoor de hoge druk op het slinkende landbouwareaal. Voor het programma is 42 miljoen euro subsidie beschikbaar gesteld.

Agenda Zaterdag 8 oktober Reünie voor alumni, promovendi en medewerkers van het Leiden Insititute of Physics (LION) Meer informatie en opgave (voor 1 oktober a.s.): www.physics. leidenuniv.nl/alumnidag2011 Zondag 16 oktober Science Café Leiden ‘Zelfbeeld’, deel 4 www.sciencecafeleiden.nl

BioSolar Cells gaat zich de komende vijf jaar richten op het produceren van kunstmatige bladeren en goedkope fotobiologische cellen. Binnen

leidraad 31


30-08-11 09:44

geesteswetenschappen links: Pornografie is niet langer taboe in de Nederlandse literatuur. midden: International Studies richt zich op de geschiedenis en cultuur van diverse regio’s. rechts: De Siegenbeeklezing vindt plaats op 24 november.

Albert Verweylezing Op donderdag 27 oktober zal schrijver P.F. Thomése de Albert Verweylezing geven. De titel van zijn lezing is Het raadsel der verstaanbaarheid. Over de kunst van het authentieke. Aanmelden/reserveren wordt aanbevolen. Zie voor meer informatie www.gastschrijver. leidenuniv.nl

Goede score QS rankings Geesteswetenschappen scoort goed in de 2011 QS Rankings for Arts & Humanties. Maar liefst drie opleidingen werden aangewezen als de beste in continentaal Europa: Area Studies, Geschiedenis en Engels. Linguistics staat op de derde plaats en Moderne Talen op plaats twaalf.

Subsidies Prof.dr. Ingrid Tieken (Leiden University Centre for Linguistics) en dr. Herman Siemens (Instituut voor Wijsbegeerte) hebben een NWO-subsidie Vrije Competitie in de Geesteswetenschappen toegewezen gekregen voor hun

onderzoeksprojecten. Prof.dr. Jos Gommans ontving een subsidie van € 200.000 van het Leids Universiteits Fonds (LUF) voor onderzoek naar de ontwikkeling van religieuze en culturele tradities in Indonesië vanaf de zeventiende eeuw. Meer informatie zie pagina 50.

Benoemingen Dr. Jos Gommans is benoemd tot hoogleraar Koloniale- en wereldgeschiedenis. Dr. Robert Ross is benoemd tot persoonlijk hoogleraar Geschiedenis van Afrika en dr. Judith Pollmann is benoemd tot persoonlijk hoogleraar Nederlandse geschiedenis van de vroegmoderne periode.

Pornografie in de Nederlandse literatuur Lange tijd verkeerde pornografische literatuur in de taboesfeer, ook voor wetenschappers. Nu echter staat het steeds vaker in de belangstelling van letterkundigen en cultuurhistorici. Tijdens het symposium Pornografie in de Nederlandse literatuur op 9

november aanstaande zullen diverse sprekers een lezing houden over pornografische literatuur uit de Nederlanden. Het onderwerp is breed: van erotische literatuur uit de middeleeuwen en pornografisch toneel uit de achttiende eeuw, tot erotische teksten van Heleen van Royen en nog nooit eerder bestudeerde erotische verzen van Willem Frederik Hermans. In de eindlezing geeft Arnon Grunberg zijn persoonlijke visie geeft op het thema. Zie voor meer informatie hum.leidenuniv.nl, “Agenda”.

Volg Geestes wetenschappen! Wilt u altijd op de hoogte zijn van het laatste nieuws binnen Geesteswetenschappen? Volg de faculteit dan via Facebook of Twitter. Op Facebook te vinden onder Humanities-FacultyLeiden en op Twitter als @LeidenHum.

International studies start in 2012 In september 2012 zal de nieuwe bacheloropleiding International Studies van start gaan. De studie

richt zich op de geschiedenis en cultuur van diverse regio’s in de wereld, de onderlinge samenhang en de rol die zij vervullen in de wereld. International Studies zal deel uitmaken van Campus Den Haag. Meer informatie op www.hum. leiden.edu/internationalstudies.

Vensters op de wereld In september verschijnt de vierde editie van het facultair Jaarbericht Vensters op de wereld. Alumni en andere geïnteresseerden kunnen een exemplaar aanvragen (vanaf 7 september) door een e-mail met hun contactgegevens te zenden naar communicatie@hum. leidenuniv.nl

Siegenbeeklezing Op 24 november vindt de Siegenbeeklezing 2011 plaats. Het thema van de lezing is de uitgave van de brieven van Vincent van Gogh. Leo Jansen, een van de samenstellers van Vincent van Gogh – De brieven. De volledige, geïllustreerde uitgave, spreekt over de totstandkoming van dit werk. Meer informatie en aanmelding www.siegenbeek.nl

32 leidraad


30-08-11 09:44

editorial spotlight

Briljante eenvoud Promoveren in theore tische natuurkunde en dan halverwege de promotietijd al klaar zijn. De briljante Anton Akhmerov presteerde dit en koos daarom een tweede onderwerp. Hij promoveerde op 31 mei op de randvoorwaarden voor grafeen en topologische materialen – materialen met geleidende eigenschappen die niet kapot te krijgen zijn. Zijn werk wordt gebruikt in de bouw van kwantumcomputers. Tekst: Karina Meerman Beeld: Martijn de Vries

Vanwaar uw fascinatie met kwantumfysica? ‘Als kind las ik in populairwetenschappelijke boeken dat veel menselijke uitvindingen zijn ontleend aan de natuur. Een inktvis heeft bijvoorbeeld straalaandrijving, de libel inspireerde tot de helikopter. Je zou ook kunnen zeggen dat computers lijken op onze hersenen. Maar binnen de kwantumfysica gelden de klassieke wetten niet. Dat domein is volledig van de mens en compleet nieuw om te ontdekken. Ik ben geen religieus man, maar in quantumfysica en nanofyscia voelt het alsof je een hele nieuwe wereld creëert. Wat er ook ontdekt wordt rondom nanofysica, het bestaat waarschijnlijk niet in de natuur.’ U ontvangt veel lof over uw werk. Wat hebt u ontdekt? ‘Majoranadeeltjes komen voor in sommige topologische materialen. Dit zijn supergeleidende materialen met bijzondere eigenschappen. Majorana deeltjes hebben geen elektrische lading, geen massa, geen energie,

helemaal niets. Dat maakt het vrij lastig om ze te detecteren. Ik heb een manier gevonden waarop dat wel kan, namelijk wanneer de deeltjes in botsing komen met elkaar. Wanneer ze alleen zijn, zijn ze onvindbaar. Daarnaast heb ik een aantal manieren beschreven hoe topologische materialen in te zetten zijn in de bouw van een kwantumcomputer. Leiden adviseert hierin de TU Delft, die de computer gaat bouwen.’ Uw werk is al onder ogen van miljoenen tv-kijkers geweest. ‘In de Amerikaanse de tv-serie The Big Bang Theory geeft één van de hoofdpersonen, dr. Sheldon Cooper, een lezing over topologische randvoorwaarden. Op het whiteboard achter hem staat een illustratie van mijn werk.’ Wat gaat u nu verder doen? ‘Gewoon, werken. Mijn bureau is nog hetzelfde, mijn stoel staat er nog. Voor mij is er niks veranderd.’ <

leidraad 33


30-08-11 09:44

Beleggen in Leids academisch erfgoed Op Leids karakter lijkt het nu toch echt gelukt. Inventiviteit, saamhorigheid en vooral doorzettingsvermogen hebben ervoor gezorgd dat alumni van de Universiteit Leiden en andere geïnteresseerden vanaf september in een uniek cultuurhistorisch fonds kunnen beleggen. Tekst: Niels Christern Beeld: Universiteit Leiden

Bijna twee jaar stond Belvédère, het beleggingsfonds ter behoud van Leids academisch erfgoed, op het punt van lancering. Maar er kwam een fiscale kink in de verder zo goed gefundeerde kabel. ‘Van de toenmalige minister van OCW, Plasterk, hadden we een cultuurbeschikking gekregen en we stonden op het punt om van de Autoriteit Financiële Markten goedkeuring te krijgen op het prospectus’, vertelt drs. Willem Cramer, partner bij Boer & Croon en sinds 2009 voorzitter directie NV Belvédère. ‘De fiscus bleek toen echter aanvullende voorwaarden te stellen. We moesten een tweede vennootschap oprichten en in overleg met de universiteit moest het prospectus worden herschreven.’ Er trad daarmee een behoorlijke verandering in de structuur op. ‘Nu staan we gelukkig weer op het punt dat de belastinginspecteur met de nieuwe structuur kan leven.’ Een jaar of zeven geleden ontstond het idee. In het Academiegebouw zat boktor, het moest heel grondig gerenoveerd worden.

