I N H O U D A G E N D A. Huisarts Tjeu Klaassen Oirsbeek Dementerenden hebben prikkels nodig om te blijven genieten

3e jaargang nummer 1 maart 2012 Redactiesecretariaat: [email protected]

INHOUD    

Video-begeleiding mantelzorgers Stap in de wereld van de Casemanager/ Stand van zaken casemanagement Mantelzorgbeleid Orbis Thuis Ketenzorger Henk Derks

AGENDA 15 maart 19.30 – 21.30 u Orbis Medisch Centrum Grote Zaal 1 Orbis Zorgboulevard Meldpunt Oost 1 Brein en Muziek in de serie breindialogen. Toegang gratis, aanmelding: www.orbisconcern.nl/breindialogen 17 maart 11.00 u. - 17.00 u Gemeenschapshuis Noeber Beemden Burg. Pijlsstraat 5, Schinnen Infomarkt Zorg en Welzijn Seniorenvereniging Schinnen Toegang gratis 4 april 19.30 – 21.30 u Zorgcentrum Elvira, De Gijselaar 10 Amstenrade Alzheimer Café Het lerend vermogen en lichttherapie Toegang is gratis, aanmelden niet nodig. 19 april 19.30 – 22.00 u Ontmoetingskerk, Emmaplein 50 Geleen Informatie-avond Alzheimer Vereniging afdeling Westelijke Mijnstreek. Antwoord op uw vragen over dementie door een panel van deskundigen. Toegang gratis, aanmelden niet nodig.

Huisarts Tjeu Klaassen Oirsbeek

‘Dementerenden hebben prikkels nodig om te blijven genieten’

De huisartsenpraktijk van huisarts Tjeu Klaassen in Oirsbeek werkt sinds maart 2011 met een casemanager dementie, Grietje Quanjel. Zij begeleidt inmiddels zo’n 20 patiënten. Huisarts Klaassen is er blij mee: “zij heeft meer tijd voor deze patiënten en dat is erg belangrijk. Ik zou er zelf ook wel meer tijd aan willen besteden, maar die tijd heb ik eenvoudigweg niet. En ik ben te duur, dat is ook een feit. Wat deze mensen nodig hebben, zijn prikkels om te kunnen blijven genieten en daar ontbreekt het aan in de zorg.” Huisarts Klaassen ziet dementie als een groeiend probleem. “Er is sprake van een dubbel probleem. Mensen worden ouder en het aantal ouderen neemt relatief toe, waardoor steeds meer mensen te maken krijgen met dementie. Qua medicatie zijn er wel wat mogelijkheden, maar echt veel hebben we daar niet van de verwachten. Er zal dus veel zorg nodig zijn voor deze groeiende groep patiënten. De mogelijkheden om passende zorg te verlenen nemen echter af. De verzorgingshuizen worden afgebouwd en ouderen moeten steeds langer thuis blijven. Maar ook op zorg in de thuissituatie wordt bezuinigd. Dit brengt veel mensen in de problemen, vooral de partners van dementerende ouderen. Zij zijn vaak bereid om tot het bittere einde voor hun man of vrouw te zorgen. Ze hebben elkaar immers trouw gezworen. Maar in de praktijk valt dat niet mee. Dementie kent vele gezichten. Soms zijn patiënten meegaand, maar soms ook heel eigenwijs en willen ze niets weten van alle goedbedoelde zorg en steun om hen heen. De mogelijkheden van bijvoorbeeld een dagopvang zijn beperkt. Het is vaak een eenheidsworst die geen rekening houdt met de verschillen tussen mensen. Je kunt iemand die bouwkundig ingenieur is geweest, echt niet tussen kieners zetten, om maar eens een voorbeeld te noemen. Als je alleen al kijkt naar de verschillen tussen mannen en vrouwen, daar moet de dagopvang op afgestemd zijn. Wat dat betreft, is er nog veel werk te doen, als we in de toekomst goed voor onze dementerende ouderen willen blijven zorgen. Daarnaast zouden alle kinderen van dementerende ouderen zich meer moeten realiseren dat het ook deels hun verantwoordelijkheid is om zorg op zich te nemen. Meestal komt de zorg volledig voor rekening van de partner en de zoon of dochter die toevallig in de buurt woont en dat is eigenlijk niet eerlijk.”

