Huwelijksmigratie van Emirdağ naar Brussel

Huwelijksmigratie van Emirdağ naar Brussel

Huwelijksmigratie van Emirdağ naar Brussel

COLOPHON Huwelijksmigratie van Emirdağ naar Brussel Cette publication est également disponible en français sous le titre: La migration par le mariage d’Emirdağ à Bruxelles This publication also exists in English under the title: Marriage migration from Emirdağ to Brussels Een uitgave van de Koning Boudewijnstichting, Brederodestraat 21 te 1000 Brussel AUTEURS

VERTALING COÖRDINATIE VOOR DE KONING BOUDEWIJNSTICHTING GRAFISCH CONCEPT VORMGEVING PRINT ON DEMAND

Jochem Teule, Els Vanderwaeren en Athanasia Mbah-Fongkimeh met de steun van Christiane Timmerman Universiteit Antwerpen (UA) Centrum voor Migratie en Interculturele Studies (CeMIS) Home Office Francoise Pissart, Directeur Stefan Schäfers, Adviseur Europees Programma Anneke Denecker, Assistente PuPiL Tilt Factory Manufast-ABP vzw, een bedrijf voor aangepaste arbeid Deze uitgave kan gratis worden gedownload van onze website www.kbs-frb.be Een afdruk van deze elektronische uitgave kan (gratis) besteld worden : on line via www.kbs-frb.be, per e-mail naar [email protected] of telefonisch bij het contactcentrum van de Koning Boudewijnstichting, tel +32-70-233 728, fax +32-70-233 727

Wettelijk depot: ISBN-13: EAN: BESTELNUMMER:

D/2893/2012/31 978-90-5130-800-6 9789051308006 3123 december 2012 Met de steun van de Nationale Loterij en het Ministerie van Sociale Actie, Gezin en Internationale Betrekkingen in de Franse Gemeenschapscommissie (COCOF)

Koning Boudewijnstichting

H u w e l i j k s m ig r at i e va n E m i r dağ n a a r B r u s s e l

4

Voorwoord: Huwelijks migratie van Emirdağ naar Brussel

Het migratiefenomeen van de kleine stad Emirdağ in Centraal-Turkije naar België bestaat reeds tientallen jaren. Daarom is het exemplarisch voor wat de migratie van Turkije naar Europa betreft. Sedert de afschaffing van de arbeidsmigratie in 1974 is gezinshereniging voor Turkse migranten één van de meest voorkomende manieren geworden om België en Europa binnen te komen. Reeds enkele jaren werkt de Koning Boudewijnstichting rond de thematiek van de gezinshereniging. In het kader van dit project werd de Stichting door Emir Kir, Minister van Sociale Actie, Gezin en Internationale Betrekkingen in de Franse Gemeenschapscommissie (COCOF) te Brussel, gevraagd om deel te nemen aan een terreinstudie te Emirdağ. De doelstelling was om enerzijds de huidige situatie in Emirdağ en anderzijds de migratie van Emirdağ naar Brussel beter te begrijpen. Vandaag wonen er meer mensen die afkomstig zijn uit Emirdağ in België en in andere lidstaten van de Europese Unie dan in de streek van Emirdağ zelf. Terwijl Turkije op economisch vlak tijdens de voorbije jaren een sterke groei heeft gekend, kon de streek van Emirdağ nog niet volop deel uitmaken van deze ontwikkeling, waardoor migratie naar Europa aantrekkelijk blijft. Niettemin blijven de Belgische Turken nog steeds gehecht aan hun geboortedorp en veel families die sedert twee of drie generaties in België wonen, gaan nog steeds hun partner in Emirdağ zoeken. Volgens de cijfers van de stad Gent bijvoorbeeld werden 49 % van de Turks-Gentse huwelijken in 2008 gesloten met personen die afkomstig zijn van Turkije (voornamelijk uit Emirdağ). Uit de statistieken blijkt echter ook dat dit fenomeen afneemt. Op basis van de terreinstudie te Emirdağ besloot de Stichting om de huwelijksmigratie van Emirdağ naar Brussel nader te bekijken. Het onderzoeksteam van Professor Christiane Timmerman van de Universiteit van Antwerpen werd belast met de studie, die mede werd gefinancierd door de COCOF en de Stichting. De doelstelling van de studie was om een meer nauwkeurige analyse te maken van het profiel, de wensen en de motivatie van de huwelijksmigranten, om de terugkerende aspecten van de huwelijksmigraties beter te begrijpen en om te bekijken hoe deze personen zich voorbereiden. Daarnaast was het interessant om meer te weten over de ervaring van de huwelijksmigranten die in Brussel wonen. Deze studie werd opgevat als actieonderzoek, teneinde nieuwe pistes te ontwikkelen om personen die betrokken zijn bij huwelijksmigratie beter te informeren, te adviseren of te helpen. De resultaten zijn veelzeggend en geven ons een beeld van wat huwelijksmigratie werkelijk betekent voor de betreffende personen, en



5

Voorwoord: Huwelijks–migratie van Emirdağ naar Brussel

dit door een analyse die werd uitgevoerd vanuit het oogpunt van verschillende groepen van betrokkenen: jongeren in Emirdağ, personen die onlangs zijn gehuwd en hun vertrek naar België afwachten, huwelijksmigranten in Brussel, ouders in Emirdağ en in Brussel, en deskundigen in het domein. De studie toont zowel de hoop en de vrees als de verwachtingen en de ontgoochelingen. Ze geeft aan hoe slechts weinig migranten voorbereid zijn op hun nieuwe leven en bijgevolg hoe weinig ze worden geïnformeerd over België in het algemeen, zijn wetten, burgerrechten en -plichten. Bovendien merken we dat mensen die te maken krijgen met huwelijksmigratie verdeeld worden tussen het imago van de Belgische Turken die tijdens hun vakantie in Emirdağ hun welvaart komen tonen en de berichten die ze te lezen krijgen via de sociale netwerksites over scheidingen en economische en sociale problemen die Turkse migranten ervaren in België. De studie toont tevens aan dat deze personen geneigd zijn om verhalen die niet overeenstemmen met hun dromen en hun ideaalbeeld te vergeten, wat een probleem kan vormen wanneer ze in België aankomen. Redenen te over voor de Stichting om in de toekomst te ijveren voor de verbetering van de situatie rond huwelijksmigratie en gezinshereniging in het algemeen. Koning Boudewijnstichting December 2012



6

INHOUD Voorwoord: Huwelijksmigratie van Emirdağ naar Brussel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Inhoud. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Samenvatting. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Özet

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Woord vooraf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Hoofdstuk 1: Het onderzoeksproject . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 1.1 Context en relevantie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 1.1.1 Huidig kader voor huwelijksmigratie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 1.1.2 Relevantie van het onderwerp en focus van het onderzoek. . . . . . . . . . . . 26

1.2 Onderzoeksopzet. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 1.3 Onderzoekspopulatie en -locaties. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 1.3.1 Emirdağ en zijn inwoners (Emirdağli). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 1.3.2 Emirdağli in Brussel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

1.4 Gegevensanalyse. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 Hoofdstuk 2: Actuele trends inzake huwelijksmigratie . . 37 2.1 Standpunt van belangrijke informatieverstrekkers in Emirdağ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 2.1.1 Kennis over huwelijksmigratie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 2.1.2 Trouwen met een partner uit het buitenland: besluitvormingsproces. . . . . 40 2.1.3 Kennis over België . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 2.1.4 Voorbereiding op het leven buiten Turkije. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

2.2 Standpunt van belangrijke informatieverstrekkers in België. . . . . . . . . . . . . 43 2.2.1 Kennis over huwelijksmigratie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 2.2.2 Trouwen met een partner uit het buitenland: besluitvormingsproces. . . . . 48 2.2.3 Kennis over België . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 2.2.4 Voorbereiding op het leven buiten Turkije. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

2.3 Onderbouwing van enkele trends . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 Hoofdstuk 3: De onderzoekspopulatie over de vier thema’s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 3.1 De ‘wachtenden’. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 3.1.1 Kennis over huwelijksmigratie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 3.1.2 Trouwen met een partner uit het buitenland: besluitvormingsproces. . . . . 57 3.1.3 Kennis over België . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 3.1.4 Voorbereiding op het leven buiten Turkije. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

3.2 Ouders in de streek rond Emirdağ met getrouwde kinderen. . . . . . . . . . . . . 63 3.2.1 Kennis over huwelijksmigratie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 3.2.2 Trouwen met een partner uit het buitenland: besluitvormingsproces. . . . . 65 3.2.3 Kennis over België . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 3.2.4 Voorbereiding op het leven buiten Turkije. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68



7

Inhoud

3.3 (Jonge) Emirdağli. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 3.3.1 Kennis over huwelijksmigratie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 3.3.2 Trouwen met een partner uit het buitenland: besluitvormingsproces. . . . . 72 3.3.3 Kennis over België . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 3.3.4 Voorbereiding op het leven buiten Turkije. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75

3.4 Voormalige Emirdağli die in Brussel wonen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 3.4.1 Kennis over huwelijksmigratie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 3.4.2 Trouwen met een partner uit het buitenland: besluitvormingsproces. . . . . 78 3.4.3 Kennis over België . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 3.4.4 Voorbereiding op het leven buiten Turkije. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81

Hoofdstuk 4: Transversale analyse en conclusies . . . . . . . 83 4.1 Transversale analyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 4.2 Conclusies. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 Geraadpleegde bronnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 Bijlage. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95



8

Samenvatting

In dit verslag bespreken we de huidige toestand op het vlak van huwelijksmigratie naar België. We bekijken ook enkele van de voornaamste problemen die huwelijksmigratie voor het gastland en de herkomstlanden stelt. Hiervoor baseren we ons op interviews en focusgroepgesprekken met migranten, kandidaat-migranten en hun families die in België en in Turkije (in de streek rond Emirdağ) wonen. Emirdağ is een van de voornaamste gebieden van waaruit zich migratie naar België voordoet. De weg van Emirdağ naar Brussel Sinds de arbeidsmigratiestop van 1974 is gezinshereniging de belangrijkste manier geworden waarop migranten legaal naar België kunnen komen. Huwelijksmigratie is één van de voornaamste middelen om dit mogelijk te maken. We gebruiken de term ‘huwelijksmigratie’ in dit verslag als overkoepelende benaming voor alle gevallen waarin het sluiten van een huwelijk een substantiële rol speelt in iemands individuele beslissing tot migratie. Deze studie focust op huwelijken tussen descendenten van migranten en mensen uit het herkomstland van hun familie. Tussen 2008 en de eerste helft van 2011 was Turkije de tweede belangrijkste bron van par tnermigratie naar België. In overeenstemming met de algemene trend in Europa en de buurlanden keurde België onlangs strengere wetten op de gezinshereniging goed. Daarin ligt de klemtoon op de volgende aspecten: gezinshereniging wordt slechts toegestaan indien wordt gewaarborgd dat in de elementaire materiële behoeften van de betrokkenen kan worden voorzien, de integratie en emancipatie van migranten moeten worden verbeterd, en er moet een einde komen aan praktijken als gedwongen migratie. Het is echter ook duidelijk dat de wetswijzigingen tegelijk bedoeld zijn om potentiële migranten tweemaal te doen nadenken alvorens voor deze weg te kiezen. Onderzoeksdoelstellingen en -benadering Dit onderzoek focust op vier belangrijke vragen: Wat weten mensen over huwelijksmigratie? Welke beweegredenen en welke processen gaan er schuil achter beslissingen om te migreren met het oog op een huwelijk? Hoeveel mensen kenden België voor ze naar hier verhuisden? Hoe bereiden ze zich voor op huwelijksmigratie? Op deze manier willen we meer inzicht verwerven in de problematiek en ideeën ontwikkelen voor maatregelen die tot een verbetering van de situatie kunnen bijdragen, niet alleen voor de migranten die al in België zijn, maar ook voor de kandidaat-migranten die een dergelijke stap overwegen.



9

Samenvatting

De focus van deze studie toont de overtuiging dat huwelijksmigratie niet kan worden gestopt, en dat er inspanningen kunnen en dus ook moeten worden geleverd om huwelijksmigranten te ondersteunen. Dit onderzoeksproject kadert in een breder project van de Koning Boudewijnstichting dat op korte termijn meer inzicht moet bieden in de problematiek van migratie naar België via gezinshereniging, en in het bijzonder de huwelijksmigratie vanuit Emirdağ naar het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Op middellange en lange termijn is het de bedoeling om werk te maken van de sensibilisering van migranten bij hun aankomst in België, om te ijveren voor empowerment van vrouwen, en het project uit te breiden naar andere landen met vergelijkbare patronen van gezinshereniging. Om deze doelstellingen te realiseren werden kwantitatieve en kwalitatieve gegevens verzameld via een enquête, diepte-interviews en focusgroepgesprekken. Onder de geïnterviewden in Emirdağ bevonden zich jonge mensen die een huwelijk hadden gesloten en op hun vertrek naar België wachtten, ouders van wie de gehuwde kinderen in België of nog in Turkije wonen, en jongeren die op het punt stonden om universitaire studies aan te vatten. In Brussel – waar in 5 van de 19 gemeenten (Schaarbeek, SintJoost, Brussel-Stad, Anderlecht en Molenbeek) bijna een kwart van de Turkse migranten in België woont van wie de meerderheid uit de streek rond Emirdağ komt – vonden gesprekken plaats met belangrijke informatieverstrekkers die in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Vlaanderen en het Waals Gewest wonen, evenals met mensen uit Emirdağ die in Brussel wonen en met hun partners. Houding ten aanzien van huwelijksmigratie in Emirdağ en Brussel Stijgt of daalt de huwelijksmigratie in het algemeen en wat zijn de vooruitzichten? De meningen hierover bleken verdeeld. Volgens sommige ondervraagden is vooral het ontbreken van goede arbeidskansen of toegang tot hoger onderwijs in Turkije een reden voor huwelijksmigratie. Zij verwachten in de komende jaren een daling van de huwelijksmigratie, nu de Turkse economie verder groeit terwijl de Europese economie hapert. Uit de antwoorden van alle mensen die voor het project werden bevraagd, blijkt echter dat huwelijksmigratie voor de mensen in Emirdağ een gebruikelijke praktijk blijft. Velen verkiezen nog altijd om met een partner in het buitenland te trouwen en naar België te migreren, terwijl descendenten van emigranten ook vaak naar het herkomstland van hun ouders terugkeren om een partner te zoeken. Dit is een opvallend gegeven. Nu er meer jonge mensen van Turkse origine zijn die in België wonen, is het voor hen toch makkelijker geworden om in de Turkse gemeenschap een geschikte partner te vinden. Het doet ook vragen rijzen omtrent de redenen waarom jonge mensen een relatief onbekende partner uit een ver land verkiezen boven iemand met dezelfde achtergrond die bij wijze van spreken om de hoek woont. Heel wat mensen in Emirdağ dromen van een beter leven in België. Huwelijksmigratie blijft voor hen een populaire manier om hun situatie te verbeteren. De meesten geloven nog altijd dat de voordelen opwegen tegen de nadelen en wijzen op de aanzienlijke financiële en materiële voordelen voor zowel het individu als de samenleving in haar geheel. Ze zien emigranten tijdens de zomervakantie naar huis terugkeren met een luxueuze auto en ogenschijnlijk bergen geld om uit te geven. Dit bevestigt hun beeld van België als het land van hun dromen. Toch wordt huwelijksmigratie niet langer door iedereen als ‘de makkelijke uitweg’ beschouwd. De bewustwording omtrent het emotionele prijskaartje en de reële materiële voordelen groeit, en



10

Samenvatting

mensen staan meer stil bij het risico op mislukking en het feit dat huwelijken op ongelukkige levens en echtscheidingen kunnen uitdraaien. Weinig huwelijksmigranten zijn goed voorbereid op het leven in hun nieuwe land. Er komt echter verandering in de houding van sommige kandidaat-huwelijksmigranten en hun ouders naarmate ze van andere emigranten meer te weten komen over de leefomstandigheden in België en meer negatieve verhalen te horen krijgen over het verslechterende economische klimaat in Europa en migratiehuwelijken die in echtscheidingen eindigen. Vele andere respondenten zeiden daarentegen dat jongeren vaak zo blij zijn bij het vooruitzicht om te kunnen emigreren, dat ze verkiezen om doof te blijven voor verhalen die niet bij hun perceptie en hun dromen over hun nieuwe leven passen. Ze geloven liever dat het gras aan de overkant echt groener zal zijn, wat tot een enorme teleurstelling leidt wanneer ze in België aankomen. Hieruit ontstaan heel wat van de problemen die ze naderhand ondervinden. Een aantal jonge mensen vertelde dat velen, ondanks de waarschuwingen van andere migranten, denken dat het bij hen wel anders zal lopen. Als oplossing voor dit probleem stelden verscheidene mensen voor om alle kandidaat-huwelijksmigranten een week naar België op vakantie te sturen, of om hen te laten deelnemen aan educatieve uitwisselingsprogramma’s alvorens een definitieve beslissing te nemen. Een huwelijk ‘made in …’? Hoe beslissingen inzake huwelijksmigratie worden genomen Het onderzoek focuste ook op de wijze waarop koppels elkaar ontmoeten en hoe de beslissingen over huwelijksmigratie worden genomen. Een moment waarop vele jongeren elkaar ontmoeten, is de zomervakantie. Geëmigreerde families keren dan uit Europa terug naar huis en sommige koppels beslissen al zeer snel na de eerste ontmoeting om te trouwen. In sommige gevallen gaan er amper twee weken over. Dit betekent dat meisjes vaak een man huwen die ze amper kennen en vervolgens binnen de vier of vijf maanden naar België verhuizen. Toch wordt dit scenario zeldzamer nu jonge mensen steeds meer bij de beslissingen over huwelijkskandidaten worden betrokken. Bovendien kunnen jongeren dankzij de IT en sociale media makkelijker de tijd nemen om elkaar eerst wat beter te leren kennen. Meer in het algemeen hebben IT en onlinecommunicatiemiddelen verandering gebracht in de manier waarop jonge koppels elkaar ontmoeten. Dankzij deze nieuwe technologie kunnen ze zelf een grotere rol spelen in het hele proces. De meningen zijn verdeeld over de vraag in hoeverre jonge mensen onder familiale en sociale druk staan om met iemand uit het buitenland te trouwen. Er is ook geen eensgezindheid over wie beslist of en met wie ze moeten trouwen. Vele respondenten zeiden dat de ouders weliswaar nog altijd een sleutelrol spelen in dit proces, maar dat jonge mensen nu over het algemeen zelf de uiteindelijke beslissing nemen. Gearrangeerde huwelijken komen nog altijd zeer veel voor, maar de meeste respondenten beklemtoonden dat gedwongen huwelijken verleden tijd zijn (al lopen de definities van ‘gedwongen huwelijk’ uiteen). Op dit punt kan een onderscheid worden gemaakt tussen stedelijke en rurale gebieden. De meeste mensen uit het centrum van Emirdağ zijn meer geneigd om hun kinderen vrij te laten kiezen, terwijl plattelandsfamilies veeleer de traditie van de gearrangeerde huwelijken willen voortzetten. Mannen en vrouwen leken hierover geen gelijklopende ideeën te hebben: de meeste mannen verklaarden dat er tijdens het besluitvormingsproces rekening was gehouden met hun persoonlijke gevoelens, terwijl een aantal vrouwen vond dat ze veel minder invloed hadden gehad op de keuze dan hun echtgenoten.



11

Samenvatting

Groepsdruk speelt ook een belangrijke rol. Vele jongeren in Emirdağ benijden anderen die al getrouwd zijn en het land verlieten. Ze zien de ogenschijnlijk royale levensstijl van de emigranten die tijdens de zomervakantie met een luxewagen naar hun thuisland terugkeren en kwistig met geld strooien, en ze willen hetzelfde kunnen doen. Dit zet velen aan tot de principiële beslissing om in het buitenland te trouwen. In functie daarvan gaan ze op zoek naar een partner. Het is dus niet zo dat ze eerst iemand ontmoeten en dan pas beslissen om te emigreren. Reis naar het onbekende Tijdens het onderzoek werd gepeild naar wat huwelijksmigranten over België weten vóór ze hun nieuwe leven aanvatten. De meesten weten wel een aantal dingen. Er bestaan namelijk nauwe banden tussen Emirdağ en België – iedereen kent wel iemand die geëmigreerd is – maar de informatie die andere migranten verschaffen, is subjectief en er is een gebrek aan informatie over de arbeidsmarkt, het onderwijssysteem, de gezondheidszorg, … Er is heel weinig geweten over de leefomstandigheden of wat de migrerende partner bij aankomst in België mag verwachten. Bovendien zijn de verwachtingen over het algemeen veel te hoog gespannen, doordat andere migranten mooie verhalen ophangen over hun eigen nieuwe leven en bij hun terugkeer naar hun thuisland met hun rijkdom lopen pronken. Weinigen proberen veel te weten te komen over hun nieuwe leven. Het gebrek aan informatie over België en wat huwelijksmigranten bij hun aankomst mogen verwachten, is dan ook een belangrijk probleem. De meeste respondenten die op hun migratie aan het wachten waren, wisten waar ze in België zouden terechtkomen (ze vermeldden Gent, Antwerpen, Brussel, Laken, Vilvoorde en Schaarbeek), maar sommigen konden over hun toekomstige leven niet meer informatie geven dan een plaatsnaam en de persoonsgegevens van hun partner. Geen van de respondenten kon een instantie of organisatie in Turkije noemen die migranten helpt om zich voor te bereiden. Geen van hen wist waar er informatie over België te vinden was. De kloof dichten – belangrijke aanbevelingen Velen van de geïnterviewden zeiden dat er nood is aan activiteiten om jonge mensen in Emirdağ te informeren over wat huwelijksmigratie in de realiteit betekent en wat de mogelijke gevolgen zijn. Mensen die hebben besloten om te emigreren moeten volgens hen ook worden geholpen bij het voorbereiden van hun nieuwe leven. Er zou concrete informatie beschikbaar moeten zijn over de situatie op de arbeidsmarkt, het onderwijs, de gezondheidszorg en het leren van de taal. Die informatie kan mensen helpen bij het nemen van de beslissing om al dan niet te migreren, en kan kandidaat-migranten ook voorbereiden op wat hen te wachten staat als ze de stap zetten. Dit zou kunnen door middel van theatervoorstellingen, films en documentaires over het echte leven van huwelijksmigranten. Die zouden kunnen worden uitgezonden door de eigen televisiezender van Emirdağ (kanaal 3) waar zowel de lokale bevolking als de migranten in Europa naar kijken. Volgens de respondenten kunnen sociale organisaties en gemeenten ook een belangrijke rol spelen in de informatieverspreiding (bv. via de scholen). Zij riepen hen op om informatiecentra te openen en een website met informatie op te zetten. Ook het voorstel om uitwisselingsprogramma’s of schoolreizen naar Europa te organiseren, werd geopperd. Op die manier zouden jongeren met eigen ogen kunnen zien hoe het leven in Europa eruitziet.



12

Samenvatting

Sommige respondenten stelden voor om kandidaat-migranten een soort opleiding te laten volgen, zodat ze bij hun aankomst in België over de nodige vaardigheden zouden beschikken. Dit zou volgens hen hun kansen om een baan te vinden (bv. in de bouw of als elektricien) sterk verhogen. Vele geïnterviewden in België beklemtoonden dat niet alleen op de psychologische en emotionele gevolgen van huwelijksmigratie moet worden gefocust, maar ook op de praktische kant van de zaak. De Vlaamse regering oogst lof bij de geïnterviewden in België met haar initiatieven zoals de integratiecursussen voor huwelijksmigranten. Zij vonden de cursussen een bijzonder goede zaak, omdat ze kansen bieden om netwerken te bouwen. Ze meenden echter dat er erg weinig psychologische ondersteuning wordt gegeven vóór en na de huwelijksmigratie, en dit leek hen een cruciaal punt. Taalkennis – of veeleer een gebrek hieraan – werd ook naar voren geschoven als een van de problemen waarmee huwelijksmigranten kampen, vooral bij het afhandelen van administratieve formaliteiten. De deelnemers aan de focusgroepgesprekken zeiden dat weinigen van hen vóór hun vertrek uit Turkije inspanningen hadden gedaan om talen te leren en dat ze het daardoor moeilijker hadden gehad om hun nieuwe leven in het buitenland op te bouwen. Door hun gebrek aan talenkennis waren ze namelijk bijzonder afhankelijk van hun schoonfamilie. Vele oudere huwelijksmigranten meenden dat ze het veel minder moeilijk hadden gehad als ze van in het begin de taal hadden gesproken. Een taal leren wordt erg belangrijk geacht om een baan te kunnen vinden en de relaties met Belgen te verbeteren. Vele respondenten zeiden echter dat dit niet eenvoudig is, omdat ze hun Nederlands of Frans niet elke dag konden oefenen. Ook het feit dat alle Turken in dezelfde buurten in Brussel wonen, is een hinderpaal om de taal te leren en zich in de Belgische maatschappij te integreren. Sommigen vragen zich af of huwelijksmigranten, als de noodzakelijke informatie en taalcursussen beschikbaar zouden zijn, hier wel gebruik van zouden maken. Het onderzoek wees uit dat vele huwelijksmigranten geen moeite doen om informatie over hun bestemming, werkvooruitzichten of taalsituatie te vinden. De snelheid waarmee sommige huwelijken worden gesloten, laat overigens weinig tijd over voor een nauwkeurige planning. (Hoewel er weinig belangrijke verschillen zijn tussen de voorbereidingen voor een lokaal huwelijk en een huwelijk met het oog op migratie, gaat alles bij migratiehuwelijken meestal veel sneller. Sommige respondenten vertelden zelfs dat ze al twee of drie dagen/weken nadat ze elkaar hadden ontmoet, trouwden. Tussen het huwelijk en de migratie verloopt over het algemeen echter minstens een maand. In sommige gevallen kan de wachttijd tot enkele jaren oplopen). De meeste mensen realiseren zich na hun vertrek dat ze zich grondiger hadden moeten voorbereiden. De meeste migranten vonden dat ze zich voor een taalcursus hadden moeten inschrijven vóór ze thuis vertrokken en dat ze meer informatie hadden moeten zoeken over het leven in België. Velen zeiden zelfs dat ze waarschijnlijk nooit zouden zijn geëmigreerd als ze in Turkije al hadden geweten wat ze nu wisten. De studie komt tot het besluit dat huwelijksmigratie voor de mensen in Emirdağ een manier van leven is en dat het voor hen de meest gangbare manier is om naar België te emigreren. Het gaat daarbij zowel om individuele keuzes als om keuzes die door families worden gemaakt. Die spelen een belangrijke rol in het besluitvormingsproces.



13

Samenvatting

Hoewel huwelijksmigratie voor velen nog altijd een droomscenario lijkt, heeft het zowel voor- als nadelen. Aangezien velen hiervoor blijven kiezen – ondanks de groeiende bewustwording omtrent het risico op mislukking – stelt het verslag dat kandidaat-huwelijksmigranten goed moeten worden voorbereid vóór ze beslissen om te emigreren. Zo kunnen enkele van de mogelijke valkuilen worden vermeden.



14

Özet

Bu rapor, hem Belçika’da yaşayan hem de Belçika’ya göç edenlerin önemli çıkış noktalarından birisi olan Türkiye’nin Emirdağ Bölgesinde yaşayan göçmenler, göçmen adayları ve bunların aileleriyle yapılan görüşmeler ve odak grubu tartışmalarına dayanarak Belçika’ya evlilik yoluyla göçün mevcut durumunu değerlendirmekte ve hem ev sahibi toplum hem de anavatan açısından ortaya çıkan önemli sorunların bazılarına değinmektedir. Emirdağ’dan Brüksel’e giden yol İşçi göçünün yasaklandığı 1974 yılından itibaren aile birleşmesi, göçmenlerin yasal yollardan Belçika’ya taşınmasının en önemli yollarından bir tanesi olmuştur. Evlilik yoluyla göç bunun için en önemli kanallardan bir tanesini sağlamıştır. Bu rapordaki ‘Evlilik yoluyla göç’ terimi, evliliğin bireyin göç kararında önemli bir rol oynadığı tüm durumları kapsayan bir şemsiye terim olarak kullanılmış olup, bu çalışma göçmenlerin çocuklarıyla kendi ailelerinin anavatanlarında yaşayan kişiler arasındaki evliliklere odaklanmaktadır. 2008 ile 2011’in ilk yarısı arasında Türkiye, Belçika’ya yapılan evlilik yoluyla yapılıan göçün en büyük ikinci kaynak olmuştur. Avrupa ve komşu ülkelerdeki trende uygun olarak Belçika yakın zamanda aile birleşmesinin gerçekleşebilmesi için kişilerin temel maddi gereksinimlerinin karşılanmasını, göçmenlerin entegrasyonu ve özgürlüklerinin sağlanmasını ve zorla göç gibi uygulamalara bir son verilmesini hedefleyen daha katı kanunlar getirmiştir. Ancak, bu değişikliklerin amaçlarından birinin, potansiyel göçmenlerin bu yola başvurmadan önce bir kez daha düşünmelerini sağlamak olduğu da açıktır. Araştırmanın hedefleri ve yaklaşımı Bu araştırma dört ana sorun üzerine odaklanmaktadır: Kişilerin evlilik yoluyla göç hakkında bildikleri; evlilik yoluyla göçün arkasındaki saikler ve buna olanak sağlayan kararlar ve süreçler; kişilerin Belçika’ya göç etmeden önce bu ülke hakkında neler bildiği ve evlilik yoluyla göçe hazırlık yapılması. Amaç, sorunun daha iyi anlaşılmasını sağlamak ve durumu hem Belçika’da yaşamakta olan göçmenler ve böyle bir eylemi düşünmekte olan göçmen adayları için durumu iyileştirmeye yardımcı olabilecek eyleme geçirilebilecek fikirler geliştirmektedir. Bu çalışmanın odak noktası, evlilik yoluyla göçün engellenemeyeceği ve bu nedenle de ancak evlilik yoluyla göçü desteklemek üzere çaba gösterilebileceği ve gösterilmesi gerektiği inancını yansıtmaktadır. Bu



15

Özet

araştırma projesi, King Baudouin Foundation tarafından başlatılan daha büyük bir projenin bir parçası olup, başta Emirdağ’dan Brüksel Başkent Bölgesi’ne yapılan evlilik yoluyla göç olmak üzere kısa vadede aile birleşmesi yoluyla Belçika’ya yapılan göçle ilgili sorunların daha iyi anlaşılmasını hedeflemektedir. Orta ve uzun vadeli hedefler arasında, Belçika’ya gelen göçmenlerin duruma ilişkin bilincin artırılması, kadınların durumunun güçlendirilmesi ve bu projenin, benzer aile birleşmesi vakalarının yaşandığı diğer ülkelere için de kullanılmasıdır. Bu hedeflerin karşılanabilmesi için hem nitel hem de nicel veriler toplanmış ve bilgi toplamak için anket, kapsamlı görüşmeler ve odak grup tartışmaları kullanılmıştır. Emirdağ’da görüşülen kişiler arasında evlenmiş olan ve Belçika’ya gitmek üzere bekleyen gençler, Belçika’da veya halen Türkiye’de yaşamakta olan evli çocukları bulunan anne babalar ve üniversiteye girmeye hazırlanan gençler bulunmaktadır. Brüksel’de – ülkenin Türk göçmenlerinin dörtte birine yakını Schaerbeek, Saint-Josse, Brüksel Şehri, Anderlecht ve Molenbeek olmak üzere 19 ilçeden beşinde yaşamakta olup, Belçika’da yaşayan Türk kökenli göçmenlerin büyük kısmı Emirdağlıdır. Görüşmeler Brüksel Başkent Bölgesi, Flanders ve Walloon Bölgesi’nde yaşayan belli başlı haber kaynakları ve Brüksel’de yaşayan Emirdağlılar ile onların eşleriyle yapılmıştır. Emirdağ ve Brüksel’de evlilik yoluyla yapılan göçe yönelik tutumlar Evlilik yoluyla göçün geleceğe ilişkin beklentileri genel anlamda artırıp artırmadığına veya azaltıp azaltmadığına ilişkin farklı görüşler bulunmaktadır. Bunu sorgulayan kişilerden bazıları, bunun nedeninin Türkiye’deki iyi iş imkanlarının azlığı veya Türkiye’de üniversite eğitimine erişimin yetersizliği olduğunu belirtmekte olup, Avrupa ekonomisi tökezlerken Türkiye ekonomisinin büyümeye devam etmekte etmesiyle bunun değişebileceğini ve gelecek yıllarda evlilik yoluyla göçte azalmaya neden olabileceğini söylemektedir. Ancak, proje kapsamında görüşülen kişilerin tümünden alınan yanıtlar, evlilik yoluyla göçün Emirdağlılar arasında yaygınlığını korumaya devam ettiğini göstermiş olup, birçok kişinin yurt dışından birisiyle evlenerek Belçika’ya göç etmeyi seçtiğini ve göçmenlerin çocuklarının sıklıkla anavatanlarına dönerek bir eş arayışında olduğunu göstermiştir. Artık Belçika’da Türk kökenli çok sayıda gencin yaşamakta olduğu ve dolayısıyla da Türk topluluğu içinde uygun bir eş bulma olasılığının arttığı göz önüne alındığında, gençlerin hangi nedenle kapı komşusu olan benzer geçmişe sahip birisiyle evlenmek yerine uzaklardan ve nispeten tanımadıkları bir eş yeğlediğine ilişkin sorular doğurmaktadır. Emirdağ’da yaşayan birçok kişi Belçika’da daha iyi bir hayatın hayalini kurmakta olup, evlilik yoluyla göç kişinin bulunduğu durumu iyileştirmesi için popüler bir yol olmaya devam etmektedir. Çoğu kişi hem bireysel hem de toplumsal olarak parasal ve maddi kazançların çokluğuna ve avantajların dezavantajlara baskın geldiğine inanmaktadır. Daha önce göç edenlerin yaz tatil için evlerine lüks arabalarda döndüklerini ve görünüşte harcayacak büyük miktarlarda paralarının olduğunu gören birçok kişi için Belçika rüyalarının ülkesi olmaya devam etmektedir. Ancak, evlilik yoluyla göç artık herkes için ‘kolay yol’ olarak görülmemektedir. Çoğu evliliğin mutsuzluk ve boşanmayla sonuçlanmasıyla, maddi kazançların yanında ödenen duygusal bedellerle ve işlerin ters gitmesi riskiyle ilgili bilinç gittikçe artmaktadır. Evlilik yoluyla göç edenlerin pek azının yeni ülkelerindeki yaşama yönelik hazırlığı bulunmaktadır. Ayrıca, Belçika’da yaşam koşulları hakkında daha önce göç etmiş olanlardan aldıkları bilgiler ve Avrupa’daki ekonomik durumun kötüleşmesiyle ve boşanmayla biten göç evlilikleriyle ilgili dinledikleri hikaye sayısı arttıkça evlilik yoluyla göç etmeye aday olanların ve ailelerinin tutumu da değişmektedir.