Bovendien wilde de universiteit meer naar buiten treden, bijvoorbeeld door middel van aandelenuitgifte, met het idee dat je bij de alumni meer betrokkenheid creëert. Er werd daarom een brainstormgroep opgericht, bestaande uit juristen, notarissen, advocaten, bankiers, fiscalisten en vertegenwoordigers van de universiteit. Mr. Marnix van Rij, senior partner bij Ernst & Young, kwam na een aantal brainstormsessies tot het plan een fiscaliteit te benutten die cultureel beleggen heet. Van Rij: ‘Die fiscaliteit is vergelijkbaar met groen beleggen. Als je in Nederland woont en je hebt een aandeel of obligatielening in een cultureel fonds, dan krijg je van de fiscus een vrijstelling in box 3 van 1,2 procent en een extra heffingskorting van 1,3 procent – dus samen 2,5 procent. We bedachten het volgende: als we de gebouwen in een aparte vennootschap zetten en er een museale activiteit in opnemen, voldoen we aan de

‘We hebben ons door de lastige momenten gewerkt. Dat is ook de Leidse spirit’ Willem Cramer

voorwaarden voor een cultureel project.’ Dat idee viel mooi samen met plannen van de universiteit een academisch historisch museum in het Academiegebouw te vestigen. ‘De universiteit heeft als de oudste universiteit van ons land een geweldige collectie van cultuurhistorische voorwerpen. In de kelders van de universiteit liggen allerlei waardevolle attributen, zoals schilderijen, sterrenkundige instrumenten en oude toga’s van professoren uit de zeventiende eeuw.’ Met het fonds kunnen alumni beleggen in het behoud en de exploitatie van de Academie, de Sterrewacht en de historische

34 leidraad


30-08-11 09:44

De Sterrewacht is een van de gebouwen in het cultuurfonds.

kas in de Hortus botanicus. Het huidige kabinet, dat flink bezuinigt op culturele projecten, zette inmiddels wel een streep door een deel van de heffingskorting. ‘Dat is een vreemde keuze’, vindt Van Rij. ‘De overheid bezuinigt fors op cultuur en schaft gedeeltelijk een stimulerend fiscaal instrument af dat een aantrekkelijk alternatief biedt om culturele initiatieven met particulier geld te helpen. Dat is nu juist wat het kabinet wil. Ondanks die wijziging blijft het cultureel beleggen in deze situatie interessant.’ Volgens Cramer moet je als alumnus vooral vanuit betrokkenheid met de universiteit willen beleggen in het fonds: ‘Het Academiegebouw is een historisch gebouw en iedereen die in Leiden heeft gestudeerd heeft er een speciale band mee. Het was ooit een klooster en is nu nog het spirituele hart van de universiteit. Het zicht op de buitenwereld is de Sterrewacht, terwijl de Hortus het zicht op de binnenwereld is. Daarom is die betrokkenheid zo belangrijk – dát is het hart. Het hoofd is de ratio, in het geval van het fonds is dat de fiscaliteit. Het is vooral het hart dat hier moet spreken.’ Vertraging of niet, het fonds lijkt er nu dan echt te gaan komen. Het vroeg vooral uithoudingsvermogen om dat te bereiken. Van Rij: ‘We liepen steeds tegen veel te ingewikkelde regelgeving aan.

Je moet dan enorm flexibel en creatief zijn. Er zijn soms best momenten geweest waarop we ons afvroegen: waar doen we dit allemaal voor? Maar we hebben ons er toch doorheen gewerkt. Dat is ook de Leidse spirit.’ Uit welke karaktereigenschappen die Leidse spirit bestaat, weet Cramer precies: ‘Er zijn er drie. De eerste is het vermogen iets nieuws te bedenken; het inventieve, innoverende. De tweede is het doorzettingsvermogen. Ondanks alle drempels die we moesten nemen, gaf niemand op. En de derde is de saamhorigheid tussen de betrokken partijen. We besloten op een gegeven moment om er vrijwel pro bono mee door te gaan. Het geheel stond boven de belangen van de individuen – en zo hoort het te zijn.’ <

Het prospectus en de brochure van het beleggingsfonds Belvédère Academia Leiden University N.V. (Belvédère) zijn te vinden op www.belvedere-academia.nl.

leidraad 35


30-08-11 09:44

waar leiden toe kan leiden

Veel carrières hangen van toeval aan elkaar of – voorzichtiger geformuleerd – zijn niet echt het resultaat van bewuste planning. En toch, in retrospectief lijken carrièrestappen vaak voor de hand liggende bewegingen. Zo kwamen vier alumni in Den Haag terecht om te werken binnen het speelveld van de wereldorde. Twee historici, een politicoloog en een jurist. Was de studiekeuze al niet een signaal? Tekst: Ruud Slierings Beeld: Martijn de Vries

‘Ik heb veel uit de sport gehaald. Discipline, beheersing’ Koen Sizoo (1963) 1987-1992: Geschiedenis. 1990-1995: freelance schrijver/ journalist. 1996-1998: Voorlichtingsdienst Buitenland, Buitenlandse Zaken. 19982001: Hoofd handelsbevordering consulaat Shanghai. 2001-2005: Hoofd handelsbevordering en plaatsvervangend Hoofd ambassade Cuba. 2005-2009: Kabinet der Koningin. 2009-heden: Hoofd van de afdeling Nederland Gastland.

Werken aan de wereldorde 36 leidraad


30-08-11 09:44


‘Wat ik bij Asopos heb geleerd, was misschien wel belangrijker dan het lezen van Machiavelli of Proust’ ‘Vanaf het begin stond voor mij vast dat ik iets wilde doen waar ik echt Berber van der Woude (1982) 2000-2008: achter Franse sta’ Taal en Cultuur. 2001-2008: Politicologie (specialisatie: internationale betrekkingen). 2008-2010: medewerker ministerie van Buitenlandse Zaken, afdeling Asiel en Migratie. 2010-heden: diplomatenopleiding Buitenlandse Zaken en vervolgens medewerker Eenheid Fragiliteit en Vredesopbouw.

Roeland Bos (1965) 1986-1992: Rechten (internationaal recht). 1992-1993: medewerker Unrepresented Nations and Peoples Organisation. 1994-heden: trial attorney bij het International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia (Joegoslavië-tribunaal); eerste vijf jaar griffie, sinds 1999 werkzaam bij het bureau van de aanklager.