Video-begeleiding mantelzorgers Het omgaan met een dierbare die aan dementie lijdt, is vaak lastig. Iemand verandert bijvoorbeeld qua karakter en krijgt geleidelijk aan een andere rol in het gezin. Dat is een verliessituatie die moeilijk kan zijn en tot zorglijke situaties leiden. Sinds kort zijn enkele verzorgenden van Orbis Thuis geschoold in het thuis begeleiden van mantelzorgers in de omgang met (probleem)gedrag van een dierbare met dementie. Door het maken van video-opnames van situaties thuis, wordt terug gekeken hoe de omgang met elkaar verloopt en waar kansen liggen om beter met de situatie om te gaan. De verzorgende zal de mantelzorger handreikingen geven om bijvoorbeeld onrust te voorkomen, agressie te hanteren en conflicten te vermijden. Meer informatie of aanmelden voor deze begeleiding bij: Meindert Pelkmans, Orbis Thuis [email protected]

Praktijk In zijn eigen praktijk ziet hij uiteraard ook de nodige patiënten met (beginnende) dementie. “Als huisarts ben je daar vaak ad hoc mee bezig. In de beginfase ben ik betrokken bij de diagnose, die meestal samen met de geriater wordt gesteld. Als het er op aan komt de patiënt en diens omgeving te begeleiden, ontbreekt me daarvoor de tijd. Bovendien ben ik vaak van oudsher een vertrouwenspersoon, een maatje, en dan is het lastig om een beetje streng te zijn. Iemand die er fris instapt, zoals casemanager Grietje Quanjel kan dat veel beter. Zij heeft meer tijd, meer kennis en een beter netwerk op het gebied van ouderenzorg. Ze weet precies wie ze moet hebben en krijgt daardoor zaken makkelijker voor elkaar. Ze begeleidt nu ongeveer 20 patiënten en ik krijg van elk huisbezoek een kort verslag. Ook hebben we regelmatig overleg om mogelijke vragen die er zijn te beantwoorden. Dat werkt heel erg goed.” Gemeente Schinnen In de Gemeente Schinnen is zorg een belangrijk aandachtspunt weet huisarts Klassen. “We kennen al zo lang als ik hier werk, en dat is al 33 jaar, het Hometeam Oirsbeek. Daarin zitten de huisarts, de thuiszorg, het maatschappelijk werk en de pastoor, ook een (ziel)zorger. We komen eens per maand bij elkaar om de zorg voor ouderen, maar bijvoorbeeld ook voor gezinnen, goed op elkaar af te stemmen. Het is een zinnig overleg, omdat we op deze manier de zorg kunnen optimaliseren en elkaar kunnen coachen in het omgaan met bepaalde situaties. Daarnaast kennen we het zorgtafeloverleg op gemeentelijk niveau, waarbij ook de GGD en de politie betrokken zijn. Dat vindt eens in de twee maanden plaats. Ik ben de enige huisarts die daar actief in is, maar ik vind het heel zinvol. Je kent elkaar en dat is altijd plezierig als er zaken opgelost moeten worden. Voor ouderen zijn er ook eet- en ontmoetingsmogelijkheden. Bijvoorbeeld de Eettafel in Emmastaete in Hoensbroek, waar ouderen elke dag kunnen eten, ook in Oirsbeek en Amstenrade zijn dergelijke voorzieningen in het wijksteunpunt.” Huisarts Klaassen is tevreden met de manier waarop de zorg voor dementerende ouderen in zijn praktijk nu loopt. “Het is fijn dat we een vast iemand daarvoor hebben in de persoon van casemanager Grietje Quanjel. Ik hoop dat dat in de toekomst zo kan blijven en dat deze zorg niet wordt weg bezuinigd. Met de dubbele vergrijzing waar we mee te maken krijgen, is deze zorg immers heel hard nodig.”

Stand van zaken Casemanagement In de Westelijke Mijnstreek zijn op dit moment vier casemanagers actief: Grietje Quanjel, Diana Hoogmoed, Chantal Bonselaar en Ellen Peerlings. Zij werken samen 84 uur per week (2,1 FTE). Eind 2011 hadden zij 85 cliënten in begeleiding, verdeeld als volgt: Grietje Quanjel Schinnen 35 Diana Hoogmoed Schinnen 19 Ellen Peerling Sittard-Oost 13 Chantal Bonselaar Echt-Susteren 18 In Echt-Susteren werken zeven praktijken met in totaal elf huisartsen samen met de casemanagers, in Schinnen vier praktijken met zeven huisartsen en in Sittard-Oost drie praktijken met tien huisartsen. Van deze praktijken werken drie praktijken (Susteren, Sittard-Oost en Puth) volgens het Zorg uit Voorzorgprotocol en een praktijk (SittardOost) is in 2011 gestart met module ouderenzorg van CZ/VGZ. Begin 2012 is de werving van nieuwe casemanagers afgerond. Per 1 april wordt het bestaande team met drie nieuwe medewerkers uitgebreid. Bij uitbreiding wordt daarover met de huisartsenpraktijken een afspraak gemaakt.