16

Özet

Bununla birlikte çok sayıda kişi de gençlerin göçe ilişkin beklentileri hakkında çok heyecanlandıklarını ve bu nedenle de yeni yaşamları hakkında kurdukları hayallere ve beklentilerine uymayan hikayeleri göz ardı ettiklerini söylemektedir. Diğer tarafa geçtiklerinde her şeyin toz pembe olacağına inanmayı tercih ettiklerinden, Belçika’ya vardıklarında büyük bir hayal kırıklığı yaşamaktadırlar. Bu da daha sonra oluşan birçok sorunun nedenini teşkil etmektedir. Bazı gençler, diğer göçmenlerin karşılaşabilecekleri zorluklara ilişkin yaptığı uyarılara rağmen çoğu kişinin her şeyin kendileri için daha farklı olacağını düşündüklerini söylemiştir. Bu sorunu ele almak üzere bazı kişiler, gelecekte evlilik yoluyla göç edecek herkesin Belçika’da bir haftalık bir tatil geçirmelerini veya nihai kararlarını vermeden önce eğitim değişim programlarına katılmalarını tavsiye etmiştir. …’de yapılan evlilik? Evlilik göçüne ilişkin kararlar nasıl alınıyor Araştırma ayrıca çiftlerin nasıl tanıştıkları ve evlilik yoluyla göçe ilişkin kararların nasıl alındığına da odaklanmıştır. Gençlerin en yaygın tanışma yollarından bir tanesi, göçmen ailelerin yaz tatillerinde Avrupa’dan döndüklerinde tanışmalarıdır. Bazı çiftler ilk tanışmalarından evliliğe gerçekten de çok hızlı geçiş yapmaktadır, bazı durumlarda bu iki hafta bile sürebilmektedir. Bu nedenle kızlar, hala çok az tanıdıkları bir adamla evlenmeye devam etmekte ve dört ya da beş ay içinde Belçika’ya gitmektedir. Ancak, evlenecekleri kişiyle ilgili kararları gençlerin kendilerinin vermeye başlamasıyla bu durum gittikçe azalmakta ve bilgi teknolojileri ve sosyal medyanın sağladığı kolaylıklar sayesinde çiftler önce birbirlerini tanıma fırsatı bulmaktadır. Daha genel anlamda ICT ve çevrimiçi iletişim araçları genç çiftlerin tanışma şekillerinde değişikliklere neden olmuş ve bu süreçte çok daha büyük bir rol almalarını sağlamıştır. Gençler üzerinde yurt dışından birisiyle evlenmek için ne kadar aile veya toplum baskısının yapıldığını ve kimle evlenmeleri veya evlenmemeleri gerektiğine kimin karar verdiğiyle ilgili fikir ayrılığı bulunmaktadır. Yanıt verenlerin çoğu, ailelerin bu süreçte hala önemli bir rol oynamaya devam etmesine karşın gençlerin genellikle son kararı kendilerinin verdiğini söylemektedir. Görücü usulüyle evlenmelerin hala çok yaygın olmasına karşın çoğu kişi zorla yapılan evliliklerin artık geçmişe kaldığını söylemektedir (zorla yapılan evliliğin tanımları kişiden kişiye değişmiştir.) Burada, şehir ve kırsal kesim arasında bir ayrım yapılabilir. Emirdağ’ın merkezinden olan kişiler çocuklarını serbest seçim hakkı tanırken köylerde yaşayanlar genellikle geleneksel görücü usulü evlilikleri takip etmektedir. Ayrıca bu konuda kadınların ve erkeklerin de düşünceleri farklılık göstermektedir. Erkekler genellikle karar verme süreci boyunca kişisel düşüncelerine saygı gösterildiğini belirtirken, kadınlar ise koca seçiminde çok daha az etkilerinin bulunduğunu belirtmiştir. Çevre baskısı da önemli bir rol oynamaktadır. Emirdağlı çok sayıda genç, önceden evlenen ve göç edenleri kıskanmaktadır: Gençler daha önce göç edenlerin yaz tatili için eve döndüklerinde gördükleri kadarıyla yaşam tarzlarının parasal olarak rahat olduğunu, sahip oldukları lüks arabaları ve bol keseden yaptıkları harcamaları gördükçe aynı yolu izlemek istemektedirler. Bu da onları prensip olarak biriyle tanışıp göç etme kararını vermek yerine, yurtdışında evlendikten sonra eş arama kararını vermeye itmektedir. Bilinmeyene yolculuk Araştırma, yeni hayatlarına başlamadan önce evlilik yoluyla göç edenlerin Belçika hakkında bildiklerinin seviyesini incelemiştir Emirdağ ve Belçika arasındaki bağların bu denli yakın olması, herkesin göç etmiş birisini tanıması anlamına gelmektedir. Ancak, bu kişilerin sağladığı bilgiler çok özneldir ve iş imkanları,



17

Özet

eğitim sistemi, sağlık sistemi vb. konularda çok fazla bilgi eksikliği vardır. Belçika’daki yaşam koşulları veya göç eden eşi bekleyen şeylerle ilgili çok az şey bilinmekte olup, göçmenlerin yeni hayatları hakkında abartılı bilgi vermeleri ve eve döndüklerinde parasal durumlarıyla ilgili gösteriş yapmaları nedeniyle beklentiler çok yüksek olmaktadır. Çok az kişi yeni hayatlarıyla ilgili araştırma yapmakta olup, Belçika hakkındaki bilgilerinin eksik olması ve vardıklarında evlilik göçmenlerini bekleyen şeyler büyük birer sorun teşkil etmektedir. Göç etmeyi bekleyenlerin çoğunun Belçika’da nerede yaşayacaklarını bilmelerine karşın (Gent, Antwerp, Brussels, Laken, Vilvoorde ve Schaarbeek’ten bahsedilmektedir), yer isimleri ve eşlerinin kişisel bilgileri dışında bazı kişilerin gelecekteki hayatlarına ilişkin hiçbir ayrıntılı bilgisi bulunmamaktadır. Yanıt verenlerin hiçbiri, Türkiye’de göçmenlere hazırlıklarında yardımcı olabilecek veya Belçika hakkında bilgi alabilecekleri bir kurum veya kuruluşun adını sayamamıştır. Boşluğu doldurmak – kilit tavsiyeler Bu çalışma kapsamında görüşülen kişilerin birçoğu, evlilik yoluyla yapılan göçe dair gerçekler ve olası sonuçları hakkında Emirdağlı gençleri bilgilendirmek ve yeni yaşamlarına hazırlanmak üzere ülkesini terk edenlere yardımcı olmak üzere etkinlikler düzenlenmesi gerektiğini söylemiştir. Göç edip etmeme kararında rehberlik sunmak ve gitmeye karar veren göçmenleri, onları bekleyen şeylere hazırlamak üzere iş durumu, eğitim ve sağlık sistemleri, dil öğrenimi üzerine somut bilgiler sağlanmalıdır. Bunu yapmanın yollarından bir tanesi, hem yerel halk hem de Avrupa’daki göçmenler tarafından seyredilen Emirdağ’ın kendi televizyon kanalı olan Kanal 3’te evlilik göçmenlerinin hayatlarının gerçeklerini betimleyen oyunların, filmlerin ve belgesellerin verilmesidir. Yanıt verenler ayrıca örneğin okullarda sivil toplumun ve belediyelerin bilgi sağlamak için daha fazla çaba harcaması gerektiğini ve bilgilendirme merkezlerinin ve bir bilgilendirme web sitesinin kurulması gerektiğini belirtmiştir. Gençlerin Avrupa’daki yaşamı kendi gözleriyle görebilmeleri için Avrupa ile değişim programları veya okul ziyaretleri de yapılması tavsiye edilmiştir. Hatta bazı kişiler, göçmen adaylarının Belçika’ya vardıklarında ihtiyaç duyacakları yeni becerileri edinmek üzere bir çeşit eğitimden geçirilmelerini önermiştir. Bu şekilde, örneğin inşaat veya elektrik endüstrileri gibi sektörlerde iş bulma olasılıkları çok daha artacaktır. Belçika’da görüşülen çok sayıda kişi, evlilik yoluyla göçünpratik boyutunun yanı sıra psikolojik ve duygusal sonuçları üzerine de odaklanılması gerektiğini vurgulamıştır. Belçika’da görüşülen çok sayıda kişi Flaman hükümeti tarafından düzenlenen evlilik yoluyla göç edenler için entegrasyon kursları gibi girişimlerin oynadığı rolün, sosyal ağ oluşturma bakımından çok iyi olduğunun takdir etmesine karşın, hayati önem taşımasına rağmen evlilikten önceki ve sonraki psikolojik destek sağlanması için çok az şey yapıldığını söylemişlerdir. Dil becerileri, daha doğrusu dil bilmemek de özellikle idari konuların gerçekleştirilmesinde evlilik yoluyla göç edenler için bir sorun olarak ön plana çıkmaktadır. Odak grubunun katılımcıları, Türkiye’den ayrılmadan önce çok az kişinin dil öğrenmeye çalıştığını ve bunun da yurt dışındaki yeni yaşamlarını kurmayızorlaştırdığını ve kayın anne ve kayın babalarına büyük ölçüde bağımlı olmaları sonucunu doğurduğunu söylemiştir. Geçmişte evlilik yoluyla göç eden çok sayıda kişi en baştan dil konuşabilselerdi



18

Özet

hayatın kendileri için daha kolay olacağını inandığını söylemektedir. Dil öğrenmenin iş bulmak ve Belçikalılarla ilişkileri ilerletmek açısından çok önemli olduğunun kabul edilmiş olmasına karşın, çok sayıda kişi günlük olarak Hollandaca veya Fransızca pratik yapamadıkları için bunun kolay olmadığını ve Türkler’in Brüksel’de aynı mahallelerde toplanmış olması nedeniyle dil öğrenmelerinin ve Belçika toplumuna entegrasyonun zorlaştığını belirtmiştir. İhtiyaç durulan bilgi ve dil kurslarının sağlanmış olmasına karşın, bazıları evlilik yoluyla göç edenlerin bunlardan faydalanıp faydalanmayacağını sorgulamaktadır. Araştırmalar, evlilik yoluyla göç eden çoğu göçmeninin gidecekleri yer, iş olanakları veya dil durumu hakkında bilgi alma zahmetine girmediklerini ve durum ne olursa olsun, bazı evliliklerin gerçekleşme hızının, bu tür ayrıntılı planlamaya pek az elverdiğini göstermektedir. (Anavatanda yapılan evliliklere hazırlık ile göç evliliğine hazırlık arasında az sayıda fark bulunmasına karşın, göç evliliği genellikle çok daha hızlı olmakta, hatta evlilik ve göç arasındaki sürenin genellikle bir aydan başlayıp birkaç yıla kadar uzayabilmesine karşın bazı kişiler sadece iki veya üç gün veya birkaç hafta içinde tanışarak evlenmektedir.) Yine de genel olarak çoğu kişi, daha iyi hazırlanmış olması gerektiğini göç ettikten sonra fark etmektedir. Göçmenlerin çoğu memleketini terk etmeden önce dil derslerine kayıt olmaları gerektiğini ve Belçika’daki yaşam hakkında daha fazla bilgi almış olmaları gerektiğini düşünmektedir. Hatta çok sayıda kişi, hala Türkiye’deyken şimdi bildiklerini biliyor olsalardı muhtemelen hiç göç etmeyeceklerini belirtmiştir. Ancak, bu çalışma, Emirdağlılar için evlilik yoluyla göçün bir yaşam tarzı olduğu ve bunun Belçika’ya yaptıkları göçlerin en büyük nedeni olduğu sonucuna varmaktadır. Bu, kişisel seçimlerinin yanı sıra, karar verme sürecinde önemli bir rol oynayan aileler tarafından yapılan seçimleri de kapsamaktadır. Evlilik yoluyla göçün hala çok sayıda kişi tarafından kabul görüyor olmasına karşın, bunun hem avantajları hem de dezavantajları bulunmaktadır. Evlilik yoluyla göç sırasında ters gidebilecek şeylere ilişkin bilincin gittikçe artıyor olmasına karşın çok sayıda kişi için tercih edilen bir seçenek olmaya devam etmesi nedeniyle bu rapor, potansiyel hataların bazılarından kaçınılabilmesi için evlilik yoluyla göç eden göçmenlerinin göç etmeden önce iyi hazırlanmaları gerektiğini tavsiyesinde bulunmaktadır.



19

Woord vooraf

In dit onderzoeksverslag gaan we dieper in op een aantal aspecten van huwelijksmigratie. De Koning Boudewijnstichting, die opdracht gaf voor het onderzoek, vroeg het team om een verslag te schrijven dat zoveel mogelijk een weergave van de verzamelde gegevens zou zijn, zonder ellenlange uiteenzettingen over theoretische, methodologische of kaderende elementen in verband met huwelijksmigratie. Het onderzoeksteam heeft rekening gehouden met deze vraag. Wat hierna volgt is dus geen theoretisch, methodologisch onderzoeksverslag.



21

Hoofdstuk 1: Het onderzoeks project In dit hoofdstuk bespreken we de huidige stand van zaken op het vlak van huwelijksmigratie naar België en lichten we de relevantie en de focus van het onderzoeksproject toe. We staan ook stil bij de wijze waarop het onderzoek werd opgezet, de bestudeerde populatie en de manier waarop gegevens werden verzameld en geanalyseerd. Dit hoofdstuk geeft een antwoord op drie kernvragen: welke werkzaamheden werden uitgevoerd, wie was daarbij betrokken, en waar werden de gegevens verzameld?

1.1 Context en relevantie 1.1.1 Huidig kader voor huwelijksmigratie Gezinshereniging is één van de vier voornaamste officiële kanalen voor migratie naar België, samen met arbeidsmigratie, studiemigratie en asielmigratie. Sinds de arbeidsmigratiestop van 1974 is gezinshereniging de belangrijkste manier geworden waarop migranten legaal naar België kunnen komen. Verscheidene studies tonen aan hoe de gezinshereniging, en meer in het bijzonder de huwelijksmigratie, de arbeidsmigratie heeft bijgebeend (Caestecker 2005; Lodewyckx, Geets en Timmerman 2006; Yalçin et al. 2006; Heyse et al. 2007; Martiniello et al. 2010; Lodewyckx en Wets 2011). Het concept van de gezinshereniging is vrij ruim. We kunnen vier verschillende types onderscheiden: migratie van kinderen die hun ouders volgen, migratie van echtgenoten/echtgenotes, huwelijksmigratie en migratie van ouderen die hun kinderen volgen. Deze studie focust voornamelijk op migratie als gevolg van een huwelijk met een partner uit het buitenland. Hoewel dit soort huwelijken bij de volledige Belgische bevolking toeneemt, vindt het merendeel van de migratiehuwelijken plaats tussen enerzijds nakomelingen van migranten en anderzijds mensen uit het herkomstland van hun familie. Huwelijksgerelateerde migratie wordt onderverdeeld in tal van categorieën en de conventionele academische terminologie is niet uniform. Tot de meest courant gebruikte categorieën behoren gezinsvorming (soms ook huwelijksmigratie genoemd), gezins hereniging/vereniging, gebonden migratie (waarbij echtgenoten elkaar vergezellen) en het grensoverschrijdende huwelijk (Charsley et al. 2011: 3). Omdat we ons bewust zijn van deze dubbelzinnigheden en de onderlinge links tussen deze categorieën, gebruiken we de term ‘huwelijksmigratie’ in dit verslag als overkoepelende benaming voor alle



23

Hoofdstuk 1: Het onderzoeksproject

gevallen waarin het sluiten van een huwelijk een substantiële rol speelt in iemands individuele beslissing om te emigreren. In het geval van Turkije is migratie een proces dat door voortdurende beweging en interactie tussen het herkomstland en het gastland wordt gekenmerkt. Hieruit ontstaan sociale, politieke, economische en culturele netwerken waaruit grensoverschrijdende sociale ruimten of gemeenschappen voortkomen (Beck-Gernsheim 2007; Kofman 2004; Timmerman 2008). Deze interactieruimten hebben een invloed op vele domeinen van het leven van migranten, inclusief de huwelijkspraktijken (Beck-Gernsheim 2007). Een analyse van het Rijksregister door de Hedera-onderzoeksgroep (Health and Demographic Research Center van de Universiteit Gent – zie Tabel 1) toont het aantal partnermigranten in het Vlaams Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest tussen 2008 en de eerste helft van 2011. Partnermigranten zijn zowel huwelijksmigranten als mensen die in aanmerking komen voor een verblijfsvergunning omdat ze officieel samenwonen (Desmet, Leys en Ronsijn 2011: 6). Tabel 1: Aantal partnermigranten in het Vlaams Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Jaar

2008

2009

2010

tot 30/06/2011

Totaal

Aantal mensen

8.961

9.357

8.419

3.311

30.048

Bron: Rijksregister, Vlaams Gewest en Brussels Hoofdstedelijk Gewest (Desmet et al. 2011: 6)

In deze periode kwamen 3.246 partnermigranten aan uit Turkije – goed voor 10,8% van de totale partnermigratie –, waarmee Turkije de tweede belangrijkste bron van partnermigratie naar België is. De eerste groep die naar België uitweek met het oog op gezinshereniging, bestond uit vrouwen van wie de man in België werkte. Deze migratie verliep duidelijk volgens een traditioneel genderpatroon: economische migratie was een zaak van mannen terwijl huwelijksmigratie een zaak van vrouwen was. De jongste tijd wordt dit traditionele patroon steeds vaker doorbroken, aangezien zowel mannen als vrouwen niet alleen met het oog op een huwelijk maar ook om economische redenen emigreren. Dit onderscheidt de Turkse partnermigratie van de partnermigratie uit andere landen zoals de voormalige Sovjet-Unie. Het Vlaams Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest verwelkomden tussen 2008 en juli 2011 bijvoorbeeld 111 mannelijke partnermigranten uit Turkije voor elke 100 vrouwelijke migranten (Desmet et al. 2011: 13). Conform de algemene trend in Europa en de ons omringende landen introduceerde België onlangs strengere wetten op de gezinshereniging. Zo werd in 2011 een aanpassing goedgekeurd van de zogenaamde ‘verblijfswet’ van 15 december 1980 betreffende de toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging en de verwijdering van vreemdelingen. De nieuwe wet van 8 juli 2011, die twee maanden later van kracht werd, verstrengde de voorwaarden voor gezinshereniging. Daarna volgde een aanpassing bij Koninklijk Besluit van de wetten van 8 oktober 1981 (aangaande de implementatiemodaliteiten van de wet van 15 december 1980) en van deze van 17 mei 2007 en 7 mei 2008. Er werden voor deze wijzigingen verscheidene argumenten gebruikt, zoals met name de noodzaak om te waarborgen dat in de elementaire materiële behoeften van de betrokkenen kan worden



24


voorzien vóórdat gezinshereniging kan plaatsvinden. Er werd ook aangevoerd dat de wetten moeten zorgen voor een betere integratie en emancipatie van de migranten, en een einde moeten stellen aan praktijken zoals gedwongen migratie (Dawoud 2011). Door de wijzigingen gelden nu andere procedures en voorwaarden, afhankelijk van de nationaliteit van de persoon die in België woont. Voor Belgische of Europese staatsburgers veranderde de wet op de gezinshereniging op één belangrijk punt: beide partners moeten voortaan minstens 21 jaar oud zijn vóór de migratie kan plaatsvinden. Ze moeten ook kunnen bewijzen – door voorlegging van een huwelijksakte of samenlevingscontract – dat ze al sedert minstens twee jaar een relatie hebben (één jaar volgens de oude wet). Koppels mogen geen familie van elkaar zijn en mogen niet eerder een huwelijksweigering hebben ontvangen. De maximale duur van de procedure voor het verkrijgen van een verblijfsvergunning is opgetrokken van vijf tot zes maanden, en de controleperiode werd verlengd van twee tot drie jaar. Indien een koppel de aangestelde ambtenaar afwijst of indien hun wettelijk domicilie onbewoond blijkt te zijn, wordt een proportionaliteitstest uitgevoerd op basis van hoe lang ze in België hebben gewoond, hun leeftijd, gezondheid, gezins- en economische toestand, sociale en culturele integratie, en de banden tussen de migranten en hun herkomstland. De resultaten van deze test worden gebruikt om te beslissen of de verblijfsvergunning al dan niet moet worden ingetrokken. De wetten op de gezinshereniging werden ook geactualiseerd voor niet-EU-burgers die een permanent verblijfsrecht in België hebben verworven. Terwijl dit voorheen volstond om een procedure te starten, moeten zij nu kunnen aantonen dat ze met deze permanente vergunning gedurende meer dan een jaar in België hebben gewoond. Deze voorwaarde is in strijd met de Europese richtsnoeren in verband met gezinshereniging. Andere wijzigingen werden doorgevoerd met het doel de leefomstandigheden van migranten en hun partners te verbeteren. De partner die in België woont, moet aantonen dat hij/zij over een stabiel en toereikend inkomen beschikt en gedurende een welbepaalde periode geen sociale bijstand heeft ontvangen (bv. van het OCMW). Een werkloosheidsuitkering kan slechts als een ‘toereikend inkomen’ worden beschouwd, indien de partner in België kan bewijzen dat hij/zij actief op zoek is naar werk. Voor het overige gelden dezelfde voorwaarden als voor EU-burgers. De procedures voor wie gedurende een kortere periode legaal in België verblijft – bv. mensen met een toeristenvisum –, werden ook verlengd, aangezien het eerste verblijfsdocument nu pas na maximaal vijf maanden kan worden afgeleverd. De beslissing om een permanente verblijfsvergunning toe te kennen, moet voortaan echter sneller worden genomen: de termijn is ingekort van negen tot zes maanden, maar kan tweemaal worden verlengd in het geval van moeilijke dossiers. Afgezien van de hierboven vermelde wijzigingen geldt de procedure voor niet-EU-burgers met een permanente verblijfsvergunning ook voor niet-EU-burgers met een verblijfsvergunning van beperkte duur. De nieuwe wetten hebben al verscheidene onverwachte en ongewenste effecten gehad, en naarmate de regels verder worden geïmplementeerd zullen er waarschijnlijk nog meer aan het licht komen. Een doelstelling die de wetgever met deze wijzigingen echter duidelijk voor ogen had, is potentiële migranten (voornamelijk migranten gehuwd met iemand uit de gevestigde Marokkaanse of Turkse migrantengemeenschap) tweemaal te doen nadenken alvorens voor deze weg te kiezen.



25


1.1.2 Relevantie van het onderwerp en focus van het onderzoek Het merendeel van het beschikbare onderzoekswerk naar huwelijksmigratie heeft betrekking op huwelijken onder de Turkse en Marokkaanse bevolking. Dit project focust op vier elementen: Wat weten mensen over huwelijksmigratie? Welke beweegredenen en welke processen gaan er schuil achter beslissingen om te emigreren met het oog op een huwelijk? Hoeveel mensen kenden België vóór ze naar hier verhuisden? Hoe bereiden partners zich voor op huwelijksmigratie? Op deze manier willen we niet alleen meer inzicht verwerven in de problematiek van de huwelijksmigratie en de onderliggende processen, maar ook ideeën ontwikkelen voor maatregelen die tot een verbetering van de situatie kunnen bijdragen.1 Hoewel verscheidene onderzoekers (Ouali 2005; Yalçin et al. 2006; Timmerman 2006; Heyse et al. 2007, 2011; Van der Zwaard 2008; Timmerman, Lodewyckx en Wets 2009; Descheemaeker et al., 2009) ons al informatie verschaften over huwelijksmigratie in het algemeen en over Turkije in het bijzonder, hebben we in dit onderzoek bestudeerd hoe huwelijksmigratie wordt gepercipieerd door mensen die er rechtstreeks bij betrokken zijn enerzijds, en mensen zonder rechtstreekse individuele of familiale betrokkenheid bij de problematiek anderzijds. Binnen de context van de integratie van etnisch-culturele minderheden zijn de processen waarmee huwelijkspartners uit bevolkingsgroepen van buitenlandse origine worden gekozen, onderwerp van politiek en publiek debat geworden (Hooghiemstra 2001; Bakker en Giesbertz 2005; Zemni, Casier en Peene 2006; Beck-Gernsheim 2007; Heyse et al. 2007; Descheemaeker et al. 2009). Dit geldt vooral voor gearrangeerde en gedwongen huwelijken. Het debat gaat over de mate waarin de keuze al dan niet op een individuele beslissing berust, wat problematisch is aangezien traditionele migratiehuwelijken onder Turken en Marokkanen een familieaangelegenheid zijn en door de familie of door de gemeenschap worden geregeld (Van der Zwaard, 2008: 34).2 De focus op partnerkeuze is echter niet neutraal, maar komt veeleer voort uit een paternalistisch verlangen om huwelijksmigratie af te schaffen. Dit blijkt ook uit de klemtoon die wordt gelegd op de beperkingen die vrouwen in deze context zouden ervaren, of op het opgelegde karakter van niet alleen gedwongen maar ook gearrangeerde huwelijken. In dit onderzoek concentreren we ons meer op het besluitvormingsproces dan op de partnerkeuze. We kijken voornamelijk naar de manier waarop de beslissing wordt genomen om te trouwen en vervolgens te emigreren, en we proberen te achterhalen welke elementen een invloed hebben op deze beslissingen. Belangrijke vragen daarbij zijn onder meer: Wie neemt de beslissing? Waarom deze persoon? Waarom die beslissing? Het conceptuele model van Hooghiemstra (2003) toont aan dat een groot aantal omgevingsfactoren een invloed heeft op de partnerkeuze en – bij uitbreiding voor dit onderzoek – op het besluitvormingsproces. Hooghiemstra (2003) maakt een onderscheid tussen de structurele kenmerken van de wijdere omgeving 1 Het onderzoeksproject is slechts een onderdeel van een ruimer project voor de opdrachtgever dat tot doel heeft om op het terrein actie te ondernemen, zie 1.2. 2 Coene (2005) wijst op drie terugkerende huwelijksvormen bij huwelijksmigranten: ten eerste het romantische of spontane huwelijk waarbij minstens één buitenlandse partner betrokken is, ten tweede het door de familie of de gemeenschap gearrangeerde huwelijk, en ten derde het huwelijk dat door commerciële tussenpersonen of door bemiddeling van derden tot stand komt.



26


(sociaal-economische factoren, de demografische samenstelling van de huwelijksmarkt en de bestaande wetgeving zoals huwelijkswetten en wetten op het vlak van internationale migratie), de sociaal-culturele kenmerken van de directe omgeving en de individuele voorkeuren. Het lijkt overbodig om in deze studie uitgebreid in te gaan op de structurele kenmerken of macrofactoren aangezien die reeds werden behandeld door Yalçin et al. (2006), Heyse et al. (2007), Timmerman (2006) en Timmerman et al. (2009). Hoewel deze studies bij de sociaal-culturele factoren in de directe omgeving en de individuele voorkeuren stilstonden, blijven er een aantal problemen opduiken in verband met huwelijksmigratie. Dit zou erop kunnen wijzen dat het niet eenvoudig is om op een passende manier om te gaan met het verschil in vrijheid waarover elk individu beschikt om een partner te kiezen en de betrokkenheid van anderen hierbij, evenals met de verschillende systemen om een partner te kiezen. Het besluitvormingsproces bij huwelijken dat in dit onderzoek centraal staat, kan moeilijk aanvaardbaar lijken omdat vrije partnerkeuze op basis van romantische liefde in het Westen de norm is. In vele delen van de wereld is dat echter niet het geval, want gearrangeerde huwelijken komen nog steeds voor (Ingoldby en Smith 1995). Het is dan ook verkeerd om te veronderstellen dat een gearrangeerd huwelijk per definitie een ‘gedwongen’ huwelijk zou zijn. Anderen hebben weliswaar een grote invloed op het huwelijk, maar meestal wordt er geen beslissing genomen zonder de instemming van het toekomstige paar. Huwelijken zonder deze toestemming zijn veeleer zeldzaam. Daar staat tegenover dat gearrangeerde huwelijken waarbij een vrije partnerkeuze doorslaggevend is, ook betrekkelijk zeldzaam zijn. De onderzoeksresultaten hebben uitgewezen dat het welslagen van een huwelijk afhangt van de goedkeuring of afkeuring van bepaalde mensen die tot het sociale netwerk van een koppel behoren (Hooghiemstra 2003).3 Vrije keuze is met andere woorden een continu proces tussen systemen met veel of weinig individuele keuze en keuzevrijheid. Daarom werden bij de vragen naar besluitvorming ook directe vragen over druk of dwang gesteld. Huwelijksmigratie is een belangrijk middel om toegang te krijgen tot België en wordt versterkt door een gestage stroom van migratiehuwelijken binnen de gevestigde migrantengemeenschappen. Deze praktijk lijkt te blijven voortbestaan, ook al zouden we kunnen verwachten dat trouwen met een partner uit het herkomstland minder belangrijk wordt naarmate de opeenvolgende generaties beter geïntegreerd zijn in het gastland (zie Gonzalez-Ferrer 2006; Lichter et al. 2007; Van der Zwaard 2008). Het feit dat jongere generaties nog steeds partners kiezen uit het herkomstland van hun families, brengt dan ook een belangrijk debat op gang, niet het minst over de kosten hiervan voor de samenleving op korte en lange termijn. Het is belangrijk om onderzoek te doen naar de tastbare factoren (bv. taalkennis of taalachterstand bij kinderen) die een invloed hebben op de integratie van migranten in de Belgische samenleving. De focus van deze studie is dan ook deels ingegeven door de overtuiging dat huwelijksmigratie niet kan worden gestopt, en dat er inspanningen kunnen en dus ook moeten worden geleverd om 3 Typerend voor collectivistisch georiënteerde groepen is dat zij een grotere waarde toekennen aan het collectief dan aan het individu. De sociale netwerken waarin zij zich begeven, zijn meer gebaseerd op familiebanden en dus is de impact van het sociale netwerk groot. Indien het sociale netwerk enkel een sociale functie vervult, heeft een mogelijke afkeuring van de potentiële huwelijkskandidaat relatief weinig gevolgen. Indien het sociale netwerk ook een economische functie vervult, is het waarschijnlijker dat de familie mee beslist wie de toekomstige partner wordt. Als de overdracht van de cultuur via het sociale netwerk verloopt, bijvoorbeeld onder invloed van een religieuze overtuiging, kan de impact van dit netwerk groot zijn. Alles hangt dus af van de mate waarin het individu in dit netwerk geïntegreerd is (Hooghiemstra 2003).



27


huwelijksmigranten te ondersteunen en migratiehuwelijken op één of andere manier te consolideren.4 We focussen op vragen als: Wat weten huwelijksmigranten over België en de specifieke situatie in het land? Van wie kregen zij informatie en over welke informatie is dit? Hoe kunnen ze zelf informatie inwinnen? Wie helpt hen? Welke instanties, diensten of projecten verstrekken hen informatie en om wat voor informatie gaat het?

1.2

Onderzoeksopzet

Dit onderzoeksproject maakt deel uit van een ruimer project voor de Koning Boudewijnstichting dat doelstellingen op korte, middellange en lange termijn vooropstelt. Op korte termijn is het de bedoeling om meer inzicht te krijgen in de problemen die verband houden met migratie naar België via gezinshereniging, en in het bijzonder via huwelijksmigratie vanuit de Turkse streek rond Emirdağ naar het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Op middellange en lange termijn is het voornamelijk de bedoeling om werk te maken van de sensibilisering van migranten bij hun aankomst in België, om te ijveren voor empowerment van vrouwen, en het project uit te breiden naar andere landen met vergelijkbare patronen van gezinshereniging. Uitgaande van het bovenstaande willen we met dit onderzoek de volgende doelstellingen realiseren: 1. Een nauwkeurig profiel opstellen van de huwelijksmigranten die vanuit Emirdağ (Afyon) naar Brussel komen, uitgaande van kwantitatieve gegevens. 2. Informatie verzamelen over de manier waarop kandidaat-huwelijksmigranten zich voorbereiden op hun leven buiten Turkije (d.w.z. wat weten ze op voorhand over België, sociale diensten, cultuur, …). 3. Informatie verzamelen over de evaluatie van bestaande initiatieven in verband met huwelijksmigratie (via belangrijke informatieverstrekkers in Emirdağ en Brussel). 4. Onderliggende (gendergerelateerde) patronen ontdekken in het proces dat leidt tot het besluit om met een partner in het buitenland te trouwen. Om bovenstaande doelstellingen te realiseren, werden zowel kwantitatieve als kwalitatieve gegevens verzameld via een enquête, diepte-interviews en focusgroepgesprekken. De interviews verliepen semigestructureerd en de vragenlijst was daarbij van fundamenteel belang. In Turkije werd het onderzoek gevoerd in de emigratiestreek rond Emirdağ, terwijl het in België focuste op het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Twee academische onderzoekers werden aangeworven om van juni 2011 tot maart 2012 gegevens te verzamelen, wat overeenkomt met 6,5 maanden VTE. In Emirdağ werkten twee onderzoekers van de Anadolu Universitesi in Eskişehir van juni tot september 2011 mee aan de gegevensverzameling. De heer Filiz Göktuna was onze partner van de Anadolu Universitesi.

4 Verscheidene onderzoeksresultaten (Yalçin et al. 2006; Heyse et al. 2007 & 2011, Timmerman 2006, Corijn en Lodewijckx 2009, Van der Zwaard 2008) onderstrepen de verschillende problemen binnen een migratiehuwelijk zoals tegengestelde verwachtingen ten aanzien van het huwelijk of de huwelijkspartner, of culturele verschillen inzake normen en verwachtingen in verband met de rol van mannen en vrouwen. Dit vormt een zware last voor de echtgenoten en kan leiden tot een verhoogd risico op echtscheiding.



28


Conform de doelstellingen van de studie en de focus van het onderzoek verzamelden we informatie over vier hoofdthema’s: • kennis over huwelijksmigratie; • het proces dat leidt tot het besluit om met een partner in het buitenland te trouwen; • kennis over België; • voorbereiding op het leven buiten Turkije. Voor het kwantitatieve deel van het onderzoek verzamelden we nieuwe gegevens in de emigratieregio (huwelijksregister van de steden en gemeenten) in de lijn van een vergelijkbaar onderzoek van het Steunpunt Gelijkekansenbeleid uit de zomer van 2005. Op die manier konden de verzamelde gegevens ook vanuit een longitudinaal perspectief worden geanalyseerd. Het verzamelen van de gegevens zou tegen september klaar zijn. Sinds de zomer van 2005 had er zich echter een verandering voorgedaan in het beleid in Emirdağ. We vernamen dat alle beschikbare gegevens van het gemeentelijke huwelijksregister waren geïnformatiseerd en dat het nu moeilijker was om toegang te krijgen tot de gegevens om de privacy van de inwoners te beschermen en misbruik van de gegevens te voorkomen. Alle pogingen om de gegevens te bemachtigen liepen op niets uit, inclusief de inspanningen van minister Kir van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest van wie de roots in Emirdağ liggen. Een bezoek aan het kantoor van de burgerlijke stand in Emirdağ en een schriftelijke aanvraag via het Turks Instituut voor de Statistiek leverden evenmin het gewenste resultaat op.5 In deze bijdrage baseerden we ons daarom op de cijfers en meningen die ons door enkele belangrijke informatieverstrekkers werden aangereikt, aangevuld met cijfers van andere studies. Bij het verzamelen van de kwalitatieve gegevens focusten we op het vergaren van informatie over huwelijksmigratie – de motieven en processen die aan de beslissing ten grondslag liggen, wat mensen over hun nieuwe schoonfamilie wisten vóór ze in België aankwamen, hun voorbereidingen op de migratie en de huwelijksmigratie zelf – om een beter inzicht te verwerven in de onderliggende processen en ideeën te ontwikkelen voor maatregelen die in een latere fase zouden kunnen bijdragen tot een verbetering van de toestand in het kader van het ruimere project waar dit onderzoek deel van uitmaakt. Tijdens het hele proces in verband met het sluiten van een huwelijk en de daaropvolgende migratie naar België bleken volgens het onderzoek drie momenten bijzonder belangrijk te zijn: • de periode vóór het huwelijk en de migratie; • de relatief korte periode waarbinnen de huwelijksmigratie plaatsvindt; en • de periode na de migratie.

5 De weigering van de burgemeester om met ons samen te werken, verplichtte ons tot een creatieve aanpak bij het verzamelen van alle gegevens. Zonder toestemming is het wettelijk niet toegestaan om een focusgroep samen te stellen en te interviewen. Om problemen te vermijden, werd een ontmoeting met de provinciegouverneur van Afyon aangevraagd. Die vond plaats in september. Hij gaf ons de mondelinge toestemming om dit onderzoek uit te voeren en vertelde ons dat hij de (nieuwe) Kaymakam van Emirdağ op de hoogte zou brengen. (Op het ogenblik van de gegevensverzameling was er een wissel aan de gang en het kantoor van de Kaymakam kon zich alleen met lopende zaken bezighouden.) Uitsluitend gewapend met die mondelinge toestemming en het telefoonnummer van zijn kantoor en van de oude Kaymakam gingen we het terrein op voor het verzamelen van de kwalitatieve gegevens. Uiteindelijk slaagden we erin om in enkele middelbare scholen drie focusgroepen te organiseren (zie Vanderwaeren 2011a/b).



29


Onderstaande tabel probeert een volledig beeld te geven van de informatievergaring op de verschillende locaties en bij de verschillende doelgroepen. Hij toont duidelijk wie bij de informatieverzameling betrokken was en gedurende welke periode. Tabel 2: Onderverdeling van de respondenten op basis van tijdsperspectief, onderzoekslocatie en wijze van gegevensvergaring Tijdstip ten opzichte van migratie

Onderzochte doelgroep

Plaats

Methode

Vóór

Belangrijke informatie– verstrekkers

Emirdağ: stadscentrum en dorpen

(12) Interviews met belangrijke informatieverstrekkers met/zonder economisch voordeel bij huwelijksmigratie

Individuen

Emirdağ stad

(2) Focusgroepgesprekken met laatstejaars van een middelbare school in Emirdağ en (1) focusgroepgesprek met een vrouwengroep bij Halk Egetim Merkezi.

In afwachting van

Jonge mensen

Emirdağ: stadscentrum en dorpen

(12) Interviews met jongeren die in de zomer getrouwd waren en wachtten op hun papieren om te emigreren.

Na

Belangrijke informatie– verstrekkers

België

(10) Interviews met belangrijke informatieverstrekkers (onder wie vertegenwoordigers van relevante organisaties, ngo’s)

Individuen

Brussel

(8) Focusgroepgesprekken met mannen/ vrouwen - nieuwkomers (< 18 maanden) - gevestigde huwelijksmigranten (± 10 jaar) - partners van deze nieuwkomers - partners van deze gevestigde huwelijksmigranten

Afgezien van de opsplitsing in functie van het verschillende tijdsperspectief ten aanzien van de huwelijksmigratie, verliep het onderzoek ook in drie fasen: • gegevensverzameling in Emirdağ met de hulp van een lokale academische partner; • gegevensverzameling in Brussel; en • gegevensanalyse en rapportering. De eerste fase ging van start in juni met een korte actualisering van de vakliteratuur en de voorbereidingen voor de kwantitatieve en kwalitatieve gegevensverzameling in Emirdağ. Er werd een lokale onderzoeker aangeworven van de Anadolu Universitesi in Eskişehir die vertrouwd was met het onderzoeksdomein en met de methoden van het kwalitatief sociaal-wetenschappelijk onderzoek. Na het eerste veldwerk tussen juni en september 2011 – toen de belangrijke informatieverstrekkers werden geïnter viewd – volgde het onderzoeksteam het advies van de promotor om de gegevensverzamelingsmethode te wijzigen. We lieten het idee varen om in Emirdağ focusgroepen met ouders te organiseren omdat we bang waren dat mensen in groep niet over hun persoonlijke ervaringen zouden durven praten.



30


In plaats daarvan werden de ouders individueel geïnterviewd. Omdat met dit systeem minder mensen konden worden geïnterviewd, stemden we ermee in om drie focusgroepgesprekken met inwoners van Emirdağ te organiseren, zodat meer mensen hun mening over huwelijksmigratie konden geven. Deze focusgroepgesprekken werden georganiseerd in onderwijs- en vormingsinstellingen: één bij Halk Egetim Merkezi en twee in de middelbare school in het centrum van Emirdağ. Het aantal interviews met kandidaat-huwelijksmigranten werd opgetrokken tot 12: acht met mannen en vrouwen uit de dorpen en vier met mannen en vrouwen uit de stad Emirdağ. Fase twee ging van start in november (niet in september zoals aanvankelijk gepland). Twee expertsonderzoekers van CeMIS die aan een project rond huwelijksmigratie werkten, waren betrokken bij de gegevensverzameling. Tijdens deze fase werden gegevens vergaard bij mensen die vanuit Emirdağ naar Brussel geëmigreerd waren, onder wie enkele koppels die recent de stap zetten en anderen die reeds enkele jaren geleden emigreerden. Het onderzoeksteam had problemen om mensen te vinden die aan de focusgroepgesprekken in Brussel wilden deelnemen, ook al kon het rekenen op de hulp van verscheidene verenigingen. Uiteindelijk vonden drie focusgroepgesprekken plaats. Er werden ook diepte-interviews afgenomen. Tegen het einde van fase twee hadden we klaar moeten zijn om de gegevens te analyseren, maar we hadden meer interviews afgenomen dan gepland en CeMIS moest studenten vinden met Turks als moedertaal om de interviews uit te schrijven en te vertalen. Dit duurde langer dan verwacht. De verzamelde gegevens werden gestructureerd en gecodeerd met behulp van kwalitatieve software (N VIVO 9). De eerste gegevensanalyse werd geordend per groep van geïnterviewden: belangrijke informatieverstrekkers in Emirdağ, belangrijke informatieverstrekkers in België, mensen in Emirdağ die op hun migratie ‘aan het wachten waren’, ouders in Emirdağ met gehuwde kinderen, jongeren in Emirdağ en migranten uit Emirdağ die in Brussel wonen. Na de eerste analyse werden alle gegevens aan een transversale analyse onderworpen.