leidraad 37


30-08-11 09:44


‘Eigenlijk wilde ik Chinees doen’, zegt Koen Sizoo. ‘Sterker nog: ik héb ook een jaar Chinees gedaan. Maar voor die studie moest je dagelijks blokken en dat was niet te combineren met de schermsport die ik beoefende en waarvoor ik veel naar het buitenland moest. Ik switchte naar Geschiedenis. Geen keuze uit armoede, wel een studie die je gemakkelijker kunt indelen. Ik sloot me af en toe een paar weken op met een stapel boeken, deed drie tentamens en kon vervolgens weer volop trainen.’ Dankzij de schermsport kwam Sizoo in heel wat landen. Maar ook thuis heerste het mondiale perspectief. ‘Als de Fabeltjeskrant was afgelopen, ging de tv altijd meteen op het wereldnieuws, in die tijd vooral de oorlog in Vietnam. En mijn vader reisde veel voor zijn werk.’ Zo gek was het dus niet dat Sizoo jr. uiteindelijk bij het ministerie van Buitenlandse Zaken terechtkwam. Hoewel: ‘Ik heb eerst drie jaar als freelancer bij Mare gewerkt. Tot iemand zei: “Is de diplomatieke dienst niet iets voor jou?” Ik naar Den Haag. Bleken er zo’n duizend sollicitanten voor twaalf vacatures te zijn. Maar ik mocht op gesprek komen. Lange haar eraf, oorbel uit, leren jack thuisgelaten. Ik had geen vast plan, maar dacht wel: dit lijkt me leuk.’ Misschien was het die nonchalance of het voordeel dat hij dankzij de topsport iets van de wereld had gezien. Feit is dat het klikte bij BZ en dat hij aan een gevarieerde loopbaan kon beginnen. Eerst ging hij buitenlandse delegaties voorlichten over de moral issues, de internationaal omstreden onderwerpen van het Nederlandse overheidsbeleid: euthanasie, drugs, prostitutie, homohuwelijk. Vervolgens vier jaar handelsbevordering in Shanghai waar de ‘dynamiek van de straten spatte’, en daarna mensenrechtenwerk in Cuba, ‘een depressief land waar de

overheid vooral niéts wilde veranderen’. Terug in Nederland werd hij gedetacheerd bij het Kabinet der Koningin, waar hij ‘ervoor zorgde dat het staatshoofd goed is geïnformeerd over de politieke ontwikkelingen in binnenen buitenland’. En sinds twee jaar is hij Hoofd van de afdeling Nederland Gastland, een vooral logistieke functie. ‘We faciliteren de ruim honderd buitenlandse ambassades en meer dan dertig internationale organisaties in hun werk hier.’

staat. Het kost al snel een jaar om zo’n document op te stellen. Maar los van dat alles zijn de uitspraken van het tribunaal geschiedschrijving. Wij helpen om de wereld te laten zien wat er nu echt is gebeurd.’ Dat is voor Bos het aantrekkelijkst aan dit werk: het gáát ergens over. Vlak voordat Mladic aan het tribunaal werd overgedragen, was Bos klaar met een grote zaak tegen zes Bosnische Kroaten. ‘Dat kwam mooi uit, nu kan ik meewerken aan de zaak Mladic.’

Een grote eyecatcher voor Den Haag is het Joegoslavië-tribunaal, opgericht door de Verenigde Naties. Roeland Bos werkt er sinds de start in 1993. Na afronding van zijn rechtenstudie (plus een taalcursus in Frankrijk en stages in Straatsburg en Genève) begon hij bij de Unrepresented Nations & People Organisation. Vrijwilligerswerk met behoud van uitkering: ‘Leerzaam en midden in mijn interessegebied, maar ik wilde verder. Net in die tijd werd professor Theo van Boven benoemd tot eerste griffier van het Joegoslavië-tribunaal. Ik ben op hem afgestapt en vroeg of hij hulp nodig had. Dat had hij. Ik kon gelijk beginnen.’ Bijna achttien jaar later zit Bos hier nog altijd perfect op zijn plek. Hij is trial attorney bij het bureau van de aanklager, een soort officier van justitie. ‘Het is werk waar ik volledig achter sta. Wij berechten oorlogsmisdadigers. Politieke en militaire leiders die verantwoordelijk zijn voor de dood van duizenden onschuldige slachtoffers. Het zijn lange en gecompliceerde processen. Logisch, het moet grondig en objectief gebeuren. Bovendien zijn het zittingen volgens Angelsaksisch model: het bewijs wordt in de rechtszaal gepresenteerd. Dat kost veel tijd. En elke grote zaak leidt tot een closing brief, een slotdocument waarin alles

Een organisatie die zich ook met slachtoffers van met name oorlogsgeweld bezighoudt, is het Trust Fund for Victims, opgezet naast het

‘Als de Fabeltjeskrant was afgelopen, ging de tv altijd meteen op het wereldnieuws’ Koen Sizoo

>>

38 leidraad


30-08-11 09:44


‘Vanaf het begin stond voor mij vast dat ik iets wilde doen waar ik echt achter sta’

Roeland Bos (1965) 1986-1992: Rechten (internationaal recht). 1992-1993: medewerker Unrepresented Nations and Peoples Organisation. 1994-heden: trial attorney bij het International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia (Joegoslavië-tribunaal); eerste vijf jaar griffie, sinds 1999 werkzaam bij het bureau van de aanklager.

leidraad 39


30-08-11 09:44


‘We voeren het 3D-beleid uit, de integratie van defense, development en diplomacy’ Berber van der Woude

Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag. Historicus Pieter de Baan geeft sinds september 2010 leiding aan het Trust Fund. Die benoeming maakte voor hem ‘de cirkel rond’ na een kleine twintig jaar rondzwerven, letterlijk en figuurlijk. ‘Ik ben begonnen bij het Rode Kruis; ik deed er historisch onderzoek ten behoeve van pensioenaanvragen van vervolgingsslachtoffers. Daardoor raakte ik geïnteresseerd in internationaal recht. Maar tijd en geld voor een tweede studie had ik niet, ik heb alleen een incompleet postdoctoraal in Internationaal Recht. Nadat ik in mijn vrije tijd voor Amnesty International de proceswaarneming bij het Joegoslavië-tribunaal had opgezet, kreeg ik de kans naar Jakarta te gaan voor een regionale functie bij een Nederlands adviesbureau. Daarna volgden managementen adviesfuncties in onder meer Caïro, Yaoundé, Hanoi en Tirana. En nu dus terug in Den Haag met een vracht bagage. In deze baan komen mijn interesse en ervaring samen, het voelt als thuiskomen.’ Het Trust Fund, de eerste in zijn soort, heeft twee mandaten: bijstand bieden aan slachtoffers binnen de jurisdictie van het ICC nog vóórdat daders zijn veroordeeld, en uitvoering geven aan door het ICC verordonneerde reparations ná een veroordeling. De Baans primaire taak is strategische richting te geven aan de organisatie en geloofwaardigheid te creëren. ‘Hoe kom je met relatief weinig middelen tegemoet aan rechten en behoeften van slachtoffers van de zwaarste misdaden? Uitgangspunt bij het ICC is individuele aansprakelijkheid, maar hoe leg je beslag op middelen? En wat als een dader niets heeft? Dat is een zoektocht waar de hele wereld naar kijkt.’ Het is multidisciplinair en innoverend werk, zegt De Baan, waarbinnen respect en

doorzettingsvermogen belangrijke waarden zijn. En ook: de kunst om tot de essentie te komen. Wat dat betreft was Geschiedenis de perfecte voorbereiding. Over zijn studiekeuze had hij ook niet getwijfeld, alleen wilde hij liever naar Groningen. De plaatsingscommissie besloot anders en Leiden bleek achteraf een schot in de roos. Hij werd gegrepen door het moderne imperialisme en de dekolonisatie. ‘Het mooie van deze studie is dat je een scherpe bullshit-radar ontwikkelt.’ Berber van der Woude is net gestart met haar carrière. In 2008 rondde ze haar studies Frans en Politicologie af, kort daarna kon ze bij Buitenlandse Zaken op een tijdelijk contract aan de slag. Na ruim een jaar stapte ze in bij het “klasje” voor de diplomatieke dienst. Tijdens haar studie had ze stage gelopen op de ambassade in Benin. ‘Een mooie combinatie van beide studies, daar is mijn interesse voor het diplomatenvak gewekt.’ Toch was de keuze om voor de opleiding te solliciteren ook praktisch bepaald. ‘Op het moment dat mijn contract afliep, was ik nog niet klaar met BZ. Door voor de diplomatenopleiding te gaan, kon ik bij het ministerie blijven werken en meer van het BZ-werk zien.’ De opleiding beviel goed. ‘Superinteressant, een stoomcursus in alles wat met buitenlandse betrekkingen te maken heeft, overigens grotendeels verzorgd door de Universiteit Leiden.’ En er was die achterliggende wens: ‘Werken in een compleet ander land dan Nederland.’ Zover is het nog niet, Van der Woude werkt nu op het ministerie in Den Haag, bij de Eenheid Fragiliteit & Vredesopbouw. ‘Het doel van die afdeling is om staten als Soedan, Congo, Burundi en Afghanistan te onder-