Diana Hoogmoed

Stap in de wereld van de casemanagers! Vanaf het voorjaar van 2011 werken in de Westelijke Mijnstreek casemanagers voor cliënten met dementie van onder andere Cicero Zorggroep. We nemen jullie mee om een indruk te geven van hen en hun werk. Eerst wat cijfers om de situatie beter te begrijpen. Uit de Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2010 blijkt dat op 1 januari 2007 50.500 mensen dementie hadden: 1,9 per 1.000 mannen en 4,3 per 1.000 vrouwen. Het aantal mensen met dementie zal de komende jaren snel stijgen. Wat is eigenlijk casemanagement? Het begrip ontstond 50 jaar geleden in de chronische psychiatrie in de Verenigde Staten. De methode bleek echter ook bruikbaar voor mensen met andere problemen. Casemanagement is te omschrijven als “iedere methode van samenbrengen, regelen of coördineren van diensten om aan de behoefte van cliënten tegemoet te komen en bestaat per definitie uit vaststellen van zorgbehoeften, afstemmen van de hulpverlening en follow up” (Wennink en Goudriaan 1991). Dit gebeurt door een vaste professional die in ieder geval is opgeleid tot verpleegkundige, volgens de landelijke eisen op HBO-niveau. Een casemanager werkt altijd samen met andere zorgverleners. In ieder geval werkt hij/zij samen met de huisarts, want de huisarts blijft eindverantwoordelijk voor de zorg aan de cliënt. Een casemanager wordt dan ook door de huisarts ingeschakeld. De vijf belangrijkste functies van casemanagement zijn (Intagliata 1982, Henselmans 1993): 1. Het in kaart brengen van de problematiek. 2. Het ontwikkelen van een plan voor zorgverlening, dat tegemoet komt aan de veelheid van zorgbehoeften van chronische patiënten. 3. Het arrangeren van zorg en de behandeling, met andere woorden de zorg koppelen aan de cliënt. 4. Het bewaken van de voortgang en het effect van de aangeboden hulp. 5. Het behartigen van de belangen van de individuele patiënten maar ook het behartigen van de belangen van de chronische patiënten als groep. Grietje Quanjel, Diana Hoogmoed en Loes van de Voort zijn alle drie casemanager. Ze werken onafhankelijk in een bepaald gebied: Loes kom je tegen in Brunssum, Treebeek en Hoensbroek, Diana en Grietje werken in de Westelijke Mijnstreek, in de gemeente Schinnen. Regelmatig hebben ze overleg in hun gezamenlijke kantoor bij Cicero Zorgservice. Voorts hebben vele ketenpartners zoals de gemeenten, ziekenhuizen, zorgverleners, het zorgkantoor en de stichting Alzheimer Nederland een convenant getekend dat de basis biedt voor het werk van de casemanagers. Het eerste contact De casemanagers bezoeken mensen met dementie die thuis wonen en gaan een gesprek aan met hen en hun mantelzorgers om te zien waaraan behoefte is. Dat betekent vragen stellen en beantwoorden. Hoe ziet de cliënt eruit: opgewekt, depressief? Is hij/zij vergeetachtig? Kan hij/zij zich thuis redden? Heeft de cliënt een vangnet? Welke zorgverleners komen over de vloer? Door de cliënt te observeren, mantelzorgers en/of betrokken hulpverleners te bevragen vormt de casemanager zich een beeld van hulpvragen en zorgbehoeften. “Vertrouwen is daarbij de basis van alles. 