1.3

Onderzoekspopulatie en -locaties

Omdat we focusten op huwelijksmigratie vanuit Turkije naar België, is het zinvol om de verschillende groepen die bij de studie betrokken waren, evenals de verschillende onderzoekslocaties, nader te beschrijven. 1.3.1 Emirdağ en zijn inwoners (Emirdağli) Het onderzoeksgebied in Turkije is de subprovincie Emirdağ. Emirdağ, dat een vrij hoge migratiegraad kent, is gelegen in het noordoosten van de provincie Afyon, die in 17 subprovincies en 394 dorpen onderverdeeld is (Karcı Korfalı, Üstübici, De Clerck 2010). Emirdağ heeft een oppervlakte van 2.213 km² en bestaat uit 70 dorpen, vijf steden en 25 wijken. Landbouw vormt er de basis van de economie. In de subprovincie bevinden zich twee fabrieken: een bloemfabriek en een fabriek die synthetische producten vervaardigt. Er zijn één staatsziekenhuis en tien medische consultatiebureaus in Emirdağ, 28 lagere scholen en 16 middelbare scholen (Karcı Korfalı et al. 2010). Emirdağ staat bekend om zijn emigratie naar België sinds 1963. België blijft het populairste land van bestemming, hoewel ook Nederland, Frankrijk, Zwitserland, Duitsland, Zweden en Denemarken sinds de jaren 60 al tienduizenden migranten uit Emirdağ mochten verwelkomen. Na de arbeidsmigratiestop van



31


1974 ging de migratie naar België door via het systeem van de gezinshereniging. De meeste migrantenfamilies die in Europa wonen, brengen hun zomervakanties in Emirdağ door om er samen te zijn met hun familie. Voor dit onderzoek rekenden we de volgende groep van mensen in Emirdağ tot de belangrijke informatieverstrekkers: jonge mensen die getrouwd waren en op hun vertrek naar België (Brussel) wachtten, en ouders in Emirdağ van wie de getrouwde kinderen in België of in Emirdağ wonen (of elders in Turkije). Daarnaast werden drie focusgroepgesprekken georganiseerd: twee met jonge mensen die op het punt stonden om naar de universiteit te gaan (laatstejaars van de middelbare school, één met jongens/één met meisjes) en een groep met vrouwen die in Emirdağ wonen en een opleiding volgen bij Halk Egetim Merkezi. De belangrijke informatieverstrekkers werden op de volgende basis geselecteerd: (1) we geloven dat er verschillende meningen over huwelijksmigratie zijn, en (2) we focusten op gender en het feit of mensen al dan niet baat zouden hebben bij huwelijksmigratie. We namen aan dat huwelijksmigratie een invloed zou hebben op de houding van de mensen die er baat bij hebben: zij zouden er volgens ons positief tegenaan kijken en hopen dat het blijft duren. Bij de mensen die zich positief uitlieten over huwelijksmigratie, waren een restauranteigenaar, de eigenaar van een winkelcentrum, een juwelier, twee advocaten (man/vrouw) en twee mensen van een reisbureau (man/vrouw). Bij de mensen die minder positief waren over huwelijksmigratie of die er geen baat bij hadden, zaten mensen die voor de overheid werken (bv. op het vlak van sociale diensten, burgerlijke stand of onderwijs) of die in de landbouw werken (allebei hoofd van een dorp nabij Emirdağ) (zie Bijlage – Tabel 1). Aanvankelijk was het de bedoeling om in twee dorpen acht interviews te doen met recent getrouwde mensen die op hun vertrek naar België wachtten. We wilden gaan praten met twee jonge vrouwen en twee jonge mannen uit Çaykisla en Karaçalar, twee dorpen met een aanzienlijke emigratiegraad. Volgens de Mukhtar telde Çaykisla 365 families met verwanten in België. Karaçalar heeft een sterke emigratiecultuur en ligt er van eind september tot eind mei zo’n beetje verlaten bij. We konden in deze dorpen niet genoeg recent getrouwde koppels vinden die op hun vertrek naar België wachtten. In het ene dorp vonden we één jongeman en één jonge vrouw, en in het andere ontmoetten we slechts één recent getrouwde vrouw die bij haar schoonouders woonde in afwachting van hun gezamenlijke vertrek naar België. Omdat Çaykisla het laatste dorp is op de weg die van de D675 bij Emirdağ vertrekt, reden we terug en vroegen in elk dorp langsheen de weg of er jonge mannen of vrouwen woonden die recent getrouwd waren en op hun vertrek wachtten. We reden ook de andere wegen naar de dorpen af, totdat we pasgetrouwde jonge mannen en vrouwen vonden die aan de studie wilden meewerken. De manier waarop we onze respondenten vonden, toont de onderlinge verwevenheid van Emirdağ en de omliggende dorpen voor wat de huwelijksmigratie betreft. We stelden vast dat er in de dorpen nog slechts zeer weinig jonge mannen en vrouwen zijn. In het centrum van Emirdağ hadden we meer problemen met wantrouwen dan in de dorpen. We realiseerden ons dat er jonge mannen en vrouwen (of verwanten van hen) waren die weigerden om aan de interviews mee te werken (of om iemand anders te laten meewerken) uit angst dat dit de migratieprocedure zou compliceren of vertragen. We hadden ook problemen om ouders van getrouwde kinderen te vinden, en ouders van wie de kinderen niet getrouwd waren en niet in België woonden. Door al deze problemen lieten we het onderscheid



32


tussen de dorpen en het stadscentrum varen. Toch moesten we nog een beroep doen op de tussenkomst van een schoolhoofd en een advocaat met een groot netwerk in de regio om interviews met acht ouders te kunnen doen (voor het profiel van de ouders: zie tabel 3 in de Bijlage). De focusgroepgesprekken vonden plaats in een middelbare school en een vormingscentrum (Halk Egetim Merkezi). Voor de focusgroepgesprekken met de leerlingen van de middelbare school hadden we de toestemming nodig van het kantoor van de Kaymakam om te gaan praten met enkele laatstejaars op een school in Emirdağ, één van de 16 middelbare scholen in de regio (zie Karci Korfali et al., 2010). We organiseerden twee focusgroepgesprekken: één met jongens en een tweede met meisjes van het laatste jaar. De gesprekken vonden plaats in de namiddag en we hadden er geen idee van wie zou deelnemen en of deze leerlingen dit uit vrije wil deden dan wel omdat hen dit door het schoolhoofd opgedragen was (toen we dit probeerden uit te zoeken, kregen we hier geen duidelijk antwoord op). Beide groepen bestonden uit zes deelnemers van 17-18 jaar oud. Het ging om leerlingen die zich voorbereidden op hun ingangsexamen voor de universiteit, het Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS).6 In de jongensgroep zaten twee jongens uit dorpen rond Emirdağ en twee anderen die in het centrum van de stad woonden. Alle deelnemende meisjes woonden in het centrum van Emirdağ. Slechts twee van de jongens hadden plannen om naar de universiteit te gaan, de andere twee wilden politieman worden. De meisjes hadden daarentegen allemaal plannen om hogere studies aan te vatten. Tien vrouwen namen deel aan het focusgroepgesprek bij Halk Egetim Merkezi. We gingen samen met de schooldirectie naar drie klassen om te vragen wie wilde deelnemen. Het groepsgesprek vond plaats op een zaterdagochtend. De groep bestond uit een aantal studentes (tussen 20 en 24 jaar oud) en werkloze huisvrouwen (tussen 24 en 40 jaar oud) met zo’n 2 à 3 kinderen. Ze woonden allemaal in de streek rond Emirdağ. 1.3.2 Emirdağli in Brussel De arbeidsmigratie vanuit Marokko en Turkije naar België begon in 1964 na de ondertekening van bilaterale akkoorden met de twee landen. De meerderheid van de buitenlanders in Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest woont op dit ogenblik in de driehoek Brussel-Antwerpen-Gent en in steden in de provincie Limburg (Timmerman, Vanderwaeren en Crul 2003: 1066). Er hebben zich grote Turkse gemeenschappen ontwikkeld in Limburg en Gent. In vijf van de negentien Brusselse gemeenten (Schaarbeek, Sint-Joost, Brussel-Stad, Anderlecht en Molenbeek) woont bijna een kwart van de Turkse migranten in België (Manço 2004). De meerderheid van de migranten in België met een Turkse achtergrond komt uit de streek rond Emirdağ. De voorbije 40 jaar zijn er nauwe banden ontstaan tussen deze regio en de verschillende Turkse gemeenschappen in Vlaanderen en Brussel. In die zin kan worden gesproken van de ‘Emirdağ connection’. Het onderzoeksmodel voorzag interviews met belangrijke informatieverstrekkers die in België wonen omdat zij niet alleen over feitelijke kennis van de voornaamste problemen beschikken, maar ook informatie kunnen verstrekken over de evolutie van de huwelijksmigratie vanuit een sociaal-historisch 6 Tijdens een gesprek met het hoofd van de middelbare school vernamen we dat bij zijn aanstelling in 2008 slechts twee tot drie leerlingen per jaar voor het ingangsexamen van de universiteit slaagden. Volgens het schoolhoofd zou nu (september 2011) jaarlijks 50% van de leerlingen naar de universiteit gaan. Van de 50% die niet aan de universiteit van zijn keuze kan gaan studeren, verkiezen velen om een jaar langer op school te blijven met het doel het ingangsexamen te kunnen overdoen en uiteindelijk de opleiding van hun keuze te kunnen volgen of aan een specifieke universiteit te worden toegelaten. Volgens hem stroomt 80% van de leerlingen dus door naar het hoger onderwijs (Zie Vanderwaeren, 2011b).



33


perspectief. De holistische benadering van verscheidene van deze belangrijke informatieverstrekkers leverde ook een schat aan informatie op die de basis vormde voor het eerste hoofdstuk van dit onderzoeksproject, evenals inzichten in verband met de actuele trends op dit vlak (2.3). We gingen praten met belangrijke informatieverstrekkers die in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, het Vlaams Gewest en het Waals Gewest wonen en werken, en van wie enkelen een Turkse achtergrond hebben. Alle belangrijke informatieverstrekkers genoten hoger onderwijs en velen van hen zijn actief in maatschappelijke organisaties (7), in de gezondheidszorg (3) of op het vlak van wetenschappelijk onderzoek (2) of een combinatie hiervan. Naast de interviews met de belangrijke informatieverstrekkers deden we een bijkomend interview met de organisatie ‘Uçan Süpürge’ (‘De Vliegende Bezem’) (Ankara, Kavaklidere) omdat dit aangewezen leek na de interviews die we al van de belangrijke informatieverstrekkers hadden afgenomen. Uçan Süpürge (‘De Vliegende Bezem’) is een ngo die rond gedwongen huwelijken en kindbruiden overal in Turkije werkt. Hoewel huwelijksmigratie in hun werking niet centraal staat, werd aangeraden om met de medewerkers van deze organisatie te gaan praten. De laatste gegevens verzamelden we vanuit een reflectief perspectief. We legden hiervoor interviews af bij mensen uit Emirdağ en hun partners die momenteel in Brussel wonen. Door de beperkte tijd waarover we beschikten, kozen we voor focusgroepgesprekken om de gegevens van deze groep te verzamelen, maar – zoals we al eerder vermeldden – stuurden we de werkwijze bij om zoveel mogelijk meningen te verzamelen van mensen met het vereiste profiel.7 We gingen op zoek naar organisaties die met de interviews in Brussel konden helpen en kwamen uiteindelijk terecht bij Fedactio. We vroegen deze organisatie om mensen bijeen te brengen met de volgende profielen: mannelijke en vrouwelijke migranten die minder dan 18 maanden in België waren; mannelijke en vrouwelijke migranten die al meer dan zes jaar in België waren; mannen en vrouwen van wie de partner minder dan 18 maanden geleden in België aankwam; en mannen en vrouwen van wie de partner al meer dan zes jaar geleden in België aankwam. Er werden drie focusgroepgesprekken gehouden: één met mannen (4 deelnemers) en twee met vrouwen (1 x 2 deelnemers; 1 x 4 deelnemers). Afgezien van de opdeling mannen/vrouwen waren de groepen gemengd voor wat de verschillende profielen betreft. In het focusgroepgesprek voor vrouwen zaten bijvoorbeeld twee huwelijksmigranten en twee vrouwen van Turkse origine die in België school liepen. Omdat bij het gesprek met de vier vrouwen ook hun partners aanwezig waren, kregen we de mening van meer dan één man en één vrouw met het profiel ’huwelijksmigranten en hun partners die al meer dan zes jaar in België zijn’. Voor wat betreft de profielen van de deelnemers aan de diepteinterviews, was de enige groep die we niet konden bereiken die van de vrouwen die minder dan 18 maanden geleden emigreerden en hun partners. Over het algemeen was het veel makkelijker om mensen vrij voor hun mening te laten uitkomen wanneer de groep kleiner was. Grotere groepen zorgden voor meer behoedzaamheid, zelfs bij mensen van hetzelfde geslacht, wat toont hoe gevoelig het onderwerp ligt.

7 Drie interviews werden geweigerd, maar er werden er ook nog twee extra gepland. Omdat deze laatste twee altijd werden uitgesteld, besloot het onderzoeksteam eind februari om de gegevensverzameling af te ronden en te beginnen met het uitschrijven en analyseren.



34


1.4 Gegevensanalyse We opteerden voor een gegevensanalyse met behulp van interpretatieve methoden. We keken naar wat de verschillende onderzoeksgroepen over huwelijksmigratie vertelden – dit werd opgenomen, uitgeschreven en vertaald –, en focusten vervolgens op de hoofdthema’s van het onderzoek (kennis over huwelijksmigratie, het besluitvormingsproces, kennis over België en de voorbereiding op huwelijksmigratie). Het waarborgen van de anonimiteit was een absolute vereiste voor het onderzoek. De respondenten werd gevraagd of ze ermee instemden dat de interviews werden opgenomen om interpretatiefouten en informatieverlies te voorkomen. Alle interviews werden opgenomen, met uitzondering van dat met één vrouw (een moeder) van wie het interview werd onderbroken en verboden door haar schoonmoeder. In dit verslag gebruiken we citaten uit de uitgeschreven interviews om de interpretatie van de argumenten van de geïnterviewden te staven en conclusies te trekken. De interviews verliepen in het Turks, het Nederlands en het Frans, maar aangezien dit verslag in het Engels werd opgesteld, werden de citaten en de verzamelde gegevens vertaald. Alle opnames werden uitgeschreven en vervolgens vertaald. We typten de tekst (van de interviews, focusgroepgesprekken, observatienota’s, enz.) uit in tekstverwerkingsdocumenten. De schriftelijke transcripties werden geanalyseerd en daarna gecodeerd met behulp van het kwalitatieve softwareprogramma NVIVO 9. Voor het coderen van de informatie moesten de uitgeschreven gegevens zorgvuldig worden gelezen en onderverdeeld in zinvolle analytische units (datasegmentering). Aan de zinvolle datasegmenten werden beschrijvende woorden toegewezen op basis van het standpunt van de verschillende geïnterviewde groepen. Dit vereenvoudigde de transversale analyse van alle gegevens.



35

Hoofdstuk 2: Actuele trends inzake huwelijks migratie

België speelt een belangrijke rol in de huwelijksmigratie vanuit Emirdağ. Aangezien huwelijksmigratie in de regio een wijdverspreid fenomeen is en inmiddels ook één van de weinige legale manieren om nog naar België te emigreren, heeft zowat iedereen er een mening over. In dit hoofdstuk stellen we het standpunt van belangrijke informatie verstrekkers over huwelijksmigratie voor en verwijzen we naar de vakliteratuur die een aantal actuele trends ondersteunt.

2.1

Standpunt van belangrijke informatieverstrekkers in Emirdağ

2.1.1 Kennis over huwelijksmigratie De antwoorden die we van de belangrijke informatieverstrekkers kregen, wijzen erop dat huwelijksmigratie voor de mensen in Emirdağ de norm is en door hen wordt beschouwd als een manier om ‘je leven te redden’ of voor zekerheid te zorgen. Een veelgehoorde opmerking was: “Wie naar het buitenland vertrekt, redt zijn leven want hier heeft hij geen sociale zekerheid. Wie in het buitenland zit, kan sociale zekerheid hebben.” Eén belangrijke informatieverstrekker merkte op dat de mensen weliswaar klagen over wat er met hun kinderen gebeurt wanneer ze emigreren, maar dat de mensen in Emirdağ het idee van huwelijksmigratie niet opgeven.8 Een groot aantal van hen emigreert nog steeds naar België en trouwt daar. Toch erkenden de informatieverstrekkers dat er wat aan het veranderen is door de informatie die potentiële migranten over de leefomstandigheden krijgen en de trieste verhalen van bepaalde gescheiden huwelijksmigranten die naar huis terugkeren. Een andere belangrijke informatieverstrekker vertelde ons dat het jaarlijkse aantal huwelijken volgens een ambtenaar van de burgerlijke stand de afgelopen tien jaar met 50% gedaald is. Dit toont ook dat bepaalde migranten er niet in slagen om hun huwelijkspartner ervan te overtuigen om mee naar België te gaan, als gevolg van de restricties die bepaalde Europese landen opleggen om in aanmerking te komen voor een visum of een verblijfsvergunning. Toch waren bepaalde experts van mening dat de vroegere hoge graad van huwelijksmigratie een probleem was. Eén van hen wees er bijvoorbeeld op dat mensen niet naar andere opties zochten en nooit aan het leven na de migratie dachten: de huwelijkspartners vertrokken 8 De belangrijke informatieverstrekkers geven aan dat de reden waarom ouders hun kinderen via een huwelijk laten emigreren, het verlangen naar meer materiële luxe is. Dit werd in het kader van dit onderzoek niet verder onderzocht. Zie daarvoor bv. de onderzoeksresultaten van Yalçin et al. (2006).



37

Hoofdstuk 2: Actuele trends inzake huwelijksmigratie

– en doen dat nog steeds – zonder voorbereid te zijn op het soort leven dat ze bij hun aankomst aantreffen: “Ze emigreren en denken dat ze makkelijk een baan zullen vinden, veel geld gaan verdienen en een lening zullen krijgen.” De meningen over huwelijksmigratie veranderen nu echter geleidelijk en er wordt niet langer zoveel belang aan gehecht als vroeger. Eén belangrijke informatieverstrekker benadrukte evenwel: ‘’Europa is beter voor de mensen die niet werken, maar intelligente mensen hebben hier werk en verdienen meer geld dan de anderen die in Europa werken.” Een andere belangrijke informatieverstrekker hield vol dat huwelijksmigratie nog steeds als een makkelijke uitweg wordt beschouwd: ‘’De mensen die emigreren, verdienen geld en lijken gelukkig te zijn”, kregen we te horen. Enkele belangrijke informatieverstrekkers dachten dat de huwelijksmigratie zou afnemen indien jonge mensen in Emirdağ makkelijker toegang zouden krijgen tot hoger onderwijs in Turkije. Een expert van een migrantenvereniging merkte het volgende op: “Tenzij de jongeren die emigreren zich bewust zijn van de situatie die hen te wachten staat, een beroep hebben en de taal spreken, krijgen ze het daar heel moeilijk. Er is een werkloosheidsprobleem en onze jongeren die emigreren zonder opleiding krijgen ginds af te rekenen met heel wat moeilijkheden. Daar staat tegenover dat de mensen die een opleiding gekregen hebben, in Turkije meer kansen op de arbeidsmarkt hebben.” Deze informatieverstrekker zei ook dat het idee om verder te studeren in Emirdağ nog niet volledig ingeburgerd is en dat – als dat wel het geval zou zijn – “90% van de jonge mensen zou verkiezen om hier (in Emirdağ) te blijven.” Het ontbreken van de wens om verder te studeren of hogere studies aan te vatten in de streek wordt daarom beschouwd als een stimulans voor migratie naar Europa. De informatieverstrekkers hadden het ook over hoe de bevolking van Emirdağ dag na dag afneemt. Volgens hen is er een soort circulair proces aan de gang waarbij het gebrek aan industriële ontwikkeling in Emirdağ een tekort aan banen veroorzaakt en de emigratie bestendigt. Twee van hen meenden dat investeringen in het lokale arbeidsaanbod en belangstelling voor hoger onderwijs (inschrijving aan de universiteit) het aantal huwelijksmigranten verder zou doen dalen. Andere informatieverstrekkers waren van mening dat, indien jonge mensen in Emirdağ de keuze hadden om te emigreren zonder te trouwen, het fenomeen van de huwelijksmigratie verder zou afnemen omdat de meeste jonge mannen uit Emirdağ nu liever emigreren zonder te trouwen onder invloed van de genoemde stijging van het aantal mislukte huwelijken in de voorbije jaren. De lokale overheden in Turkije van hun kant leggen helemaal geen migratiebeperkingen op en proberen huwelijksmigratie op geen enkele manier af te raden, hoewel ze het fenomeen ook niet openlijk aanmoedigen. Veysel, die voor de overheid werkt, legde uit dat de lokale overheden niets kunnen doen om de huwelijksmigratie een halt toe te roepen, aangezien het een zaak is van de individuele betrokkenen en hun rechten. Meer dan één belangrijke informatieverstrekker vond echter dat de lokale overheden toch iets konden doen aan de situatie, door de bedrijfswereld aan te spreken en te lobbyen bij zakenmensen om in Emirdağ fabrieken te vestigen, zodat er meer arbeidskansen komen. Velen van onze gesprekspartners meenden dat mensen zouden verkiezen om in Emirdağ een leven op te bouwen als er banen en carrièremogelijkheden zouden zijn. Fatih, één van de informatieverstrekkers, dacht ook dat de huwelijksmigratie, naarmate de economische toestand in Europa en Turkije verandert, verder zal afnemen zolang de economie zich verder ontwikkelt.



38


Hoewel heel wat mensen in Emirdağ nog steeds voorstander van huwelijksmigratie zijn, is het interessant om vast te stellen dat ze zich toch bewust zijn van de risico’s die hieraan verbonden zijn, evenals van de voor- en nadelen. Ze zijn voorzichtiger geworden na een aantal onaangename ervaringen, zoals koppels die uit elkaar gaan en gezinnen die uiteenvallen, en de negatieve impact die dit op individuele levens heeft. Volgens de belangrijke informatieverstrekkers is één van de grootste nadelen van huwelijksmigratie de schade die aan het familiegevoel wordt toegebracht, voornamelijk door schijnhuwelijken en het ontbreken van een harmonieus gezinsleven. Sommige informatieverstrekkers hadden het ook over de slechte reputatie van schoonouders die zelf vroeger uit de regio geëmigreerd waren, wat verklaart waarom ze soms buiten Emirdağ op zoek moeten naar mogelijke kandidaten. Dit was een veelgehoorde opmerking: “Migranten uit Emirdağ gaan soms op zoek naar schoondochters in dorpen in het district Yunnak (provincie Konya), en niet in de omgeving van Emirdağ. Er zijn ook enkele dorpen in het district Sivrihisar die in de buurt liggen. Ze halen ook schoondochters uit dorpen in Bolvadin. De voorbije jaren zijn minder bruiden van Emirdağ naar Europa geëmigreerd.” Deze en andere nadelen lijken echter te worden gecompenseerd door de vermeende voordelen van huwelijksmigratie: er wordt meer belang gehecht aan de voordelen voor het individu dan aan de nadelen voor de samenleving in haar geheel. De financiële steun die de families in Emirdağ krijgen en de investeringen in vastgoed zijn bijvoorbeeld groot. Volgens één van de informatieverstrekkers is het geld dat de migranten hun verwanten in Turkije sturen (de zogenaamde remittances), voor sommige families de enige bron van inkomsten. De informatieverstrekkers merkten echter op dat deze financiële steun de voorbije vijf of zes jaar afgenomen is. Ze meenden dat dit een gevolg kan zijn van de invoering van de euro. Terwijl sommigen vonden dat er veel profijt te halen is uit huwelijksmigratie, zeiden anderen dat het fenomeen, afgezien van de financiële voordelen voor beide samenlevingen, weinig andere voordelen oplevert voor de Turkse samenleving. De meesten achten de balans tussen de negatieve en positieve kanten echter in evenwicht. Naast informatie over de voor- en nadelen van huwelijksmigratie zochten we ook informatie over hoe getrouwde koppels elkaar hadden ontmoet. We stelden vast dat mensen elkaar soms toevallig hadden ontmoet, vaak zonder elkaar of elkaars familie te kennen. In plattelandsgebieden zoals Emirdağ zijn er niet echt plaatsen waar koppels elkaar kunnen ontmoeten, maar jonge mensen leren elkaar vaak kennen op bruiloften (tijdens de zomer wanneer de migranten uit Europa op vakantie komen) en op de dinsdagse markten. Zoals één belangrijke informatieverstrekker het verwoordde: “Ze ontmoeten elkaar op bruiloften, in de bazaar of in een winkelcentrum. Eigenlijk is er geen specifieke ontmoetingsplaats.” Tussen de eerste ontmoeting en de bruiloft verlopen vaak niet meer dan twee weken. Een andere belangrijke informatieverstrekker vertelde: “Ze gaan op bezoek bij de familie van een jongeman of een jonge vrouw, vinden hem of haar geschikt en meteen is het koppel verloofd en binnen de tien dagen trouwen ze. De hele procedure wordt binnen de maand afgewerkt.” We kregen te horen dat de visumprocedure na de bruiloft bijna drie maanden duurt. Meisjes trouwen dus met een man die ze nauwelijks kennen en vertrekken dan na gemiddeld vier of vijf maanden naar België. De belangrijke informatieverstrekkers beschouwden de snelheid waarmee alles gebeurt als de



39


voornaamste oorzaak van mislukte huwelijken. De koppels krijgen namelijk niet de kans om elkaar te leren kennen vóór ze beslissen om te trouwen. “Wat kan een jongeman of jonge vrouw die uit het buitenland komt, in 20 dagen doen?”, merkte één van hen op. “Ze zitten binnen de 20 dagen aan de bruiloft. Hoe kunnen ze elkaar op zo’n korte tijd leren kennen?” Anderen wezen op hetzelfde probleem: “Ze moeten op zeer korte tijd zien te trouwen. Ze komen naar hier voor een vakantie van vier weken en zoeken binnen de week een meisje door bij elk gezin op bezoek te gaan. Wanneer een jongeman een meisje vindt dat hij leuk vindt, trouwt hij met haar zonder haar eerst te leren kennen. Dat is de reden van de aanpassingsproblemen.” Hoewel het huwelijk in Turkije een heilig instituut is en geacht wordt langdurig stand te houden, wordt er binnen de migratiecontext zeer weinig waarde aan gehecht. De mensen in Emirdağ worden duidelijk steeds beter in het vinden van huwelijkskandidaten. Een belangrijke informatieverstrekker legde uit hoe in de regio geruchten over jonge meisjes en jongens op huwbare leeftijd de ronde doen. Vaak vertellen mensen uit het dorp of uit naburige dorpen elkaar over mogelijke kandidaten. Soms is er een tussenpersoon bij betrokken. Dit is meestal een vrouw die alle dorpen één na één afspeurt op zoek naar potentiële kandidaten. Verscheidene belangrijke informatieverstrekkers in Emirdağ voegden hieraan toe dat de manier waarop potentiële koppels elkaar ontmoeten op een aantal punten veranderd is, door de evolutie van de informatie- en communicatietechnologie en wijdverspreide onlinecommunicatiemiddelen zoals Facebook en MSN. Het internet biedt mensen uit verschillende landen de mogelijkheid om met elkaar te communiceren. In sommige gevallen kunnen jonge mensen elkaar op voorhand ontmoeten, zonder medeweten van hun families die slechts op de hoogte worden gebracht nadat het koppel besloten heeft om te trouwen. Eén expert zei: “Onlangs vond een familie uit Emirdağ via het internet een meisje uit Eskisehir. Zij stemde ermee in om met een zoon van die familie te trouwen en vertrok vervolgens naar België. Jonge mensen kunnen het internet nu dus ook gebruiken om te trouwen.”

2.1.2 Trouwen met een partner uit het buitenland: besluitvormingsproces De belangrijke informatieverstrekkers verschilden van mening over de vraag wie de beslissing neemt om te trouwen. Sommigen zeiden dat de ouders elkaar eerst ontmoeten en dat de jongeren vervolgens aan elkaar worden voorgesteld, anderen zeiden dat de jonge mensen zelf de beslissing nemen. Eén informatieverstrekker zei zelfs dat sommige families nu tegen huwelijksmigratie zijn. In ieder geval is trouwen in Turkije een familieaangelegenheid. De familie is er normaal gezien bij betrokken, al kan de mate van betrokkenheid verschillen. Dit kan gaan van het goedkeuren van de keuze van de kinderen over het verlenen van advies bij het maken van de keuze tot en met het zelf kiezen van de huwelijkskandidaten. We vroegen de belangrijke informatieverstrekkers ook of mensen beslissen om te emigreren via een huwelijk voor- of nadat ze een mogelijke huwelijkspartner uit het buitenland hebben leren kennen. We kregen zelden een direct antwoord op deze vraag. Sommigen dachten dat de meeste mensen deze beslissing nemen zonder daarbij een specifieke partner in gedachten te hebben. Ze lijken het



40


belangrijker te vinden om zeker naar Europa te kunnen emigreren. Andere belangrijke informatieverstrekkers zeiden echter dat sommige mensen echt op zoek gaan naar een specifieke partner met het oog op huwelijksmigratie, al gaat het dan over het algemeen om huwelijken tussen verwanten. Wat er ook van zij, één van de belangrijke informatieverstrekkers dacht dat de verhouding binnen het besluitvormingsproces door de tijdsdruk 50/50 is: ”Terwijl sommige families een schoondochter vinden bij hun verwanten, vragen anderen hun vrienden om uit te kijken naar een meisje voor hen en zij trouwen met haar zonder de tijd te nemen om haar echt te leren kennen.” De belangrijke informatieverstrekkers in Emirdağ waren verdeeld over de vraag of potentiële kandidaathuwelijksmigranten sociale druk ervaren. Volgens sommigen is de druk ‘verwaarloosbaar’ of heeft die niet langer een invloed op jonge mensen, aangezien die nu ‘zelf’ hun beslissingen nemen. Ze waren het echter eens over de belangrijke rol die de ouders en families in het besluitvormingsproces spelen, al meenden ze dat – in tegenstelling tot wat vroeger het geval was – nu niemand meer kan worden gedwongen tot een huwelijk, zelfs niet de meisjes uit de dorpen. Van enkelen hoorden we dat de druk op jonge mensen afhangt van de sociale en economische toestand van hun familie en voornamelijk van hun ouders. Vroeger werd huwelijksmigratie door iedereen beschouwd als de weg naar een comfortabel leven, en leken de materiële voordelen minder belangrijk te zijn. Andere belangrijke informatieverstrekkers zeiden dat mensen nu voor het geluk van hun kinderen kiezen en daarom verkiezen om hen te laten trouwen met een kennis of iemand die door kennissen werd aanbevolen. De belangrijke informatieverstrekkers hadden het ook over het algemene misverstand als zou migratie voor een huwelijk gelijkstaan met een soort gedwongen huwelijk. Sommigen gaven duidelijk aan dat ze het gebrek aan instemming niet beschouwden als een vorm van druk of een soort gedwongen huwelijk omdat, indien een jongeman of een jong meisje niet wil trouwen, hij of zij hier niet toe wordt gedwongen. Eén belangrijke informatieverstrekster zei dat gearrangeerde huwelijken frequent voorkomen in Turkije, maar dat weigeren altijd tot de mogelijkheden behoort omdat niemand kan worden gedwongen om te trouwen en naar Europa te emigreren. Toch heerst er heel wat jaloezie bij de jonge mensen in Emirdağ ten aanzien van diegenen die trouwden en emigreerden. Jonge mensen beschouwen dit als een streefdoel. Enkele belangrijke informatieverstrekkers zeiden dan ook dat de grootste druk van de peer group komt: wanneer jonge mensen in Emirdağ zien hoe de emigranten uit België in de zomervakantie terugkeren in een luxeauto en kwistig met geld strooien, vinden ze dat ze het ook op die manier moeten proberen te maken. We stelden vast dat er geen belangrijke verschillen zijn tussen de voorbereidingen voor een lokaal huwelijk en voor een huwelijk met het oog op migratie. Enkele belangrijke informatieverstrekkers zeiden dat de officiële huwelijksprocedures dezelfde zijn, maar anderen gaven aan dat de voorbereidingen op een aantal punten verschillen: de snelheid, de duur van de periode tussen de eerste ontmoeting en het huwelijk zelf, het bedrag van de ‘bruidsschat’ en het geld dat aan de bruiloft wordt gespendeerd. Het totale bedrag dat wordt uitgegeven voor een dochter/zoon die met een partner in het buitenland trouwt, is over het algemeen hoger dan wat aan een lokaal huwelijk9 wordt gespendeerd, en omvat ook de kosten voor de juwelen en het meubilair voor de woning in België. Enkele belangrijke informatieverstrekkers formuleerden 9 Er werd nooit een vast bedrag opgegeven. De belangrijke informatieverstrekkers vermeldden exorbitante bedragen tot zelfs 100.000 Turkse lira (ong. € 42.500).



41


het als volgt: “Dit geld wordt niet langer de bruidsschat genoemd, maar het gaat om het recht van een moeder op haar dochter. De bruidsschat is met andere woorden vervangen door het moederrecht.” De totale kostprijs van een huwelijk waarbij een man uit Emirdağ met een descendente van migranten in België trouwt, dwingt de ouders vaak om een lening aan te gaan die de jongeman moet terugbetalen, aangezien hij in België geld zal gaan verdienen. Deze schuld aan het begin van het huwelijk legt werkelijk een hypotheek op de toekomst van het jonge paar ten voordele van de ouders, wat zorgt voor spanning binnen het koppel en tussen de huwelijksmigrant en zijn schoonouders. De ouders benadrukken vaak dat de emigrerende partner wat meer dankbaarheid zou mogen tonen voor de kans die hem/haar werd geboden om naar België te emigreren. 2.1.3 Kennis over België Door de migratiecultuur en de cultuur van huwelijksmigratie in het bijzonder weten de inwoners van Emirdağ over het algemeen wel een en ander over België. De voornaamste bron van informatie over de Belgische samenleving en levensstijl zijn de emigranten die, door gebruik te maken van de nieuwe communicatietechnologieën, de mensen op het thuisfront op voorhand een beter idee kunnen geven van het leven in België en hun vooruitzichten. Er is echter een gebrek aan adequate informatie voor kandidaat-huwelijksmigranten over de arbeidsmarkt, onderwijsstructuren en gezondheidszorg. De belangrijke informatieverstrekkers voegden hieraan toe dat iedereen zich bewust is van de verschillende restricties die de verschillende Europese landen opleggen, en dat de Emirdağli die in België wonen het leren van de taal van het gastland zeer onbelangrijk vinden. Dit komt doordat ze in elke straat wel een Turk tegen het lijf lopen (in tegenstelling tot wat in Denemarken het geval is) door de zeer grote Turkse populatie in het land. België wordt daarom beschouwd als een Turkssprekende omgeving. Normaal gezien weet de emigrerende partner zeer weinig over de leefomstandigheden van de partner in België of zijn/haar familie, noch over wat hij/zij mag verwachten bij zijn/haar aankomst in België, tenzij hij/zij de familie waar hij/zij introuwt kent want er kan veel informatie worden uitgewisseld. De belangrijke informatieverstrekkers zeiden dat ze weliswaar niet precies wisten hoe accuraat hun informatie over de leefomstandigheden van de migranten is, maar dat ze ervan overtuigd waren dat sommige gezinnen het minder goed hadden dan ze hen wilden laten uitschijnen. Ondanks de armzalige leefomstandigheden en het hoge echtscheidingspercentage onder de Emirdağli in België, blijven families nog steeds vasthouden aan het idee van huwelijksmigratie. De belangrijke informatieverstrekkers merkten op dat huwelijksmigranten niet klagen om zich de vernedering te besparen. Zelfs na een echtscheiding keren de meesten onder hen niet terug naar huis. Er werd gezegd dat jonge mensen zo enthousiast zijn over de huwelijksmigratie dat ze goede raad in de wind slaan: elk van hen denkt dat hij/zij wél zal slagen en niemand heeft oren naar verhalen over de realiteit op het terrein. Ze hebben dromen en verwachtingen die hemelsbreed verschillen van de werkelijkheid. Zoals iemand het cryptisch uitdrukte: “Ze ondervinden het liever zelf aan den lijve: eerst branden in de hel en daarna lessen trekken.” Ze troosten zich met het idee dat het gras aan de andere kant van de heuvel altijd groener is. Wie de waarheid probeert te vertellen over het leven in België, wordt verdacht van jaloezie.



42


2.1.4 Voorbereiding op het leven buiten Turkije Sommige belangrijke informatieverstrekkers vonden dat er activiteiten zouden moeten worden georganiseerd om jonge mensen in Emirdağ te informeren over huwelijksmigratie en de mogelijke gevolgen ervan. Anderen zeiden dat het tijdverlies zou zijn. De eerste groep voerde aan dat het feit dat anderen die trouwden, emigreerden en binnen de drie maanden terugkeerden, aantoont wat de nieuwe huwelijksmigranten te wachten staat. Ze meenden dat het zeer nuttig was geweest indien mensen zich hiervan in het verleden bewust waren geweest, toen het fenomeen nog nieuw was. Naast de sensibilisering en emotionele/psychologische ondersteuning van jongeren is er volgens deze informatieverstrekkers ook nood aan een echte voorbereiding voor jongeren die huwelijksmigratie overwegen. Dit zou dienen te gebeuren in de vorm van begeleiding en opleiding gedurende minstens één of twee maanden, zodat de emigranten met een diploma (bijvoorbeeld vloerder, parketlegger of schilder) kunnen vertrekken, terwijl ze ook informatie zouden moeten krijgen over basiswaarden en taal. Naast een opleiding zouden ze ook goede raad moeten krijgen over hoe belangrijk het is om een eerzaam leven te leiden en hard te werken. De belangrijke informatieverstrekkers waren ervan overtuigd dat de zaken heel anders zouden liggen indien migranten vóór hun vertrek over deze basis zouden beschikken. Ze stelden ook voor om het reële leven van huwelijksmigranten te tonen in toneelstukken, films en documentaires. Aangezien de meeste jongeren België als het land van hun dromen beschouwen, zou dit hen aan het denken kunnen zetten en ervoor kunnen zorgen dat ze hun beslissing om te emigreren nog een keer zorgvuldig overdenken. De belangrijke informatieverstrekkers beklemtoonden dat activiteiten en/of projecten om Emirdağli te informeren/sensibiliseren over huwelijksmigratie, in scholen zouden moeten worden georganiseerd door het maatschappelijk middenveld en de gemeentelijke overheden, omdat zij onvoldoende de aandacht zouden trekken indien alleen ngo’s of verenigingen zich hiermee zouden bezighouden. Zij betreurden het feit dat zelfs jonge schoolkinderen er alleen maar van dromen om naar België te emigreren wanneer ze groot zijn. Eén van hen merkte op: “Als je een kind van de lagere school of de middelbare school vraagt wat het later wil doen of studeren of welk beroep het wil hebben als het groot zal zijn, dan antwoordt dat kind dat het wil emigreren naar Europa, naar België, enz. Het idee om naar België te gaan zit al helemaal in het hoofd van die jonge kinderen omdat ze zien wat voor leven de emigranten leiden wanneer ze naar huis terugkeren voor hun vakantie. Ze worden daarin ook beïnvloed door hun families.” De belangrijke informatieverstrekkers zeiden dat de gemeenten harder aan dit probleem zouden moeten werken en informatiekantoren of vergelijkbare diensten zouden moeten opzetten om informatie te verstrekken aan mensen die huwelijksmigratie overwegen, zodat die weten wat hen echt te wachten staat in de gastlanden: wat ze moeten doen, waar ze zullen wonen en hoe ze moeten werken.