steunen, vanuit de gedachte dat er geen ontwikkeling is zonder veiligheid en geen veiligheid zonder ontwikkeling. We voeren het 3D-beleid uit, de integratie van defense, development en diplomacy. Ik werk bijvoorbeeld aan projecten gericht op het versterken van instellingen die voor veiligheid moeten zorgen, zoals leger, politie en justitie. Hoe die projecten vorm krijgen, hangt af van de situatie. In Kosovo is dat anders dan in Burundi of Afghanistan. En wat we bereiken wordt mede bepaald door de mate waarin samenwerking met bestaande overheden of instellingen mogelijk is.’ Mooi werk, waar Van der Woude ‘vol passie’ in zit. Ook het ‘avontuurlijke karakter’ van het werk bij BZ – elke twee of drie jaar een overplaatsing – trekt haar aan. ‘Er zijn veel plekken waar ik graag heen wil. Ik ben nu veel met landen in Afrika bezig vanuit een Haags perspectief. Het lijkt me prachtig om dat ook eens van de andere kant te bekijken.’ Werken in de context van internationaal recht, vrede en veiligheid. Roeping, missie? Pieter de Baan: ‘Ik wil bijdragen aan het creëren van rechtvaardigheid in de wereld. De gesprekken die ik in mijn eerste baan >>

40 leidraad


30-08-11 09:44


‘In deze baan komen mijn interesse en ervaring samen, het voelt als thuiskomen’

Pieter de Baan (1961) 1980-1988: Geschiedenis. 1991-1993: Internationaal Recht. 1982-1986: (hoofd-)redacteur Jason Magazine. 1991-1992: onderzoeker bij Nederlandse Rode Kruis. 1993-1998: business development bij Koninklijk Instituut voor de Tropen. 1998-2003: Euroconsult / BMB Management Consultants (Indonesië en Egypte). 2003-2010: managementposities bij SNV, onder andere in Centraal-Afrika, Vietnam en de Balkan. 2010-heden: directeur ICC Trust Fund for Victims.

leidraad 41


30-08-11 09:44


‘Wij helpen om de wereld te laten zien wat er nu echt is gebeurd’ Roeland Bos

voerde met oorlogsslachtoffers hebben een enorme indruk op me gemaakt; het besef dat zoiets iedereen kan overkomen. Als je de kans krijgt om iets te doen aan geweld of armoede, daar oplossingen voor te bedenken, dat is heel inspirerend.’ Ook Berber van der Woude voelt dat zo, ze doet haar werk met overtuiging en passie. ‘Er zijn niet zo veel plekken waar je als starter op de arbeidsmarkt met dit soort onderwerpen te maken krijgt.’

‘Het mooie van Geschiedenis is dat je een scherpe bullshitradar ontwikkelt’ Pieter de Baan

Koen Sizoo kon in China dingen bereiken. ‘Het is een geleide economie waarin de overheid stuurt. Een overheidsvertegenwoordiger in handelsbevordering krijgt veel

ingangen. In Cuba hoopte ik eenzelfde rol te kunnen spelen, maar de geslotenheid van het land maakte dat moeilijk. Ik was uiteindelijk vooral politiek bezig, met het EU-standpunt over de Cubaanse dissidenten. Fidel Castro is een man met grote betekenis voor het land, maar met zijn denkbeelden ben ik het absoluut niet eens.’ Roeland Bos gelooft heilig in internationaal recht. Bij het Joegoslavië-tribunaal voelt hij zich als een vis in het water. ‘Ik kom uit een gezin waar iedereen jurist is en waar de idealen van rechtvaardigheid met de paplepel zijn ingegoten. Vanaf het begin stond voor mij vast dat ik iets wilde doen waar ik echt achter sta. Wat het Joegoslaviëtribunaal heeft bereikt op het gebied van internationaal volkenrecht, daar ben ik heel trots op.’ Overtuiging, idealisme, passie. De een ontwikkelde die drive verder in Leiden, de ander zette ‘m daar juist even op een zijspoor. Van der Woude kwam uit Zeeland en had geen zin om naar een hele grote stad te gaan. Dus werd het Leiden, waar ze met Frans begon. ‘Maar ik miste een raakvlak met de maatschappij en besloot er Politicologie bij te gaan doen, omdat ik altijd al belangstelling had voor internationale betrekkingen.’ Dat vuurtje ging overigens pas echt branden na haar studie. De studietijd was vooral een kwestie van ‘leuke dingen’ doen, zoals wedstrijdroeien bij Asopos en een jaar het voorzitterschap van die vereniging bekleden. ‘Wat ik daar heb geleerd, is voor mijn ontwikkeling misschien wel belangrijker geweest dan het lezen van Machiavelli of Proust.’ De sport heeft ook een grote rol voor Sizoo gespeeld. Hij zegt meer geleerd te hebben

van de schermsport dan van de studie. ‘Ik heb veel uit de sport gehaald. Discipline, beheersing. Schermen is inhouden, inhouden, inhouden en dan toeslaan. Maar het heeft me ook op een andere manier veel gebracht. Op het WK van 1997 in Zuid-Afrika heb ik Cubaanse schermers leren kennen. Eenmaal in Cuba mocht ik met de nationale ploeg meetrainen. Dan leer je een land van binnenuit kennen. Bijkomend voordeel was dat ik technisch grote vorderingen maakte. Terug in Nederland, inmiddels veertig jaar, beleefde ik mijn beste jaar als schermer en haalde ik een finaleplaats bij het NK.’ De Baan – opgegroeid in Leiden – heeft tijdens zijn studietijd vooral ‘het andere Leiden’ leren kennen. Hij meldde zich na lange aarzeling bij Minerva. ‘Geen spijt van gehad. Nieuwsgierigheid naar het niet voor de hand liggende is voor mij altijd een belangrijke drijfveer.’ Bos ging aardig op in de wereld van feesten en partijen (Quintus) en genoot van zijn vrijheid. ‘Ik woonde met vier vrienden op de Botermarkt. Er was altijd wel iemand brak, maar ook altijd wel iemand niet. We stimuleerden elkaar om toch naar de UB te gaan om te studeren. Het was de mooiste tijd van mijn leven: die enorme vrijheid, en daarbinnen bezig zijn met je toekomst.’ <

42 leidraad


30-08-11 09:44

verenigingsnieuws links: Gedichten werden voorgedragen tijdens het diner. van de reünistendag van Catena rechts: Reünistenblokborrel 1979-1986

Update Catena/Stichting Reünistenfonds Horus Zaterdag 21 mei 2011 was de reünistendag met een interactief programma. Sommige reünisten liepen mee met de stadswandeling, anderen namen deel aan de Belgische bierproeverij of keken naar de speciaal ingerichte fotogalerij. Aansluitend werd er een luxe diner geserveerd op Catena en bracht een tweetal dichters gedichten ten gehore aan het luisterend publiek (zie foto). De dag werd afgesloten met het Catena-top100-dansfeest. In 2012 wordt het lustrumjaar van VSL Catena gevierd. Dit speciale jaar zal feestelijk worden geopend op 1 januari 2012 om 00.00 uur tijdens het Oud&Nieuw-feest op Catena. Reünisten zijn hierbij van harte uitgenodigd. De echte lustrumweek start op maandag 7 mei 2012, de dag dat Catena zestig jaar geleden werd opgericht. Voor de reünisten wordt een speciaal programma georganiseerd op de, inmiddels traditionele, derde zaterdag van mei, zaterdag 19 mei. In samenwerking met de lustrumcommissie wordt er op dit moment al gewerkt aan een leuk, interactief en interessant programma. Goede ideeën zijn uiteraard altijd welkom. Op vrijdagavond 24 februari 2012 vindt de eerste reünistenactiviteit van het nieuwe jaar plaats, namelijk de barcodag. Op deze avond zijn alle reünisten en leden welkom die ooit verantwoordelijk zijn geweest voor het reilen en zeilen van de bar op Catena.

