Wat is een dienstencheque? Een dienstencheque is een betaalmiddel dat een financiële tegemoetkoming van de overheid omvat en dat particulieren (gebruikers genoemd) de kans biedt aan een erkende onderneming buurtwerken of -diensten te betalen, die worden verricht door een werknemer die door deze erkende onderneming in dienst is genomen met een arbeidsovereenkomst. De dienstencheques bestaan in twee vormen: papieren dienstencheques en elektronische dienstencheques. Kan ik werken in het kader van de dienstencheques? Principe Iedereen komt in aanmerking voor een betrekking in het dienstenchequesysteem. Wat u vroeger deed, speelt geen enkele rol. U kunt bijvoorbeeld werken in het dienstencheque-systeem indien:
(voorkeur) u werkloosheidsuitkeringen ontvangt of een leefloon van het OCMW; u thuis bent, niet buitenshuis werkt en geen uitkeringen ontvangt; u deeltijds werkt en meer uren wil presteren of gewoon iets anders wil doen; u reeds gelijkaardige activiteiten verricht in het PWA-systeem; u in het zwart werkt: via de dienstencheques kunt u uw zwartwerk regulariseren (zie verder in dit infoblad).
Buitenlandse werknemers die in het dienstencheque-systeem willen werken, moeten echter voldoen aan de wetgeving inzake de vreemdelingen en de tewerkstelling van buitenlandse arbeidskrachten. Beperkingen
IBO: u mag geen dienstencheque-activiteit uitoefenen in het kader van een individuele beroepsopleiding in een onderneming. U moet immers een arbeidsovereenkomst hebben om in het dienstencheque-systeem te werken. U mag de twee systemen (IBO en dienstencheques) niet cumuleren voor dezelfde uren. U mag wel deeltijds werken in het dienstencheque-systeem en daarnaast een individuele beroepsopleiding volgen in een onderneming. U mag stagiair zijn in een dienstenchequebedrijf. Het bedrijf kan echter geen dienstencheques ontvangen van de gebruikers voor wie u als stagiair hebt gewerkt. GESCO, APE en Sociale maribel: u mag dienstenchequebaan niet cumuleren met deze tewerkstellingsmaatregelen. Artikel 60, § 7 van het OCMW: een werknemer aangeworven via artikel 60, § 7 van de wet op de OCMW's, mag niet betaald worden met dienstencheques.
Welke activiteiten mag ik verrichten? Het gaat om activiteiten die inspelen op individuele, persoonlijke of familiale noden in het kader van het dagelijkse leven. Thuishulp met huishoudelijk karakter in de woning van de gebruiker Dit omvat:
schoonmaak van de woning met inbegrip van de ramen; wassen en strijken; occasionele kleine naaiwerken; bereiden van maaltijden.
Het moet steeds gaan om hulp in het huishouden. De volgende klussen mogen bijvoorbeeld niet betaald worden met dienstencheques: een WC herstellen, werken aan de elektriciteit, behangen en schilderen, werken in de tuin, kleine veranderingswerken, babysitten, opvang van bejaarden of zieken, opvang en verzorging van huisdieren tijdens de afwezigheid van de eigenaar, beheers- of administratief werk voor de onderneming.