2.2 Standpunt van belangrijke informatieverstrekkers in België 2.2.1 Kennis over huwelijksmigratie De belangrijke informatieverstrekkers in België waren het er in het algemeen over eens dat huwelijksmigratie geen nieuw fenomeen is. Ze spraken ook over de impact die de arbeidsmigratiestop



43


op de gezinshereniging en gezinsvorming had gehad. Enkele belangrijke informatieverstrekkers zeiden dat de huwelijksmigratie niet afnam of toenam, hoewel één van hen van mening was dat het fenomeen door de economische crisis veeleer toenam, terwijl een ander beklemtoonde dat de cijfers niet het hele verhaal vertellen omdat meer dan de helft van de jonge mensen van Turkse origine een partner uit het herkomstland van hun ouders kiest. Sommigen dachten dat de huwelijksmigratie nog zou kunnen toenemen, maar schreven dit toe aan de opmars van andere etnische groepen naast de Turkse en Marokkaanse gemeenschappen. Ze zeiden dat positiever werd aangekeken tegen de huwelijksmigratie uit andere landen dan Turkije en Marokko. Eén van hen benadrukte ook het verschil tussen de reële aantallen en de perceptie, en onderstreepte dat de mensen dachten dat de huwelijksmigratie afnam. Negatieve ervaringen (hoog echtscheidingspercentage, integratie- en relatieproblemen, enz.) zorgen voor een groeiende bewustwording bij de mensen in Turkije en de Turkse gemeenschap in België, aldus deze belangrijke informatieverstrekker die onderstreepte dat alles niet meer zo eenvoudig is als vroeger nu ouders en kinderen van huwbare leeftijd met veel meer dingen rekening houden alvorens te beslissen om al dan niet met iemand in het buitenland te trouwen. Ook anderen vertelden ons dat één van de redenen waarom de huwelijksmigratie zou afnemen, de veranderde manier is waarop mensen naar een geschikte partner op zoek gaan en iemand leren kennen. Er zijn nu veel meer jonge mensen van Turkse origine die in België wonen, wat de kansen doet stijgen om onder gelijken in de Turkse gemeenschap een geschikte partner te vinden. We hoorden informatieverstrekkers die eraan twijfelden of migratiehuwelijken de meerderheid van de huwelijken binnen de Turkse gemeenschap uitmaken. Of huwelijksmigratie al dan niet als een nieuw fenomeen wordt beschouwd, hangt af van hoe ver we teruggaan in de tijd. Verscheidene belangrijke informatieverstrekkers zeiden dat Emirdağ lange tijd een belangrijke emigratieregio was – en nog steeds is –, al komt er verandering in het migratiepatroon van Turkije naar België. Toch blijft de huwelijksmigratie vanuit Emirdağ belangrijk. Eén expert die de problematiek uit eigen ervaring kende, zei dat persoonlijke omstandigheden de perceptie kunnen beïnvloeden en merkte op: “Ik dacht dat alle Turken uit Emirdağ kwamen omdat mijn vader uit Emirdağ komt. Maar velen komen uit Emirdağ omdat daar indertijd werd gerekruteerd. Er werden toen folders uitgedeeld.” Het merendeel van de belangrijke informatieverstrekkers erkende de belangrijke rol die Emirdağ in de migratie naar België speelt: wanneer een descendent van Turkse migranten wil trouwen, kiest hij niet voor een vreemdeling maar zoekt hij een vrouw in het herkomstland van zijn ouders. Toch waren enkele belangrijke informatieverstrekkers niet gelukkig met de algemene veronderstelling dat iedereen in Emirdağ wil emigreren door een huwelijk te sluiten. Hoewel ze een sterke migratiecultuur hebben, zei één van hen dat het beeld misleidend kon zijn omdat migratie van de mensen en hun familietradities afhangt, ook al staan bepaalde regio’s bekend om hun hoge emigratiegraad naar een specifiek land. Enkele belangrijke informatieverstrekkers in België hadden het over de zeer specifieke financiële en materiële voordelen van huwelijksmigratie voor de individuele betrokkenen en voor de samenleving, maar verwezen ook naar de ‘kostprijs’ van de huwelijksmigratie.



44


Allereerst is er de emotionele kostprijs aangezien de persoon die emigreert, een deel van zijn/haar verleden achterlaat en een nieuw leven moet beginnen. Het behoud van de tradities en de familiebanden door huwelijksmigratie wordt geacht een voordeel te zijn voor de gemeenschap, maar is minder gunstig voor het individu. Op het niveau van het individu zijn de voordelen beperkt en is er veeleer sprake van een verlies aan competenties, terwijl de samenleving er in economisch opzicht wel bij vaart. Eén belangrijke informatieverstrekker zag voor de individuele huwelijksmigranten geen enkel voordeel. Ze vond dat ze worden bedrogen door de illusie dat het leven in België beter zou zijn en door de manier waarop anderen de schijn ophouden. Dit alles draagt bij tot de teleurstelling wanneer de emigrant in België aankomt. Een andere informatieverstrekker merkte op dat huwelijksmigratie een zeer sterke impact heeft op de gezondheid en het identiteitsgevoel van de betrokkenen. Enkele belangrijke informatieverstrekkers die rechtstreekse ondersteuning bieden aan huwelijksmigranten, wezen erop dat de meeste verhalen over hen niet positief zijn en dat het de meesten niet zo goed vergaat. Daarom dachten zij dat huwelijksmigratie weinig voordelen heeft voor de individuele huwelijksmigranten. Hoewel Turken zich bewust zijn van de negatieve aspecten van migratie – en huwelijksmigratie in het bijzonder –, maakt het eigenlijk weinig uit voor hen. Ze behouden liever de illusie dat België het land van hun dromen is, dan te geloven hoe de werkelijkheid echt in elkaar zit. Andere belangrijke informatieverstrekkers meenden daarentegen dat Turken voorzichtiger worden en hun kinderen niet meer zo makkelijk laten trouwen en emigreren. Toch beschouwden enkele belangrijke informatieverstrekkers de huwelijksmigratie nog steeds als een troef. Ze voerden aan dat huwelijksmigranten een sterk karakter hebben omdat ze – zoals één van hen het uitdrukte – heel wat opofferen om met hun partner te kunnen samenleven: “Ze laten hun familie achter en verhuizen naar een nieuw land. Als je dat allemaal kunt bolwerken, ben je sterk … Ze beschikken over andere strategieën om moeilijkheden te overwinnen dan wij hier, en dan de jonge mensen die hier opgroeiden. Ze hebben veel meer incasseringsvermogen tegenover de problemen die ze ondervinden en ze hebben een bredere kijk op de dingen.” Enkelen voerden aan dat huwelijksmigranten een troef zijn omdat ze in een andere context zijn opgevoed en opgegroeid. Eén van hen kwam tot het besluit: “[Dat] is wat ik al jaren opmerk in de Turkse gemeenschap. Deze nieuwkomers zijn soms ook goed voor de emancipatie van de migrantengemeenschap hier, want wij zitten hier met een generatie die in zekere zin verloren is, namelijk de migranten van mijn leeftijd. Mensen van de generatie van mijn ouders, die nooit de bedoeling hadden om hier te blijven, hebben hun kinderen nooit aangespoord om deel te nemen aan de samenleving.” Deze belangrijke informatieverstrekker geloofde duidelijk in de emancipatie van de bredere Turkse gemeenschap via huwelijksmigratie. Een andere belangrijke informatieverstrekker legde uit dat de Turkse traditie op het vlak van huwelijken patrilokaal is, d.w.z. dat een vrouw na haar huwelijk tot de familie van haar echtgenoot gaat behoren. Dit geldt voor de vrouwen die als huwelijksmigranten vertrekken, maar in het geval van de mannen houdt de huwelijksmigratie ook een verschuiving naar een matrilokaal systeem in. Hoewel het in de praktijk wel gebeurt, zeiden belangrijke informatieverstrekkers dat de mannen die bij de families van hun vrouwen moeten intrekken, dit niet kunnen waarderen. Zij beschouwen het als een



45


vernedering en vinden het niet in overeenstemming met de huwelijkstradities in Turkije. Andere belangrijke informatieverstrekkers hadden het over de psychologische gevolgen van matrilokaliteit en de vernedering die door vele Turkse huwelijksmigranten wordt ervaren. We hoorden het Turkse woord ‘içgüveyi’ dat naar een matrilokaal systeem verwijst (‘man die bij zijn schoonfamilie intrekt’). Dit woord heeft een geringschattende betekenis in Turkije en geldt als een belediging voor vele mannelijke huwelijksmigranten. Volgens enkele experts met wie we contact opnamen, houdt het matrilokale huwelijk voordelen in voor vrouwelijke partners van wie de schoonouders niet in België wonen en versterkt het hun emancipatie. Eén expert merkte echter op dat het ook problemen kan creëren voor de vrouw omdat de man tot op zekere hoogte loyaal blijft aan zijn eigen familie – op sociaal, psychologisch en financieel vlak – terwijl dit door de partner in België volkomen wordt onderschat. Turken hebben een veeleer praktische kijk op huwelijken en beschouwen affectie/emotie minder als basis voor een huwelijk, al kan dit mettertijd groeien. Verscheidene belangrijke informatieverstrekkers onderstreepten het verschil tussen een gearrangeerd en een gedwongen huwelijk. Bij een gedwongen huwelijk worden de betreffende mannen en vrouwen niet betrokken bij de beslissingen over het huwelijk. Het hoofd van de familie neemt de beslissing. We vernamen dat de beslissing meestal door een mannelijk familielid wordt genomen, terwijl het thuis wel de vrouw is die de touwtjes in handen heeft, al is dit voor de buitenwereld niet zichtbaar. Jonge mensen kunnen om twee redenen een gearrangeerd, snel beslist huwelijk sluiten: ten eerste is dit ook de manier waarop hun ouders getrouwd zijn en ten tweede wordt er nooit gesproken over wijzigingen in de manier waarop relaties tot stand komen. Beide redenen verklaren waarom gearrangeerde huwelijken de norm zijn. Verscheidene respondenten verwezen naar de dubbele uitdaging die huwelijksmigratie inhoudt: enerzijds is er de bruiloft en anderzijds de migratie zelf. Huwelijksmigratie betekent samenwonen als man en vrouw. Dit is voor beide partners een nieuwe status die zwaar op een koppel kan wegen, aldus verscheidene belangrijke informatieverstrekkers. Elke bijkomende moeilijkheid (bijvoorbeeld op financieel vlak) wordt ervaren als een veel groter probleem dan het in werkelijkheid is. Eén persoon omschreef het als “een stroom van veranderingen … en dit vanuit een zwakke economische, sociale positie.” Iemand anders verklaarde dat het meer dan tien jaar kan duren vóór een huwelijksmigrant in België zijn draai vindt. Sommigen verwezen naar de zeer snelle omschakeling binnen de Turkse familiestructuren – van uitgebreide families naar kerngezinnen –, een proces dat in Europa meer dan 100 jaar duurde waardoor de hele gemeenschap mee kon evolueren. Er werd uitgelegd dat heel andere vaardigheden vereist zijn om een huwelijk binnen de constellatie van een kerngezin te doen slagen, dan om een huwelijk binnen het kader van een uitgebreide familie tot een succes te maken. Dit komt doordat twee individuen binnen een kerngezin met elkaar over hun problemen kunnen praten en allerlei dingen kunnen bespreken. Communicatie is hier geen kwestie van taalvaardigheid, maar heeft alles te maken met de erkenning van de partner als individu. Wanneer het over de opvoeding van de kinderen gaat, zijn andere vaardigheden vereist naargelang van de familieconstellatie (kerngezin/uitgebreide familie), maar de vele initiatieven die ouders de jongste jaren ondersteunen bij het grootbrengen van hun kroost, houden geen rekening met de ‘Assepoesterpositie’ van de vrouwen die naar België emigreerden.



46


De redenen waarom een partner uit het herkomstland van de ouders wordt gekozen, verschillen van die van 20 jaar geleden. De respondenten van één vereniging meenden dat de hoofdreden vandaag de dag niet zozeer de band met de mensen ter plaatse is, dan wel de wens om de traditie in ere te houden. Eén belangrijke informatieverstrekker legde uit dat het behoud van de cultuur een goede zaak is, aangezien beide partijen dezelfde achtergrond, taal en cultuur delen zodat hun relatie vlotter verloopt, maar vond het dan weer nadelig voor de integratie. De partnerkeuze verschilt naargelang van de leeftijd en het opleidingsniveau. Enkele mensen vertelden ons dat jongeren van boven de 20 op zoek plegen te gaan naar iemand met dezelfde mentaliteit en een vergelijkbare kijk op het leven, terwijl vele jonge mannen die op hun 18e trouwen, op zoek gaan naar een aantrekkelijk meisje dat goed kan opschieten met hun ouders. Verscheidene belangrijke informatieverstrekkers onderstreepten de verschillen tussen de mensen die jong trouwen en de mensen die al wat ouder zijn voor wat betreft de manier waarop ze een partner vinden, een relatie uitbouwen en de bruiloft zelf organiseren. Verscheidene personen zeiden dat de beslissing meer en meer van de jonge mensen zelf afhangt, aangezien zij vandaag de dag meer inspraak hebben dan hun ouders. Ouders spelen weliswaar een belangrijke rol, maar de uiteindelijke beslissing wordt door de betrokken jonge mensen genomen. Hoewel zij de rol van de ouders of de familie bij het kiezen van de huwelijkspartner onderstreepten, vonden verscheidene belangrijke informatieverstrekkers dat de overheid de rol van de ouders in de huwelijksmigratie vanuit Turkije overschat. De belangrijke informatieverstrekkers meenden dat toekomstige generaties, wanneer zij zullen beslissen om te trouwen, ook nog veel belang zullen hechten aan het fiat van hun ouders, zelfs indien ze zelf de beslissing nemen. En zodra de beslissing om te trouwen genomen is, wordt de traditionele weg gevolgd. Hoewel over het algemeen nog snel wordt beslist om te trouwen en huwelijken nog steeds binnen een zeer korte tijd worden afgehandeld, is dit niet langer in alle gevallen zo. De technologie en de sociale media bieden de betrokkenen de kans om hun tijd te nemen. Enkele belangrijke informatieverstrekkers vonden dat steeds meer jongeren er de voorkeur aan lijken te geven om elkaar beter te leren kennen door van op afstand het contact te behouden. De beslissing om een migratiehuwelijk te sluiten, wordt genomen met of zonder specifieke kandidaat in gedachten. Eén expert bevestigde dat eerst wordt beslist om te trouwen en dat mensen pas daarna op zoek gaan naar een geschikte kandidaat (met de hulp van een tussenpersoon). Een andere expert meende dat er een veeleer abstracte discussie wordt gevoerd, waarbij de voor- en nadelen worden afgewogen van een huwelijk met iemand uit Turkije of met een Turk in België. Anderen meenden dat eerst de principiële beslissing wordt genomen waarna een gerichte zoektocht volgt, maar soms ontmoeten mensen ook onverwacht iemand in Turkije tijdens de vakantie. Enkele belangrijke informatieverstrekkers verwezen ook naar de problemen die jonge mensen van Turkse origine hebben om elkaar vrij te kunnen ontmoeten in België. In de zomer daarentegen zijn hun ouders in vakantiestemming en gunnen ze hun kinderen meer vrijheid, wat verklaart waarom ze in Turkije makkelijk iemand op hun eentje kunnen ontmoeten.



47


De belangrijke informatieverstrekkers waren zeer voorzichtig in hun antwoord op de vraag of de kinderen van echtparen die elkaar via huwelijksmigratie vonden, ervoor zouden opteren om het voorbeeld van hun ouders te volgen. De meesten waren het erover eens dat de volgende generatie meer inspraak heeft en meer vrijheid krijgt om haar eigen keuzes te maken. Eén van hen merkte op dat jonge mensen een partner uit de herkomstregio in Turkije kiezen omdat ze op die manier zijn opgevoed en grootgebracht. Zij verwoordde het als volgt: “Dat jonge mensen zich concentreren op het vinden van een partner in de herkomstregio van de familie in Turkije, lijkt hen met de paplepel te zijn ingegoten. Ze zijn zo opgevoed en stellen zich er geen vragen bij.” Een andere belangrijke informatieverstrekker merkte op dat nu meer huwelijken gebaseerd zijn op gevoelens (d.w.z. affectie, liefde) van de individuele betrokkenen maar dat dit niet betekent dat ze succesvoller zijn. De belangrijke informatieverstrekkers waren het erover eens dat huwelijksdruk bestaat, aangezien de meeste mensen trouwen zodra hun leven begint te verbeteren. Ze zijn het eens met de visie van de ngo Uçan Süpürge (‘De Vliegende Bezem’) in Ankara dat seksuele relaties uitsluitend binnen het huwelijk toegestaan zijn en dat een huwelijk vanaf de kindertijd het doel is. Eén medewerker van de ngo meldde: “Als een vrouw ongehuwd blijft, beschouwt de samenleving haar niet als een deugdzaam persoon. Dit is een soort van sociale druk. Je moet dus wel trouwen of een partner hebben; als je een seksleven wilt, moet je trouwen. Het is niet mogelijk om seksualiteit buiten het huwelijk te beleven. Het is mogelijk, maar de sociale codes maken het moeilijk.” De ngo beschouwt instemmen met een huwelijk wegens een gebrek aan andere mogelijkheden in het leven als een soort van gedwongen huwelijk. Verscheidene belangrijke informatieverstrekkers zeiden dat de mensen anders beginnen aan te kijken tegen huwelijksmigratie. Terwijl ze het voorheen als een positief gegeven beschouwden, hebben ze nu veeleer gemengde gevoelens ten aanzien van het fenomeen, zowel in Turkije als binnen de Turkse gemeenschap in België, en stijgt het cynisme over de beweegredenen voor dergelijke huwelijken. Dit heeft geleid tot een positievere kijk op huwelijken tussen families met een Turkse achtergrond die in België wonen, die naar de mening van enkele belangrijke informatieverstrekkers in de lift zitten. De achterdocht ten aanzien van migratiehuwelijken breidt ook uit naar andere huwelijken: enkele belangrijke informatieverstrekkers zeiden dat vele mensen gedwongen huwelijken en migratiehuwelijken in wezen hetzelfde vinden. In dit laatste geval is er namelijk sprake van dwang door de manier waarop huwelijken met het oog op migratie worden gesloten. Verscheidene respondenten zeiden echter dat het gedwongen karakter niet het probleem is, maar dat alles afhangt van de interpretatie van ‘bemiddeling’. Er werd een onderscheid gemaakt tussen een gearrangeerd huwelijk en een huwelijk op basis van liefde. Eén belangrijke informatieverstrekker benadrukte dat een gearrangeerd huwelijk geen gedwongen huwelijk is, maar een huwelijk waarmee beide partners hebben ingestemd nadat ze door een derde partij aan elkaar werden voorgesteld. Deze bron gaf echter toe dat er sociale en familiale druk kan zijn, maar besloot dat een gearrangeerd huwelijk nog altijd niet hetzelfde is als een gedwongen huwelijk. Enkele informatieverstrekkers zeiden dat een huwelijk vaak pas het label ‘gedwongen’ meekrijgt wanneer er zich problemen voordoen, en dat de partners eigenlijk altijd een keuze hebben. 2.2.2 Trouwen met een partner uit het buitenland: besluitvormingsproces De keuzevrijheid werd ook besproken door de belangrijke informatieverstrekkers. Eén van hen zei dat ze dit idee altijd had verdedigd, maar dat ze nu uit eigen ervaring wist dat het niet zo makkelijk is om in een ander



48


land gelukkig te worden. Enkele belangrijke informatieverstrekkers wezen erop dat het goed is om je bewust te zijn van de verschillende mogelijke gevolgen van huwelijksmigratie. Eén van hen vergeleek het idee om bewust te proberen om de huwelijksmigratie te beperken of terug te dringen, met het probleem van kinderadoptie: “Ik vind het echt in strijd met de mensenrechten want ik zou toch moeten kunnen trouwen met wie ik wil, ongeacht waar ik geboren ben … Hoeveel mensen komen niet in de problemen door een verkeerde partnerkeuze? Ik vergelijk het een beetje met natuurlijk zwanger worden en kinderen adopteren. We vinden dat iedereen zwanger mag worden. Er zijn een heleboel surrogaatmoeders die eigenlijk niet in staat zijn om een kind op te voeden en vaders die aan de drugs zitten en er helemaal niet zijn voor hun kinderen… Maar de natuur maakt geen onderscheid en het gebeurt. Wanneer mensen voor adoptie kiezen, worden ze ondervraagd en uitgehoord, en nog ondervraagd en ondervraagd en ze moeten eigenlijk bewijzen dat ze kwaliteitszorg kunnen verlenen. En dat is ook zo met huwelijken, vind ik. Als ik hier geboren word en ik ontmoet hier iemand met wie ik wil trouwen, dan kan ik trouwen met wie ik wil, maar als ik in Turkije ben of ik wil met iemand uit Turkije trouwen, dan moet ik ineens voldoen aan die en die criteria.” De recente wetswijziging waardoor huwelijksmigranten pas tot België worden toegelaten wanneer ze 21 zijn, kwam eveneens aan bod. Enkele belangrijke informatieverstrekkers voerden aan dat dit niet eerlijk is omdat het betekent dat mensen moeten wachten. Anderen vonden 21 te jong om te trouwen, terwijl nog anderen zeiden dat het niet noodzakelijk een slechte regel is. Eén zei dat ze voorstander van de wet was en dat ze die op een positieve manier toegepast wilde zien, al vreesde ze dat de wetswijzigingen te ver zouden kunnen gaan. De tijdspanne tussen het ogenblik waarop mensen elkaar ontmoeten en trouwen is langer voor wie in België woont dan voor wie uit Turkije komt, omdat partners die elkaar in België ontmoeten meer tijd krijgen om elkaar beter te leren kennen. De morele code van de Turkse gemeenschap in België is echter strikter dan die in Turkije. Daar zijn de regels weliswaar nog altijd streng, maar ze evolueerden wel zodat jonge mensen elkaar kunnen ontmoeten en met elkaar kunnen flirten zonder dat ze voor een moreel dilemma komen te staan. De sociale media spelen aan de Belgische kant een belangrijke rol omdat ze mensen de kans bieden om met potentiële partners in contact te komen, zo vernamen we. Ze stellen hen in staat om beslissingen te nemen vóór hun ouders erbij betrokken raken. Tijdens de onlinefase van hun kennismaking leren jonge mensen elkaars kijk op verschillende zaken kennen. Enkele belangrijke informatieverstrekkers vroegen zich echter af of ze op die manier echt een huwelijkspartner vinden die beter bij hen past. Eén van hen betwijfelde of alles op deze manier op voorhand kan worden geregeld: hoewel ze met elkaar over heel wat dingen kunnen praten, kunnen ze nooit 100% zeker zijn want het is moeilijk om elkaars karakter van op afstand te leren kennen. Het huidige beleid in België is niet bevorderlijk voor de huwelijksmigratie. Volgens enkele belangrijke informatieverstrekkers vormt dit een ernstig probleem omdat de periode van drie jaar waarin een huwelijksmigrant geacht wordt volledig afhankelijk te zijn van zijn/haar partner, heel wat moeilijkheden met zich meebrengt voor de betrokkene. Eén persoon legde uit dat de (Vlaamse) focus op integratie in de migrantengemeenschappen het taboe op bepaalde delicate kwesties (zoals huwelijksproblemen) versterkt. Indien de overheid dit soort kwesties zou aanpakken, zouden deze huwelijksproblemen als integratieproblemen worden beschouwd en bijgevolg als dusdanig worden aangepakt. Migranten proberen echter niet om zich te integreren, ze concentreren zich voornamelijk op overleven.



49


De belangrijke informatieverstrekkers bespraken de rol die de Vlaamse regering speelt met initiatieven zoals inburgeringscursussen voor huwelijksmigranten. Ze vonden deze cursussen zeer goed omdat ze de kans bieden om netwerken op te bouwen. Enkele belangrijke informatieverstrekkers die zelf bij het project ‘Managers voor diversiteit’ betrokken zijn – een project rond huwelijksmigratie dat Vlaams minister Bourgeois lanceerde –, zeiden dat er voldoende projecten rond huwelijksmigratie bestaan, maar dat er heel weinig gebeurt om vóór en na de huwelijksmigratie psychologische steun te verlenen. Eén van hen zei dat alle betrokkenen – mensen in Turkije, de Turkse gemeenschap in België en de Belgische samenleving – met elkaar in dialoog zouden moeten gaan en mensen zouden moeten informeren over alle aspecten van huwelijksmigratie. Vele belangrijke informatieverstrekkers benadrukten de noodzaak om te focussen op de psychologische en emotionele gevolgen van huwelijksmigratie. 2.2.3 Kennis over België Van één belangrijke informatieverstrekker kregen we te horen dat de perceptie van huwelijksmigranten over het leven in België uitsluitend gebaseerd is op Amerikaanse televisieseries, en dat ze dus zwaar teleurgesteld zijn wanneer ze eenmaal in de straten van Schaarbeek staan. Anderen waren het erover eens dat dergelijke onrealistische verwachtingen de oorzaak zijn van het merendeel van hun problemen, waarbij ze beklemtoonden dat zaken als racisme en discriminatie waar ze nooit eerder mee te maken kregen, moeilijk voor te stellen of te vatten ervaringen zijn. Hoewel migranten over dit soort dingen praten wanneer ze op vakantie in hun thuisland zijn, schijnt niemand hen te geloven. Hoe ze eruitzien, hun kleren, de wagens waarin ze rijden, de multimediagadgets die ze hebben en de manier waarop ze geld uitgeven … het wekt allemaal nog steeds de indruk dat België een droomland is. In Turkije zijn de mensen zich bewust van de negatieve ervaringen van huwelijksmigranten in België, maar iedereen gelooft dat hij/zij zelf een uitzondering zal zijn. In die optiek raadden de belangrijke informatieverstrekkers in België aan om de mensen in Turkije via de massamedia te informeren over de ervaringen van huwelijksmigranten in België. Televisieprogramma’s en documentaires over het thema, uitgezonden in de eigen taal, kunnen volgens hen de bewustwording in Turkije en in de Turkse gemeenschappen elders ten goede komen. Informatie over kerngezinnen en de vereiste vaardigheden om deze in stand te houden werd zeer belangrijk geacht met het oog op de aanpassing van huwelijksmigranten. Sommige mensen verwerven dit soort vaardigheden weliswaar tijdens hun opvoeding, maar een belangrijke informatieverstrekster zei toch dat het niet voldoende is om tv-documentaires te bekijken. Volgens één expert moet informatie over zulke vaardigheden worden gevolgd door een ontradingsbeleid. Taalkennis – of veeleer een gebrek hieraan – werd ook naar voren geschoven als een van de problemen waarmee huwelijksmigranten kampen, vooral bij het afhandelen van administratieve formaliteiten. De informatieverstrekkers zeiden dat vele oudere huwelijksmigranten meenden dat, indien ze van in het begin de taal hadden gekend, ze minder problemen hadden gehad en dat alles heel anders was geweest. Het vooraf leren van de taal als voorwaarde stellen om naar België te mogen emigreren, vonden ze echter een stap te ver. Hoewel huwelijksmigratie, migratie en integratie vertrouwde fenomenen zijn, ervaren nieuwkomers nog steeds heel wat problemen. Pas aangekomen migranten moeten leren omgaan met overheidsdiensten en instanties, en de momenteel beschikbare informatie over de migratiediensten is op dit punt



50


ontoereikend. Volgens de onderzoekers schuilt het probleem niet louter in onwetendheid maar ook in verwarring. Mensen hebben bijvoorbeeld een verward idee over welke dienst wat aanbiedt. Enkele geïnterviewden vermeldden echter dat er ‘inburgeringspakketten’ werden samengesteld en weldra door de overheid in Marokko en Turkije zullen worden verspreid. Deze bevatten duidelijke informatie voor huwelijksmigranten over hun rechten en plichten en waar ze terechtkunnen voor verdere hulp. Volgens sommigen moet iedereen absoluut, alvorens naar België te vertrekken, een realistisch en objectief beeld krijgen van wat hij of zij mag verwachten bij zijn/haar aankomst, en van wat hij/zij van zijn/haar partner mag verwachten. 2.2.4 Voorbereiding op het leven buiten Turkije Volgens één van de belangrijke informatieverstrekkers hebben migranten hooggespannen verwachtingen in verband met een schitterend huwelijksleven, maar maken ze hiervoor slechts zeer weinig plannen. Het idee van een persoonlijk plan met duidelijke doelstellingen werd beschreven door Van der Zwaard (2008) in Nederland, en komt naar voren uit de onderzoeksresultaten van het project van Heyse et al. (2011). Eén expert die aan deze studie meewerkte, stelde duidelijk dat dergelijke plannen vaak volledig ontbreken bij de huwelijksmigranten die zij kende, terwijl een andere expert erop wees dat een goed huwelijk voor de meeste mensen betekent dat je een mooi gezin hebt en een liefhebbende, attente echtgenoot. In het geval van huwelijksmigratie mag de factor ‘schoonouders’ echter niet buiten beschouwing worden gelaten bij de berekening van het echtelijk geluk. Vele huwelijksmigranten doen niet de moeite om op zoek te gaan naar informatie over de plaats waar ze zullen terechtkomen, hun jobvooruitzichten of de taaltoestand. Volgens één belangrijke informatieverstrekker zijn ze alleen bezig met wat er op het ogenblik van hun vertrek gebeurt en hoe hun thuis er zal uitzien. Dat heeft volgens sommigen vaak te maken met de korte tijdspanne tussen het besluit om te trouwen en de emigratie, waardoor er weinig tijd overblijft om alles in detail te gaan plannen.

2.3 Onderbouwing van enkele trends Enkele van de trends waarnaar belangrijke informatieverstrekkers in Emirdağ en Brussel verwezen, kunnen statistisch worden geverifieerd. Zoals we reeds vermeldden, liepen al onze pogingen om van de autoriteiten in Emirdağ cijfermateriaal te krijgen op niets uit (zie 1.2). Met behulp van cijfermateriaal uit andere bronnen konden we evenwel verscheidene indrukken onderbouwen. Over het algemeen sprak de onderzoekspopulatie over een afname van het aantal huwelijken in Emirdağ, evenals over een afname van het aantal migratiehuwelijken vanuit Turkije naar België. Daarom maakten we een onderscheid tussen de perceptie in Emirdağ en bij de belangrijke informatieverstrekkers in België. Eerdere onderzoeksresultaten wezen op de onderlinge verwevenheid van de regio rond Emirdağ en België (Yalçin et al. 2006; Timmerman 2006; Timmerman et al., 2009). Volgens de belangrijke informatieverstrekkers is dit het gevolg van de vroegere arbeidsmigratie vanuit Emirdağ naar België en het feit dat huwelijksmigratie nu de enige mogelijkheid is om te emigreren. Op die manier werd huwelijksmigratie een frequent fenomeen in de streek. Eén belangrijke informatieverstrekker zei over



51


de onderlinge verwevenheid van Emirdağ en België het volgende: “Voor zover ik weet, wonen 80.000 mensen uit Emirdağ in België. Emirdağ zelf heeft 20.000 inwoners. Dit betekent dat 20% van de bevolking hier woont en 80% in België.” Volgens de belangrijke informatieverstrekkers in België dateert de link tussen Emirdağ en België uit de tijd van de eerste emigratie en rekrutering in de streek. Ze voorspelden dat dit zal blijven doorgaan via de huwelijksmigratie door de sociale netwerken die de mensen van Turkse origine in België hebben. Deze spelen een cruciale rol bij het zoeken naar een geschikte huwelijkspartner. Of het aantal migratiehuwelijken al dan niet afneemt, kan niet worden geverifieerd met cijfers. De onderzoeksresultaten van Yalçin et al. (2006), in combinatie met de veldwerknotities en nietgepubliceerde gegevens die in 2005 en 2011 werden verzameld, tonen aan dat meer dan de helft (56,6%) van de koppels die in Emirdağ trouwden, naar het buitenland vertrokken. In vele gevallen werd tijdens de zomerperiode beslist om te trouwen, zoals blijkt uit onderstaande tabel. Jaar

Huwelijken tussen 1/07 en 31/08 % huwelijken

% huwelijken om naar het buitenland te gaan

2000

46,15%

74,39%

2001

46,26%

68,75%

2002

42,11%

70,83%

2003

43.93%

69,46%

2004

41,44%

76,05%

Bron: Huwelijksregister van Emirdağ, 2005 (niet gepubliceerd)10 10

Het totale aantal migratiehuwelijken steeg tussen 2000 en 2004.11 Tijdens de gegevensverzameling in 2005 merkte het onderzoeksteam echter op dat de mensen de indruk hadden dat dit soort huwelijken in Emirdağ afnam (Yalçin et al. 2006). In het kader van deze studie werden vergelijkbare indrukken gemeld. Zo legde een belangrijke informatieverstrekker uit dat de cijfers verschillen van de perceptie. Hij benadrukte dat “huwelijksmigratie afneemt, volgens de perceptie van de mensen.”12 In verband met de terugloop van de huwelijksmigratie vanuit Turkije naar België waarnaar door de belangrijke informatieverstrekkers in België werd verwezen, gingen we de onderzoeksresultaten van 10 Deze gegevens waren niet opgenomen in het rapport van Yalçin (et al., 2006), maar werden verzameld tijdens de veldwerkfase. We hoopten een vergelijkbaar overzicht tot 2012 te verkrijgen, indien we toegang hadden kunnen krijgen tot het bevolkingsregister om onze cijfers te updaten. 11 Exacte cijfers zijn moeilijk te vinden. De dalende trend inzake migratiehuwelijken lijkt te worden bevestigd door wat verschillende mensen ons vertelden (bv. het gesprek met de burgemeester van Emirdağ en enkele overheidsambtenaren). Met enige voorzichtigheid verwijzen we ook naar een werkstuk van een middelbare school waar we de hand op konden leggen. Dit werkstuk maakt melding van 8.819 huwelijken die in Emirdağ werden gesloten tussen 1999 en 2010. Volgens de leerlingen waren daarbij 2.431 koppels waarvan één van de partners buiten Turkije werd geboren. 12 De belangrijke informatieverstrekkers in België betwistten het gebruik van aantallen en cijfers aangezien “cijfers niet alles vertellen”. (Mevr. Van Hamme). Andere onderzoeken wezen al uit dat het vaak niet zo eenvoudig is om een sociaal fenomeen te kwantificeren (Lodewyckx en Wets 2011: 7).



52


Desmet et al. (2011) van nabij bekijken. Deze tonen aan dat in 2008 en 2009 zo’n 9.000 mensen in Vlaanderen en het Brussels Gewest aankwamen door middel van huwelijksmigratie13, terwijl de cijfers iets lager liggen voor 2010 en de eerste helft van 2011. Hetzelfde onderzoeksrapport geeft aan dat Turkije en Marokko de voornaamste herkomstlanden zijn (gemeten op basis van de nationaliteit van de partnermigrant). Er waren 9.885 gevallen van partnermigratie vanuit Marokko naar Vlaanderen en het Brussels Gewest, wat neerkomt op 32,9% van het totale aantal. 41% daarvan ging naar het Vlaams Gewest en 59% naar het Brussels Gewest. Voor Turkije ging het om 3.246 gevallen van partnermigratie (10,8%) waarvan 73% naar het Vlaams Gewest en 27% naar het Brussels Gewest (Desmet et al. 2011: 7). Met betrekking tot de gevestigde migrantengemeenschappen stelden de onderzoekers (Desmet et al. 2011) een volgehouden neerwaartse trend vast op het vlak van verleende visa aan partners uit beide migratielanden gedurende de volledige periode. Door de beperkte tijd waarover de onderzoekers beschikten, konden ze geen beroep doen op de gegevens van het Rijksregister om de dynamiek van de partnermigratie te beoordelen, maar ze bevestigden de trends op basis van de visumgegevens. De neerwaartse trend zou voor Vlaanderen inderdaad kunnen worden bevestigd voor wat betreft de migratie uit Turkije (gedaald van 997 tot 910) en Marokko (gedaald van 3098 tot 2611) tussen 2008 en 2010 (Desmet et al. 2011: 8). In verband hiermee benadrukte één van onze belangrijke informatieverstrekkers: “30% kwam uit Marokko en 10% uit Turkije …. Dat is in feite niet zo heel veel meer … als je dat vergelijkt met 40 jaar geleden… Als 40% van de jaarlijkse partnermigratie uit Turkije en Marokko komt, dan is het weliswaar juist om te concluderen dat partnermigranten voornamelijk uit Marokko en Turkije komen, maar het is wel een onvoldoende genuanceerde conclusie, aangezien de partnermigratie vroeger uitsluitend uit deze twee landen kwam.” Er zijn geen cijfers bekend in verband met de visa die worden verleend voor gezinshereniging vanuit Turkije en het geraamde percentage huwelijken dat elk jaar wordt gesloten tussen een partner van Turkse origine in België en een partner uit het herkomstland. Zo zijn er bijvoorbeeld geen cijfers in België van het aantal huwelijken dat in België binnen de Turkse gemeenschap wordt gesloten.14 Dit aantal wordt echter niet hoog geacht. Enkele belangrijke informatieverstrekkers raamden het aandeel van de migratiehuwelijken in het totale aantal huwelijken van mensen van Turkse origine op ongeveer een derde, de helft of misschien meer. Anderen zeiden dat de Turkse gemeenschap de voorkeur geeft aan partners uit het herkomstland. Op de tweede plaats komen partners uit de Turkse gemeenschap en slechts op de derde plaats partners van niet-Turkse origine. Een belangrijke verandering die werd gemeld, hield verband met het besluitvormingsproces inzake huwelijken waarbij jonge mensen steeds vaker zelf beslissen om te trouwen, met wie ze trouwen en om te emigreren, terwijl de gemeenschap – en in het bijzonder de familie – daar in het verleden directer bij 13 Gezien zij het over partnermigratie hebben en dit onderzoek over huwelijksmigratie gaat, is het pertinent om op te merken dat 63% van alle mensen die via partnermigratie naar Vlaanderen en het Brussels Gewest kwamen, dit deed via een relatie die in het buitenland werd geformaliseerd. 14 Tijdens een lezing legde Van der Zwaard (2011) uit dat in 2010 15% van de 20.220 huwelijken in Nederland werd gesloten tussen een niet-westerse allochtone partner en een partner uit het herkomstland.