Quintus Agenda Zaterdag 25 november 2011 Hoera-borrel voor nieuwe Quintus-reünisten, aankomstjaren 1995-2005.

Zaterdag 11 februari 2012 Overdag Diësviering van de universiteit voor alumni, georganiseerd door het Leids Universiteits Fonds (LUF). Aansluitend reünistenblokborrel met eten voor de aankomstjaren 1979 tot en met 1986.

Oproep Stichting Reünistenfonds Horus Sinds enige tijd zijn wij bezig de nieuwsbrief anders vorm te geven, onder andere door digitale verzending. Ontvangt u de nieuwsbrief nog per post maar wilt u hem digitaal ontvangen? Stuur dan uw e-mailadres naar onze secretaris Louise Hoppel via [email protected], onder vermelding van “nieuwsbrief”. Verder willen wij onze nieuwsbrief verrijken met columns van reünisten die een interessante kijk op het heden hebben maar ook af en toe willen terugblikken op hun tijd op Catena. Tevens zijn wij op zoek naar nieuwe redactieleden voor de nieuwsbrief. Enige ervaring met lay-outprogramma’s is gewenst, maar niet verplicht. Geïnteresseerden kunnen zich aanmelden bij Sandra Fekkes via [email protected]

Quintus online Quintus-reünisten opgelet! Op de website www.reunistenquintus.nl kunt u naast actueel nieuws ook informatie vinden over andere reünisten. Quintus nieuws is ook via social media te volgen: op LinkedIn, bij de Quintus Groep en op Twitter, @SRQQuintus.

SSR-LEIDEN: reünie SSR-Leiden bestaat 29 oktober 2011 precies 110 jaar. Dit heuglijke feit wordt uiteraard groots gevierd door de vereniging. Een festiviteit met reünisten kan hierbij natuurlijk niet ontbreken. Vandaar dat er voorafgaand aan de lustrumfeestweken een grootse reünie zal plaatsvinden voor iedereen die ooit lid is geweest van SSR-Leiden. Deze bijzondere reünie vindt plaats op zaterdag 22 oktober 2011. Ga voor meer informatie naar www.ssr-leiden.nl en geef u op!

Minerva: laatste oproep “Spiegeljaar” Op zaterdag 22 oktober viert het jaar dat in 1961 in Leiden en bij het LSC aankwam, zijn gouden, tiende lustrum. ’s Middags in het Academiegebouw is het thema “een lente in de herfst”, met een lezing van jaargenoot Kees Schuyt en een paneldebat. Bij de aansluitende high tea neemt de rector magnificus ons jaargeschenk in ontvangst. ’s Avonds is er een borrel en diner op de Sociëteit Minerva, die dan exclusief voor ons jaar is gereserveerd. U kunt zich nog inschrijven voor dit festijn. Het volledige programma vindt u op www.leiden1961.nl. Wij roepen u ook op ontbrekende adressen van jaargenoten door te geven. Die lijst is te vinden op de website. Wij hopen u allen op 22 oktober te zien!

leidraad 43


30-08-11 09:44

cleveringa

Cleveringalezingen 2011 Het Leids Universiteits Fonds (LUF) organiseert in samenwerking met de regionale comités de jaarlijkse Cleveringabijeenkomsten. In de pagina’s hierna vindt u een overzicht van alle lezingen. De aanmeldingsprocedure is dit jaar gewijzigd. U kunt zich aanmelden via de website van het LUF voor de Cleveringabijeenkomst van uw keuze (www.LUF.nl/Cleveringa). Mocht u niet de beschikking hebben over internet of heeft u vragen, belt u dan gerust (071) 513 05 03.

44 leidraad


30-08-11 09:44

cleveringa

Binnenland Amersfoort/Utrecht 25 november Spreker: mw. prof.dr. M.J. Bakermans-Kranenburg, “Genetica en trauma; kwetsbaarheid en ontvankelijkheid” Studentspreker: nader bekend te maken Locatie: Hofje “Armen de Poth”, Amersfoort (nabij De Flint) Aanvang: 18.15 uur Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

Amsterdam 23 november Spreker: prof.dr. V. Icke, “Astronomische apocalyps” Studentspreker: nader bekend te maken Locatie: kantoor van NautaDutilh N.V. Aanvang: 19.30 uur Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

Arnhem/Nijmegen 25 november Spreker: mw. prof.dr. M.J. van der Wal Studentspreker: nader bekend te maken Locatie: Hotel Haarhuis, Arnhem Aanvang: 18.00 uur Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

Breda 25 november Spreker: mw. dr.ir. I. Smeets, “Vallende kwartjes” Locatie: Restaurant Boswachter Liesbosch Aanvang: 18.00 uur Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

Eindhoven 25 november Spreker: prof.dr. P.H. Kes, “De ontdekking van supergeleiding, plan of toeval?”

Studentspreker: nader bekend te maken Locatie: Academisch Genootschap Aanvang: 17.30 uur Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

Friesland 26 november Spreker: prof.dr. H.J. den Heijer, “Zeeuwen in slaven” Studentspreker: nader bekend te maken Locatie: nader bekend te maken Aanvang: nader bekend te maken Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

’t Gooi 26 november Spreker: prof.dr.mr. C.J.M. Schuyt, “Recht en conflict in een multiculturele samenleving, een sociologische en juridische analyse” Studentspreker: nader bekend te maken Locatie: Hilversumsche Golfclub Aanvang: 18.30 uur Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

’s-Gravenhage 24 november Spreker: dr. A.H.G. Rinnooy Kan, “Het erfgoed van Cleveringa” Studentspreker: nader bekend te maken Locatie: gebouw van de Eerste Kamer der Staten-Generaal Aanvang: 19.30 uur Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

Haarlem 23 november Spreker: prof.dr. A.J.W. van der Does, “Waarom Wilders Won. Psychologische oorlogsvoering in verkiezingen” Studentspreker: nader bekend te maken Locatie: Kennemer Golf & Country Club, Zandvoort

Aanvang: 18.00 uur Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

Harderwijk 27 november Spreker: prof.dr. D.D. Breimer, “De Universiteit Leiden Anno 2011” Overige sprekers: drs. A.J. Froeling (“student in oorlogstijd”) en een studentspreker Locatie: Catharinakapel (Universiteitskapel Harderwijk) Aanvang: 16.00 uur Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

Leiden 28 november Spreker: prof.dr. R.A. Lawson Locatie: De Grote Beer Aanvang: 17.30 uur Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

Limburg 25 november Spreker: prof.dr. W. van Gulik, “‘De Nederlandse Mandarijn’ - Robert van Gulik: diplomaat, sinoloog en schrijver” Studentspreker: Casper Bonnemaijer Locatie: Amrâth Grand Hotel, Heerlen Aanvang: 18.00 uur Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

Rotterdam 28 november Spreker: prof.mr. J.G. de Hoop Scheffer, “Schuivende panelen: quo vadis Europa?” Studentspreker: nader bekend te maken Locatie: ABN AMRO Bank Aanvang: 18.00 uur Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

Studentspreker: nader bekend te maken Locatie: Hotel Carelshaven, Delden Aanvang: 17.30 uur Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

Zeeland 24 november Spreker: prof.dr. P.G.J. van Sterkenburg, “‘Hij is seer bedroefdelijck uijt deze werelt verhuijst: heeft hem op sijn aeigen solder verhangen’. Over taal en emoties in de zeventiende eeuw” Locatie: Roosevelt Academy, Middelburg Aanvang: 19.30 uur Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

Zutphen 24 november Spreker: prof.dr. K.P. Goudswaard, “Gevolgen van de vergrijzing voor de economie en de pensioenen” Locatie: Restaurant ‘De Roskam’, Gorssel Aanvang: 18.00 uur Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa De aanmeldingsprocedure is dit jaar gewijzigd. U kunt zich aanmelden via de website van het LUF voor de Cleveringabijeenkomst van uw keuze (www.LUF.nl/Cleveringa). Mocht u niet de beschikking hebben over internet of heeft u vragen, belt u dan gerust (071) 513 05 03.