Grietje Quanjel

Soms is begeleiding nodig bij ruzie in het gezin of zijn cliënten teleurgesteld in eerdere zorgverleners en willen ze niemand zien. Dan gaan we iets doen waar behoefte aan is en dat kan bijvoorbeeld stofzuigen zijn. Pas als het vertrouwen is hersteld, nemen we andere zorgverleners mee naar de cliënt om de noodzakelijke zorgverlening te starten. Soms moet je ook leren om je eigen normen en waarden te verleggen. Zo kan het zijn dat thuis wonen onverantwoord lijkt, maar dat de cliënt dat toch per se wil. Onze bezoeken zijn dan bedoeld om een vinger aan de pols te houden en het thuis wonen zo lang mogelijk te realiseren.” Ondersteuning op maat Het werk van de casemanagers is gevarieerd, elke cliënt heeft een andere behoefte aan hulp. “Soms moet je de mensen helpen hun vragen te uiten en moet je de keuzemogelijkheden verduidelijken. Ouderen komen vaak te weinig voor zichzelf op. Daar komt bij dat zorgverleners vaak van elkaar niet weten wat ze doen. Het is de taak van de casemanager om breder te kijken en ouderen zodanig te begeleiden dat zij zo lang mogelijk thuis kunnen blijven wonen, met een zo hoog mogelijke kwaliteit van leven voor de persoon zelf en voor de mantelzorger(s) en de mantelzorgers te behoeden voor overbelasting. De ondersteuning wordt geboden tot aan het moment van overlijden of zes weken na blijvende opname in een instelling.” Interesse? Meer informatie vindt u op de website www.hulpbijdementie.nl Dit artikel is afkomstig van Cicero Zorggroep

Mantelzorgbeleid Orbis Thuis

Zorgen voor…,

we doen het samen!

Als geen ander weet Orbis Thuis hoe belangrijk de mantelzorger is, als het gaat om de zorg voor (dementerende) ouderen. Daarom wordt er veel werk gemaakt van het begeleiden en ondersteunen van de mantelzorger. Er is informatie beschikbaar en er worden hulpmiddelen en activiteiten aangeboden. Bovendien beschikt sinds kort elke locatie over een mantelzorgondersteuner! De rol van mantelzorgers Mantelzorgers spelen voor cliënten allerlei rollen die kunnen wisselen door de tijd: Informant Mantelzorgers zijn, zeker in de beginfase en als de cliënt zichzelf niet goed kan uiten, informanten. Zij kennen de cliënt en weten wat hij of zij prettig, lekker en/of (on)aangenaam vindt. Dat is belangrijke informatie voor de medewerkers van Orbis Thuis om hun zorg en diensten zo goed mogelijk af te kunnen stemmen op de cliënt. Belangenbehartiger en coach Bij zorgplanbesprekingen of tijdens familieavonden in de zorgcentra zal de mantelzorger vaak meedenken en de cliënt eventueel vertegenwoordigen. Zorgaanbieder Het meer betrekken van mantelzorgers in de directe, eventueel dagelijkse zorg, moet mogelijk worden. Vaak speelden mantelzorgers een grote rol in de zorg voor hun dierbare in de fase voorafgaand aan opname in een zorgcentrum. Die rol mag en kan gerust gecontinueerd worden, ook als het thuiswonen niet meer gaat. Naast het op bezoek komen en tijdens activiteiten meehelpen, kunnen mantelzorgers ook nog steeds die zorg blijven bieden die ze in de thuissituatie gewend waren of graag willen (blijven) doen zoals de persoonlijke verzorging (bijvoorbeeld haarverzorging bij moeder), of de echtgenoot helpen met eten. Hulpvrager De mantelzorger kan voor zichzelf de rol van hulpvrager hebben. Bijvoorbeeld in de vorm van ondersteuning op in het omgaan met dementie, het volgen van een cursus tillen of het benutten van respijtzorg. Hulpmiddelen Orbis Thuis biedt diverse instrumenten of hulpmiddelen om de verschillende rollen van mantelzorgers te benutten en ondersteunen: Levensboek voor mensen met dementie, waarin mantelzorgers vragen kunnen beantwoorden die een beeld schetsen van de cliënt, waardoor medewerkers op herkenbare zaken kunnen inspelen. Cliëntenraden op elke locatie, die cliënten maar veelal de mantelzorgers zitting in kunnen nemen om voor hun belangen op te komen. Familieavonden die een of meer keer per jaar worden georganiseerd om het reilen en zeilen op de afdeling toe te lichten. Cursussen over allerlei onderwerpen, zoals eht omgaan met dementie, ziekenverzorging thuis en lotgenotengroepen. Mantelzorgondersteuner Om mantelzorgers met raad en daad bij te staan, heeft iedere locatie van Orbis Thuis een mantelzorgondersteuner. Dit is een onafhankelijk persoon die informatie en advies kan geven over 