53


betrokken was. In het algemeen zijn echter geen van beide partners betrokken bij het besluitvormingsproces. Mannelijke en vrouwelijke belangrijke informatieverstrekkers in Emirdağ en in België waren hierover duidelijk, maar belangrijke informatieverstrekkers in België beklemtoonden ten zeerste dat een migratiehuwelijk niet kan worden gelijkgesteld met een gedwongen huwelijk. In het onderzoek van Yalçin (et al., 2006: 44) zagen we dat in de meeste gevallen tussen de leeftijd van 18 en 30 tot een huwelijk wordt beslist. Dit geldt voor 79,6% van de vrouwen en 69% van de mannen. Volgens dat rapport was de gemiddelde leeftijd op het ogenblik van het huwelijk 24 jaar voor vrouwen en 28 jaar voor mannen (Yalçin et al., 2006: 46). Een studie van de profielen van jonge, recent getrouwde Emirdağli in het kader van het huidige onderzoek wees echter uit dat de gemiddelde leeftijd lager ligt, al heeft dit niet zo veel te betekenen aangezien het slechts om een klein aantal mensen ging (12). Bij de belangrijke informatieverstrekkers in België leeft echter de perceptie dat er meer weloverwogen keuzes worden gemaakt wanneer een koppel een beetje ouder is dan wanneer één van de partners zeer jong is. Ook het opleidingsniveau speelt mee. Volgens onderzoeksresultaten uit 2006 was de huwelijksleeftijd van de partner in België toen lager (Yalçin et al., 2006: 46, 103). De auteurs merkten ook op dat jongeren meer dan oudere mensen te vinden waren voor een partner uit het herkomstland (Yalçin et al., 2006: 109-110). Ze vermeldden ook dat de huwelijksleeftijd lager was dan de leeftijd waarop mensen normaal gezien hun hogere studies beëindigen. Tot slot willen we de belangrijkste commentaren overlopen in verband met het grote aantal migratiehuwelijken dat in een echtscheiding eindigt. Dit werd aangehaald als één van de oorzaken van het dalende aantal migratiehuwelijken in Emirdağ. Eén belangrijke informatieverstrekker meende: “Ik denk dat 90% van deze huwelijken eindigen met ongelukkig zijn, in vergelijking met vroeger.” Op basis van de korte gesprekken vóór of na de interviews konden we een veldrapport (niet gepubliceerd) opstellen met verscheidene commentaren over het echtscheidingspercentage in Emirdağ. Eén bijzonder interessante opmerking die werd gemaakt, is dat dit tot de hoogste echtscheidingspercentages in Turkije behoort en buiten alle proportie is. Het is niet duidelijk of deze perceptie al dan niet correct is. Eén studie van de echtscheidingscijfers in Turkije toont aan dat er zeer weinig echtscheidingen zijn in het land. Tussen 1960 en 2002 steeg het echtscheidingspercentage voor heel Turkije van 0,4 echtscheidingen per duizend inwoners tot 0,7 (Raad van Europa 2004: 67 in Koelet 2009a: 45). Uitgebreid kwalitatief en kwantitatief onderzoek naar echtscheidingen tussen mensen van Turkse en Marokkaanse origine in België wijst uit dat het moeilijk is om de echtscheidingsstatistieken te vergelijken door het ontbreken van geschikt vergelijkingsmateriaal (Koelet 2009a/b). Corijn (2009:1) verwijst ook naar het gebrek aan onderzoek naar de stabiliteit van migratiehuwelijken die zou kunnen worden aangetast door de veronderstelling dat homogame koppels in tegenstelling tot heterogame koppels worden gekenmerkt door culturele overeenkomsten en sociale ondersteuningsnetwerken. In het geval van een huwelijk tussen een lid van een etnische minderheidsgroep en een partner uit het herkomstland die via het huwelijk emigreerde, kan er echter sprake zijn van uitgesproken culturele verschillen (bijvoorbeeld op het vlak van normen en verwachtingen met betrekking tot genderrollen) of verschillen in achtergrond en verwachtingen (Timmerman 2006).



54

Hoofdstuk 3: De onderzoeks populatie over de vier thema’s

In dit hoofdstuk komen de meningen aan bod van de verschillende groepen van respondenten aangaande de vier hoofdthema’s van het onderzoek: de kennis over huwelijksmigratie, het proces dat leidt tot het besluit om met een partner in het buitenland te trouwen, de kennis over België en de voorbereiding op het leven buiten Turkije. We besloten om de standpunten over deze thema’s weer te geven in de context waarin ze werden meegedeeld (in de verschillende groepen van respondenten), want we zijn ervan overtuigd dat deze context een invloed heeft op de vertolkte standpunten.

3.1 De ‘wachtenden’ Onderstaand diagram toont waar de jonge mensen wonen terwijl ze ‘wachten’ om te kunnen emigreren. Er wordt namelijk aangenomen dat dit vaker in dorpen dan in steden gebeurt. Voor een gedetailleerd profiel van de wachtenden en de manier waarop we bij hen terechtkwamen, verwijzen we naar hoofdstuk één (1.3).

Geïnterviewde getrouwde mensen ‘in afwachting van’ hun vertrek naar België (12)

In het centrum van de stad Emirdağ: Bekir, Fikri, Gülşen, Sirma

In de dorpen rond Emirdağ: Ramazan, Kamil, Süleyman, Kemal, Ayşe, Elif, Kezban, Yağmur

3.1.1 Kennis over huwelijksmigratie Eerdere onderzoeksresultaten (Yalçin et al., 2006; Timmerman, 2006; Timmerman et al., 2009) tonen hoe gewoon het idee van huwelijksmigratie in de streek rond Emirdağ is: “Emigreren door te trouwen … is vrij normaal in Emirdağ. Ik bedoel, trouwen met iemand die in het buitenland woont en dan vertrekken, wordt als een vrij normale zaak beschouwd … Ik ben ook in dit geval.” (Gülşen). Dit beïnvloedt de manier waarop er wordt gedacht en gesproken over de mensen die in Emirdağ wachten. Mensen proberen hun standpunt bijvoorbeeld te neutraliseren door te zeggen: “Ik weet niet waarom, maar

iedereen wil in het buitenland wonen.” (Ayşe).



55

Hoofdstuk 3: De onderzoekspopulatie over de vier thema’s

Sommige van de mensen die op hun vertrek wachtten, hadden een sterke, afwijkende mening over huwelijksmigratie, maar anderen toonden zich onverschillig. Al onze respondenten waren er echter van overtuigd dat de huwelijksmigratiegraad hoger is in Emirdağ dan in andere Turkse regio’s omdat de migratie er al vele jaren geleden op gang kwam. Volgens één van de respondenten (Süleyman) is Emirdağ goed voor 70% van de huwelijksmigratie in Turkije. Fikri zei dat, hoewel het elders ook wel voorkomt, hij als inwoner van Emirdağ de indruk had dat huwelijksmigratie daar frequenter was. “Omdat we in Emirdağ wonen, lijkt het vaker voor te komen in Emirdağ, maar in andere streken bestaat het ook. Er wonen bijvoorbeeld heel veel Turken in Duitsland. Misschien zijn er mensen die van daaruit trouwen en het land verlaten, maar ik weet niet hoeveel precies. Het lijkt frequenter voor te komen in Emirdağ, maar het gebeurt net zo goed in Yozgat en ook in Ankara. Ik bedoel maar, het komt overal in Turkije voor, maar omdat we deze mensen in Emirdağ zien, lijken het er voor ons misschien meer te zijn.” Gülşen, die uit het stadscentrum komt, meende dat dorpsbewoners sneller geneigd zijn om te emigreren en te denken dat alles in het buitenland beter zal zijn. Daarom is de huwelijksmigratiegraad ook hoger in de dorpen. Volgens haar komt dit doordat de mensen die in de stad wonen, beter opgeleid zijn en ook doordat de meeste mensen niet in de dorpen willen blijven. Velen verhuizen daarom naar steden in Turkije (zelfs naar het centrum van Emirdağ) of verlaten Turkije via huwelijksmigratie. Fikri voegde eraan toe dat de mensen die naar de Turkse steden verhuizen, een universitair diploma op zak hebben en in Turkije goede jobvooruitzichten hebben, terwijl de mensen die via huwelijksmigratie vertrekken, voor het merendeel minder goed opgeleiden zijn die geen goede vooruitzichten hebben op de Turkse arbeidsmarkt. Eén van de respondenten legde het als volgt uit: “Als er hier jobkansen waren, zou niemand emigreren. De bevolking zou groeien en Emirdağ zou een betere plek worden om te wonen.” (Bekir) Zowel een gebrek aan geschikte jobkansen als slechte onderwijsvooruitzichten spelen dus een rol in de beslissing om Emirdağ te verlaten via een huwelijk. De toestand is recent verbeterd en de mensen in Emirdağ besteden nu meer aandacht aan onderwijs, maar huwelijksmigratie blijft bestaan aangezien tot 80% van de dorpsbewoners in Emirdağ werkloos is (Kamil) en er niets te doen is – ongeacht je opleidingsniveau –, zodat mensen blijven zoeken naar een kans om te ‘ontsnappen’ (Bekir). De voor- en nadelen van huwelijksmigratie voor beide samenlevingen zijn aan elkaar gelinkt, zoals blijkt uit de manier waarop de mensen die op hun vertrek wachtten, de positieve en negatieve resultaten van huwelijksmigratie beschreven. Zij worden onvermijdelijk beïnvloed door hun hoop op een prachtige toekomst in België. Gülşen legde uit: “Ik stel me voor dat ik een heel mooi leven krijg, dat hoop ik althans. Natuurlijk kan niemand in de toekomst kijken, maar dat is waar ik van droom. Zoals ik al zei, wil ik echt vertrekken en bij mijn man zijn, samen een mooi huis inrichten en kinderen krijgen … en een job en alles.” De meeste mensen die op hun vertrek wachtten, zeiden dat ze uitkeken naar veranderingen in hun persoonlijke situatie (Ramazan, Yağmur, Kezban, Elif, Ayşe). Ook al wisten ze dat er misschien wel wat nadelen waren, toch vonden ze dat die zouden worden goedgemaakt door de voordelen. Yağmur noemde het leren van een vreemde taal en het leiden van een comfortabel leven als twee van de voordelen op persoonlijk niveau. Eén man die op zijn vertrek wachtte, vertelde ons dat hij weliswaar had gekozen voor huwelijksmigratie, maar dat hij zich bewust was van het feit dat dit een negatieve zaak was. Het is nadelig voor de lokale gemeenschap omdat de bevolking afneemt. De bevolking van Emirdağ neemt momenteel af, en daarom wordt de huwelijksmigratie als een winst/verlies-situatie beschouwd: Turkije verliest mensen, terwijl België er bij krijgt (Yağmur).



56


De mensen die op hun vertrek wachtten, zagen verscheidene voor- en nadelen, zowel voor het individu als voor de respectieve samenlevingen. Kemal zei dat huwelijksmigratie geen voordelen inhoudt voor de Turkse samenleving, terwijl anderen de negatieve gevolgen onderstreepten. Zo zijn de dorpen door de huwelijksmigratie bijvoorbeeld gedurende een flink deel van het jaar verlaten, om vervolgens twee maanden overbevolkt te zijn wanneer de migranten op vakantie komen. Positieve gevolgen zijn onder meer de extra inkomsten tijdens de zomerperiode, de financiële steun, de bedrijfsinvesteringen en de vastgoedinvesteringen. In België zijn racisme en de druk om te assimileren de nadelen waar huwelijksmigranten mee af te rekenen krijgen. Belangrijke informatieverstrekkers waren van mening dat de aanpassingsproblemen niet alleen een zaak van het individu maar van de hele familie zijn. Eén van hen vertelde ons dat één positief gevolg van de huwelijksmigratie is dat de introverte mensen van Emirdağ zich voor nieuwe ervaringen moeten openstellen. Ook wennen de achterblijvers aan een comfortabeler leven, aangezien minstens 90% van de inwoners van Emirdağ een broer, een zus, een ouder, een kind of een ander familielid in Europa heeft. Deze laatsten fungeren als buffer die hen beschermt tegen lage inkomens en werkloosheid. De nadelen van de huwelijksmigratie worden volgens de mensen die op hun vertrek wachtten, duidelijk gecompenseerd door de voordelen. De keuze van de jonge vrouwen wordt beïnvloed door de hoop op meer vrijheid en ruimte voor zelfontwikkeling (zie Yalçin et al., 2006; Van der Zwaard, 2008). De verzamelde gegevens bevestigden dat dit ook voor de jonge mannen geldt. Süleyman legde uit dat de afstand die hem van zijn familie scheidt, hem zal helpen om onafhankelijker te zijn: “Als ik hier zou trouwen, zouden mijn vader en ik dezelfde rekening hebben, wat tot heel wat ruzies zou leiden. Als je in het buitenland zit, is er daarentegen niemand die zich met je zaken komt bemoeien. Daarom heeft huwelijksmigratie zoveel voordelen.” 3.1.2 Trouwen met een partner uit het buitenland: besluitvormingsproces Het blijft onduidelijk of de beslissing om te trouwen en te emigreren met of zonder een geschikte kandidaat in gedachte wordt genomen. Eén respondent zei dat dergelijke beslissingen niet kunnen worden genomen zolang de partners elkaar niet gezien hebben en elkaar niet leuk vinden. Hoewel de mensen die op hun vertrek wachtten hun keuze voor huwelijksmigratie allemaal op hun eigen manier uitlegden, waren ze in het algemeen kritisch over de oprechtheid van andere Emirdağli. In het algemeen vonden ze dat huwelijksmigratie, als er uit liefde wordt getrouwd, alleen maar voordelen heeft, ook al beschouwen velen het als een schijnhuwelijk. Ze vertelden over de problemen die sommige koppels ondervonden omdat de meesten van hen (ong. 50%) niet goed met elkaar konden opschieten, niet van elkaar hielden of elkaar zelfs niet kenden, wat uitdraaide op een echtscheiding en een terugkeer naar huis. Enkelen merkten op dat ze eraan begonnen omdat ze van hun partner hielden: “Ik? Ik werd verliefd” (Gülşen); “Die dingen [liefde en affectie] speelden een rol want ik zou nooit getrouwd zijn met iemand van wie ik niet hield” (Kamil); “Als ik niet van hem hield, zou ik niet met hem getrouwd zijn” (Yağmur). Zowel mannen als vrouwen hadden het over liefde. Elk van de jonge mannen die op hun huwelijksmigratie wachtten en die we interviewden, leek wel enige tijd met het meisje doorgebracht te hebben – een jaar of meer – om haar te leren kennen vóór het huwelijk. “Ik had wel gevoelens voor haar. Anders zou ik het niet gedaan hebben. Enkele mensen stelden me voor aan een aantal andere



57


meisjes in het buitenland, maar ik wilde dat niet. Ik ben met haar getrouwd omdat ik al twee of drie jaar wat voor haar voelde. Daarna namen we een beslissing en dit jaar zijn we getrouwd.” (Süleyman) De meisjes hadden in het algemeen minder tijd: sommigen voelden liefde voor hun echtgenoot, maar anderen zeiden dat ze maar één keer met hem hadden gesproken vóór ze ermee instemden om te trouwen (Kezban, Ayşe, Elif, Sirma). Uit de woorden van Elif blijkt dat gevoelens wel degelijk meetellen: “Als we elkaar niet leuk hadden gevonden, was een beslissing om te trouwen onmogelijk geweest.” Kezban zei eveneens dat ze haar echtgenoot leuk vond – zijn uiterlijk, opinies en karakter – maar erkende dat er niet onmiddellijk sprake was geweest van liefde: ze trouwde binnen de drie dagen nadat ze hem had ontmoet. Ramazan vond dat de vrouwen na de emigratie meer problemen kregen door de snelheid waarmee wordt beslist om te trouwen. Volgens anderen speelden liefde en affectie later in de relatie een rol. Fikri formuleerde het als volgt: “Ze zei altijd dat ze niet veel affectie voor me voelde. Ze zei dat we goed bij elkaar pasten omdat we dezelfde ideeën hadden en op dezelfde manier dachten. Ik vond dat ook. Ik voelde ook niet veel affectie voor haar. Maar nu houden we van elkaar.” De geïnterviewden vonden zichzelf allemaal atypische huwelijksmigranten en zeiden dat ze niet als de norm mochten worden beschouwd. Ze stelden zichzelf voor als uitzonderlijke gevallen en zeiden dat ze uit liefde trouwden. Ze zeiden dat ze niet zouden emigreren als hun geliefde niet in België woonde (Bekir, Ramazan, Fikri, Sirma). Ze emigreerden dus niet uit economische noodzaak (bijvoorbeeld Ramazan). Sirma zei dat de jongere generatie het huwelijk niet gebruikte als een middel om te emigreren, maar dat het huwelijk zelf belangrijk was. Ook Süleyman maakte een verschil tussen de concepten ‘migratiehuwelijk’ en ‘huwelijksmigratie’: als er liefde bij komt kijken, gaat het om een migratiehuwelijk, maar wanneer mensen trouwen om financiële redenen en zonder van elkaar te houden, ligt de focus op de migratie en beschouwt hij het als huwelijksmigratie. De meesten verklaarden dat ze de huwelijksmigratie niet hadden gepland, maar dat ze van mening veranderden nadat ze hun partner hadden ontmoet. Bekir merkte op: “Volgens mij is huwelijksmigratie iets heel anders. Ik wilde dit niet doen, maar het was mijn lot, aangezien we al een hele tijd een koppel waren.” De mannen die wachtten om te kunnen trouwen en emigreren, benadrukten dat ze dit uit liefde deden en om bij hun echtgenotes te kunnen zijn. Ze zouden echter niet emigreren als ze een gezin hadden in Turkije, gezien de verbetering op de arbeidsmarkt in de streek rond Emirdağ. Alle wachtende mannen beklemtoonden dat zij zelf de beslissing hadden genomen om te trouwen en naar het buitenland te verhuizen. De meesten van hen vonden dat jonge mensen de beslissing vandaag de dag zelf nemen en dat – zodra ze besloten hebben om te trouwen – een traditioneel huwelijk volgt waarbij de ouders volledig betrokken worden. Volgens Fikri trouwde zo’n 90% van hen uit vrije wil. Elif legde uit dat jonge mensen nu op hun eentje de beslissing nemen omdat zij het zijn die als man en vrouw hun leven zullen delen. Dit is een groeiende trend omdat jonge mensen nu beter opgeleid en geïnformeerd zijn dan de vroegere generaties. Hoewel alle respondenten ons vertelden dat ze de beslissing zelf namen, blijft bij sommigen het gevoel overheersen dat de ouders meestal beslissen (Bekir). Ramazan zei dat hij zelf had mogen beslissen omdat zijn vader een verstandig man is.



58


In het algemeen benadrukten de jonge mensen dat ze niet het gevoel hadden dat ze door hun ouders onder druk waren gezet om met een bepaalde persoon te trouwen. Gülşen zei: “Ik voelde helemaal geen druk, want zo zit ik niet in mekaar; ik ben niet iemand die onder dat soort druk leeft, ik voel me goed in mijn vel. Ik heb veel vrienden die trouwden en naar het buitenland gingen, maar niemand heeft hiervoor druk op mij uitgeoefend … Het gebeurde omdat ik het wilde; het was ons lot.” Sommige jonge mensen zeiden dat de peer pressure hen beïnvloedde. Kemal zei bijvoorbeeld dat, toen hij merkte dat alle anderen vertrokken, hij vond dat hij maar beter hetzelfde kon doen en ook met iemand in het buitenland moest trouwen. Anderen zeiden dat ze een soort peer pressure voelden toen ze de wagens zagen waarmee de huwelijksmigranten in de vakantie terugkeerden, of toen ze merkten hoeveel geld de huwelijksmigranten konden uitgeven. De psychologische impact op de huidige en toekomstige generatie in Emirdağ is welbekend (Timmerman 2006; Yalçin et al., 2006). De mensen die aan het onderzoek meewerkten, waren zich ervan bewust dat de emigranten tijdens de zomervakantie komen pronken en dat het beeld dat ze ophangen niet altijd overeenstemt met de realiteit van hun dagelijks leven. Kamil legde uit: “Die jongen koopt een splinternieuwe wagen op afbetaling en komt ermee naar hier, maar dan keert hij terug en heeft hij moeite met het afbetalen van zijn lening. Maar de mensen hier weten niet dat diezelfde jongen elke dag om 5 of 4 uur ’s morgens opstaat om te gaan werken. Ik ben nu 26 en ik ben nog nooit om 4 uur opgestaan om te gaan werken.” Naast het feit dat ze beweerden dat er geen druk op hen werd uitgeoefend, spraken verscheidene van de mensen die op emigratie wachtten over hun andere mogelijkheden om een leven uit te bouwen in Turkije in het algemeen of om te trouwen. Uit hun commentaren bleek dat de beslissing om niet in Emirdağ te trouwen en te blijven, wordt beïnvloed door hun onzekerheid over de kansen op een beter leven in de toekomst, wat op zich ook een soort druk is. Ayşe vertelde ons: “De ouders van een schilder uit Emirdağ hebben om mijn hand gevraagd, maar we dachten dat we niet in staat zouden zijn om in ons levensonderhoud te voorzien. (…) Ze kwamen mijn hand vragen, maar ik wilde dit huwelijk niet en mijn ouders ook niet.” Interviewer: “Waarom niet?” Ayşe: “Hij is een schilder. Mijn oudere zus waarschuwde me bijvoorbeeld dat ik haar en haar man in de toekomst misschien geld zou moeten vragen. Daarom wilde ik het niet.” De wachtenden legden uit dat ze het gevoel hadden dat ze moesten trouwen en aanvaardden het feit dat de meeste huwelijken gearrangeerd waren. Tijdens het onderzoek bleek echter dat jonge mannen in het midden laten of hun huwelijk al dan niet werd gearrangeerd, terwijl vrouwen hier openlijk over praten. Kezban: “Het was een gearrangeerd huwelijk, maar we flirtten ook wel.” Ayşe: “Hoe ik dit voor mekaar gekregen heb? Toen zijn familie samen met hem bij ons op bezoek kwam, vond ik hem leuk. We praatten erover en werden het eens. Mijn ouders zijn ook voorstander van dit huwelijk.” Interviewer: “Hebben jullie elkaar ontmoet via de procedure waarbij naar een huwbaar meisje wordt gezocht?” Ayşe: ”Ja, inderdaad.” Alleen Elif zei dat ze was opgevoed met het idee om te trouwen en weg te trekken uit Emirdağ, maar dit was haar antwoord op een vraag naar de bereidheid om te vertrekken en niet op een vraag over druk. Verscheidene anderen zeiden echter dat de weinige tijd die hen werd gegund om te beslissen of ze wilden trouwen en emigreren, geen probleem was omdat ze er toch al aan dachten om te trouwen (bv. Elif, Kezban, Ayşe, Sirma, Fikri).



59


Aangezien huwelijksmigratie in de streek rond Emirdağ als een normale zaak wordt beschouwd, hoeft het niet te verbazen dat het concept de steun van de gemeenschap heeft. Maar hoewel dichte familieleden zich er zeer positief over uitlieten, bleken vrienden en kennissen minder overtuigd. Net als andere mannen die op hun vertrek wachtten, legde Fikri uit dat mensen uit dorpen of gehuchten niet begrepen waarom hij wilde emigreren omdat hij het financieel goed had. Hij zei dat velen vonden dat alleen mensen met economische problemen moeten emigreren. Ramazan hield er een vergelijkbare mening op na: “De meesten zeggen dat ze in jouw plaats niet naar België zouden emigreren.” Interviewer: “Ze keuren het dus niet goed. Hoe komt dat volgens jou?” Ramazan: “Onze economische toestand is niet slecht maar goed. Dat zou de reden kunnen zijn.” In ieder geval bleek de ervaring van Kamil geen alleenstaand geval te zijn: wat er ook gebeurde – zelfs als hij trouwde met iemand die ongeschikt werd geacht –, de mensen wensten hem steeds geluk toe en vermeden negatieve commentaren. Verscheidene van de geïnterviewden waren ervan overtuigd dat het hun lot was om te emigreren via een huwelijk. Bekir vertelde ons bijvoorbeeld: “We ontmoetten elkaar toevallig en we werden verliefd. Ik heb hier nooit van gedroomd. Ik heb vele vrienden die trouwden en naar het buitenland vertrokken, maar daarna zijn ze allemaal gescheiden of slaagden ze er niet in om ginder werk te vinden. Ik dacht dat ik beter af was in Turkije dan in het buitenland, maar daarna heb ik ingezien dat het mijn lot was.” Andere emigranten waarschuwden hen voor de moeilijkheden waarmee ze voornamelijk tijdens de beginperiode van hun huwelijk af te rekenen zouden krijgen, maar sommigen verwachtten geen aanpassingsproblemen en waren er zeker van dat het allemaal wel los zou lopen. Ze hadden wat twijfels over hun onthaal in het gastland, maar vertrouwden op de steun van hun partner, en hoewel ze zich van de potentiële moeilijkheden en nadelen van de huwelijksmigratie bewust waren, leken ze er zeker van te zijn dat zij de uitzondering op de regel zouden zijn. Gülşen vertelde ons dat heel wat mensen die trouwden en al na enkele maanden gescheiden waren, erkenden dat velen hen gewaarschuwd hadden, maar dat ze hadden gedacht dat het niet op hen van toepassing zou zijn. Enkele respondenten (d.w.z. Gülşen en Ramazan) dachten dat de mensen die kritisch stonden ten aanzien van huwelijksmigratie, gedreven werden door jaloezie, omdat vele mensen in de streek eigenlijk hetzelfde willen voor hun kinderen, ook al proberen de emigranten die 25 tot 30 jaar geleden vertrokken hen dit waarschijnlijk af te raden door hun negatieve commentaren over België. De voorbereidingen voor de huwelijksmigratie worden vaak pragmatisch aangepakt, maar de vereiste psychologische of emotionele voorbereiding komt zelden ter sprake in de enkele weken tijd die er meestal zijn. Het is de norm dat een meisje het huis van haar familie verlaat en verhuist naar de familie van de bruidegom. Dit werd beschouwd als een scheiding door Ayşe, die zei dat ze in die periode veel huilde. De mensen die op hun vertrek wachtten, legden uit dat hun relatie met hun partners in het buitenland via de moderne communicatiemiddelen verliep. Ze zeiden dat het feit dat ze met elkaar over het verleden en de toekomst konden praten, en dat ze konden beginnen dromen over hun leven samen, de twijfels en onzekerheden verzachtte. Bekir verwoordde dit als volgt: “We waren anderhalf jaar verloofd en tijdens die periode praatten we over het huwelijk en wilden we achterhalen of we wel altijd met elkaar zouden kunnen opschieten. Om problemen in de toekomst te vermijden, wilden we niet doen



60


zoals die mensen die al trouwen tien dagen nadat ze elkaar leren kennen, of die door de ouders van de toekomstige bruidegom gekozen zijn. We namen dus de tijd om elkaar beter te leren kennen … Daarna gingen we met onze families praten over onze beslissing. En ze gaven hun toestemming voor het huwelijk, omdat ze wisten dat dit was wat we wilden. Daarna zijn we getrouwd.” De wachtenden hadden het over de materiële verschillen tussen een huwelijk met het oog op een leven in Turkije en een huwelijk met het oog op een leven in het buitenland. De verschillen slaan dan op het bedrag van de bruidsschat en de kostprijs van de bruiloft zelf. De bruidsschat bestaat uit goud (juwelen) en meubels. De prijs die een man moet betalen om met een partner in het buitenland te kunnen trouwen, is volgens vele jonge mensen ‘exorbitant’. Gülşen legde uit: “De kosten zijn minstens tweemaal of driemaal zo hoog (…). Mensen willen op alle vlakken het onderste uit de kan: de bruidsschat, gouden geschenken, de bruiloft en alles wat erbij komt kijken. Maar natuurlijk zijn er ook uitzonderingen. Er zijn ook verstandige mensen. Maar het is heel duur in Turkije voor de mensen in Turkije. We horen verhalen over mensen die hun huis of hun land moesten verkopen, of die een lening bij de bank moesten aangaan om te kunnen trouwen, en die nog jaren moesten afbetalen. Dat soort verhalen horen we de hele tijd.” Fikri merkte ook op dat de kosten voor mensen die in Emirdağ wonen, bijna dubbel zo hoog zijn, waarschijnlijk omdat appartementen/huizen en meubels in het buitenland duurder zijn. Ramazan wees er echter op dat de hoge sommen die mannen uitgeven om met een meisje in het buitenland te kunnen trouwen, laten vermoeden dat ze alleen maar willen emigreren. In verband met de meisjes in Emirdağ van wie de families hoge sommen eisen, zei hij: “Ze verkopen hun dochters alsof het vee is. Ze krijgen bijvoorbeeld een bruidsschat van 10.000-20.000 euro betaald, waarmee ze juwelen kunnen kopen en een bruiloft kunnen houden. Daarnaast krijgen ze nog 20.000-30.000 euro voor het huis en dat bedrag loopt soms zelfs op tot 90.000-100.000 euro. Zoveel geld kun je in je hele leven niet verdienen.” Slechts een paar van de jonge mannen die recent trouwden, gaven toe hoeveel ze hadden uitgegeven. Bekir zei: “Ik heb 70 tot 75.000 Turkse lira uitgegeven”, terwijl Kamil zei dat hij niet al zijn geld aan een huwelijk wilde uitgeven. In plaats daarvan kwamen hij en zijn vrouw tot een akkoord. Süleyman wilde de volgende details kwijt over de kostprijs van zijn huwelijk: “We betaalden 50.000 Turkse lira alleen voor de juwelen, 15.000 euro om daar een huis te huren en meubels te kopen, en nog wat voor de bruiloft. We betaalden dus in totaal 100.000 Turkse lira. Als mensen in een andere stad het zouden horen, zouden ze hun oren niet geloven. Wat in en rond Emirdağ aan een huwelijk wordt uitgegeven, swingt echt de pan uit.” Het is opmerkelijk dat geen van hen praatte over hoe hun families dat geld bijeen konden krijgen. We hoorden verhalen over leningen, maar we kregen geen directe informatie hierover. De periode tussen het tijdstip waarop de partners elkaar ontmoeten en beslissen om te trouwen, is meestal even kort als de tijdspanne tussen de beslissing om te trouwen en de eigenlijke bruiloft. Sommigen zeiden dat ze elkaar ontmoetten en binnen de twee of drie dagen trouwden (Kezban). Meestal duurt de periode tussen de bruiloft en de emigratie minstens een maand, maar dat kan oplopen tot zelfs een paar jaar. Ongeveer één jaar wordt geacht normaal te zijn. Wanneer er een wetswijziging komt (zoals het geval was tijdens deze interviews), moeten de plannen en de documenten worden aangepast. Zo moest de wachttijd van de mensen die we interviewden, soms worden verlengd.



61


3.1.3 Kennis over België De kennis die de Emirdağli over België hebben, komt van de emigranten die ze tijdens de zomervakantie ontmoeten. Zowel arbeids- als huwelijksmigratie zijn zo goed ingeburgerd dat iedereen wel iets over België lijkt te weten, en dan voornamelijk dat het een vrij land is waar de mensen kunnen leven zoals ze willen. De Emirdağli geloven dat de belastingen er hoog zijn, dat er geen ingangsexamens voor de universiteit zijn, dat kinderen er naar school beginnen te gaan zodra ze drie zijn en dat je er tot je 18e school loopt. Ze weten dat het gezondheidszorgsysteem goed is, dat de mensenrechten worden gerespecteerd en dat België gedurende een jaar of drie geen regering had. De informatie zit boordevol stereotypen, maar kandidaat-huwelijksmigranten lijken zich ervan bewust te zijn dat al deze informatie uit de tweede hand niet noodzakelijk objectief is, en geven toe dat al hun informatie over de politieke toestand, de arbeidsmarkt, het onderwijs, de gezondheidszorg en het sociale zekerheidssysteem, het maatschappelijk leven en culturele events in België of het leven in het algemeen afkomstig is van teruggekeerde emigranten. Wanneer we hen vroegen naar de arbeidskansen, zeiden enkele respondenten dat ze hadden gehoord dat er met een zaak zoals een restaurant in het algemeen goed geld te verdienen valt. Belgen houden van de Turkse keuken, dus het gaat de restaurants voor de wind. Ze meenden ook dat er door het koude Belgische weer geen sociale activiteiten en geen vrije tijd zijn, omdat mensen vroeg naar hun werk vertrekken en soms pas laat thuiskomen. De meeste respondenten die op hun vertrek wachtten, droomden echter van een gelukkig leven in het buitenland. Voor de vrouwen betekende dit in hoofdzaak samen met hun partner een mooi huis krijgen, een auto kopen, kinderen krijgen en werk vinden, en de taal kennen. De mannen keken er op hun beurt naar uit om werk met een aanvaardbaar loon te vinden, de taal te leren, een eigen auto en huis te hebben, kinderen te krijgen en in de zomer op bezoek te komen in hun thuisland. Sommige mannen benadrukten dat ze slechts bescheiden verwachtingen hadden en geen valse hoop koesterden. Fikri maakte zich er alleen zorgen over dat het leven niet te saai zou worden, in welk geval hij terug naar huis zou komen. Hij was bang voor een specifieke dagelijkse routine (van kantoor naar huis en van huis naar kantoor), zonder enige flexibiliteit in de manier van leven. De meeste respondenten die op hun vertrek aan het wachten waren, wisten waar ze in België zouden terechtkomen (ze vermeldden Gent, Antwerpen, Brussel, Laken, Vilvoorde en Schaarbeek), maar sommigen konden over hun toekomstige leven niet meer gedetailleerde informatie geven dan een plaatsnaam en de persoonsgegevens van hun partner. Sommigen verdedigden hun onwetendheid en wezen erop dat ze nooit in België gewoond hadden en dat ze dus niets over die plaats konden vertellen. 3.1.4 Voorbereiding op het leven buiten Turkije De voorbereidingen op het leven buiten Turkije blijven voor het merendeel beperkt tot het bij elkaar zoeken van de migratiedocumenten, zonder enige bijkomende psychologische, sociale en emotionele voorbereiding. Hoewel verscheidene vrouwelijke respondenten (bijvoorbeeld Ayşe, Kezban en Sirma) aangaven dat het moeilijk zou zijn om hun familie achter te laten, bereidden ze zich hier niet op voor. Ze troffen geen regelingen voor hun toekomstige dagelijkse leven, al is het met de hedendaagse technologie eenvoudig om informatie te vinden over de plaats waar ze terecht zullen komen.



62


Er wordt aangenomen dat het gebrek aan kennis van andere talen dan het Turks – in combinatie met een gebrek aan centrale diensten of instanties die de noodzakelijke informatie verschaffen – de nieuwsgierigheid naar andere levensstijlen, werkomstandigheden, administratieve procedures en sociale aspecten van het leven in België in de weg staat. Sommigen zeiden dat het nuttig zou zijn om enkele televisieprogramma’s of educatieve programma’s te voorzien, maar anderen zeiden dat dit hun visie op migratie niet zou beïnvloeden. Kamil verwoordde dit als volgt: ‘Wat er ook gebeurt, ze vertrekken toch… het is ondoenbaar om de mensen die willen vertrekken, tegen te houden. De meesten van hen zeggen dat ze desnoods te voet zouden gaan.” Omdat de huwelijksmigratie afneemt, hadden sommige respondenten hun twijfels over de noodzaak om huwelijksmigranten vóór hun vertrek informatie aan te bieden. Daar staat tegenover dat Fikri de terugval precies toeschreef aan het feit dat mensen zich steeds beter bewust zijn van de moeilijkheden waarmee het leven in het buitenland gepaard gaat, en hierover steeds beter worden geïnformeerd.