Twente 28 november Spreker: prof.dr. R.B. ter Haar Romeny

leidraad 45


30-08-11 09:44

cleveringa

Cleveringalezingen in het buitenland

Athene 22 november

Calgary 26 november

Spreker: prof.dr. J.C.H. Blom, Cleveringahoogleraar academisch jaar 2010/2011 Locatie: Nederlands Instituut Athene Aanvang: 19.00 uur Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

Spreker: prof.dr. C.L. Heesakkers, “Wie was Hadrianus Junius die, als een feniks, na vijfhonderd jaar te Hoorn uit zijn as verrees?” Locatie: University of Calgary Aanvang: 18.00 uur Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

Bratislava 9 november Spreker: dr. H.J.R. Kaptein, “Legal Ethics” Locatie: Paneuropean University Aanvang: midmorning Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

Brussel 24 november Spreker: prof. F.C. de Ruiter, “Artistiek onderzoek in Academia” Locatie: Royal Golf Club de Belgique, Tervuren Aanvang: 19.00 uur Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

Caïro 22 november Spreker: prof.dr. W.J.H. Willems, “Global Challenges for Archaeological Resource Management and the Crisis in World Heritage” Locatie: Nederlands-Vlaams Instituut Caïro Aanvang: 19.00 uur Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

Curaçao 25 november Spreker: prof.dr. A.W. Kleijn, “In de ban van de ring” Locatie: ten huize van dhr. A.C. Roose, arts Aanvang: 18.00 uur Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

Genève 24 november Spreker: prof.mr. J.H. Nieuwenhuis, “Een verhaal van drie steden: Carthago, Venetië, Batavia” Locatie: nader bekend te maken Aanvang: 19.00 uur Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

Jakarta 30 november Spreker: prof.dr. J.W.M. Hilgenkamp, “Supergeleiding; van een verrassende ontdekking uit Leids fundamenteel onderzoek naar wereldwijde toepassingen van groot maatschappelijk belang” Locatie: Erasmushuis Aanvang: 16.00 uur Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

Lissabon op of rond 26 november Spreker: nader bekend te maken Locatie: residentie ambassadeur Henk J.W. Soeters Aanvang: 19.00 uur Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

Londen 24 november Spreker: prof.dr. A.F. Cohen, “Ondernemen met geneesmiddelonderzoek in CHDR Leiden. Het ‘shared value model’ als alternatief” Locatie: residentie Nederlandse ambassadeur Aanvang: 18.30 uur Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

Luxemburg 27 november Spreker: mw. prof.dr. I. Sluiter, “Over geruchten en vrije meningsuiting” Locatie: Abbaye de Neumünster, Luxembourg Aanvang: 15.00 uur Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

Montréal 18 november Spreker: prof.dr. E.R. de Kloet, “Stress in the brain” Locatie: Faculté de Droit, Salon des professeurs, Pavillon Maximilien Caron, Université de Montréal Aanvang: 12.00 uur Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

New York 29 november Spreker: prof.dr. C.S. Goto-Jones Locatie: Netherland Club of New York Aanvang: 18.00 uur Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

Nice 25 november Spreker: prof.dr. H.W. van den Doel, “Tweehonderd jaar weldoen: Nederland in de wereld” Locatie: Château de Crémat Aanvang: 11.30 uur Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

Osaka op of rond 26 november Spreker: prof.dr. H. Beukers Locatie: nader bekend te maken Aanvang: nader bekend te maken Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

Paramaribo 3 oktober Spreker: prof.dr. M. Daha, “Het immuunsysteem: hoe herken ik mijzelf?” Locatie: Gebouw Vereniging Medici in Suriname Aanvang: 19.30 uur Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

Parijs 24 november Spreker: prof.dr. P.B. Cliteur, “De vrijheid van de filosoof” Studentspreker: winnaar LISF prijs 2011 Locatie: Brasserie Mollard (aparte zaal) Aanvang: 19.30 uur Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

46 leidraad


30-08-11 09:44

cleveringa

Pretoria op of rond 26 november

Singapore op of rond 26 november

Straatsburg 22 november

Spreker: nader bekend te maken Locatie: nader bekend te maken Aanvang: nader bekend te maken Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

Spreker: prof.dr. J.W.M. Hilgenkamp, “Supergeleiding; van een verrassende ontdekking uit Leids fundamenteel onderzoek naar wereldwijde toepassingen van groot maatschappelijk belang” Locatie: nader bekend te maken Aanvang: 19.00 uur Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

Spreker: prof.dr. Bas Haring, “Plastic panda’s. Een zoektocht naar de waarde van de natuur en haar verscheidenheid. Er verdwijnt van alles, er komt ook wat voor terug” Locatie: Residentie Ambassadeur E. Berends Aanvang: 18.30 uur Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

Rome 25 november Spreker: prof.dr. P.G.J. van Sterkenburg, “‘Hij is seer bedroefdelijck uijt deze werelt verhuijst: heeft hem op sijn aeigen solder verhangen’. Over taal en emoties in de zeventiende eeuw” Locatie: Koninklijk Nederlands Instituut Rome Aanvang: 20.00 uur Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

Shanghai op of rond 26 november Spreker: prof.dr. H. Beukers Locatie: nader bekend te maken Aanvang: nader bekend te maken Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

Sint Petersburg 9 november Spreker: prof.dr. J.W.M. Roebroeks, “Quest for fire – news from our deep past” Locatie: Nederlands Instituut Sint Petersburg Aanvang: 18.30 uur Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

Sydney 24 november Spreker: prof.mr. L.M. Moerings Locatie: consulaat-generaal Aanvang: 18.00 uur Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

Tokyo 26 november Sprekers: Jurgis Elisonas en Jeroen Lamers, “Nobunaga and the wrath of God (gebaseerd op de vertaling van de Shincho Koki, The Chronicle of Lord Nobunaga)” Locatie: residentie van ambassadeur Philip de Heer Aanvang: 18.00 uur Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa

Washington op of rond 26 november Spreker: prof.dr. T. Atabaki Locatie: nader bekend te maken Aanvang: nader bekend te maken Aanmelden en informatie: www.LUF.nl/Cleveringa De aanmeldingsprocedure is dit jaar gewijzigd. U kunt zich aanmelden via de website van het LUF voor de Cleveringabijeenkomst van uw keuze (www.LUF.nl/Cleveringa). Mocht u niet de beschikking hebben over internet of heeft u vragen, belt u dan gerust (071) 513 05 03.

leidraad 47


30-08-11 09:44

cleveringa Links: Stefan Pack, Engelse taal & Cultuur, 2004-2007, EU-studies, 2005-2011, Rechten, 2007-heden. Rechts: Martijn Maathuis, Rechten, 1989

Cleveringalezingen voor oud én jong Ze hebben ieder zo hun eigen beweegredenen. Maar belangrijk vinden ze het beiden. Een alumnus en een student over de organisatie van de plaatselijke Cleveringabijeenkomst. Tekst: Beatrijs Bonarius