Het poetsen van de ramen is een activiteit die behoort bij het schoonmaken van de woning en mag dus niet los van andere activiteiten verricht worden door de persoon die de erkende onderneming ter beschikking stelt. Dienstencheques mogen enkel gebruikt worden om activiteiten te betalen in het kader van de privé-behoeften van de gebruiker en niet in het kader van zijn beroepsactiviteiten. Zo zijn bijvoorbeeld niet toegelaten: het schoonmaken van een dokterskabinet, de wachtzaal, een verhuurde kamer of studio, … Een erkende onderneming mag geen thuishulp met huishoudelijk karakter aanbieden aan de gebruikers die in een rusthuis of in een andere instelling voor collectief verblijf gehuisvest zijn. Deze beperking geldt niet voor de andere dienstenchequeactiviteiten die buiten de woonplaats plaatsvinden. Onder 'instelling voor collectief verblijf' verstaat men een instelling waar diensten worden verstrekt zoals verzorging, begeleiding en de voorziening van maaltijden. Worden onder meer beschouwd als 'instelling voor collectief verblijf': de rusthuizen, de ziekenhuizen, de instellingen voor gehandicapten (met uitzondering van de instellingen voor zelfstandig wonen) en de internaten. Deze lijst is niet beperkend. Bewoners van serviceflats kunnen dienstencheques blijven gebruiken voor thuishulp van huishoudelijke aard, echter enkel in hun privé-gedeelte. Een serviceflat bestaat uit individuele woningen waar ouderen zelfstandig wonen en facultatief een beroep kunnen doen op gemeenschappelijke voorzieningen. Voor welke werkgevers? Indien u wenst te werken in het systeem van de dienstencheques, moet u aangeworven worden door een onderneming die hiervoor erkend is. Om deze erkenning te bekomen, moet de onderneming beantwoorden aan een hele reeks voorwaarden. Zij moet zich ertoe verbinden de werknemers niet te discrimineren, hen te laten werken in billijke omstandigheden (qua loon, verloven, …), zij mag geen arbeid laten verrichten in een omgeving die grote gevaren of risico’s inhoudt voor de werknemers, zij moet de dienstenchequewerknemers als dusdanig aangeven in de multifunctionele aangifte,... Indien een werkgever u in dienst wenst te nemen, kunt u bij de RVA (tel. 02/515 40 20) of op de website http://www.rva.be) of op de website van Sodexo http://www.dienstencheques-rva.be nagaan of het wel degelijk om een erkende onderneming gaat. Voor welke gebruikers? Principe De activiteiten worden enkel verricht ten behoeve van meerderjarige particuliere gebruikers die in België wonen of er hun verblijfplaats hebben, op voorwaarde dat ze er zelf wonen. Als werknemer van een erkende onderneming werkt u dus ofwel bij een privé-persoon thuis als hulp in de huishouding, ofwel buitenshuis om boodschappen te doen, om te strijken in een strijkatelier of om bejaarden of mensen met beperkte mobiliteit te helpen bij hun verplaatsingen. Beperking Als werknemer mag u geen bloed- of aanverwant zijn tot de 2de graad van een gebruiker of van een lid van zijn gezin, en mag u ook niet dezelfde woonplaats hebben als de gebruiker. U mag dus niet werken:
bij uw ouders, grootouders, schoonouders, aangetrouwde grootouders; bij uw kinderen of kleinkinderen ; bij uw broers en zussen, schoonbroers en schoonzussen; bij elke persoon, al dan niet familie, met wie u op hetzelfde adres samenwoont.
U mag ook niet uw eigen begunstigde zijn: een werknemer mag geen enkele activiteit uitoefenen waarvan hijzelf (of zijn partner, waarmee hij al dan niet gehuwd is), begunstigde is. Eigen huishoudelijk werk verrichten in het kader van het systeem van de dienstencheques kan dus in geen geval. Hoe werkt het in de praktijk? Concreet schrijven de gebruikers (de personen bij wie u gaat werken) zich vooraf in bij Sodexo en nemen vervolgens contact op met de erkende onderneming waarvoor u werkt. Deze onderneming stuurt u dan naar deze gebruikers. De gebruiker gebruikt papieren dienstencheques:
Op het ogenblik van de prestaties geeft de gebruiker u voor elk gepresteerd arbeidsuur een door hem gedateerde en ondertekende dienstencheque. U vermeldt uw identiteit op de cheque en ondertekent hem ook (de onderneming mag u niet vertegenwoordigen om de dienstencheques te ondertekenen). Vervolgens bezorgt u uw dienstencheques aan uw werkgever die ze op zijn beurt invult, ondertekent en terugstuurt naar het bedrijf Sodexo, dat instaat voor het beheer van deze cheques. De gebruiker gebruikt elektronische dienstencheques: Na uw prestaties moet u bellen naar het nummer 0800/40 089 met de telefoon (of de GSM) van de gebruiker (deze oproep is gratis). U voert de volgende gegevens in: uw identificatienummer (dat u van de onderneming krijgt), het soort activiteit, het aantal gepresteerde uren. Deze informatie wordt rechtstreeks, elektronisch, ter beschikking gesteld van de erkende onderneming. Indien de gebruiker geen vaste lijn of GSM heeft, kan de erkende onderneming de uitgevoerde prestaties manueel registreren. Indien u meer informatie wenst over de elektronische dienstencheques, kunt u de website van Sodexo raadplegen (http://www.dienstencheques-rva.be) Dienstencheques mogen hoe dan ook enkel gebruikt worden om de gepresteerde arbeidstijd te vergoeden. Dat betekent dat de gebruiker u bijvoorbeeld geen dienstencheques mag geven om uw verplaatsingskosten te betalen. Hij mag u ook niet meer cheques geven dan de arbeidsuren die u werkelijk en volledig voor hem hebt gepresteerd. Uw werkgever moet u uw loon en de eventuele verplaatsingskosten betalen, ongeacht of de gebruiker u de dienstencheques heeft overhandigd. Welke arbeidsovereenkomst zal ik hebben? Algemeen Indien u arbeidsprestaties verricht die recht geven op de toekenning van dienstencheques, moet u een bijzondere arbeidsovereenkomst hebben, genaamd “arbeidsovereenkomst dienstencheques”. De algemene regels zijn van toepassing op deze arbeidsovereenkomst. Maar er zijn ook enkele specifieke regels van toepassing op de arbeidsovereenkomst dienstencheques. Zo moet het voornemen om een arbeidsovereenkomst dienstencheques te sluiten, schriftelijk vermeld worden ten laatste op het ogenblik dat u voor de eerste keer in het dienstencheque-systeem gaat werken voor de erkende onderneming. Dus, indien u voor het eerst in het systeem van de dienstencheques gaat werken, bijvoorbeeld bij een werkgever die ook een interimbureau is, moeten de werkgever en uzelf een schriftelijke overeenkomst ondertekenen die voorziet dat men u een arbeidsovereenkomst dienstencheques aanbiedt. De eigenlijke arbeidsovereenkomst moet schriftelijk opgesteld worden, ten laatste binnen twee dagen die volgen op uw aanwerving. Verplichte vermeldingen van de arbeidsovereenkomst dienstencheques:
de identiteit van de twee partijen; het erkenningsnummer van de werkgever voor de dienstencheques, de begindatum van de uitvoering van de overeenkomst; de einddatum van de overeenkomst indien het om een overeenkomst van bepaalde duur gaat; de arbeidsduur en het werkrooster. Wanneer u een arbeidsovereenkomst dienstencheques sluit voor onbepaalde duur, zal de overeenkomst ook preciseren hoe en binnen welke termijn u geïnformeerd zal worden over uw uurrooster. Indien uw overeenkomst daarover niets voorziet, moet de werkgever u uw uurrooster minstens zeven dagen vooraf meedelen.
Een erkende onderneming kan u een stage aanbieden in het kader van regionale initiatieven (bijvoorbeeld: MIRE-stage). U kunt voor uw prestaties echter geen dienstencheques ontvangen, vermits de onderneming met u geen arbeidsovereenkomst dienstencheques heeft gesloten. Soorten overeenkomsten
Gedurende de eerste 3 maanden tewerkstelling:
het sluiten van overeenkomsten van bepaalde duur leidt niet tot het sluiten van een overeenkomst van onbepaalde duur en dit geldt voor alle werknemers verbonden met een arbeidsovereenkomst dienstencheques.
de minimumduur van de prestaties moet voor elke dienstenchequewerknemer ten minste drie uur bedragen. het is mogelijk om een deeltijdse overeenkomst te sluiten van minder dan een derde van de wekelijkse arbeidsduur die van toepassing is voor een voltijdse werknemer.
Vanaf de 1ste gewerkte dag van de vierde maand bij een zelfde werkgever:
zijn de partijen verbonden met een arbeidsovereenkomst dienstencheques van onbepaalde duur, met een minimum wekelijkse arbeidsduur van minstens 13u voor de werknemers die bijkomende uitkeringen genieten en minstens 10u voor alle andere dienstenchequewerknemers. moet de minimumduur van de prestaties voor elke dienstenchequewerknemer ten minste drie uur bedragen.