3.2 Ouders in de streek rond Emirdağ met getrouwde kinderen Voor dit onderdeel interviewden we ouders die in Emirdağ of de omliggende dorpen wonen met of zonder getrouwde kinderen in België. Onderstaand diagram toont de verschillende categorieën van ouders die we interviewden en de plaats waar zij wonen. Voor een gedetailleerd profiel van de ouders verwijzen we naar hoofdstuk 1 (1.3). Geïnterviewde ouders (9)

Getrouwd kind in België

Centrum van Emirdağ: Haydar, Ceylan, Gökçe

Dorp rond Emirdağ: Abbaz, Beyza

Getrouwd kind niet in het buitenland

Centrum van Emirdağ: Umut, Radife, Zeynep

Dorp rond Emirdağ: Turgut

3.2.1 Kennis over huwelijksmigratie De huwelijksmigratie begon volgens de ouders in de vroege jaren tachtig als gevolg van de beperkte mogelijkheden op de arbeidsmarkt en het gebrek aan sociale welvaart. Sommigen meenden dat de huwelijksmigratie momenteel toeneemt omdat het leven in Emirdağ duurder wordt. Ze zeiden dat de binnenlandse emigratie naar andere steden in Turkije eveneens toeneemt, wat een impact heeft op de lokale bevolking. Hoewel verscheidene ouders een migratiehuwelijk goedkeurden, wilden velen niet dat hun kinderen, familieleden of vrienden naar België of een ander Europees land zouden gaan. Meer dan de helft van de geïnterviewden (Beyza, Ceylan, Zeynep, Radife, Gökçe en Umut) zei dat de toenemende huwelijksmigratie toe te schrijven is aan de armoede. Turgut: “Huwelijksmigratie doet zich voor wanneer



63


je de kost niet kunt verdienen in Turkije. Dan moeten ze gaan, dat is normaal … Als iemand in Çaykisla zit, en zeker met eigen middelen, en de kost verdient, dan zeggen we dat hij kan koken. Maar als iemand kan koken met olie, dan gaat die niet naar het buitenland. Dat zijn niet de mensen die gaan.” Andere ouders, onder wie Abbaz, zeiden dat de huwelijksmigratie niet toeneemt, omdat ouders hun kinderen alsmaar minder graag met iemand uit Europa laten trouwen. Beyza meende dat het aantal migratiehuwelijken afneemt, gewoon omdat de armoede het geboortecijfer heeft doen dalen en er dus minder potentiële huwelijksmigranten zijn. De geïnterviewden waren het er niet over eens of er nu meer huwelijksmigratie in de dorpen dan wel in de stad was. Sommigen vonden dat het fenomeen meer voorkomt in de dorpen wegens de werkloosheid en armoede daar, terwijl anderen meenden dat er meer huwelijksmigratie is in het centrum van Emirdağ omdat alle dorpen bijna leeggelopen zijn. De respondenten zeiden dat mensen die willen trouwen maar niet naar het buitenland willen emigreren, het in de dorpen moeilijker hebben om huwbare partners te vinden omdat er minder beschikbaar zijn. (Gökçe, Beyza). Enkelen waren van mening dat het niet mogelijk is om de emigratie te stoppen: “Ik denk dat deze emigratie niet te voorkomen is. Ze vinden altijd wel een manier om te gaan.” (Haydar) Hoewel Haydar en Gökçe allebei kinderen hebben die met een partner in het buitenland getrouwd zijn, vonden ze dat hun kinderen beter met iemand uit de buurt waren getrouwd. Jonge mensen van Turkse origine die in het buitenland opgegroeid zijn, moesten volgens hen met elkaar trouwen. Dit is de visie van een moeder van wie de zoon trouwde maar in Turkije bleef: “Als je een sterke man bent, kun je vertrekken om je zaak uit te breiden. Om de zaak te leiden, kun je dan vertrekken. Maar waarom zouden mensen vertrekken die ginder evenveel verdienen als hier?” (Radife) Om de huwelijksmigratie te voorkomen of te beperken zou het volgens enkele ouders moeilijker moeten worden om een verblijfsvergunning te krijgen, zodat de mensen die aan de voorwaarden voldoen, echt vastbesloten zijn om te vertrekken en weten wat hen te wachten staat. Haydar zei: “Daarom ook zouden de mensen die vertrekken een zekere taalopleiding moeten volgen ginder. De mensen die niet slagen voor de taalcursussen, zouden geen verblijfsvergunning mogen krijgen. We zijn hier in de publieke opleidingscentra met taalcursussen gestart, maar dat werd een mislukking. Niemand kwam ernaartoe.” Niet alle ouders met een kind dat in het buitenland getrouwd is, vinden de huwelijksmigratie een goede zaak, en andersom: ouders zonder getrouwde kinderen in het buitenland vonden de huwelijksmigratie soms ook een slechte zaak. Sommige ouders met kinderen in het buitenland vonden dit een spijtige zaak (Gökçe, Haydar15), maar anderen zonder getrouwde kinderen in het buitenland hadden er spijt van dat ze niet de kans hadden gehad om hun kind in het buitenland te laten trouwen (echtgenoot van Zeynep, Umut). Eén voordeel van de huwelijksmigratie is volgens sommige ouders de bestendiging van de Turkse tradities, de Turkse familiestructuur en de Turkse cultuur en moraal, zodat deze tradities nooit worden vergeten (Abbaz). Anderen vreesden echter dat hun kinderen minder deugdzaam zouden worden en de Turkse manier van leven zouden vergeten. Turgut, die niet wilde dat zijn kinderen met iemand in het 15 De zoon van Haydar volgde hoger onderwijs en weigerde te trouwen met de dochter van zijn tante. Haydar zegt dat zijn zoon werd ‘overtuigd’.



64


buitenland zouden trouwen, verklaarde: “Dit is zo op het niveau van de familie … Europa heeft ons, moslims, vele dingen gegeven. Het heeft ons brood gegeven. Maar het heeft ons meer ontnomen dan het ons heeft gegeven.” Toch realiseerden de ouders zich dat de resultaten van de huwelijksmigratie “soms goed, soms slecht, soms bitter en soms zoet” zijn (Beyza). Het feit dat de jonge mensen die in Emirdağ achterblijven, jaloers zijn op de weelde van de Turken die in Europa wonen, wordt eveneens als een negatief gevolg beschouwd, net als het feit dat alles duurder wordt wanneer de Turken die in Europa wonen, tijdens de vakanties naar Emirdağ komen. Het hoge echtscheidingspercentage onder huwelijksmigranten is een ander probleem dat de ouders zorgen baart: “Als er in een jaar honderd huwelijken zijn, eindigt zo’n 80% of 60% in een echtscheiding.” (Turgut) Dit komt door problemen in de dagelijkse omgang, het lage aanzien van de vrouwelijke huwelijksmigranten in hun nieuwe familie, en het feit dat de mannelijke huwelijksmigranten die in een ‘toestand van afhankelijkheid’ terechtkomen, zich in hun mannelijkheid aangetast voelen. Abbaz benadrukte: “Als ze zich aanpassen, dan blijft het duren. Uiteindelijk zijn ze verwant. Negentig procent van hen is verwant. We laten de kinderen trouwen met hun verwanten.” Uit het bovenstaande blijkt duidelijk dat de ouders de negatieve gevolgen van de huwelijksmigratie toeschrijven aan de mate waarin koppels zich aan elkaar en aan de nieuwe situatie kunnen aanpassen. De volgende gedachtewisseling vond plaats tijdens een interview met een ouderpaar dat in het centrum van Emirdağ woont en geen getrouwde kinderen in het buitenland heeft. De moeder (Zeynep) zei: “Eerlijk gezegd zouden we het wel gedaan hebben [huwelijksmigratie], maar door het hoge aantal echtscheidingen zou ik er nu toch tweemaal over nadenken. Maar laat me eerlijk zijn, toen mijn dochters nog niet getrouwd waren, gebeurde het vaak. Ik slaagde er echter niet in om hen te laten trouwen met iemand in het buitenland.” Haar echtgenoot, die – zoals duidelijk werd – de beslissingen in het gezin neemt16, voegde eraan toe: “We zouden hen laten trouwen, we zouden hen laten trouwen.” Gevraagd naar de reden, antwoordde de echtgenoot: “Het had geld in het laatje gebracht.” 3.2.2 Trouwen met een partner uit het buitenland: besluitvormingsproces Verscheidene ouders legden uit dat gearrangeerde huwelijken nog steeds tot de Turkse traditie behoren, hoewel er in toenemende mate rekening wordt gehouden met de voorkeuren van het koppel. Terwijl sommige ouders verklaarden dat hun zonen of dochters kiezen met wie ze willen trouwen, zeiden anderen dat hun kinderen hen bij het besluitvormingsproces betrekken. De meeste geïnterviewde ouders, met of zonder een getrouwd kind in het buitenland, zeiden dat de huwelijken van hun kinderen gearrangeerd waren, al konden de kinderen kiezen om al dan niet met de partner in te stemmen zodat zij uiteindelijk de beslissing namen. Abbaz merkte op: “In mijn eigen tijd huwelijkten we ze [dochters] tegen hun wil uit”, maar dat is vandaag de dag niet langer het geval. Een andere vader, Ceylan, zei dat het hoge risico op echtscheiding wanneer dochters zonder hun instemming worden uitgehuwelijkt, een slechte zaak was. Hij benadrukte dat het in de eerste plaats zijn kinderen waren die beslisten om te trouwen, al bleef zijn toestemming wel nodig voor een huwelijk. In tegenstelling tot Zeynep en haar echtgenoot – die hun kinderen uithuwelijkten – gaf Ceylan, die zijn kinderen liet beslissen, niet aan dat hij hier spijt van had. 16 Alleen in het gezin van Zeynep beslist de echtgenoot autonoom dat er wordt getrouwd en met wie, zonder de instemming van zijn vrouw en kinderen. Hij handelde alleen, maar legt uit dat hij nu spijt heeft van die beslissingen.



65


Voor sommige ouders speelde liefde aanvankelijk geen rol (Beyza, Gökçe, Radife), terwijl anderen (Abbaz, Turgut) het wel belangrijk vonden. Radife merkte op: “Ik heb hier met hen nooit over gesproken … Er was geen tijd om verliefd te worden, we stelden hen aan elkaar voor en ze trouwden. Zo ging het gewoon. Er was geen sprake van liefde in dit geval. Misschien begonnen ze van elkaar te houden nadat ze getrouwd waren, maar dat is iets tussen hen.” Volgens Turgut zorgt het feit dat jonge mensen zelf hun eigen beslissingen nemen, ervoor dat alles meer afhangt van emoties, maar de emoties van de ouders spelen ook een rol bij de beslissing. Beyza legde uit hoe moeilijk het voor haar was: “Het is niet makkelijk, je neemt afscheid van een stuk van jezelf [verwijst naar de dochter] … natuurlijk had ik het zwaar. Ik voelde me zo vreemd, alsof ik kokend water over mijn hoofd kreeg [Turkse uitdrukking die betekent ‘doodop zijn’]. Het is niet makkelijk. Het is hard.” Haydar was tegen de beslissing van zijn zoon om met iemand uit het buitenland te trouwen. Hij wilde liever dat hij leraar op de middelbare school bleef, dan dat hij door de huwelijksmigratie zijn beroep in Emirdağ zou opgeven. Hij vond dat zijn zoon thuis beter af zou zijn, met een heel ander leven en een even goed salaris als in het buitenland. Maar zijn zoon wilde niet luisteren, zei hij. Haydar betreurt nog steeds de beslissing van zijn zoon om te vertrekken omdat zijn huidige levensstijl hem niet bevalt. Hij legde uit: ‘’Hij werkt, maar zijn salaris is niet bevredigend. Ik stuur hem van hieruit kleren en andere spullen. Kun je dat geloven? Weet je wat wintereten is? Ik stuur hem eten op vanuit Emirdağ. Economisch zitten ze in zware problemen.” Turgut legde uit dat hij nooit zou hebben ingestemd met een migratiehuwelijk voor zijn kinderen, al hadden ze hem een miljard Turkse lira aangeboden. Nochtans had hij voorstellen gekregen (en afgeslagen) van verscheidene kandidaten in het buitenland toen hij zijn dochters ten huwelijk aanbood. Er kwamen geen directe antwoorden op de vraag waarom ouders een bepaalde persoon uitkiezen als huwelijkspartner voor hun kinderen. Wanneer een familie om de hand van een meisje vraagt, probeert haar familie eerst na te gaan of de jongen deugdzaam is, en hoe het met de financiële toestand en de familie-eer van de kandidaat-schoonouders gesteld is. Mannelijke kandidaten uit het buitenland beoordelen een meisje op basis van hun inschatting van haar goede reputatie en de eerzaamheid van haar familie, ongeacht de correctheid van de informatie die haar ouders verstrekken. Ouders van kinderen die in het buitenland getrouwd zijn, uitten hun bezorgdheid over de lagere morele standaarden van de huwelijkspartner of zijn/haar familie in België, en over de deugdzaamheid van de hele Turkse gemeenschap in de Belgische samenleving. Huwelijken worden ook vaak binnen de familie beslist, en volgens sommige ouders gebeurt dit ongeacht of het kind met iemand in het buitenland trouwt of niet. De ouders van kinderen die in het buitenland getrouwd waren, drukten hun vertrouwen uit in de deugdzaamheid van de schoonouders en zeiden dat andere bekommernissen in verband met de partnerkeuze zoveel mogelijk met hen werden besproken. Eén zorg, ingegeven door eerdere slechte ervaringen, die kennissen vermeldden, had te maken met het verlies van contact, voornamelijk in het geval van vrouwen. De meesten van de geïnterviewde ouders met een kind in het buitenland zeiden dat de communicatie gewoonlijk vlot bleef verlopen. Vaak wordt bij het zoeken naar huwelijkskandidaten advies ingewonnen bij een derde partij. De tussenpersoon kan een familielid, een goede vriend of een buur zijn, een man of een vrouw.



66


Geruststelling over de deugdzaamheid van de kandidaten door een betrouwbare adviseur wordt erg gewaardeerd in een zaak die zo belangrijk is voor een familie. We vernamen dat huwelijkskandidaten in de Turkse traditie soms worden onderworpen aan een onderzoek door de hele familie. Gökçe verklaarde dat ze nooit heeft geprobeerd om haar kinderen met een partner in het buitenland te laten trouwen. Ze wilde dat ze studeerden en werk vonden zodat ze financieel onafhankelijk konden zijn van hun echtgenoten om te voorkomen dat ze ongelukkig zouden worden. Maar ze kon hun studies niet betalen en dus trouwden ze met iemand in het buitenland. Ze legde uit: “Ik was 29 toen mijn echtgenoot overleed. Op mijn 29e verjaardag had ik geen huis, geen maandelijks inkomen, geen werk en drie kinderen. Iedereen liet me in de steek. Ik dacht dat ik mijn kinderen kon laten studeren. Ik leefde in armoede, maar als zij konden studeren en zich zouden inspannen, dan zouden ze op eigen benen kunnen staan … maar het is me niet gelukt.” Geen van de geïnterviewde ouders voelde enige sociale druk om hun kinderen te laten trouwen en emigreren, en sommigen zeiden dat ze ervoor hadden gezorgd dat dit niet gebeurde. Er ging echter wél druk uit van de ogenschijnlijke weelde van de emigranten die jaloezie wekt. Haydar legde uit: “Ze komen naar hier in mooie auto’s, je kunt ze daar makkelijk kopen. En een kind dat hen ziet, zegt dat het ook naar Europa wil, en begint daarover te praten wanneer het die auto’s ziet; het komt allemaal doordat ze zo gek zijn op auto’s.” Beyza en Gökçe waren zich er echter van bewust dat hun eigen ‘slechte’ sociaal-economische situatie een invloed had op de beslissing van hun kinderen. Beyza vertelde dat haar dochters huwelijkskandidaten die niet uit het buitenland kwamen, afwezen: “Mijn kinderen wilden niemand hier in het dorp. Ze zeiden: ‘Mama, jij leefde in ellende/armoede en we zien hoe je eraan toe bent. Als we met iemand van hier trouwen, wat moeten we dan doen?’ Dat is wat ze me zeiden: door mijn ellende/armoede, wilden ze trouwen en emigreren.” 3.2.3 Kennis over België De ouders zijn niet goed geïnformeerd over België in het algemeen en evenmin over het dagelijks leven van hun kinderen. Abbaz zei: “Ik weet er niet veel over. Ik weet alleen dat er een moreel verval is … dat de deugdzaamheid van de jeugd achteruitgaat … eigenlijk weet ik niet veel van die situatie af. Ik heb er niet naar gevraagd.” Ceylan merkte ook op: “In het algemeen leiden ze een monotoon leven. Iedereen werkt, iedereen gaat naar huis. Wie niet werkt, wacht in het café of in het park.” Ouders die over wat algemene informatie beschikten, gaven de volgende details: “Het leven in België is goed voor de gezondheid, zegt mijn dochter, voor de zuiverheid. Er is niet veel stof en vuiligheid, zoals in Turkije, zegt ze. Het werk is goed geregeld, volgens haar. Als je werkt, krijg je elke maand je geld, zegt ze.” (Beyza) “België is een heel vochtig land. Ons land is veel beter. (…) Er is te veel vochtigheid daar.” (Haydar) Desondanks wisten de ouders niets over de leefomstandigheden van hun kinderen, hun werk, de omstandigheden waarin hun kleinkinderen leven, en of ze de taal hadden geleerd. Vele ouders gaven toe dat ze zich niets konden voorstellen bij de organisaties en structuren in België, maar verscheidene ouders waren tevreden over de leefomstandigheden van hun nageslacht. Gökçe sprak over de financiële situatie van haar dochters in België (en in Nederland): “Die is goed. Ze leven niet in armoede, maar heel rijk zijn ze ook niet.” Haar dochter die in Turkije woonde, had het volgens haar echter beter en ze zei dat, indien haar dochters die nu in België woonden, in Emirdağ waren gebleven, ze de gelukkigste mensen van de wereld zouden zijn. Alleen Haydar gaf aan dat het



67


beeld dat de migranten ophangen, van de realiteit verschilt. Hij was erg negatief over de manier waarop zijn zoon in België leefde. Sommige ouders onderstreepten ook de negatieve manier waarop de nieuwe migranten worden behandeld door de oudere migranten in België of diegenen die in België geboren waren: “De vrouwen worden behandeld als slaven, alsof ze uit de bergen komen.” (Abbaz) De respondenten zeiden ook dat de jonge mensen in Emirdağ niet goed op de hoogte waren van de toestand in België. Turgut formuleerde het als volgt: “Ze tasten in het duister, hun ogen zijn bedekt.” Alle ouders – ongeacht of ze getrouwde kinderen in het buitenland hadden of niet – wisten dat de migranten niet over België werden geïnformeerd vóór ze vertrokken. Zeynep zei: “Iedereen die het woord ‘België’ hoort, vertrekt.” Ze is ervan overtuigd dat het een heel goede zaak zou zijn als jonge mensen zouden worden geïnformeerd, want dan zouden ze het beter begrijpen en tenminste een idee hebben van wat hen in België te wachten staat wanneer ze er uiteindelijk aankomen. De ouders zeiden dat er echter geen organisaties, ngo’s of overheidsdiensten zijn die mogelijke migranten informatie verstrekken over België, migratie en de gevolgen daarvan. Ze krijgen mondelinge informatie van de families die in het buitenland wonen of van de nieuwe schoonouders. Het lokale beleid bevordert noch bemoeilijkt de huwelijksmigratie volgens de ouders, maar ze beweerden wel dat er aan Belgische kant moeilijk wordt gedaan door de Belgische ambassade en het Belgisch consulaat. Gökçe vertelde ons dat er geen ondersteuningsmechanismen bestaan om mensen te informeren over de positieve en negatieve kanten van huwelijksmigratie. Wat ze over België, de toestand daar en de Turkse gemeenschap in België weten, is gebaseerd op wat hen wordt verteld door emigranten die op vakantie komen. Ondanks de klachten over het gebrek aan informatie over België zei één respondent dat, zelfs indien de mensen de juiste informatie zouden krijgen, zij er niet naar zouden willen luisteren. Hij vertelde hoe zijn geëmigreerde zoon bij zijn terugkeer jonge mensen probeerde af te raden om ook te emigreren en dat iedereen dacht dat hij jaloers was. Zelfs wanneer hij hen zei dat hij er spijt van had dat hij geëmigreerd was, waren ze geneigd te denken dat hij niet wilde dat zij emigreerden. Haydar besloot daarom dat het geweldig zou zijn als jonge mensen die willen emigreren een soort opleiding zouden krijgen, omdat op die manier minder mensen zouden willen emigreren. 3.2.4 Voorbereiding op het leven buiten Turkije De ouders beschreven de voorbereidingen voor het huwelijk vanuit een zeer praktisch oogpunt. Ze praatten over de bruidsschat (başlık) en de administratieve aspecten, maar hadden het niet over de psychologische voorbereiding. Ze aanvaardden ook dat er meestal geen tijd was voor eender welke andere vorm van voorbereiding aangezien “het meestal om een plotse beslissing gaat en alles binnen de week achter de rug is.” (Haydar) Eén ouder vond dat huwelijken tussen iemand die in Emirdağ of in de streek rond Emirdağ geboren en opgegroeid is, en iemand die in het buitenland woont, duurder zijn, maar de anderen waren het daar niet mee eens en vonden dat de kosten gelijkaardig waren. Slechts één ouder sprak over een initiatief om taalcursussen te organiseren voor de mensen die plannen hebben om naar België te emigreren. Hij zei dat dit initiatief op niets was uitgelopen omdat de mensen er geen belangstelling voor hadden. Haydar legde uit: “We zijn hier in de publieke opleidingscentra met taalcursussen gestart, maar dat werd een mislukking. Niemand kwam ernaartoe … Er waren misschien 3 à 5 mensen die kwamen opdagen, maar toch is het nodig dat de mensen die vertrekken, de taal leren van de plaats waar ze naartoe gaan.”



68


3.3 (Jonge) Emirdağli In dit onderdeel geven we de mening weer van de deelnemers aan de drie focusgroepgesprekken die we in Emirdağ organiseerden. Eerst hielden we een reeks gesprekken met jonge vrouwen die studeerden bij Halk Egetim Merkezi. De twee andere gesprekkenreeksen vonden plaats op een school waar we met laatstejaars van een middelbare school in het centrum van Emirdağ gingen praten. Hieronder volgt het resultaat van de gesprekken op basis van de vier belangrijkste onderzoeksthema’s. 3.3.1 Kennis over huwelijksmigratie Net als in de andere groepen van respondenten peilden we naar de ideeën van de jonge Emirdağli over hun kennis aangaande huwelijksmigratie. De meesten vonden dat te veel van deze huwelijken in een echtscheiding eindigen en dat het daarom misschien toch niet zo’n goed idee was. Anderen wezen er echter op dat er ook huwelijken waren die prima functioneren. Naar hun mening zou een huwelijk geslaagd zijn als het gebaseerd is op liefde in plaats van op de economische aspecten van migratie. In die gevallen kon de emigratie volgens hen ook worden omgekeerd waarbij koppels vanuit Europa naar Turkije terugkeerden. Op die manier zou hun kennis kunnen worden gebruikt om een betere samenleving in het thuisland te creëren. Helaas wordt volgens de deelnemers vaak misbruik gemaakt van huwelijksmigratie, zowel door families in Turkije die op zoek gaan naar gehoorzame partners, als door migranten die om louter egoïstische redenen trouwen, en families in Turkije die geld willen verdienen door hun dochters te ‘verkopen’. Er worden vaker verhalen verteld over mislukte huwelijken en dus zou het fenomeen volgens de respondenten mettertijd gaan afnemen. De voornaamste redenen die werden opgegeven om te emigreren naar Europa zijn van economische en politieke aard. Daarbij komt nog de luxueuze levensstijl die migrantenfamilies tentoonspreiden wanneer ze tijdens de vakantiemaanden terugkeren. Vooral de mensen die in Turkije werkloos zijn, dromen ervan om een beter leven te kunnen beginnen in het buitenland. Eén deelnemer verwees naar de sluiting van een militaire basis in de streek rond Emirdağ, waardoor veel winkels failliet waren gegaan en heel wat mensen zonder inkomen kwamen te zitten. Jonge mensen die voor het ingangsexamen aan de universiteit zakten, leken hierin ook een bijkomende reden te zien om het land te verlaten, aangezien de lonen voor laaggeschoolde arbeidskrachten in Europa hoger zijn, en misschien zelfs hoger dan de lonen van beter opgeleide mensen in Turkije. Andere drijfveren voor huwelijksmigratie zijn de onderwijs- en gezondheidszorgsystemen in België die volgens de deelnemers niet alleen beter maar ook en vooral gratis zijn. Hoewel de deelnemers meenden dat een huwelijk op basis van liefde beter was, werd de liefde slechts enkele keren genoemd als reden om met iemand in het buitenland te trouwen. In het algemeen zeiden de deelnemers aan de focusgroepgesprekken dat de mensen van Emirdağ het een slechte zaak vonden voor zowel Europa als Turkije dat de lokale jeugd naar Europa emigreerde. Ze vonden allemaal dat de jongeren beter af zouden zijn als ze hogere studies zouden doen en hun vaardigheden zouden gebruiken om Turkije even welvarend te maken als Europa. Mensen zouden alleen naar Europa moeten gaan om op vakantie te gaan, medische verzorging te krijgen of een opleiding te volgen. Wanneer ze België en Turkije met elkaar vergeleken, verwezen de deelnemers naar de betere bescherming van de Belgische burgers, het feit dat hun mensenrechten en arbeidsrechten beter worden gerespecteerd, het bestaan van werklozensteun, het feit dat er banen zijn voor hoog opgeleide mensen,



69


de aanwezigheid van een stabiel en betaalbaar gezondheidszorgsysteem, en betere opleidingskansen. De leerlingen van de middelbare school hechtten voornamelijk aan dit laatste punt veel belang. Velen van hen wensten dat ze in Europa waren geboren, zodat ze geen ingangsexamens voor de universiteit hoefden af te leggen en meer jobkansen zouden hebben nadat ze afgestudeerd waren. Enkele deelnemers aan de focusgroepgesprekken merkten ook op dat het gezinsleven heel anders is in het buitenland, zelfs binnen de Turkse migrantenfamilies. Ze hadden de indruk dat mensen er niet zoveel om elkaar geven, waardoor een gelukkig sociaal leven haast onmogelijk is, en ze vonden dat de religieuze waarden er verloren gaan. Daardoor hebben de kinderen van migranten geen goede voorbeelden meer die ze kunnen volgen, wat leidt tot slecht gedrag. In het algemeen beschouwden ze de migranten als de grootste slachtoffers, aangezien zij vaak worden misbruikt door hun schoonouders, en nooit de middelen en de kracht hebben om zichzelf te verdedigen. Deze problemen leiden meestal tot het uiteenvallen van gezinnen, waardoor de kinderen de nodige zorg moeten ontberen en niet kunnen weerstaan aan slechte invloeden (bv. drugs). Allemaal hadden ze de indruk dat de tijden aan het veranderen zijn, omdat de leefomstandigheden in Turkije verbeteren terwijl Europa net achteruitgaat. Hoewel de traditie van de huwelijksmigratie in de dorpen in stand wordt gehouden, zeiden de respondenten dat het fenomeen in de komende jaren waarschijnlijk zal afnemen. De verhalen over mislukte huwelijken dringen nu ook door tot de plattelandsgebieden waardoor ouders minder geneigd zijn om hun dochters uit te huwelijken aan een partner in het buitenland. De culturele verschillen tussen Turkije en de Turkse migranten in Europa worden ook gezien als een reden voor een daling van het aantal migratiehuwelijken in de toekomst. Alle deelnemers waren het erover eens dat de migratiegraad in Emirdağ veel hoger is dan elders in Turkije. Dit komt doordat alle families in Emirdağ verwanten in het buitenland hebben met wie ze een nauwe band willen behouden. Ook bijna alle deelnemers aan de focusgroepgesprekken hadden verwanten in het buitenland. Velen van hen verlieten Turkije in de hoop een baan met een fatsoenlijk loon te vinden, aangemoedigd door de tegenslag die ze in Turkije hadden ervaren en door de levensstijl van de migrantenfamilies die tijdens de vakanties terugkeerden. Het aantal mensen dat ogenschijnlijk uit liefde voor een partner in het buitenland vertrekt, mag ook niet worden onderschat. Het bewijs hiervoor was, volgens bepaalde respondenten, dat velen van hun verwanten geen bruidsschat hadden gevraagd of gekregen, en dat de kosten van het huwelijk en de migratie eerlijk waren verdeeld. De meeste verhalen die tijdens de gesprekken naar voren kwamen, leken echter geen happy end te kennen, voornamelijk als gevolg van de moeilijke relaties tussen de partners of met de schoonouders (vaak met echtscheidingen als gevolg) of door de hoge verwachtingen die de migranten koesterden en die meestal kort na hun aankomst de kop werden ingedrukt. De meeste respondenten hadden ook verwanten die bij andere vormen van migratie – afgezien van huwelijksmigratie – betrokken zijn en die bijvoorbeeld vertrokken om te studeren, te werken of om medische verzorging te krijgen. Over het algemeen gaat het dan om migratie op korte termijn die zowel positieve als negatieve denkbeelden over Europa doet ontstaan. De positieve aspecten houden voornamelijk verband met het gezondheidszorgsysteem, de onderwijskansen en de economische



70


welvaart, terwijl de negatieve aspecten veelal betrekking hebben op de ‘koude’ West-Europese cultuur, het slechte klimaat en de ongastvrije mensen. De voorbije jaren zijn de verhalen over deze negatieve aspecten frequenter geworden, zodat velen zijn gaan geloven dat het beter leven is in Turkije dan in Europa. Tegelijk dook de jongste jaren een nieuw fenomeen op in Turkije: de terugkeer van migrantenfamilies naar hun thuisland. Zij verkiezen echter meestal om in één van de grote Turkse steden te gaan wonen in plaats van in Emirdağ, zodat de migratiestromen vanuit Europa worden verlegd naar binnenlandse migratiebestemmingen. Volgens jongeren en vrouwen in Emirdağ zijn er heel wat nadelen verbonden aan de huwelijksmigratie en zijn er heel wat klachten over. Respondenten zeiden dat vele huwelijken werden gesloten om een verblijfsvergunning te krijgen, wat meteen de oorzaak is van een groot deel van de problemen. Deze huwelijken worden meestal heel snel gesloten, zodat de betrokkenen niet de juiste informatie over het leven in het buitenland kunnen vinden, en de partners geen duurzame relatie kunnen opbouwen. Dit leidt tot vele echtscheidingen met vreselijke gevolgen voor de kinderen, het koppel en hun families. Omdat deze huwelijken niet op liefde gebaseerd zijn, wordt er volgens de respondenten onvoldoende omgekeken naar de kinderen en worden ze niet behoorlijk opgevoed. Taal ligt ook aan de basis van heel wat problemen waar migranten mee af te rekenen krijgen. Aangezien mensen zich, volgens de deelnemers aan de focusgroepgesprekken, niet inspannen om vóór hun vertrek talen te leren, vormt de taal een struikelblok bij het opbouwen van een nieuw leven in het buitenland en worden de nieuwe migranten zeer sterk afhankelijk van hun schoonouders. De respondenten meenden ook dat huwelijksmigratie vaker in de dorpen voorkomt waar de mensen minder goed opgeleid zijn. Deze migranten worden uiteindelijk nog veel sterker afhankelijk van hun schoonouders. Een ander probleem in verband met migratie is discriminatie. De respondenten meenden dat Turkse mensen in Europa worden uitgesloten van hogere functies en onderwijs. Het volgende citaat toont dit zeer duidelijk: “Ze willen dat Turken emigreren om als arbeiders te gaan werken, maar ze willen niet dat ze een mooie carrière uitbouwen.” De deelnemers aan de focusgroepgesprekken zeiden ook dat vele migranten heimwee hebben. Dit leidden ze af uit de gesprekken die ze met hun verwanten in het buitenland voeren. Toch wilden ze meestal niet terugkeren naar hun thuisland wegens de betere sociaal-politieke toestand in Europa, de betere vooruitzichten om een baan te vinden en het gevoel dat terugkeren naar Turkije een nederlaag zou betekenen. De deelnemers wezen erop dat ouderen die nochtans van plan waren geweest om na hun pensioen naar Turkije terug te keren, ook gingen twijfelen omdat het gezondheidszorgsysteem in België beter is. Verscheidene deelnemers zeiden dat hun verwanten in het buitenland zich verloren leken te voelen, gevangen tussen hun gast- en thuisland en hun respectieve culturen. Velen leken ook te lijden onder het feit dat ze ver van hun vrienden, familie en geliefden woonden. Er werd ook enige bezorgdheid geuit over het verlies van culturele waarden: ze vonden dat migrantenfamilies geëuropeaniseerd raken. Daardoor konden ze niet langer als echte Turken worden beschouwd: “De mensen worden verscheurd tussen twee culturen. Ze horen hier niet thuis en daar ook niet, en dat is een slechte zaak.”



71


Onze respondenten vonden dat emigreren met het oog op een huwelijk ook een aantal voordelen kan hebben, indien het een oprecht huwelijk betreft. Ze dachten daarbij aan de sociale bijstand- en onderwijssystemen die de kinderen van migranten kansen bieden op een betere toekomst, wat op zijn beurt zowel de Belgische als de Turkse samenleving zal versterken. Bij mannen zorgt het thema ‘huwelijk en migratie’ voor een ernstige breuk in de tradities. Bij een Turks huwelijk worden de kosten van de ceremonie en de ‘installatie’ van het koppel over het algemeen gedragen door de familie van de bruidegom. Maar bij migratiehuwelijken lijkt de familie in Europa altijd de weldoener te zijn. De bruidsschat en de kosten van de ceremonie zouden ook hoger zijn bij migratiehuwelijken: volgens sommigen zouden de kosten van een huwelijk in totaal kunnen oplopen tot 60.000 Turkse lira. Gevraagd naar de tijdspanne voor migratiehuwelijken bleken de antwoorden in alle gespreksgroepen zeer vergelijkbaar. De keuze van een geschikte partner en het gedeelte van het huwelijk dat in Turkije plaatsvindt – meestal tijdens de zomervakantie – nemen ongeveer een maand in beslag. Alle deelnemers zeiden dat deze tijdspanne te kort is om een relatie te beginnen, laat staan een huwelijk te sluiten. Sommigen zeiden dat er vandaag de dag over het algemeen meer tijd verstrijkt tussen het huwelijk en de migratie (meestal één jaar) door de strengere wetten in de Europese landen. Daardoor krijgt het koppel volgens hen de kans om elkaar te leren kennen via internet, telefoon en occasionele vakanties. Hoewel ze dit een verbetering vonden, twijfelden ze eraan dat deze oppervlakkige contacten zouden helpen om duurzamere huwelijken tot stand te brengen. 3.3.2 Trouwen met een partner uit het buitenland: besluitvormingsproces Het algemeen aanvoelen bij de deelnemers aan de focusgroepgesprekken was dat de mensen die naar Europa emigreren te jong zijn en dus niet in staat om belangrijke beslissingen te nemen over dingen als een huwelijk. Ze meenden dat deze mensen waarschijnlijk makkelijker werden beïnvloed door de weelde die emigranten tijdens de zomervakantie in Turkije tentoonspreiden. Het feit dat ook vele anderen willen emigreren, kan mensen er ook toe aanzetten om te beginnen dromen over een beter leven in het buitenland. Wanneer er sprake is van druk die door de familie wordt uitgeoefend, kan die volgens de deelnemers aan de focusgroepgesprekken door een aantal redenen worden verklaard. Indien mensen uit een kroostrijk gezin met weinig inkomsten komen, is hun familie misschien niet in staat om in het onderhoud van alle kinderen te voorzien. Andere redenen zijn onder meer de wens van de familie om haar financiële situatie te verbeteren en de kinderen te behoeden voor een leven in armoede door hen naar het buitenland te sturen waar ze beter betaald werk kunnen vinden. Alle deelnemers zeiden dat dit makkelijker voorkwam in Turkse dorpen, waar de meerderheid van de mensen laaggeschoold is en van de landbouw leeft. De traditie van de bruidsschat had volgens de deelnemers ook een invloed op de beslissingen van de families. Voor vele families vormt de bruidsschat een inkomen waarmee ze gedurende verscheidene jaren in hun behoeften kunnen voorzien. Dit wekt ook de indruk dat hun dochters, die juwelen en een thuis krijgen, vooruitkomen in het leven en dus gelukkig zullen zijn. De meningen waren grondig verdeeld over het antwoord op de vraag of deze huwelijken al dan niet als gedwongen huwelijken mogen worden beschouwd. Sommigen zeiden dat de familie alleen beslist, met of zonder de instemming van hun kinderen, terwijl anderen zeiden dat ook de toestemming van het koppel wordt gevraagd en noodzakelijk is, hoewel het vooral de families zijn die op huwelijken en de traditionele procedures errond aandringen.