Stefan Pack kende de Cleveringarede uiteraard als historisch voorval. De lezingen leerde hij echter pas in 2010 kennen. Hij werd toen door het Leids Universiteits Fonds (LUF) gevraagd op te treden als studentspreker op een Cleveringa-bijeenkomst in Amersfoort. ‘Ik sprak over ontwikkelingen binnen de universiteit en mijn eigen studentenleven.’ Pack werd hierna gevraagd te helpen met de oprichting van een Gelders/Flevolands comité. Vanuit Leiden werkt hij hier nu aan mee. Studentspreker was Martijn Maathuis niet, maar het evenement is hem wel met de paplepel ingegoten. ‘Mijn moeder zat vroeger in het organiserend comité in Alkmaar/Bergen. Ik ben dus tweede generatie.’ Ook hem werd gevraagd mee te werken aan de organi-

satie van de Cleveringalezingen in zijn omgeving, het Gooi. Maathuis deed dat bewust: ‘Voor het Advocatenblad schreef ik ooit een stuk over de Cleveringarede en professor Meijers, de rechtsgeleerde die het in de Tweede Wereldoorlog verboden werd te werken voor de universiteit omdat hij joods was. De Leidse universiteit nam indertijd het voortouw in het protest tegen die maatregel. Andere universiteiten traden daar veel labbekakkeriger tegen op. Het is een belangrijke gebeurtenis die we moeten blijven herdenken.’ Pack is in zijn tienkoppige comité de jongste. ‘Ik ben zelfs de enige student in alle comités. Maar ik merk weinig van het leeftijdsverschil; het zijn leuke contacten. Onze eerste alumniborrel was al een succes. En in november spreken oud-rector magnificus Douwe Breimer, een student en Fred Froeling, een alumnus uit de oorlogsjaren. Ik heb de website gemaakt en doe alles rondom de planning, de informatievoorziening en aansporing van alumni om zich in te schrijven.’ Maathuis’ hoofdtaak in zijn comité is om zijn generatiegenoten uit het Gooi naar de Cleveringalezing te krijgen. ‘Die zijn daar genoeg. Het is bijzonder om uit de alledaagse “platvloersheid” te kruipen en te luisteren naar iemand die eerst heeft nagedacht over wat hij zegt en daarover ook met autoriteit kan spreken. Ik vind het elke keer interes-

sante ontmoetingen. Zowel met de professoren als met de studentsprekers, die ook vertellen hoe het studentenleven er nu aan toe gaat.’ Op de LinkedIngroep van ‘t Gooi maakt Maathuis jaarlijks melding van de aanstaande gebeurtenis. Ook zijn vrienden horen het elke nazomer als de lezing nadert. ‘Het is wel onze generatie die dat stokje langzamerhand moet overnemen.’ Pack vindt het belangrijk om bij te dragen aan de universiteit als instituut. ‘Mede door mijn inbreng in het Cleveringacomité is me duidelijk geworden dat ik onderdeel ben van de geschiedenis van de universitaire gemeenschap. Die geschiedenis wil ik voor de toekomst levend houden. Het gaat dan niet om de gebouwen waar ik studeer, het gaat om het instituut. Daarnaast zijn de lezingen bijzonder fascinerend.’ Maathuis vult aan: ‘Tradities moet je koesteren, niet te gemakkelijk laten versloffen. Zeker niet als het om zoiets belangrijks gaat.’ Cleveringarede ’t Gooi: 26 november, Hilversumse Golfclub, sprekers: prof.dr.mr. C.J.M. Schuyt en een studentspreker. Cleveringarede Harderwijk: 27 november, Catharinakapel, spekers: oud-rector magnificus Douwe Breimer, alumnus Fred Froeling (“Student in oorlogstijd”) en een student. http://lufharderwijk.weebly.com

48 leidraad


30-08-11 09:44

inspiratie

een selectie uit publicaties van de universiteit leiden, haar medewerkers en haar alumni.

Geschiedenis van de Pieterskerk

Het Binnenhof uitgelicht

Nederland in de wereld

Sinds de plechtige inwijding op 8 februari 1575 is de Pieterskerk de kerk van de Universiteit Leiden. Ook nu nog fungeert de Pieterskerk als Auditorium Maximum voor officiële bijeenkomsten, zoals de Dies Natalis en de uitreiking van eredoctoraten. Naar aanleiding van de laatste restauratie van het gebouw is een nieuwe monografie over de Pieterskerk geschreven, op initiatief van de Afdeling Kunstgeschiedenis van de universiteit en de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed. In de ruim vijfhonderd pagina’s worden voor het eerst de bouw-, en restauratiegeschiedenis en gebruik en interieur in samenhang besproken. De Pieterskerk. Bouwgeschiedenis, interieur en gedenktekens – prof.dr. D.J. de Vries, mw dr. E. den Hartog, dr. E. Grasman en drs J. Veerman (eindredactie). Uitgeverij WBOOKS. ISBN: 978 90 400 7818 7

Van Torentje tot Trêveszaal is een boek voor wie alles wil weten over het reilen en zeilen van het Binnenhof. Het belicht niet alleen politieke en bestuurlijke aspecten, maar ook de bouwen verbouwingsgeschiedenis, interieurdecoraties en zelfs verschuivingen in de publieke perceptie. Uniek zijn ook de interviews met alle nog levende oud-minister-presidenten. Van Torentje tot Trêveszaal. De geschiedenis van de noordzijde van het Binnenhof – Henk te Velde, Diederik Smit (redactie). Uitgeverij De Nieuwe Haagsche. ISBN: 9789491168109.

De veranderingen die onze samenleving de afgelopen tweehonderd jaar heeft ondergaan – van agrarische samenleving tot stedelijke maatschappij – hebben een enorme impact gehad op het verloop van de wereldgeschiedenis. Nederland en Nederlanders overzee speelden in de resulterende Europese expansie, modernisering van de maatschappij en hedendaagse globalisering een belangrijke rol – groter vaak dan wij ons realiseren. Hoogleraar Algemene geschiedenis en decaan van de Faculteit Geesteswetenschappen Wim van den Doel duidt in dit boek het belangrijke hoofdstuk dat Nederland schreef in de wereldgeschiedenis. Zover de wereld strekt – Wim van den Doel. Uitgeverij Bert Bakker. ISBN: 9789035127791  

Spierpijn Hoe is het om als huisarts machteloos toe te zien hoe je collega en beste vriend gesloopt wordt door de spierziekte ALS? Auteur Har Meijer – zelf oud-huisarts, ereburger van de stad Leiden en columnist van het Leidsch Dagblad – laat met Spierpijn zien dat de ratio plaatsmaakt voor emotie als een gevreesde ziekte heel dichtbij komt. Dan is ook een arts in de eerste plaats een mens. Spierpijn – Har Meijer. Uitgeverij Karakter. ISBN: 9789061126065

Lezersaanbieding De Pieterskerk in Leiden Wie zeker wil zijn van een exemplaar van de nieuwe monografie kan nu intekenen. U profiteert dan meteen van de kortingsprijs die tot 31 december 2011 geldt (€ 49,50 i.p.v. € 59,50). Maak hiervoor € 49,50 per exemplaar over op rekening 691813574 ten name van WBOOKS Zwolle, onder vermelding van “Boek Pieterskerk Leiden”. Vergeet niet uw naam en adres te vermelden. Het boek verschijnt medio november. Als u het vóór 15 oktober bestelt, heeft u het gegarandeerd vóór Sinterklaas in huis. Er worden geen bezorgkosten berekend. leidraad 49


30-08-11 09:44

luf in beeld

Learn, earn and return

Het Leids Universiteit Fonds (LUF) brengt drie projecten onder de aandacht waaraan alumni een belangrijke bijdrage kunnen leveren. Sylvia den Engelsen en Wiet Pot aan het woord. Tekst: Karina Meerman, Mirjam Jochemsen Beeld: Frank Ruiter

‘Veel mensen willen graag iets terugdoen voor hun alma mater’, zegt Sylvia den Engelsen, lid van het Dagelijks Bestuur van het LUF. ‘In deze tijd van overheidsbezuinigingen en verlaagd rendement op beleggingen heeft onze universiteit dat ook zeker nodig. Met dit nieuwe initiatief laten we concreet zien hoe en waar de oud-studenten kunnen helpen.’ De projecten zijn voorgedragen door de Commissie Wetenschappelijke Bestedingen (CWB) van het LUF. Het betreft onderzoek en onderwijs die niet direct in aanmerking komen voor subsidie van de overheid of sponsoring door de industrie, maar wel van groot belang zijn. Den Engelsen: ‘In feite zoeken we seed money; met een substantieel, maar overzichtelijk bedrag kan een project een belangrijke slag maken. En met de aldus vergaarde data kan additionele funding vanuit bijvoorbeeld de industrie worden aangetrokken.’