De arbeidsovereenkomsten van bepaalde duur Het zijn de regels van de wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten die van toepassing zijn. Indien u meer informatie wenst over de proefperiode en over de stopzetting van de arbeidsovereenkomst van bepaalde duur, neem dan contact op met de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal overleg op het nr. 02 233 40 23. Wat zal mijn vergoeding zijn? Indien u werkt in een onderneming die enkel werknemers tewerkstelt in het dienstencheque-systeem, wordt uw loon bepaald door de collectieve arbeidsovereenkomsten gesloten in het paritair subcomité 322.01. Hetzelfde geldt indien u werkt voor een interimbureau. Indien u werkt in een onderneming die naast de dienstencheque-activiteiten nog een andere activiteit verricht, zal uw loon hetzelfde zijn als dat van de werknemers tewerkgesteld in de andere activiteit van de onderneming. Heeft de onderneming verschillende andere activiteiten naast de dienstencheque-activiteiten, zal het paritair comité bevoegd voor de hoofdactiviteit van de werkgever buiten de dienstencheques, van toepassing zijn. Indien uw onderneming een openbare instelling is (gemeente, OCMW, ...) is uw loon dat van de contractuelen van de gemeenten of de OCMW's. Indien het gaat om een onderneming die afhangt van het nieuwe paritair subcomité 322.01 of indien u wil weten onder welk paritair comité uw werkgever valt, kunt u zich wenden tot de Federale overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal overleg (Zie “Meer info” op het einde van dit infoblad). Is uw werkgever een openbare instelling, wendt u dan rechtstreeks tot de gemeente of het OCMW. Definities : de paritaire comités (of subcomités) groeperen vertegenwoordigers van werkgevers en werknemers. Zij hebben tot doel de ondernemingen die gelijkaardige activiteiten uitoefenen, bijeen te brengen. Eén van hun opdrachten bestaat erin collectieve arbeidsovereenkomsten te sluiten. Een collectieve arbeidsovereenkomst is een akkoord waarin de rechten en plichten van de werkgever en de werknemers worden vastgelegd. Wat zal mijn arbeidsduur zijn? De wekelijkse maximumduur Net zoals voor de andere werknemers wordt uw wekelijkse maximumduur, wanneer u werkt met een arbeidsovereenkomst dienstencheques, beïnvloed door de collectieve arbeidsovereenkomsten gesloten binnen het paritair comité waartoe de erkende onderneming behoort of gesloten op ondernemingsniveau. Voor de werknemers en werkgevers die afhangen van het paritair subcomité 322.01, is de wekelijkse arbeidsduur bepaald op 38 uur. Voor de andere werknemers is de wekelijkse arbeidsduur eveneens bepaald op 38 uur, behoudens afwijkingen voorzien door de collectieve overeenkomsten gesloten in het bevoegde paritair comité. Om te weten onder welk paritair comité uw werkgever valt, kunt u zich wenden tot de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal overleg (Zie « Meer info » op het einde van dit infoblad). Verhoging van het aantal arbeidsuren Indien u als werknemer tijdens uw deeltijdse betrekking recht hebt op een werkloosheidsuitkering, op het leefloon of op financiële maatschappelijke bijstand en deeltijds bent aangeworven, moet u, op het ogenblik dat u uw arbeidsovereenkomst dienstencheques ondertekent, uw werkgever schriftelijk om bijkomende uren vragen, met als
bedoeling zo snel mogelijk aangeworven te worden in een voltijdse betrekking. Uw werkgever moet u prioritair en schriftelijk de vacante voltijdse of deeltijdse betrekkingen aanbieden. Ben ik gedekt door specifieke verzekeringen? Arbeidsongeval en ongeval op de weg van en naar het werk Als werknemer van een erkende onderneming met een arbeidsovereenkomst dienstencheques, bent u volledig gedekt bij een arbeidsongeval of een ongeval op de weg van en naar het werk. Uw werkgever is aansprakelijk en moet een arbeidsongevallenverzekering afsluiten en niet de privé-persoon bij wie u werkt. Deze privé-persoon moet echter, als goede huisvader, uw aandacht vestigen op de eventuele gevaren in het huis (bijvoorbeeld, gevaarlijke trap, bestraling met gevaarlijke producten,…). Voordat u de eerste keer bij deze particulier werkt, is het goed samen met hem de eventuele gevaren te overlopen. Burgerlijke aansprakelijkheid Het is uw werkgever die, ten opzichte van de gebruiker bij wie u werkt, aansprakelijk is voor de schade die u zou kunnen veroorzaken en u moet de aangerichte schade niet terugbetalen. In principe zal uw werkgever een verzekering burgerlijke aansprakelijkheid gesloten hebben om de kosten te dekken die zijn werknemers veroorzaken aan derden. De werkgever mag echter, in de overeenkomst die hij met de gebruiker tekent, aan de