72


Een belangrijk punt in verband met de familiale druk waarnaar één deelnemer aan de focusgroepgesprekken bij Halk Egetim Merkezi verwees, is de druk die door de grootmoeders wordt uitgeoefend. “Mijn kind gaat naar het 11e jaar bij METEM. Haar grootmoeder hersenspoelt haar en zegt haar dat ze naar het buitenland zal moeten gaan, tenzij ze studeert.” Een andere deelnemer verklaarde dat koppels die vrijwillig trouwen en emigreren maar vervolgens problemen krijgen met de schoonouders, vaak de schuld doorschuiven naar de families door te beweren dat zij hadden beslist dat ze moesten trouwen en emigreren. Een laatste vorm van druk waarnaar werd verwezen, is de druk die uitgaat van de migrantenfamilies die tijdens de zomer terugkeren. Vele Turkse families in Europa keren terug om in Turkije een bruid te zoeken. Ze bezoeken dan al hun vrienden en verwanten om de ‘huwbare’ meisjes te inspecteren. Sommige van de jonge mannen bij het focusgroepgesprek op de middelbare school benadrukten dat de koppels zelf de beslissing nemen om in het buitenland te trouwen, maar anderen zeiden dat gearrangeerde huwelijken nog steeds frequenter voorkwamen. Beide kampen vonden echter dat het aantal gearrangeerde huwelijken afneemt, aangezien de meeste families in Emirdağ een andere kijk hebben gekregen op trouwen in het buitenland. De jonge mannen willen voornamelijk betere jobs en een beter leven in Europa, terwijl hun ouders hen aanmoedigen om te blijven en de familiezaak voort te zetten. De jonge vrouwen in dezelfde focusgroep vonden dat de meeste huwelijken door de families werden gearrangeerd, vooral door families die in Europa wonen en plattelandsfamilies. Ook al wordt de uiteindelijke beslissing door de jongeren genomen, zij worden waarschijnlijk toch beïnvloed door hun families. Deze vorm van druk wordt voornamelijk uitgeoefend op mensen met een minder hoog opleidingsniveau die een groter risico lopen om geen baan en geen geschikte huwelijkskandidaat in hun eigen streek te vinden. Families met een hoger opleidingsniveau proberen hun kinderen af te raden om naar het buitenland te trekken door hen te overtuigen om naar de universiteit te gaan en fatsoenlijk werk te vinden in Turkije. Volgens volwassen vrouwen die in de stad wonen, worden huwelijkspartners meestal gekozen door de familie in het buitenland terwijl die op bezoek is in het thuisland. Dit werd bevestigd door de vrouwelijke leerlingen van de middelbare school: “Tijdens de zomer in Emirdağ willen de mensen uit België die hier op vakantie zijn, voortdurend weten hoe oud we zijn. Zij zijn altijd op zoek naar een Turks meisje met het oog op huwelijksmigratie, en dat is voor ons bijzonder irritant.” Deze leerlingen lieten duidelijk merken dat ze zich beledigd voelden wanneer ze op deze manier werden benaderd. Over het algemeen vonden de deelnemers dat dit fenomeen afnam, maar dat er een verschil was tussen stad en platteland. Mensen die in het centrum van Emirdağ wonen, zijn meer geneigd om hun kinderen de vrije keuze te laten, terwijl plattelandsfamilies liever de traditie van de gearrangeerde huwelijken voortzetten. Het lage opleidingsniveau en de jonge leeftijd van de trouwkoppels op het Turkse platteland werden als redenen voor dit fenomeen opgegeven. Enkele respondenten zeiden dat huwelijkspartners voornamelijk op basis van hun uiterlijk werden gekozen, evenals wegens de goede reputatie van hun familie. Bij de jongens waren de meningen veeleer verdeeld. Sommigen vonden dat gearrangeerde huwelijken het meest voorkwamen, maar anderen dachten dat jongeren nu meer geneigd zijn om zelf te beslissen. Ze wezen erop dat vele huwelijksmigranten niet uit liefde trouwen, maar worden gedreven door sociaal-



73


economische prioriteiten en het vooruitzicht om een Europese verblijfsvergunning te verkrijgen. Alle jongens in de focusgroep zeiden dat, als huwelijken meer op liefde dan op sociaal-economische aspecten gebaseerd zouden zijn, een koppel nog steeds de ouders op de hoogte zou brengen van de relatie, zodat zij de traditionele huwelijksprocedures kunnen starten. 3.3.3 Kennis over België Gevraagd naar wat ze weten over het Belgische of Europese beleid ten aanzien van huwelijksmigratie, konden slechts twee meisjes van de middelbare school een antwoord geven. Ze zeiden dat er een visumprocedure geldt die verscheidene jaren kan aanslepen en dat het verplicht is om taalcursussen te volgen. Ze wisten ook dat Europese landen de leefomstandigheden van de immigranten en hun partners onderzochten, alvorens hen een verblijfsvergunning te verlenen. Een ander aspect dat ze vermeldden, was het verschil in taaleisen tussen België aan de ene kant en Duitsland, Frankrijk en Nederland aan de andere kant. In de laatste drie landen is het volgen van een taalcursus vóór het vertrek verplicht, maar in België niet. De migranten gaan zelf meestal niet op zoek naar informatie over hun Europese bestemming. Alle deelnemers aan de focusgroepgesprekken zeiden dat de migrantenfamilies informatie verstrekken over België – in de vorm van rechtstreekse informatie, maar ook door het etaleren van hun eigen relatieve welstand. Dit leidt vaak tot ‘gekleurde’ ideeën over België, niet het minst omdat veel van de informatie afkomstig is van migrantenfamilies die zelf in Turkse wijken wonen. De jongere deelnemers die met jonge Turken uit België in contact kwamen, zeiden dat veel van de informatie over het land negatief is. Taalproblemen, slechte huisvesting, problemen op de arbeidsmarkt, economische problemen en heimwee naar het herkomstland lijken de meest voorkomende problemen onder Turken te zijn. De meeste onderzoekssubjecten waren van mening dat kinderopvang in België gratis is en door de staat wordt aangeboden, en dat werkloosheidsuitkeringen makkelijk te krijgen zijn. De deelnemers leken ook te denken dat voor de jobs die migranten in Europa doen, uitsluitend lage opleidingseisen worden gesteld, maar dat deze jobs nog steeds beter betalen dan jobs voor hoger opgeleiden in Turkije. Sommigen wezen erop dat ogenschijnlijk rijke migranten die naar huis terugkeren, meestal heel wat extra uren gewerkt hebben of zelfs leningen aangegaan zijn om hun vakantiebudget aan te vullen. Ze merkten ook op dat het leven in België duurder is dan in Turkije. Alles bij elkaar genomen zeiden de jongeren dat de verhalen die ze over het migrantenleven te horen krijgen, in de loop der jaren negatiever geworden waren, wat aantoont dat emigreren naar het buitenland niet noodzakelijk hetzelfde is als rijk worden. Verscheidene mensen stelden voor om alle kandidaat-huwelijksmigranten een week naar België op vakantie te sturen, of om hen te laten deelnemen aan educatieve uitwisselingsprogramma’s alvorens een definitieve beslissing te nemen. Hoewel het internet belangrijk wordt geacht bij het zoeken naar informatie, zeiden de deelnemers aan de focusgroepgesprekken die de moeite namen om het te gebruiken, dat ze voornamelijk naar foto’s en toeristische informatie keken. De jongeren gaven toe dat ze slechts een beperkte kennis hadden over Europa. Ze wisten niet waar ze informatie vandaan moesten halen en zeiden dat een duidelijke website of lokale informatiecentra een grote hulp zouden zijn. Volgens de meisjes van de middelbare



74


school wordt er in Emirdağ een festival gehouden dat bedoeld is als ontmoetingsevent voor emigranten en hun lokale huwelijkspartners. Tijdens het event wordt echter geen informatie in verband met emigratie verspreid. Net als de algemene informatie komen ook de details over hoe het er in België aan toe gaat – het kopen van een huis, het reilen en zeilen in een Turkse wijk, enz. – vaak van de migrantenfamilies. Jongere respondenten hadden een negatiever beeld en focusten meer op de kleine huizen van de migranten, de lange werkuren en het feit dat de meesten van hen arbeiders zijn. Gevraagd naar de wijze waarop de informatie over België in Turkije zou moeten worden aangeboden, suggereerden de respondenten dat films een grote impact zouden kunnen hebben, aangezien ze door alle leden van een familie worden bekeken. Op die manier kunnen ook minder hoog opgeleide mensen worden bereikt. Velen zeiden dat de ouders ook moeten worden geïnformeerd over het leven in het buitenland en stelden voor om publieke opleidingscentra op te richten. De deelnemers aan de focusgroepgesprekken hadden geen weet van instellingen in Emirdağ die migranten helpen om informatie te vinden of zich beter voor te bereiden op hun nieuwe leven. Ze zeiden allemaal dat dit erg nuttig zou zijn, en reikten enkele ideeën aan in verband met hoe dit zou kunnen worden georganiseerd. Eén idee dat zou helpen om zowel ouders als jonge mensen te bereiken, is een film maken over het leven van Turkse mensen die in het buitenland wonen. Ze zeiden dat er al enkele oude(re) Turkse films over dit thema bestaan, maar ze konden geen enkele titel noemen. De leerlingen voegden eraan toe dat uitwisselingsprogramma’s of schoolreizen naar Europa een goed idee zouden zijn, omdat jonge mensen het leven in Europa dan met eigen ogen zouden kunnen zien. Het opzetten van een ‘netwerk van zusterscholen’ tussen Europa en Turkije zou bij dit soort projecten een grote hulp zijn. Scholen zouden hun leerlingen ook kunnen helpen bij het zoeken naar informatie over migratie en over de rechten en plichten van migranten. 3.3.4 Voorbereiding op het leven buiten Turkije Ondanks hun gebrek aan kennis over de regelgeving inzake migratie wisten de meeste deelnemers aan de focusgroepgesprekken door de verhalen die ze van verwanten hadden gehoord wel iets te vertellen over de voorbereidingen die voor een huwelijk met een partner in het buitenland worden getroffen. Bij vele van deze huwelijken worden nog steeds de tradities gevolgd voor wat betreft het huwelijksaanzoek, de verloving, het hennafeest, de bruiloft en de installatie in de nieuwe woonst. Vaak vinden de eerste traditionele fasen in Turkije plaats, waarna de bruiloft in Europa volgt. Het grootste verschil met ‘normale’ huwelijken in Turkije is de tijdspanne waarbinnen alles verloopt: die is veel korter in het geval van migratiehuwelijken. Een ander verschil is het bedrag van de bruidsschat en het totale kostenplaatje van een bruiloft. Turkse families in Europa lijken een dure smaak te hebben, waardoor de totale kostprijs van een migratiehuwelijk veel hoger is dan die van een lokaal huwelijk. Bij de voorbereiding van een migratiehuwelijk worden verscheidene tradities gevolgd. Allereerst is er de bruidsschat waarbij de familie van de man goud en juwelen koopt voor de toekomstige bruid. Deze traditie blijft behouden, ook indien het de man is die via het huwelijk zal emigreren. Eén van de leerlingen van de middelbare school omschreef de situatie als volgt: “Hun motto luidt dat je een vlieg moet opofferen om een forel binnen te halen.”



75


De mensen in Emirdağ waren zich er terdege van bewust dat migranten een nieuwe taal moeten leren om in België te kunnen overleven en vooruit te komen. Ze vonden allemaal dat het beter was om hiermee al vóór het vertrek te beginnen, maar dit gebeurt alleen wanneer mensen emigreren naar landen waar kandidaat-immigranten worden verplicht om voorafgaandelijk een taalcursus te volgen.

3.4 Voormalige Emirdağli die in Brussel wonen 3.4.1 Kennis over huwelijksmigratie In de ogen van de meeste respondenten zijn migratiehuwelijken ‘normale’ huwelijken op basis van liefde waarbij één van de partners emigreert zodat het koppel samen kan wonen. Gevraagd naar de redenen waarom ze met iemand uit het buitenland trouwden, gaven ze verscheidene motieven op. Volgens deze groep respondenten worden de mannen die van Turkije naar Brussel emigreren, aangetrokken door de economische mogelijkheden. Nadat ze afstudeerden van de middelbare school of een teleurstellend resultaat hadden behaald bij de ingangsexamens voor de universiteit, vonden velen dat ze hun situatie konden verbeteren door als arbeider aan de slag te gaan in Europa. Andere redenen die door de mannen werden opgegeven, zijn de mogelijkheid om een werkloosheidsvergoeding te krijgen en het betere gezondheidszorgsysteem. Hun dromen ontstonden vaak onder invloed van het – soms misleidende – gedrag van migrantenfamilies die tijdens de vakantie naar hun thuisland terugkeren. Eén van hen legde uit: “De mensen in Emirdağ kunnen niet de juiste keuze maken omdat ze het leven van de migranten slechts gedurende één maand per jaar zien. Ze zien de grote auto’s en de mooie huizen en ze denken dat je de rest van het jaar in België ook zo kunt leven. Nadat ze geëmigreerd zijn, zijn velen van hen teleurgesteld.” De vrouwen die vanuit Turkije emigreerden, hadden daarvoor heel andere redenen dan de mannen. Ze vonden dat ze minder keuze hadden en aanvaardden de huwelijksmigratie voornamelijk vanwege hun families en de belofte van een luxueus leven. Ook de redenen die de mannelijke en vrouwelijke partners uit België opgaven, verschilden sterk. De mannen waren vooral op zoek naar goede huisvrouwen die volgens de Turkse traditie waren opgevoed omdat de vrouwen die in België opgroeiden, deze kwaliteiten volgens hen niet langer hadden en dus ongeschikt waren als huwelijkspartners, terwijl de vrouwen op zoek waren naar rijpere mannen die gewoon zijn aan de moeilijkere leefomstandigheden in Turkije en die naar hun mening niet zo lui en verwend zijn als de Turkse jongens in België. De keuzes van de jonge mensen in België leken meer door de families te worden gestuurd, ook al werd de liefde opgegeven als voornaamste reden voor een huwelijk. De respondenten noemden een aantal positieve kanten van de huwelijksmigratie, zoals het feit dat ze konden samenleven met de persoon van wie ze hielden en een gezin konden stichten, wat hen tot echte volwassenen maakt in de ogen van hun gemeenschap. Enkele respondenten vonden dat hun huwelijk door de groeiende affectie voor hun partner alsmaar beter werd, al meenden ze dat een huwelijk pas na zo’n vijf jaar of langer echt goed begint te lopen. Ondanks het voorgaande merkten de meeste respondenten op dat meer en meer migratiehuwelijken op een echtscheiding uitlopen. Eén van hen zei: “Tegen dan zijn de meesten al gescheiden! Ik bedoel maar dat mensen zelden vijf jaar samenblijven. Toen ik naar België kwam, kende ik zes andere



76


mensen die ook met iemand in België trouwden. Ik ben de enige die nog altijd getrouwd is, de rest is gescheiden.” Ze dachten dat dit voornamelijk komt door de groeiende culturele verschillen tussen Turkije en de Turkse migranten. Zowel de immigranten als de mensen die in België geboren waren, vonden dat kinderen in België op een meer egoïstische manier worden opgevoed. Een andere reden die ze opgaven voor het hoge echtscheidingspercentage, is het feit dat huwelijksmigranten uitsluitend trouwen om een verblijfsvergunning en een job te kunnen krijgen. Deze huwelijken eindigen meestal kort nadat de betrokken partner zijn papieren heeft gekregen en alleen kan wonen in België. De respondenten vertelden ook dat de meeste huwelijksmigranten uit dorpen in Turkije komen en over het algemeen een lager opleidingsniveau hebben. Daardoor leren ze de taal niet zo makkelijk en hebben ze het moeilijk om zich aan te passen in België. Ze dachten ook dat de mensen uit de dorpen op jongere leeftijd trouwen en daarom minder goed opgewassen zijn tegen de moeilijkheden. Alle respondenten erkenden dat huwelijksmigratie in de streek rond Emirdağ nog steeds een frequent gegeven is, voornamelijk omdat het een traditie geworden is en er sterke banden ontstaan zijn tussen de migranten en hun thuisstreek. Eén migrant zei dat de noodzaak om zich aan te passen daardoor minder sterk is, omdat de meeste mensen elkaar al kennen van in Emirdağ. Eén van de respondenten zei: “In het dorp waar ik vandaan kom, wonen 150 families. Allemaal hebben die minstens één verwant die hier woont, dus als ik hier door mijn straat wandel, loop ik gegarandeerd iemand van daar tegen het lijf. Echt waar, toen ik in België aankwam, had ik helemaal niet het gevoel buitengesloten te zijn.” Voor wat de aanpassing aan de nieuwe situatie betreft, vinden de mannelijke migranten van zichzelf dat ze gehard zijn door het vervullen van hun militaire dienstplicht. Het Turkse leger heeft de gewoonte om zijn dienstplichtigen gedurende lange periodes te stationeren op plaatsen die heel erg van hun thuisomgeving verschillen met het doel hun aanpassingsvermogen aan te scherpen. Sommige migranten verbleven ook al in de grotere Turkse steden of in toeristische regio’s vóór ze naar België emigreerden en meenden dat dit hen erg had geholpen bij hun aanpassingsproces. Een moeilijkheid waar alle migranten naar verwezen, is het taalprobleem. Een taal leren vonden ze erg belangrijk om een baan te kunnen vinden en hun relaties met Belgen te verbeteren. Velen zeiden echter dat dit niet eenvoudig is, omdat ze hun Nederlands of Frans niet elke dag kunnen oefenen. Eén respondent wees ook op het feit dat alle Turken in dezelfde buurten wonen, wat een hinderpaal is om de taal te leren en zich in de Belgische maatschappij te integreren. Migranten krijgen na hun aankomst vaak af te rekenen met hoge eisen van hun schoonouders. Voor de meisjes kan dit betekenen dat ze niet langer zelf geld mogen verdienen en in één extreem geval mocht een meisje op haar eentje zelfs het huis niet meer uit. Jongere mannen worden vaak geconfronteerd met schoonouders die hen waardeloos vinden omdat ze alles van hen kregen en zich niet zelf ingespannen hebben om iets bij elkaar te krijgen. Een laatste moeilijkheid die tijdens de gesprekken aan bod kwam, is het vertrouwensprobleem dat een bijzondere barrière vormt in de relatie tussen mannelijke migranten en hun schoonouders. Aangezien velen van hen om economische redenen emigreerden, wordt hun oprechtheid in verband met het huwelijk in twijfel getrokken. De andere kant van de medaille is dat de families die in België wonen, hun



77


schoonzonen soms gebruiken als goedkope arbeidskrachten in hun eigen zaak. Eén van hen verwoordde het als volgt: “Ze vertellen me vaak dat ik hen dankbaar moet zijn omdat zij me de kans hebben gegeven om naar hier te komen. Maar soms vraag ik me af wie hier eigenlijk dankbaar zou moeten zijn. Ze doen me hard werken om zelf geld te verdienen, dus ik twijfel aan hun oprechtheid.” De verhalen over de moeilijkheden die migranten en koppels ondervinden, zijn een frequent gespreksonderwerp geworden in Emirdağ en Turkije. Onze respondenten meenden dat dit voor een daling van de huwelijksmigratie zal zorgen. Ook de Europese economische crisis beschouwden zij als een factor die het mogelijke einde van de Turkse emigratie zal betekenen, aangezien de arbeidskansen in Turkije stijgen terwijl de arbeidsmarkt in Europa in het slop raakt. De respondenten zeiden dat de migratiestroom in de komende jaren waarschijnlijk zal worden omgekeerd, met meer migranten die naar Turkije terugkeren dan Turkse migranten die naar Europa komen. Eén van hen zei: “De leefomstandigheden in Turkije verbeteren. Ze beginnen zelfs beter te worden dan hier, en dus zien mensen Europa niet langer als een oplossing. Integendeel, de mensen hier vinden nu zelfs dat ze beter af zouden zijn als ze terugkeerden.” Deze omgekeerde stroom zal waarschijnlijk zelfs groter worden, aangezien vele migranten zich realiseren dat ze met het geld dat ze in België verdienen, in Turkije veel meer kunnen kopen omdat de prijzen er lager zijn. Eén respondent zei: “Ik ken verscheidene families die naar Turkije teruggekeerd zijn. Met hun inkomen kunnen ze er als koningen leven. Ze hebben vijf huizen in de streek rond Emirdağ gekocht die ze nu verhuren.” 3.4.2 Trouwen met een partner uit het buitenland: besluitvormingsproces Onze respondenten hadden vrij uiteenlopende meningen over wie de beslissing neemt om te trouwen met een partner die in het buitenland woont. Ongeveer de helft van hen zei dat ze hun partners zelf hadden gevonden en dat hun families er slechts bij waren betrokken nadat ze de wens te kennen hadden gegeven om te trouwen. In zo’n geval gaat de familie na of de partner en zijn familie respectabel en geschikt zijn, alvorens toestemming te geven voor het huwelijk. De respondenten die op deze manier trouwden, hechtten veel belang aan het feit dat ze uit liefde trouwden en dat ze om die reden met iemand uit het buitenland trouwden. Eén van hen zei: “Nee, ik had nooit gezegd dat het iemand uit Emirdağ moest zijn. Als het maar een goed mens was van wie ik kon houden, dan was het allemaal ok. Ik trouwde met iemand van daar omdat ik niet zo goed kon opschieten met de Turkse jeugd in België, die in mijn ogen erg kinderachtig is.” Anderen vertelden gelijkaardige verhalen, maar in hun geval werd de potentiële partner eerst door hun familie voorgesteld, waarna ze zelf beslisten om ermee te trouwen. De partners die door de families werden voorgesteld, waren voor het merendeel kinderen van verwanten of vrienden. De meeste mannelijke respondenten zeiden dat er tijdens het besluitvormingsproces rekening was gehouden met hun persoonlijke gevoelens. De mannen die in Turkije geboren waren, zeiden zelfs dat ze met een partner uit Europa wilden trouwen omdat ze meer kansen zouden krijgen door te emigreren. Een aantal vrouwen vond echter dat ze veel minder invloed hadden gehad op de keuze van hun echtgenoot. In hun geval werd de partner door hun familie voorgesteld en meer in het bijzonder door hun grootmoeder. De druk op deze vrouwen leek veel groter te zijn, aangezien velen van hen werden gedwongen om hun studies stop te zetten om zich voor te bereiden op hun huwelijk en vervolgens te emigreren.



78


De respondenten zeiden dat dit in Turkse families de traditionele manier van trouwen is en dat hieruit in de meeste gevallen een langdurige relatie groeit. Ze zeiden dat zuiver gearrangeerde huwelijken vaker voorkomen in de dorpen en bij laagopgeleiden. Het gevolg is een grotere huwelijksmigratie tussen de plattelandsgebieden en Europa. Alle respondenten zeiden dat de mensen sinds kort minder geneigd zijn om in een migratiehuwelijk te stappen. Eén van hen verwoordde dit als volgt: “Vroeger werd er druk uitgeoefend, maar de jongste tijd zijn de mensen zich beter bewust geworden van de verslechterde toestand in Europa. Er zijn ook al veel mensen teruggekeerd en hun verhalen zijn zelden bemoedigend.” De tradities worden voornamelijk gevolgd bij het organiseren van een bruiloft. In het geval van een migratiehuwelijk verloopt de procedure vaak in twee delen, waarbij het huwelijksaanzoek en de verloving in Turkije plaatsvinden en de bruiloft in België. Soms is de tijdspanne tussen een huwelijksaanzoek en de echte bruiloft verbluffend kort, zoals duidelijk blijkt uit het volgende citaat: “Ze kwamen op de 20e om mijn hand vragen. Mijn officiële bruiloft werd toen gepland voor de 26e, dus mijn verloving duurde een dag of vijf. Ik had altijd gezegd dat ik, als ik met iemand uit Turkije zou trouwen, een jaar verloofd wilde zijn vóór ik zou trouwen. Maar dit was niet mogelijk omdat mijn vader tegen een lange verloving was. Volgens hem zou dat alleen maar vervelend geroddel veroorzaken. Daarop zei ik tegen mijn vader dat ik mijn toekomstige echtgenoot wilde zien, maar hij zei dat ik al enkele dagen later zou trouwen en dus maar wat geduld moest hebben.” Dit is een vrij extreem geval, maar de meeste respondenten hadden weinig mogelijkheden en tijd om elkaar te leren kennen, vooral door het sociale stigma dat rust op privéontmoetingen tussen jongens en meisjes. Gemiddeld duurde de verlovingstijd van onze deelnemers ongeveer een maand. De migranten die meer dan zes jaar in België waren, hadden ongeveer drie maanden nodig gehad om de nodige documenten te verzamelen voor hun migratie naar België. Deze relatief korte periode is te verklaren door de vele vormen van roddel waaraan verloofden blootstaan. Het lijkt erop dat de hele fase van afspraakjes maken en elkaar leren kennen nog steeds op vijandige gevoelens stuit bij de oudere generatie in Emirdağ, die koppels dwingt om zo snel mogelijk te trouwen. Tijdens de periode waarin ze van elkaar gescheiden waren, bleven de meeste koppels met elkaar in contact via internet en telefoon, en tijdens vakanties wanneer ze naar Turkije konden gaan. De respondenten waren zich er terdege van bewust dat er de jongste jaren bepaalde wetswijzigingen doorgevoerd zijn, waardoor emigreren meer tijd in beslag neemt. Dit werd ook duidelijk tijdens de interviews met mensen die recenter emigreerden en voor wie de periode tussen het huwelijk en de emigratie gemiddeld een jaar duurde. 3.4.3 Kennis over België De meeste respondenten wisten vóór hun aankomst zeer weinig over België, en wat ze wisten was meestal gebaseerd op informatie van hun schoonouders of van verwanten en vrienden die al eerder naar België waren geëmigreerd. Deze informatie had voornamelijk betrekking op werk en huisvesting. De meerderheid vond dat de verstrekte informatie voldoende was om te emigreren en zich aan te passen, en vond van zichzelf dat ze zeer goed voorbereid was. Eén van hen verwoordde het als volgt: “Mijn zus woonde in België, dus kwam ik van haar alles te weten wat ik nodig had. Mijn familie was mijn zus ook al verscheidene keren gaan opzoeken, dus ook zij konden mij informatie geven. Het was erg moeilijk om aan andere informatie te komen omdat er geen consulaat is in de streek rond Emirdağ.”



79


De informatie die mensen over België hebben, is voor een deel ook afkomstig van de Turkse migranten die tijdens de vakantie hun thuisland bezoeken. Omdat velen van hen zich een zomerhuis en grote auto’s kunnen veroorloven, denken de Emirdağli dat het in België veel makkelijker is om rijk te worden. Kort nadat ze geëmigreerd waren, realiseerden vele respondenten zich dat het leven van de Turkse families in Europa heel erg verschilt van het beeld dat ze tijdens de vakantie in Turkije ophangen. Enkele migranten waren niet uitsluitend afhankelijk geweest van de informatie die ze van teruggekeerde migranten kregen, maar zochten ook zelf informatie op het internet. Ze bezochten voornamelijk websites met toeristische informatie, maar enkelen gingen dieper graven en gingen al op zoek naar taalcursussen in België die ze bij hun aankomst konden volgen, omdat talenkennis als een cruciale vaardigheid wordt beschouwd om een leven op te bouwen in het buitenland. Enkele van de migranten hadden wat algemene kennis over België vóór ze aankwamen, zoals bijvoorbeeld het feit dat er drie talen worden gesproken en dat er een Vlaams en een Waals landsdeel is. Ze wisten ook dat er gedurende zeer lange tijd problemen waren geweest met de regeringsvorming in België, wat ze overigens ontstellend vonden. Eén van hen zei: “Het is ongelooflijk dat een land twee jaar kan blijven functioneren zonder centrale regering. Als dat in Turkije zou gebeuren, ging iedereen failliet.” Andere, specifiekere informatie had vooral betrekking op aspecten van de nieuwe migratiewetgeving. Mensen die recent emigreerden, wisten meer in het bijzonder dat de leeftijdslimiet voor huwelijksmigratie was opgetrokken tot 21 jaar voor beide partners, en dat er een bewijs van de inkomsten moet worden voorgelegd vóór de partner uit Turkije mag overkomen. Sommige partners van migranten leken deze strengere wetten te gebruiken als een middel om hun echtgenotes te controleren, zoals blijkt uit het volgende citaat: “We praatten over de sociale zekerheid, werkloosheidsuitkeringen, enz. Ik zei haar dat je hier moet werken omdat ze ons anders zouden kunnen dwingen om te scheiden. Ik legde haar ook uit dat België een Vlaams en een Waals landsdeel heeft waar verschillende talen worden gesproken.” Geen van de respondenten kon de naam van een instelling of een organisatie in Turkije opgeven die emigranten helpt om zich voor te bereiden of waarbij ze terecht kunnen voor informatie over België. De participatie in de Belgische samenleving lijkt van persoon tot persoon zeer sterk te verschillen. Er kan een onderscheid worden gemaakt tussen koppels met kinderen en koppels zonder kinderen. De eerste groep lijkt vaker deel te nemen aan cursussen, activiteiten van sportclubs en andere activiteiten die vaak aan de school van hun kinderen gelinkt zijn. Eén van hen zei: “We komen vooral op de school van onze zoon en via schoolgerelateerde activiteiten in contact met Belgen. Dit is waarschijnlijk bij de meeste migranten het geval.” Ouders van oudere kinderen lijken hen vaker naar dit soort activiteiten mee te nemen, waardoor ze zelf vaker in contact komen met mensen van Belgische origine. Volgens de mensen die al langer in België woonden, was het leven in België de voorbije jaren slechter geworden. Als voornaamste reden hiervoor noemden ze de stijgende levensduurte in combinatie met de ongewijzigde lonen. Sommigen wezen erop dat de koopkracht in Turkije nu even groot is als in Europa. Anderen zeiden dat de Turkse regering ook aan het evolueren is en dat er waarschijnlijk over korte tijd ook fatsoenlijke werklozensteun en een goede gezondheidszorg zullen zijn in Turkije.



80


3.4.4 Voorbereiding op het leven buiten Turkije De respondenten vermeldden verscheidene dingen die zij en hun partners deden om zich voor te bereiden op hun leven buiten Turkije. Het belangrijkst was het uitwisselen van informatie, voornamelijk over de officiële documenten en de vereiste stappen voor de migratieprocedure. Tijdens deze fase kregen de meeste respondenten hulp van tussenpersonen in Emirdağ (voornamelijk familieleden of vrienden die al eerder ervaring opdeden met de migratieprocedures). Sommige migranten reisden bewust naar België met een toeristenvisum om zelf de plaats te gaan bekijken waar ze wilden wonen. In België komt de begeleiding vooral van de partner en de schoonouders die de migranten helpen om hun documenten in orde te krijgen en die hen een baan aanbieden in hun eigen zaak. In bepaalde gevallen lijkt dit een manier om controle uit te oefenen op de activiteiten van hun nieuwe partners. In het merendeel van de gevallen blijkt dit echter oprecht bedoeld te zijn, waarbij de pasgetrouwde koppels proberen om zoveel mogelijk tijd samen door te brengen. In het algemeen realiseerden vele migranten zich naderhand dat ze zich grondiger hadden moeten voorbereiden. De meeste migranten vonden dat ze zich vóór hun vertrek voor een taalcursus hadden moeten inschrijven en dat ze zich beter hadden moeten informeren over het leven in België. Velen hadden zelfs het gevoel dat ze niet zouden zijn geëmigreerd als ze alles op voorhand hadden geweten. Bijna niemand van de respondenten kon een instelling of organisatie in Turkije noemen die informatie verstrekt over België. De enige plaats waar bij hun weten informatie te vinden was, is het consulaat. Daar wordt in het algemeen echter alleen naartoegegaan om formaliteiten af te handelen, en niet voor andere aspecten van de voorbereiding. Toch vermeldde één persoon dat er, naast de informatie uit de tweede hand die vrienden en verwanten verstrekken, ook op het stadhuis van Emirdağ (Emirdağ Belediyesi) informatie te krijgen is over visa en andere aspecten van emigratie. Het was opmerkelijk om te horen dat niet alleen migranten problemen hebben om zich in België te integreren, maar ook mensen met een Turkse achtergrond die in België geboren zijn: “Ik ben geboren en getogen in Brussel, en dus heb ik van kinds af Frans geleerd. Maar wanneer ik naar een sollicitatiegesprek ga, is het eerste wat ze me vragen of ik Nederlands spreek en dat kan ik niet. Op die manier is het moeilijk om vooruit te komen in het leven, maar ik ben al te oud om nog een nieuwe taal te leren. Dus ook al ben ik hier geboren en opgegroeid, toch heb ik nog problemen om me te integreren in België.” Eén van de migranten wees erop dat vele van de negatieve verhalen overdreven zijn of op een misleidende manier worden voorgesteld: “Vele mensen die anderen vertellen dat ze er beter niet aan beginnen, proberen in hun omgeving redenen voor hun mislukking te vinden, maar leggen de oorzaak niet bij zichzelf. Jonge mannen die naar hier komen, kunnen bijvoorbeeld in het nachtleven terechtkomen en beginnen drinken en gokken. Omdat het moeilijk is om daarmee te kappen, beginnen ze hun gezin te verwaarlozen, en uiteindelijk vragen hun echtgenotes de scheiding aan. Als je deze mensen vraagt waarom hun huwelijk mislukt is, zeggen ze dat ze niet goed konden opschieten met hun partner en schoonfamilie, en dat ze gedwongen waren om hierheen te komen.” Gevraagd naar ideeën om migranten te helpen, gaven de respondenten heel andere antwoorden naargelang ze zelf migranten waren of in België geboren partners van migranten. De eerste groep deed heel wat suggesties in verband met het verspreiden van informatie of het begeleiden van migranten via



81


integratie-initiatieven, maar volgens hun partners zijn dergelijke maatregelen niet nodig. Vooral vrouwen vonden het niet nodig om taal- en andere cursussen te volgen, aangezien het hun voornaamste taak is om voor het huis en de kinderen te zorgen. Eén man legde uit: “Iedereen heeft andere behoeften. Mijn vrouw werkt bijvoorbeeld niet. Dat is niet nodig want we hebben kinderen. Als beide ouders werken, worden de kinderen verwaarloosd, dus heb ik haar nooit toegestaan om te werken. Ik zal op deze beslissing ook niet terugkomen.” De ideeën van migranten over hoe de informatie over migratie en België zou kunnen worden verspreid, bleven beperkt tot het uitdelen van informatiebrochures in Turkije en Emirdağ. Ze meenden dat het oprichten van een organisatie om migranten te helpen of het opzetten van een informatieve website in dit opzicht ideaal zou zijn. Ze zeiden dat er vooral informatie moet worden gegeven over de migratieformaliteiten en het dagelijks leven in België, en vonden het belangrijk dat deze informatie door officiële instellingen of opgeleide Belgen zou worden verspreid. Eén van hen legde uit: “Vele jongeren geloven het niet wanneer andere migranten hen vertellen dat het leven in België niet zo geweldig is. Ze vragen gewoon: waarom ben je er dan zelf naartoe gegaan? Als je er dus voor zorgt dat de informatie wordt verstrekt door opgeleide mensen uit België, is de kans groter dat je invloed kunt uitoefenen op hun beslissingen.” Informatie over het leven in België kan ook worden verspreid via films over het leven van de migranten. Emirdağ heeft een eigen televisiezender – Kanaal 3 – die zowel door de lokale bevolking als door de migranten in Europa wordt bekeken. Op deze manier kunnen heel veel mensen worden bereikt. De respondenten vonden het ook belangrijk om al in Emirdağ met Nederlandse en Franse lessen te beginnen, zodat emigranten al elementaire dingen kunnen begrijpen vóór ze vertrekken. Ze wezen erop dat Frankrijk, Nederland en Duitsland al werken met een systeem van verplichte taalcursussen vóór het vertrek. Eén respondent merkte op dat de taalcursussen in België weliswaar zeer nuttig en van hoge kwaliteit zijn, maar dat de taal niet wordt aangeleerd op een manier die optimaal bij de dagelijkse praktijk aansluit. Als dat wel het geval was, zouden de mensen waarschijnlijk meer geneigd zijn om zich in te schrijven. Ook het feit dat Turkse migranten allemaal in dezelfde wijken wonen, ontmoedigt sommigen van hen om aan de taalcursussen deel te nemen of te participeren aan de samenleving. Eén van hen zei: “Ik woon hier nu al vijf jaar. Nu zeggen de mensen uit mijn omgeving dat ik naar school zou moeten gaan en cursussen zou moeten volgen, maar ik ben niet langer gemotiveerd. Toen ik aankwam, was ik wel gemotiveerd, maar ik ontmoet overal Turkse mensen en dus is de behoefte verdwenen om de taal te leren. Toen ik pas aankwam, mocht ik ook niet naar school gaan. Ik wilde Nederlands leren, maar ze zeiden dat dit geen enkel nut had, dus is het er nooit van gekomen.” Tot slot werd migranten nog aangeraden om één of andere opleiding te gaan volgen. Jonge mannen uit Emirdağ komen speciaal naar België om beter betaalde banen te vinden, maar ondervinden heel wat moeilijkheden om die ook te krijgen omdat ze niet over de nodige competenties beschikken. Daarom moeten ze de vereiste vaardigheden leren om bijvoorbeeld in de bouw of als elektricien te kunnen werken, of om andere algemene beroepen te kunnen uitoefenen waarnaar vraag is in de Belgische samenleving. Dit zou hun kansen om een baan te vinden, sterk vergroten. Migranten die al werkervaring opdeden in Turkije, vonden bij hun aankomst in België inderdaad makkelijker een baan.



82

Hoofdstuk 4: Transversale analyse en conclusies

In dit hoofdstuk bekijken we het empirisch materiaal transversaal om de kennis over de vier thema’s van dit onderzoek naar huwelijksmigratie verder te verfijnen en te verdiepen. Zo proberen we de analyse van elke subgroep van de onderzoekspopulatie aan een bepaald tijdsperspectief – vóór, tijdens en na de huwelijksmigratie – te koppelen. Op die manier stellen we een aantal subgroepen samen. Een transversale analyse kan interessant zijn omdat we tot dusver de indruk kregen dat er een aantal verschillen maar ook overeenkomsten bestaan met betrekking tot bepaalde onderwerpen. Bovendien spraken de belangrijke informatieverstrekkers in Emirdağ specifiek over de huwelijksmigratie in hun eigen regio, terwijl de belangrijke informatie verstrekkers in België op een veeleer abstract niveau de gevolgen en resultaten van de huwelijksmigratie voor de samenleving en de Turkse gemeenschap bespraken. Om herhaling te vermijden, geven we alleen een samenvattend overzicht van de meest opvallende elementen in verband met het tijdsaspect. Daarna bespreken we in welke mate de onderzoeks doelstellingen werden verwezenlijkt.