‘De presentaties van deze onderzoeken maakten indruk op mij’, zegt Wiet Pot. Hij is behalve directeur van effectenhuis IMC ook voorzitter van de Financiële Commissie van het LUF en lid van het Algemeen Bestuur. ‘We hebben de mond vol van de Nederlandse kenniseconomie, maar er is goed onderwijs en goed onderzoek voor nodig om die schaalbaar te maken en te realiseren.’ De Leidse alumnus kijkt op zijn studietijd terug met veel plezier en grote dankbaarheid. ‘Veel van wat ik in Leiden leerde, heeft mij gemaakt tot wie ik nu ben.’ Dat is mede de reden dat hij tijd en geld investeert in zijn alma mater. ‘Ik hoop een bijdrage te leveren aan het bestendigen en vergroten van het succes van de universiteit. Ik vind het belangrijk dat mensen na mij dezelfde kansen krijgen die ik heb gehad. Het leven is voor een deel ook doorgeven.’ De universiteit is een instituut met meer dan vierhonderd jaar historie en traditie en een rijke staat van dienst op het gebied van onderwijs en onderzoek. Wereldwijd heeft Leiden zo’n 87.000 alumni. Ruim 12.000 daarvan dragen jaarlijks bij als donateur, Sleuteldrager of met een schenking. Pot: ‘De vraag is wat we als individu doen om het potentieel uit de universiteit te halen. Learn, earn and return: ik denk dat eenieder van ons het nodige heeft geleerd in Leiden. De genoemde projecten zijn een uitnodiging aan alumni om een bijdrage te leveren aan de positie van de universiteit als centrum van creativiteit, kennis en kunde.’

Wilt u meer weten of heeft u interesse om ook bij te dragen? Neem dan contact op met Annah R. Neve, directeur van het LUF, e-mail [email protected] of kijk op www.LUF.nl.

50 leidraad


30-08-11 09:44

luf in beeld

De projecten Minor over het thema Kindermishandeling: ‘Het

Sylvia den Engelsen

Leidse onderzoek en onderwijs op het gebied van kindermishandeling wordt, mede door de unieke interdisciplinaire aanpak, in Nederland en daarbuiten zeer gewaardeerd’, vertelt prof.dr. Bernet Elzinga (stressgerelateerde Psychopathologie). ‘Wij willen nu de bestaande cursussen uitbreiden tot een minor over Kindermishandeling: een integraal programma gevoed vanuit de pedagogiek, psychologie, psychiatrie, rechten, geneeskunde en medische farmacologie. Dit initiatief is ingebed in het Leiden Interdisciplinary Network Child Abuse and Neglect (LINC, red.) en het Leidse profileringsgebied Health, prevention, and the human life cycle.’ ‘We werken intensief samen met mensen uit de praktijk’, voegt Dr. Lenneke Alink, universitair docent Algemene en Gezinspedagogiek, daaraan toe. ‘Daar is grote behoefte aan goede scholing rond kindermishandeling. We verwachten dat de studenten die de minor hebben gevolgd op goede, relevante wetenschappelijke of maatschappelijke posities terechtkomen, waar zij invloed hebben op het verminderen of voorkomen van kindermishandeling of de gevolgen hiervan. Het zou mooi zijn daar een bijdrage aan te leveren.’

Religieuze en culturele tradities in Indonesië: Vijf

Wiet Pot

jonge Aziatische promovendi gaan onderzoek doen naar de ontwikkeling van religieuze en culturele tradities in Indonesië vanaf de zeventiende eeuw. Prof.dr. Jos Gommans (Koloniale en Wereldgeschiedenis): ‘Ze gaan werken vanuit een nieuw VOC-kenniscentrum in Jakarta, het Centre of Excellence, onder begeleiding van Leidse en Indonesische specialisten. Samen met Leonard Blussé, Charles Jeurgens en Alicia Schrikker heb ik de afgelopen jaren een uitgebreid Aziatisch netwerk opgebouwd in het TANAP-en

ENCOMPASS-programma. Het nieuwe onderzoek bouwt hierop voort, maar is meer wederkerig van opzet. Er wordt niet alleen over de grenzen tussen disciplines – geschiedenis, godsdienstwetenschappen, archeologie, bestuurskunde, kunstgeschiedenis – heengekeken, maar ook over die tussen nationale benaderingen zoals in de Area Studies. Dat geeft een nieuwe kijk met speciale aandacht voor de koloniale constructie van religieuze identiteiten, zowel in de Aziatische gebiedsdelen als in Nederland zelf. Hiermee wordt het actuele debat over botsende beschavingen genuanceerd en krijgen die beschavingen zelf een grotere historische dynamiek.’

Tuberculosebestrijding: Wereldwijd sterven er jaarlijks twee miljoen mensen aan tuberculose. Dat aantal neemt toe, zeker nu langzaam steeds meer antibioticaresistente bacteriestammen opduiken. Wie hiervan ziek wordt, is ongeneesbaar. Voor onderzoek naar nieuwe tuberculosemedicijnen is echter moeilijk geld te vinden. ‘In ons diermodel lijken enkele stoffen die ook gebruikt worden in de kankerbestrijding wel te werken’, zegt prof.dr. Herman P. Spaink (Moleculaire Celbiologie). ‘Ze doen dat fundamenteel anders dan antibiotica, namelijk door het lichaam aan te zetten tot aanpassing van het eigen immuunsysteem. Daarmee omzeil je het ontstaan van resistentie. In zebravisjes gaan we dit verder onderzoeken. Een nieuw aan te schaffen robotsysteem gaat ons helpen bij de screening. We werken intensief samen met verschillende onderzoeksgroepen binnen de Universiteit Leiden en het LUMC en met het splinternieuwe microscopisch expertisecentrum (Necen en het Cell Observatory, red.) in het Gorlaeuslab. We hopen snel het punt te bereiken waarop het voor farmaceutische bedrijven interessant wordt onze nieuwe medicijnen verder te ontwikkelen.’

leidraad 51


30-08-11 09:44

liefst naar Leiden

Kom in actie!

Het Glazen Huis komt naar Leiden!

3FM Serious RequesT Met 3FM Serious Request zet radiozender 3FM zich in samenwerking met het Rode Kruis ieder jaar in voor hulp bij een stille ramp. Drie dj’s van 3FM sluiten zich zes dagen lang op in een glazen studio. Zij eten die dagen niets en maken 24 uur per dag live radio en televisie. De dj’s zijn ook online te volgen. Het publiek kan tegen betaling verzoeknummers aanvragen. Ook worden bekende Nederlanders ingezet en zijn er veilingen. Het Glazen Huis Het Glazen Huis is de ruimte waarin de dj’s verblijven. Leiden heeft een primeur: het Glazen Huis zal dit jaar voor het eerst drijven, op een ponton tussen de Beestenmarkt en Turfmarkt. Het goede doel: moeders in oorlogs- en conflictgebieden In tenminste dertig landen ter wereld lopen moeders veel risico door oorlogsgeweld. Het Rode Kruis kan deze vrouwen op de


Van 18 tot en met 24 december staat Leiden in het teken van 3FM Serious Request en het bijbehorende Glazen Huis op de Beestenmarkt. Doel is zoveel mogelijk geld in te zamelen voor moeders die beschadigd zijn door oorlog en conflicten. Helpt u mee?

korte termijn noodhulp bieden en op de langere termijn praktische en psychische hulp. Zo krijgen de vrouwen weer een basis van waaruit ze voor hun kinderen kunnen zorgen en inkomen kunnen verwerven. Helpt u mee? Studenten en universitaire medewerkers van de Universiteit Leiden hebben zich sterk ingezet om het Glazen Huis naar Leiden te halen. Gedurende de zes dagen zijn ze ook betrokken bij acties om zoveel mogelijk geld in te zamelen. Alumni zijn uiteraard ook van harte welkom om mee te doen! Heeft u een goed idee voor een inzamelingsactie of wilt u een bedrag doneren? Neem dan contact op met drs. Hanneke Wiessing, Alumni coördinator van de Universiteit Leiden (hj. [email protected], tel. 071 527 32 37) of Ivo Klap, voorzitter studentencommissie Leiden, 3FM Serious Request ([email protected], tel. 06 49 98 95 51). www.leiden.nl/sr

30-08-11 09:44

Ik betrek mijn netwerk bij de colleges Jaap de Hoop Scheffer. Carrières in vrede en veiligheid. Academisch onderwijs in de hofstad

Recommend Documents