gebruiker vragen de franchise te betalen. U bent echter aansprakelijk voor de schade veroorzaakt bij de gebruiker in geval van zware fout, bedrog (opzettelijk veroorzaakte schade) of gewoonlijke (herhaaldelijke) lichte fout van uwentwege. Dat betekent dat uw werkgever de gebruiker zal moeten vergoeden maar dat hij zich nadien tot u kan wenden ten belope van het bedrag dat hij aan de gebruiker heeft betaald. Wat te doen bij problemen in de uitvoering van mijn taken? Wanneer u als werknemer met een arbeidsovereenkomst dienstencheques problemen hebt bij een gebruiker, kunt u dit signaleren aan uw werkgever, die verantwoordelijk is voor het goede verloop van de zaken. U kunt samen nagaan of het niet mogelijk is van opdracht te veranderen en bij een andere privé-persoon te gaan werken. Indien u met uw werkgever een arbeidsovereenkomst van bepaalde duur hebt afgesloten mét proefperiode, kunt u na afloop van deze proefperiode van drie dagen, zonder opzegging of vergoeding de arbeidsovereenkomst beëindigen. Indien u nadien werkloosheidsuitkeringen wenst te ontvangen, raadpleeg dan eerst de RVA of uw vakbond om te weten of de reden die u aanvoert om uw betrekking te verlaten voldoende gegrond is. Wat is mijn statuut voor de sociale zekerheid? De reglementering met betrekking tot de verschillende takken van de sociale zekerheid voor loontrekkenden is van toepassing indien u tewerkgesteld bent als werknemer in loondienst met een arbeidsovereenkomst dienstencheques. Of u via het systeem van de dienstencheques of met een normale arbeidsovereenkomst werkt, maakt geen enkel verschil:
u bent gedekt door de ziekte- en invaliditeitsverzekering: in geval van ziekte of ongeval ontvangt u uitkeringen; de gepresteerde periodes worden meegerekend voor de berekening van uw pensioen; u hebt recht op jaarlijkse vakantie; de periodes onder arbeidsovereenkomst dienstencheques tellen mee voor uw recht op werkloosheid.
En wat indien er problemen zijn? Net zoals elke andere werknemer kunt u zich, als werknemer met een arbeidsovereenkomst dienstencheques, richten tot de bevoegde inspectiedienst wanneer uw werkgever de sociale wetgeving niet naleeft. Zo kunt u zich wenden tot de gewestelijke bureaus voor het Toezicht op de sociale wetten van de Federale overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal overleg, wanneer uw werkgever uw loon niet of niet op tijd betaalt. Het specifieke toezicht op de wetgeving dienstencheques werd toevertrouwd aan :
de sociale inspecteurs en de technische experten van de Algemene Directie Toezicht op de Sociale Wetten van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg;
de sociale inspecteurs en de technische experten van de Sociale Inspectie van de Federale Overheidsdienst Sociale Zekerheid ; de sociale inspecteurs en de technische experten van de Algemene Directie Inspectiediensten van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid ; de ambtenaren van de RVA aangesteld overeenkomstig artikel 22 van de wet van 14 februari 1961 voor economische expansie, sociale vooruitgang en financieel herstel ; de sociale inspecteurs en de technische experten van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid van de Provinciale en Plaatselijke Overheidsdiensten.
Inzake gezondheid en veiligheid op het werk, wordt het toezicht uitgeoefend door de Algemene Directie Toezicht op het Welzijn op het werk van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal overleg (om de gewestelijke directies van deze directie te kennen, kunt u de website van de FOD Werk raadplegen of bellen - zie adressen op het einde van dit infoblad). Wanneer deze diensten onregelmatigheden vaststellen, kunnen zij de Adviescommissie erkenningen informeren over de anomalieën die een invloed hebben op de erkenning van de onderneming. Waar kan ik terecht voor meer informatie? Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening Keizerslaan 7 1000 Brussel Tel. 02 515 40 20 Fax 02 515 44 39 Internet http://www.rva.be Sodexo Charles Lemairestraat, 1 1160 Brussel Tel. 02 547 54 95 Fax 02 547 54 96 Internet http://www.dienstencheques-rva.be Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal overleg Ernest Blérotstraat 1 1070 Brussel Tel. 02 233 40 23 Internet http://www.werk.belgie.be toezicht op de sociale wetten van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal overleg Warandestraat 49 2300 TURNHOUT Tel.: 014 44 50 10 Fax: 014 44 50 20 E-mail :
[email protected] Voor de Sociale Inspectie van de Federale Overheidsdienst Sociale Zekerheid: Tel. 02 509 81 11 Voor de Algemene Directie Inspectiediensten van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid: Tel. 02 509 31 11