4.1 Transversale analyse We bespraken de periode ‘vóór’ de huwelijksmigratie met de belangrijke informatieverstrekkers in Emirdağ, de ouders met getrouwde kinderen in Turkije en de deelnemers aan de drie focusgroepgesprekken in Emirdağ. Tijdens de interviews met deze drie groepen werd duidelijk hoe sterk de onderzoekslocatie in Turkije met België verbonden is door de (huwelijks)migratie: iedereen – ongeacht de leeftijd – lijkt wel een familielid, een vriend of een buur in België te hebben of lijkt iets over België te weten. De meeste mensen in deze groepen vonden dat de huwelijksmigratie afneemt. Tijdens de focusgroepgesprekken vermeldden de deelnemers dat een aantal dingen op het vlak van huwelijksmigratie waren veranderd, terwijl de ouders van getrouwde kinderen die nog niet geëmigreerd waren, zich soms uiterst negatief over het fenomeen uitlieten, al leken ze niet te weten of het nu toenam dan wel afnam. De drie groepen noemden de traditie, een gebrek aan economische vooruitzichten en het ontbreken van de wil om verder te studeren, als redenen om te emigreren. Als reden voor de daling van de huwelijksmigratie verwezen ze onder meer naar negatieve ervaringen



83


(bv. het hoge echtscheidingspercentage en de slechte behandeling van huwelijksmigranten waardoor ouders twijfelen of ze hun kinderen wel zouden laten vertrekken), en naar de toenemende kansen in Turkije om werk te vinden en verder te studeren. Ze verwierpen ook het idee dat huwelijksmigratie er onvermijdelijk voor zorgt dat iedereen een beter leven krijgt, en voerden aan dat de mensen wat wordt voorgelogen. Ze verwezen hierbij naar de uiterlijke schijn van rijkdom die migranten tijdens de zomervakantie ophouden. De belangrijke informatieverstrekkers beschouwden de vakanties als een goede periode voor de handel (door het geld dat de migranten uitgeven), maar de ouders van getrouwde kinderen die niet geëmigreerd waren, klaagden over de duurdere prijzen van (alle basis)producten in deze periode en de jonge mensen hadden het over de geldsmijterij van de migranten die op vakantie waren. Het focusgroepgesprek met de mannelijke leerlingen van de middelbare school bracht aan het licht dat ze inderdaad jaloers waren op de materiële welvaart van de mensen die geëmigreerd waren. Ze spraken echter harde woorden voor het deel van hun vrouwelijke medeleerlingen dat leek te bezwijken voor de verleiding van de materiële welvaart door te trouwen en te emigreren. Tijdens het gesprek met de vrouwelijke leerlingen van de middelbare school stelden we vast dat ze niet uitkeken naar de zomer omdat ze niet wilden dat onbekende vrouwen naar hun leeftijd kwamen informeren of naar hun bereidheid om te trouwen. Ze wilden daarentegen hogere studies beginnen. Uit de woorden van de drie groepen kunnen we besluiten dat er een zekere ‘onwil’ is om naar het buitenland te vertrekken. Geen van de belangrijke informatieverstrekkers wilde emigreren omdat ze in Emirdağ hun kost konden verdienen. Hetzelfde kan worden gezegd van de ouders van wie de getrouwde kinderen in Emirdağ woonden: ze bevestigden dat ze bewust weigerden om hun kinderen te laten trouwen met het oog op emigratie. Tot slot gaven de jonge mensen ook aan dat ze hogere studies wilden beginnen (in plaats van te trouwen en te emigreren). In verband met het proces dat leidt tot het besluit om een migratiehuwelijk te sluiten, waren de meningen vrij gelijklopend: de deelnemers aan de focusgroepgesprekken gaven aan dat de getrouwde koppels vaak te jong zijn om zelf te kunnen beslissen, dat ze zich zeer makkelijk laten imponeren door de ogenschijnlijke luxe waarin migranten leven, of zich laten beïnvloeden door het vooruitzicht om de sociaal-economische situatie van hun familie te kunnen verbeteren. De belangrijke informatie verstrekkers verwezen ook naar de jonge leeftijd van de huwelijkspartners, zowel in België als in Emirdağ. Ze legden uit welke centrale rol de ouders spelen bij het vinden van geschikte huwelijkspartners voor hun kinderen. In verband met de thema’s ‘kennis over België’ en ‘voorbereiding op het leven buiten Turkije’ verstrekten de drie groepen uitsluitend algemene informatie die ze hadden vergaard. Ze hadden er geen idee van hoe mensen zich op het emigreren voorbereiden en gaven toe dat ze geen weet hadden van instanties die informatie verstrekken aan huwelijksmigranten vóór hun vertrek. De groepen die nog geen persoonlijke ervaring met huwelijksmigratie hadden, beschouwden het fenomeen niet als een positieve ontwikkeling voor de streek rond Emirdağ. De belangrijke informatieverstrekkers in België, de ouders met getrouwde kinderen in België en de voormalige Emirdağli en hun partners in Brussel vonden dat de huwelijksmigratie sterk wordt beïnvloed door de ervaringen van getrouwde en geëmigreerde kinderen of hun partners. Een meer holistische



84


visie op huwelijksmigratie vonden we terug bij de belangrijke informatieverstrekkers die op professioneel vlak actief waren (geweest) rond huwelijksmigratie of die met de Turkse gemeenschap in België werkten of hadden gewerkt. Bij de drie groepen was het perspectief ‘na de emigratie’ duidelijk merkbaar: zij boden vaak een evaluatie van de ervaring of een reflectieve terugblik op de ervaring. In wat hierna volgt, proberen we enkele aspecten te beschrijven die elk van de drie groepen benadrukten met betrekking tot de thema’s van dit onderzoek. Bij de drie groepen – en voornamelijk bij de voormalige Emirdağli en hun partners die in Brussel wonen – merkten we dat mensen teleurgesteld raken na hun emigratie naar België. Het feit dat er weinig of geen werkgelegenheid is in Emirdağ, dat er te weinig opleidingskansen zijn of dat ze zakten voor het toegangsexamen om hogere studies te mogen doen, deed hen kiezen voor emigratie met het doel een beter leven te krijgen. Teleurstelling bleek zowel bij vrouwen als bij mannen een drijfveer voor emigratie te zijn geweest. De vrouwen die voor een migratiehuwelijk hadden gekozen, beschouwden hun leven in Emirdağ als uitzichtloos en moesten hun families dus behagen door hen hoop te bieden op een welvarend leven door te kiezen voor een migratiehuwelijk. Emirdağli die in hun thuisland wonen, Emirdağli die geëmigreerd zijn, en hun kinderen en families zeiden allemaal dat de mensen in Emirdağ zich bewust zijn van de ‘moeilijkheden’ rond huwelijksmigratie, al spraken ze alleen over problemen van derden en niet over problemen die zijzelf, hun kinderen of hun partners zouden ervaren. Ze meenden ook dat de problemen werden overdreven door voormalige Emirdağli. Eén voormalige huwelijksmigrant zei bijvoorbeeld dat de problemen het gevolg waren van de individuele persoonlijkheid van de betrokkenen. Wie bijvoorbeeld alcohol drinkt of gokt, heeft geen ruggengraat en het is dit gebrek aan karakter en niet de huwelijksmigratie op zich waardoor de problemen ontstaan. De problemen zijn met andere woorden het gevolg van een persoonlijke mislukking. In tegenstelling tot de voormalige Emirdağli of de ouders van getrouwde en geëmigreerde kinderen vonden de belangrijke informatieverstrekkers dat de problemen die uit de huwelijksmigratie voortkomen, toe te schrijven zijn aan een onderschatting van de impact die de emigratie op het huwelijksleven in België heeft. Ze spraken over een patroon dat zij in dit soort huwelijken zien terugkomen en legden uit dat ze regelmatig gelijkaardige problemen zien terugkeren. Sommigen van de voormalige Emirdağli verklaarden weliswaar dat ze nooit waren geëmigreerd als ze alles wat ze nu wisten, vóór hun vertrek hadden geweten, maar we kregen onvoldoende informatie over de mate waarin ze voor emigratie en de gevolgen ervan waren gewaarschuwd, noch over de wijze waarop ze op deze waarschuwingen hadden gereageerd. Het feit dat ze vermeldden dat ze anders zouden hebben gehandeld ‘als ze het geweten hadden’, doet de vraag rijzen of ze – indien ze beter geïnformeerd waren geweest – het leven in Turkije meer zouden hebben gewaardeerd en niet zouden zijn geëmigreerd. De informatie over België die de huwelijksmigranten hadden vóór ze emigreerden, was vergelijkbaar bij alle verschillende groepen, en bovendien zeer beperkt. Wie op zoek ging naar informatie, deed dat op het internet en zag afbeeldingen van plaatsen, foto’s, enz. maar vond niet veel geschreven informatie, waarbij de taal hun zoekmogelijkheden beperkte. In de focusgroepgesprekken met de partners werd geen informatie verstrekt over de mate waarin zij zich bewust waren van de gevolgen en de impact van de huwelijksmigratie. Toch worden dergelijke huwelijken – voornamelijk dan door vrouwen, zoals belangrijke informatieverstrekkers in Emirdağ bevestigden – beschouwd als zijnde meer geëmancipeerd, aangezien de schoonouders niet fysiek aanwezig zijn in het dagelijks leven van het paar.



85


Met betrekking tot de voorbereiding op de emigratie waren de verschillende groepen van respondenten van mening dat het nuttig zou zijn om jonge mensen te informeren over de plaats waarnaar ze willen emigreren. De belangrijke informatieverstrekkers toonden zich echter sceptisch over het soort informatie dat zou worden verstrekt, gezien het ontradingsbeleid dat het Vlaams Gewest voert. De verstrekte informatie moet ondersteuning bieden en zou zowel in Turkije als bij aankomst in België beschikbaar moeten zijn. Voormalige Emirdağli en hun partners die geëmigreerd waren, bevestigden dat de informatie uit de tweede hand die zij tijdens de zomermaanden van andere migranten kregen (de families van de schoonouders of verwanten en vrienden die eerder geëmigreerd waren), weliswaar beperkt was maar volstond om te emigreren en zich aan te passen. Velen vermeldden het verschil tussen de manier waarop migranten geld uitgeven wanneer ze hun thuisland bezoeken en de manier waarop ze in België leven. Terwijl voormalige Emirdağli dit leken te aanvaarden – en het misschien ook zelf doen – zeiden sommige ouders van getrouwde en geëmigreerde kinderen dat ze werden bedrogen en dat hun kinderen een slechter leven hadden dan toen ze nog in Emirdağ woonden. Alleen de belangrijke informatieverstrekkers wilden dat er psychosociale ondersteuning zou worden verleend aan de huwelijksmigranten. Hier werd niets over gezegd tijdens de interviews met voormalige Emirdağli en hun Belgische partners die er niet altijd even sterk van overtuigd waren dat een voorbereiding noodzakelijk is aangezien ze zelf hun partner ondersteunen. Zoals we al zeiden, praatten de huwelijksmigranten niet openhartig over de problemen waarmee ze af te rekenen hebben. Wie tussen de regels leest, begrijpt echter duidelijk dat het gevoel verkeerd begrepen en misbruikt te zijn wel degelijk voorkomt bij huwelijksmigranten (zoals toen één van hen zei dat ze een bron van goedkope arbeidskrachten voor hun schoonouders waren). Tot slot praatten de jonge mensen die op hun vertrek aan het wachten waren, meer dan de andere groepen (‘vóór’/’na’) over hun voorbereidingen, de manier waarop de beslissingen werden genomen en de wijze waarop relaties ontstonden. Ze waren er sterk van overtuigd dat ze niet het patroon van de eerdere emigranten volgden, dat zij heel anders waren en dat ze geen problemen zouden ondervinden. Alle slechte dingen zouden met andere woorden niet hen overkomen maar wel de anderen. Ze vonden dat ze zelf een ‘goede’ reden hadden om te emigreren, dat ze een ‘goede’ partnerkeuze hadden gemaakt, dat ze hun partner kenden en dat hun keuze – in tegenstelling tot die van de gemiddelde huwelijksmigrant – gebaseerd was op gevoelens en niet op druk. De mensen die op hun vertrek wachtten, spraken ook over hun hoop en hun verwachtingen voor de toekomst. Ze waren er niet altijd zeker van hoe de samenleving hen zou ontvangen. Ze somden vele veronderstellingen over België op en hun ideeën leken gebaseerd op vooroordelen die ontstaan waren uit wat ze van anderen hadden gehoord. Ze waren optimistisch over hun vooruitzichten en stelden zich voor dat ze een beter en welvarender leven tegemoet gingen, al bleven ze vaag over hun toekomstige leefomstandigheden en situatie, omdat ze ofwel niet veel over hun schoonouders of hun partner wisten, ofwel niet verder naar deze informatie op zoek wensten te gaan. Zoals we in het gedeelte over de methodologie al uiteenzetten, stuitten we bij de jonge mensen die op hun papieren voor België wachtten, op heel wat wantrouwen. De informatie die we verkregen in verband met de voorbereidingen om naar België te emigreren, was heel beperkt. De administratieve voorbereidingen worden vaak overgelaten aan een reisagent, de vader



86


of de partner en de schoonouders. Geen van de jonge mensen met wie we spraken, zorgde er zelf voor. De informatie die ze hadden over België en over wat ze mochten verwachten, was gebaseerd op wat ze hadden gehoord en niet op informatie van officiële diensten bij wie ze terechtkonden met specifieke vragen (uitgezonderd bijvoorbeeld de informatie van een reisbureau en het consulaat of de ambassade) wanneer dit nodig bleek. Ze zeiden echter dat ze graag wilden worden geïnformeerd over concrete dingen zoals taalcursussen, de arbeidsmarkt en het onderwijssysteem.

4.2 Conclusies We baseren onze conclusies op de doelstellingen van het onderzoek. Allereerst wilden we een gedetailleerd profiel samenstellen van de huwelijksmigranten die vanuit Emirdağ (Afyon) naar Brussel komen. Aangezien beide partners in het geval van een migratiehuwelijk 21 jaar oud moeten zijn, keken we naar de leeftijd van de jonge mensen die recent waren getrouwd en op hun vertrek wachtten. Mede op basis van cijfermateriaal uit andere studies kwamen we tot de vaststelling dat de gemiddelde leeftijd van de huwelijksmigranten boven de 21 ligt en dat dit ongeveer de gemiddelde leeftijd voor partners in België is. Op basis daarvan menen we dat de huwelijksleeftijd voor huwelijksmigranten en hun partners altijd jonger dan 21 is. Eén belangrijke informatieverstrekker van Turkse origine in België zei echter dat 21 nog steeds vrij jong is om te trouwen. Dit kan een persoonlijke en morele bedenking zijn, want de meerderheid was zowel in België als in Turkije 18 jaar oud. De leerlingen die aan de focusgroepgesprekken deelnamen, werden in de zomer van 2012 18 en deze jonge vrouwen waren het beu om door vreemden naar hun leeftijd te worden gevraagd, omdat ze de bedoeling hadden om naar de universiteit te gaan. De huwelijksmigranten uit Turkije kwamen voornamelijk uit de streek rond Emirdağ. Indien we cijfers hadden kunnen bemachtigen over het aantal huwelijken dat tot een leven in het buitenland leidde of indien de ambassade had kunnen specificeren van waar in Turkije de visumaanvragen kwamen, hadden we kwantificeerbare gegevens gehad over de positie van Emirdağ op het vlak van huwelijksmigratie vanuit Turkije. Zelfs zonder kwantitatieve gegevens kunnen we echter besluiten op basis van de interviews met de verschillende subgroepen van het onderzoek dat er op het vlak van huwelijksmigratie een sterke link bestaat tussen België en Emirdağ voor wat huwelijksmigratie betreft, aangezien de meeste mensen die in Emirdağ wonen minstens één familielid, vriend of buur hebben die in België woont. Het feit dat Emirdağ overduidelijk een regio is van waaruit arbeidsmigranten naar België kwamen, en dat de meeste Emirdağli die in België wonen naar hun herkomststreek terugkeren om een huwelijkspartner te zoeken, wijst erop dat Emirdağ een belangrijk plaats inneemt wanneer het gaat om huwelijksmigratie naar België. Met de tweede onderzoeksdoelstelling focusten we op de wijze waarop kandidaat-huwelijksmigranten zich voorbereiden op het leven buiten Turkije. Uit onze interviews bleek dat de huwelijksmigranten geen werk maken van grote voorbereidingen met het oog op hun leven in het buitenland. Door het gebrek aan informatiecentra moeten ze het zien te redden met informatie uit de tweede hand over België. Die krijgen ze van voormalige Emirdağli die tijdens de jaarlijkse zomervakantie naar hun thuisland terugkeren, of van hun partners of schoonouders. Indirecte informatie leiden ze verder af uit de manier



87


waarop voormalige Emirdağli tijdens de zomervakantie in de streek met geld strooien en pronken met de nieuwste gadgets, trendy wagens en modieuze kleren. Toch achtten de geïnterviewden deze informatie niet objectief maar veeleer misleidend en ver verwijderd van de realiteit. De enige concrete informatie waarover ze beschikten, hield verband met de visumprocedure omdat het consulaat of de ambassade hen hierover informeerde. Ze stelden daarom voor om concrete informatie (over de toestand op de arbeidsmarkt, het onderwijs- en gezondheidszorgsysteem en taalcursussen) ter beschikking te stellen van potentiële migranten met het doel hen te helpen bij hun beslissing om al dan niet te emigreren, en hen voor te bereiden op wat hen te wachten staat als ze de stap zetten. De belangrijke informatieverstrekkers in België benadrukten de nood aan psychologische voorbereiding voor potentiële migranten, omdat ze dit zeer belangrijk vinden voor het welslagen van een huwelijk. Hoewel er weinig of geen voorbereidingen worden getroffen met betrekking tot het verzamelen van informatie over België, hangen de voorbereidingen voor de bruiloft zelf af van het feit of het koppel zal emigreren of in Emirdağ wil blijven. Voor wie na zijn huwelijk in Emirdağ blijft, worden heel wat aankopen gedaan om de woonst van het toekomstige paar in te richten. Ook zijn de totale kosten van een migratiehuwelijk in het algemeen veel hoger dan die van een huwelijk zonder aansluitende emigratie. Uit onze evaluatie van de bestaande initiatieven op het vlak van huwelijksmigratie – de derde doelstelling van de studie – werd duidelijk dat Turkije geen sociale diensten heeft die vergelijkbaar zijn met die in België. Ook focussen de overheidsinitiatieven met betrekking tot welzijn en zorg op de grotere steden en niet op Emirdağ. Er zijn geen sociale diensten op gemeentelijk niveau. Deze dienstverlening is ondergebracht op het provinciale niveau en de kantoren zijn terug te vinden in Afyon. Een evaluatie van de privé-initiatieven bracht echter aan het licht dat er weliswaar enkele ngo’s actief zijn in Turkije en lokaal in Emirdağ, maar dat deze organisaties rond economische thema’s en de landbouwproblematiek werken en zich niet bezighouden met de huwelijksmigratie op zich. ‘Sociale’ informatie wordt slechts aan mensen verstrekt binnen het kader van educatieve en religieuze structuren en gezondheidszorgdiensten. Er is geen enkele officiële of andere instantie in Emirdağ die kandidaat-huwelijksmigranten informatie verstrekt over wat ze op privé of professioneel vlak mogen verwachten bij hun aankomst in België. De vierde en laatste doelstelling bestond erin om de (gendergerelateerde) patronen te onderscheiden die aan de basis liggen van het besluitvormingsproces inzake huwelijksmigratie. De onderzoeksresultaten geven aan dat de voorbije jaren voornamelijk op de partnerkeuze werd gefocust, maar uit eerdere onderzoeksresultaten blijkt dat traditionele huwelijken in Turkije gearrangeerde huwelijken zijn, wat vragen doet rijzen bij de mate waarin de keuze een individuele keuze is. Er wordt aangenomen dat (sociale) druk voorkomt, voornamelijk bij vrouwen die een huwelijkskandidaat moeten aanvaarden of afwijzen. Gezien de risico’s die vrouwen op dit vlak lopen – en de beperkingen die hen na hun vertrek naar België worden opgelegd –, probeerden we te zoeken naar genderverschillen in het besluitvormingsproces. We stelden vast dat jonge mannen zelfstandiger waren dan jonge vrouwen wanneer het gaat om het kiezen van een partner. In sommige gevallen hadden de mannen – vergeleken met de vrouwen – meer tijd gespendeerd aan het opbouwen van een relatie met hun echtgenote. Bij vrouwen is de tijdspanne tussen het ogenblik waarop ze iemand ontmoeten en het moment waarop ze zich verloven, trouwen en emigreren vaak zeer kort.



88


Ondanks de wijdverspreide indruk dat jonge mensen beslissen wanneer, of en met wie ze trouwen, maakt de mate van normativiteit inzake huwelijksmigratie het moeilijker om deze indruk ten volle te bevestigen. We moeten bekijken in hoeverre het discours over een vrije en individuele beslissing een keuze is die wordt beperkt door de context van normativiteit met betrekking tot het (gearrangeerde) huwelijk (en zelfs de huwelijksmigratie). Door de nadruk die de mensen in Emirdağ leggen op het feit dat zowel mannen als vrouwen moeten instemmen met hun huwelijkspartner en deze moeten aanvaarden (gebaseerd op romantische liefde en niet op dwang), rijst de vraag of vrouwen eigenlijk wel enige vorm van druk ervaren wanneer ze beslissen om een huwelijkspartner die in het buitenland woont, al dan niet te aanvaarden. Gelet op het feit dat vele respondenten beklemtoonden dat jonge mensen nu zelf hun partners kiezen, is het ook belangrijk om stil te staan bij de context waarin ze deze beslissing nemen. Indien de beslissing tot stand komt met als drijfveren werkloosheid, jaloezie, een gevoel van economische uitzichtloosheid of een verlangen om de familie te plezieren door hen een comfortabeler leven te bezorgen, is er sprake van druk. De goedkeuring van de ouders werd echter door zowel mannen als vrouwen zeer belangrijk geacht bij de beslissing over de huwelijkspartner. Soms gaan ouders verder dan de partner gewoon goedkeuren en willen ze invloed uitoefenen op het keuzeproces. Op basis van bovenstaande analyse en bespreking, kunnen we besluiten dat huwelijksmigratie voor de mensen in Emirdağ een manier van leven is en dat het voor hen de meest gangbare manier is om naar België te emigreren. Het gaat daarbij zowel om individuele keuzes als om keuzes die door families worden gemaakt. Die spelen een belangrijke rol in het besluitvormingsproces. Hoewel huwelijksmigratie voor velen nog altijd een droomscenario lijkt, heeft het ongetwijfeld zowel voor- als nadelen die het fenomeen dus zowel kunnen aanmoedigen als ontmoedigen. Aangezien velen hiervoor blijven kiezen, stellen we voor dat kandidaat-huwelijksmigranten goed worden voorbereid vóór ze beslissen om te emigreren. Zo kunnen enkele van de mogelijke valkuilen worden vermeden.



89

Geraadpleegde bronnen


•

Bakker, Bart en Paulien Giesbertz. 2005. “Heeft Cupido een maat(je)? Over de integratie van allochtonen op de huwelijksmarkt.” Bevolkingstrends, 2e kwartaal, 65-74.

•

Beck-Gernsheim, Elisabeth. 2007. “Transnational lives, transnational marriages: a review of the evidence from migrant communities in Europe.” Global Networks 7: 271-288.

•

Caestecker, Frank. 2005. “Huwelijksmigratie, een zaak van de overheid?” Leuven: Acco.

•

Charsley, Katharine, Nicholas Van Hear, Michaela Benson en Brooke Storer-Church. 2012. “Marriage-related migration to the UK.” International Migration Review 46.

•

Coene, Gilly. 2005. “Als schijn bedriegt? Culturele, juridische en politieke normativiteit inzake huwelijksmigratie.” Pag. 37-45 in “Huwelijksmigratie, een zaak voor de overheid?”, uitgegeven door F. Caestecker. Leuven: Acco.

•

Corijn, Martine en Edith Lodewijckx. 2009. “Kwantitatief Luik: Echtscheiding geteld. Echtscheiding bij personen van Turkse en Mar okkaanse herkomst. Een analyse op basis van Rijksregistergegevens van volwassenen en kinderen in het Vlaamse Gewest.” Pag. 1-38 in “Echtscheiding bij personen van Turkse en Marokkaanse herkomst Deel 2: Kwantitatieve en kwalitatieve studie”, uitgegeven door S. Koelet et al. Antwerpen: Steunpunt Gelijkekansenbeleid.

•

Corijn, Martine (25-26 juni 2009). “Divorce among Turkish and Moroccan marriage migrants in Flanders (Belgium)”. Studie voorgesteld op de Zevende Vergadering van het European Network for the Sociological and Demographic Study of Divorce, Antwerpen, België.

•

Dawoud, Sabrine (9 december 2011). De nieuwe regelgeving rond gezinsmigratie: een korte schets. Voorgesteld op de studiedag Partnermigratie 2011, onderzoek en uitdagingen voor het beleid, Kruispunt Migratie–Integratie, Antwerpen, België.

•

Descheemaeker, Liesbeth, Petra Heyse, Johan Wets, Noel Clycq en Christiane Timmerman. 2009. Partnerkeuze en huwelijkssluiting van allochtone mannen. Een kwantitatieve en kwalitatieve analyse van


91


het partnerkeuzeproject en het huwelijk van Marokkaanse, Turkse en sikhmannen. Antwerpen: Centrum voor Migratie en Interculturele Studies. •

Desmet, Gertjan, Dimitri Leys en Wouter Ronsijn. 2011. Partnermigratie van derdelanders naar Vlaanderen en Brussel. Een kwantitatieve en kwalitatieve studie in opdracht van de Vlaamse Overheid en het Europees Integratie Fonds. Gent: Universiteit Gent.

•

Gonzalez-Ferrer, Amparo. 2006. “Who Do Immigrants Marry? Partner Choice Among Single Immigrants in Germany.” European Sociological Review 22(2): 171–185.

•

Heyse, Petra, Christiane Timmerman, Marco Martiniello, Johan Wets, Andrea Rea, Alice Poncelet, Fatima Zibouh, Marie Godin, Any Freitas en Els Vanderwaeren. 2011. Factors and dynamics affecting and explaining female migration and integration in Belgian society. Brussel: FOD Wetenschapsbeleid.

•

Heyse, Petra, Fernando Pauwels, Johan Wets, Christiane Timmerman en Nicholas Perrin. 2007. Liefde kent geen grenzen. Een kwantitatieve en kwalitatieve analyse van huwelijksmigratie vanuit Marokko, Turkije, Oost-Europa en Zuidoost-Azië, Antwerpen/Leuven: OASeS & CeMIS/HIVA.

•

Hooghiemstra, Erna. 2001. “Migrants, partner selection and integration: crossing borders?” Journal of Comparative Family Studies 32(4): 601-626.

•

Hooghiemstra, Erna. 2003. Trouwen over de grens. Achtergronden van partnerkeuze van Turken en Marokkanen in Nederland. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau.

•

Ingoldsby, Bron B. en Suzanna Smith. 1995. Families in multicultural perspective. New York: Guilford Press.

•

Karcı Korfalı, Deniz, Ayşen Üstübici en Helene De Clerck. 2010. “Turkey. Country and Research Areas Report – Project Paper 5.” Geraadpleegd op 7 september 2011 (www.eumagine.org).

•

Koelet, Suzana, Martine Corijn, Edith Lodewijckx, Dimitri Mortelmans, Anneleen d’Hooge en Philip Hermans. 2009b. Echtscheiding bij personen van Turkse en Marokkaanse herkomst Deel 2: Kwantitatieve en kwalitatieve studie. Antwerpen: Steunpunt Gelijkekansenbeleid.

•

Koelet, Suzana, Philip Hermans, Nan Torfs, Kristien Vanvoorden en Christiane Timmerman. 2009. Echtscheiding bij personen van Turkse en Marokkaanse herkomst Deel 1: Literatuurstudie. Antwerpen: Steunpunt Gelijkekansenbeleid.

•

Kofman, Eleonore. 2004. “Family-related migration: a critical review of European studies.” Journal of Ethnic and Migration Studies 30: 243-262.

•

Lichter, Daniel T., Brian J. Brown, Zhenchao Qian en Julie H. Carmalt. 2007. “Marital assimilation among Hispanics: evidence of declining cultural and economic incorporation.” Social Science Quarterly 88: 746-765.



92


•

Lodewyckx, Ina en Johan Wets. 2011. Gezinshereniging in België, de mythe ontcijferd. Brussel: Koning Boudewijnstichting.

•

Lodewyckx, Ina, Johan Geets en Christiane Timmerman. 2006. Marokkaanse huwelijksmigratie. Antwerpen: Steunpunt Gelijkekansenbeleid.

•

Manço, Ural. 2004. “Turks in Europe: from a garbled image to the complexity of migrant social reality”. Gent: Universiteit Gent. Geraadpleegd op 2 april 2012. (http://www.flw.ugent.be/cie/ umanco/umanco5.htm).

•

Martiniello, Marco, Andrea Rea, Christiane Timmerman en Johan Wets, ed. 2010. Nieuwe migraties en nieuwe migranten in België = Nouvelles migrations et nouveaux migrants en Belgique. Samenleving en toekomst. Gent: Academia Press.

•

Ouali, Nouria. 2005. Le mariage dans l’immigration: de la théorie à la pratique. Mariage choisi, mariage subi: quels enjeux pour les jeunes? Brussel: Direction de l’Egalité des Chances, Ministerie van de Franse Gemeenschap.

•

Taş, Ertuğul. 2008. Kismet, Belgique/Turquie: regards croisés sur mariages et migrations. Parijs: L’Harmattan.

•

Timmerman Christiane, Els Vanderwaeren en Maurice Crul. 2003. “The second generation in Belgium.” International Migration Review 37(4): 1065-1090.

•

Timmerman, Christiane. 2006. “Gender dynamics in the context of Turkish marriage migration: the case of Belgium.” Turkish Studies 7: 125-143.

•

Timmerman, Christiane. 2008. “Marriage in a ‘culture of migration’. Emirdağ marrying into Flanders.” European Review 16: 585-594.

•

Timmerman, Christiane, Ina Lodewyckx en Johan Wets. 2009. “Marriage at the intersection between tradition and globalization: Turkish marriage migration between Emirdağ and Belgium from 1989 to present.” The history of the family 14(2): 232-244.

•

Van der Zwaard, Joke. 2008. Gelukzoekers. Vrouwelijke huwelijksmigranten in Nederland. Amsterdam: Artemis & Co.

•

Vanderwaeren, Els. 2011a. [Terreinimpressies juni 2011]. Ongepubliceerde ruwe gegevens.

•

Vanderwaeren, Els. 2011b. [Veldwerknotities september 2011]. Ongepubliceerde ruwe gegevens.

•

Van der Zwaard, Joke (2011, December 9). Helemaal opnieuw beginnen!? Ontwikkelingskansen van vrouwelijke huwelijksmigranten. Voorgesteld op de studiedag Partnermigratie 2011, onderzoek en uitdagingen voor het beleid, Kruispunt Migratie–Integratie, Antwerpen, België.



93


•

Yalçin, Hilal, Ina Lodewyckx, Rudi Marynissen, Ruth Van Caudenberg en Christiane Timmerman. 2006. Verliefd, verloofd … gemigreerd. Een onderzoek naar Turkse huwelijksmigratie in Vlaanderen. Antwerpen: Steunpunt Gelijkekansenbeleid.

•

Zemni, Sami, Marlies Casier en Nathalie Peene (2006). Studie naar de factoren die de vrijheid van keuze van een echtgenoot beperken, bij bevolkingsgroepen van vreemde oorsprong van België, Gent/Brussel: Universiteit Gent/Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding.



94

Bijlage

Tabel 1: De belangrijke informatieverstrekkers met wie we contact opnamen:

1718

Naam17

M/V

Leeftijds groep

Beroep

Burg. staat

Opleidingsniveau

Kinderen

Ayhan

Man

40-50 jaar

Handel

Gehuwd

Lager onderwijs

4

Kamil

Man

50-60 jaar

Handel

Gehuwd

Lager onderwijs

3

Ural

Man

40-50 jaar

Landbouw

Gehuwd

Lager onderwijs

3

Fatih

Man

50-60 jaar

Handel

Gehuwd

Niet vermeld18

2

Ömer

Man

60-70 jaar

Landbouw

Gehuwd

Niet vermeld

3

Bahattin

Vrouw

40-50 jaar

Vrij beroep

Weduwe

Hoger onderwijs

1

Rahmi

Man

40-50 jaar

Vrij beroep

Gehuwd

Hoger onderwijs

2

Aslan

Man

21-30 jaar

Handel

Gehuwd

Niet vermeld

1

Veysel

Man

50-60 jaar

Overheid

Gehuwd

Niet vermeld

2

Emine

Vrouw

40-50 jaar

Sociale sector

Gehuwd

Hoger onderwijs

2

Hilmi

Man

40-50 jaar

Onderwijs

Gehuwd

Hoger onderwijs

2

Nazmiye

Vrouw

30-40 jaar

Handel

Ongehuwd

Niet vermeld

0

17 De belangrijke informatieverstrekkers verkozen anoniem te blijven. Alle namen zijn schuilnamen. 18 Dit betekent dat het niet werd vermeld tijdens het interview.



95

Bijlage

Tabel 2: Gedetailleerd profiel van de twaalf jongeren die op hun vertrek wachtten en die we uiteindelijk konden interviewen: 19 20 21 22 Schuilnamen

M/V

Ayse

Vrouw

Bekir

Leeftijd

Onderwijsniveau

Getrouwde broers/zussen in het buitenland

Perceptie van eco– nomische toestand19

Professionele status

Woon plaats

24

Middelbaar onderwijs

Ja

Gemiddeld

Nooit bezoldigd werk gedaan

Dorp

Man

23

Universiteit20

Neen

Slecht

Werkt

Stad

Elif

Vrouw

23


Niet vermeld

Gemiddeld


Dorp

Fikri

Man

25

Universiteit

Niet van toepassing21

Gemiddeld

Werkt

Dorp

Gülsen22

Vrouw

27

Lager onderwijs

Niet vermeld

Gemiddeld

Werkt

Stad

Kamil

Man

26

Lager onderwijs

Niet vermeld

Gemiddeld

Werkloos

Dorp

Kemal

Man

26

Universiteit

Niet van toepassing

Gemiddeld

Werkt

Stad

Kezban

Vrouw

19

Universiteit

Ja

Goed


Dorp

Ramazan

Man

21

Universiteit

Niet vermeld

Gemiddeld

Werkt

Dorp

Sirma

Vrouw

20

Niet vermeld

Niet vermeld

Niet vermeld

Werkt

Dorp

Süleyman

Man

26

Universiteit

Ja

Gemiddeld

Werkt

Dorp

Yağmur

Vrouw

18

Lager onderwijs

Ja

Gemiddeld


Dorp

19 De vraag ging over de perceptie van de sociaal-economische toestand van de hele familie. 20 Alleen Kezban en Süleyman hebben een universiteitsdiploma, de rest maakte de studie niet af. 21 Niet van toepassing betekent dat er nog geen broers/zussen getrouwd zijn. 22 Gülşen is iemand die misschien voor de ‘Belgische’ weg kiest. Het is niet uit te maken of ze naar België of naar Nederland zal gaan. Tijdens het interview zegt ze op een bepaald moment: “Ok, nu weet ik het. Ik ga naar België. Omdat er geen inburgeringstests zijn in België, maar die zijn er wel in Nederland, ik ga dus naar Nederland.”



96

Bijlage

Tabel 3: Profiel van de betrokken ouders (9): 23 Leeftijdsgroep

Opleidingsniveau

Beroep

Perceptie van eco– nomische toestand23

6

60-70 jaar

Lager onderwijs

Landbouw

Gemiddeld

Buitenland (België)

6

40-50 jaar

Geen onderwijs

Landbouw

Slecht

Stad


3

40-50 jaar

Lager onderwijs

Werknemer

Gemiddeld

Vrouw

Stad


3

40-50 jaar

Lager onderwijs

Niet vermeld

Slecht

Haydar

Man

Stad


Niet vermeld

60-70 jaar


Overheid

Gemiddeld

Radife

Vrouw

Stad

Turkije

3

40-50 jaar

Lager onderwijs

Geen bezoldigd werk

Gemiddeld

Turgut

Man

Dorp

Turkije

5

60-70 jaar

Lager onderwijs

Landbouw

Gemiddeld

Umut

Man

Stad

Turkije

4

> 70 jaar

Lager onderwijs

Gepensioneerd

Niet vermeld

Zeynep

Vrouw

Stad

Turkije

6

60-70 jaar

Geen onderwijs

Geen bezoldigd werk

Slecht

Schuilnamen

M/V

Woonplaats

Getrouwde kinderen

Abbaz

Man

Dorp


Beyza

Vrouw

Dorp

Ceylan

Man

Gökçe

Aantal kinderen

23 De vraag gaat over de perceptie van de sociaal-economische toestand van de eigen familie.



97

Bijlage

Tabel 4: Lijst en profiel van de belangrijke informatieverstrekkers in Brussel: 2425 Organisatie

Naam van de geïnterviewde persoon

Functie (met betrekking tot huwelijksmigratie)24

Taal

Kruispunt MigratieIntegratie

Öznur Karaça

Projectbeheerder voor de projecten rond huwelijksmigratie goedgekeurd in het kader van 'Managers voor diversiteit' (2010)25

Nederlands

Turkse Unie van België

Gülser Talancıoğlu

Project ‘Partnerkeuze van jonge Turken’, gefinancierd via ‘Managers voor diversiteit’

Nederlands

Groupe Santé Josaphat, Réseau Marriage et Migration

Nuran Çiçekçiler

Intro Limburg

Layla Önlen

Project 'Coachen uit de schaduw', gefinancierd via ‘Managers voor diversiteit’

Nederlands

CAW Sonar

Beyhan Biçiçi

Project ‘Kijk in de spiegel: relatievorming en diversiteit’, gefinancierd via ‘Managers voor diversiteit’

Nederlands

Project ‘Huwelijksmigratie: gewikt en gewogen – hier & daar!’, gefinancierd via ‘Managers voor diversiteit’

Nederlands

Caroline Etienne

Antropologe die met de Turkse gemeenschap in Namen werkt

Frans

Ertuğul Taş

Psycholoog met onderzoeksprojecten over de psychopathologie van huwelijksmigratie

Frans

Sultan Balli

Psycholoog, actief in projecten rond huwelijksmigratie

Nederlands

Beyhan Biçiçi Ella vzw

Annelies Van Hamme Amel Miri

Frans

24 Er werd met de geïnterviewde contact opgenomen wegens zijn/haar expertise inzake huwelijksmigratie op grond van zijn/haar huidige functie of naar aanleiding van eerdere (onderzoeks)projecten waardoor de betrokkene kennis opdeed over het onderzoeksthema. 25 Het project ‘Managers voor diversiteit’ werd in 2006 gestart door de Vlaamse regering. Op deze manier verleent de Vlaamse regering een impuls aan initiatieven die het integratiebeleid en het diversiteitsbeheer versterken (zie verder: http://www.kruispuntmi.be/ thema.aspx?id=14332).



98

www.kbs-frb.be

De Koning Boudewijnstichting is een onafhankelijke en pluralistische stichting in dienst van de samenleving. We willen op een duurzame manier bijdragen tot meer rechtvaardigheid, democratie en respect voor diversiteit. De Stichting steunt jaarlijks zo’n 2.000 organisaties en individuen die zich engageren voor een betere samenleving. Onze actiedomeinen voor de komende jaren zijn: armoede & sociale rechtvaardigheid, democratie in België, democratie in de Balkan, erfgoed, filantropie, gezondheid, leiderschap, maatschappelijk engagement, migratie, ontwikkeling, partnerschappen of uitzonderlijke ondersteuningen. De Stichting werd opgericht in 1976 toen Koning Boudewijn 25 jaar koning was. In 2012 werkt de Stichting met een startbudget van 30 miljoen euro. Naast ons Meer info over onze projecten,

eigen kapitaal en de belangrijke dotatie van de Nationale Loterij, zijn er de

evenementen en publicaties vindt u op

Fondsen van individuen, verenigingen en bedrijven. De Koning Boudewijnstichting

www.kbs-frb.be.

ontvangt ook giften en legaten.

Een e-news houdt u op de hoogte.

De Raad van Bestuur van de Koning Boudewijnstichting tekent de krachtlijnen

Met vragen kunt u terecht op

uit en zorgt voor een transparant beleid. Voor de realisatie doet ze een beroep

[email protected] of 070-233 728

op een 50-tal medewerkers. De Stichting werkt vanuit Brussel en is actief op Belgisch, Europees en internationaal niveau. In België heeft de Stichting zowel

Koning Boudewijnstichting,

lokale, regionale als federale projecten lopen.

Brederodestraat 21, B-1000 Brussel 02-511 18 40,

Om onze doelstelling te realiseren, combineren we verschillende werkmethodes.

fax 02-511 52 21

We steunen projecten van derden of lanceren eigen acties, bieden een forum voor debat en reflectie, en stimuleren filantropie. De resultaten van onze

Giften vanaf 40 euro

projecten en acties worden verspreid via diverse mediakanalen. De Koning

zijn fiscaal aftrekbaar.

Boudewijnstichting werkt samen met overheden, verenigingen, ngo’s,

000-0000004-04

onderzoekscentra, bedrijven en andere stichtingen. We hebben een strategisch

IBAN BE10 0000 0000 0404

samenwerkingsverband met het European Policy Centre, een denktank

BIC BPOTBEB1

in Brussel.

Huwelijksmigratie van Emirdağ naar Brussel

Recommend Documents