 allerlei onderwerpen die te maken hebben de rollen die een mantelzorger kan hebben. Ze bieden ook kortdurende emotionele ondersteuning en hebben aandacht voor eventuele dreigende overbelasting en hoe die te verminderen. Handige websites Als u meer informatie wilt vinden over de rol van mantelzorgers en de mogelijkheden die er zijn ter ondersteuning, kijkt u dan eens op: www.orbisconcern.nl/mantelzorg www.dementiedebaas.nl (bron: informatiefolder Orbis Thuis Mantelzorg)

KETENZORGPARTNERS

Ketenzorgers MCC Omnes Ketenzorgregisseur

Henk Derks

Binnen de ketenzorg dementie participeren veel mensen en organisaties. In deze rubriek stellen we steeds een participant voor. In deze nieuwsbrief is dat Ketenzorgregisseur Henk Derks.

“De zorg rond ouderen met dementie staat volop in de belangstelling. Veel initiatieven laten zien hoe deze zorg kan worden opgepakt. In het voorjaar van 2011 zijn in de Westelijke Mijnstreek drie pilots (Sittard-Oost, Schinnen en Echt-Susteren) gestart om patiënten te begeleiden met de inzet van casemanagers. De zorg, ondersteuning en begeleiding wordt daarbij ‘breed’ ingezet, dat wil zeggen op het gebied van zorg, wonen en welzijn. Door deze ‘brede’ integrale aanpak willen de ketenpartners ook inzet en financiering uit verschillende bronnen (WMO, zorgverzekeringswet en AWBZ) koppelen. Namens de ketenpartners in de Westelijke Mijnstreek stuur ik de casemanagers aan en moeten de inspanningen van alle ketenpartners op één lijn gebracht worden (denk daarbij bijvoorbeeld aan mantelzorg, vrijwilligers, dagbesteding, veiligheid, juridische vragen). De taak van de casemanager is als aanspreekpunt voor het cliëntsysteem vragen en veranderingen op te vangen, de inzet van alle zorg, ondersteuning en begeleiding voor te bereiden, af te stemmen en te volgen. De instroom in de pilots verloopt in samenwerking met de huisartsenpraktijken en wordt wijkgericht ingevuld. Over de ketenzorg dementie zijn voor 2011 en 2012 duidelijke afspraken gemaakt. Dit werk wordt ingevuld in 20 uur per week. Voor de borging van alle ervaringen, instrumenten en kennis uit het project Zorg uit Voorzorg binnen de regio staat 12 uur per week. Met het project Zorg uit Voorzorg is veel geïnvesteerd in samenwerking tussen eerstelijns-disciplines en netwerkvorming rond praktijken. Een deel van deze inspanningen kan geborgd worden bij de implementatie van de module ‘complexe ouderenzorg’. Net zo belangrijk is en blijft het uitbouwen van het netwerk rond ouderen in een kwetsbare positie in de thuissituatie door samenwerking en het afstemmen van inzet vanuit gemeenten (WMO) en welzijnsorganisaties (mantelzorg, vrijwilligerswerk). Als je het zo bekijkt lopen beide functies uitstekend met elkaar op, wat natuurlijk ook de bedoeling was. Voor 2012 zijn de belangrijkste aandachtspunten het uitbouwen van casemanagement en het opstarten van de DOC-teams in EchtSusteren en in de Westelijke Mijnstreek, waarbij DOC staat voor Diagnose Onderzoek en Casemanagement. Ook dossiervorming en informatie-uitwisseling is een belangrijk aandachtspunt en dat geldt eveneens voor scholing. In 2012 staat er bijvoorbeeld een scholingstraject op het programma voor thuiszorgmedewerkers en vrijwilligers in het herkennen van signalen die kunnen duiden op beginnende dementie of andere vormen van kwetsbaarheid bij ouderen. Vanaf 1 april wordt het team van casemanagers in de Westelijke Mijnstreek met drie nieuwe medewerkers uitgebreid en zal de ondersteuning voor veel mensen beschikbaar komen. Ook zijn er met het zorgkantoor afspraken gemaakt, waardoor begeleiding kan worden ingezet vanaf het vermoeden van dementie.” Henk Derks Tel: 046 – 547 11 30 of mobiel: 06 – 27 451 461 [email protected]