.
Huisverkoop van vlees en biologische zuivel
Voedsel en Waren Autoriteit Afdeling Signalering VP
Project nr: OT04H008-3 Januari 2005
OT04H008-3
20-1-2005
pagina 1 van 7
INHOUD SAMENVATTING.................................................................................................................................... 3 SUMMARY .............................................................................................................................................. 3 TREFWOORDEN………………………………………………………………………………………………….3 1
INLEIDING...................................................................................................................................... 4 1.1 Project……………………………………………………………………………………………………..4 1.2 Regelgeving uit de Warenwet………………………………………………………………………… 4 1.3 Erkenningen……………………………………………………………………………………………….4
2
METHODE ............................................................................................................................... ……4
3
RESULTATEN................................................................................................................................ 5 3.1 Assortiment zuivel……………………………………………………………………………………….5 3.2 Maatregelen zuivelverkoop……………………………………………………………………………..5 3.3 Assortiment vlees…………………………………………………………………………………………5 3.4 Maatregelen vleesverkoop………………………………………………………………………………6
4
DISCUSSIE..................................................................................................................................... 6
5
CONCLUSIES ................................................................................................................................ 7
OT04H008-3
20-1-2005
pagina 2 van 7
SAMENVATTING In de periode juni t/m oktober 2004 zijn 46 huisverkooppunten van biologische zuivel en 68 huisverkooppunten van vlees geïnspecteerd. Het doel was inzicht te krijgen in het assortiment en handhavend op te treden in geval van overtredingen wat betreft hygiëne, temperatuursborging en etikettering. Op de meeste zuivelverkooppunten werd kaas verkocht in combinatie met andere zuivelproducten. Op de huisverkooppunten van zuivel zijn in totaal 11 maatregelen genomen vanwege het niet voldoen aan de hygiëne-eisen, 11 voor inadequate temperatuursborging en 2 maatregelen vanwege onjuiste etikettering van producten. De vleesverkooppunten beperkten zich meestal tot de verkoop van vlees. Hier zijn 8 maatregelen genomen vanwege het niet voldoen aan hygiëne-eisen, 25 voor inadequate temperatuursborging en 27 maatregelen voor onvolkomenheden met betrekking tot de algemene etikettering. Voor de specifieke etikettering van rundvlees is 20 keer een maatregel genomen. De algemene conclusie (van de controleurs) was dat bij huisverkoop van vlees veel overtredingen werden begaan maar dat ook bij de huisverkoop van zuivel nog de nodige correcties moeten worden doorgevoerd.
SUMMARY 46 points of sale of organic dairy products and 68 points of sale of meat were inspected from June through October 2004. Aim was to list the products sold and to control the compliance with the legislation on hygiene, temperature control, and labeling. Inspections were limited to the place where products were actually sold. Most points of sale of dairy products sold cheese in combination with other dairy products. 11 violations of legislation on hygiene requirements, 11 on temperature control requirements and 2 violations on labeling requirements were reported. Most points of sale of meat sold beef. 8 violations of legislation on hygiene requirements, 25 on temperature control requirements, 27 on general labeling requirements and 20 violations on specific labeling requirements for beef were reported. The overall conclusion was that at the points of sale of meat many offences against legislation were made, and that at the points of sale of dairy product many corrections have to be made as well.
TREFWOORDEN: biologisch, huisverkoop, zuivel, vlees
OT04H008-3
20-1-2005
pagina 3 van 7
1
INLEIDING
1.1 Project In het ketenproject biologische landbouw (OT03H011, 2003) werd vastgesteld dat met name in de biologische sector veel verkoop van producten aan huis plaatsvindt en dat dit niet altijd volgens de wettelijke regels verloopt. Daarom zijn in 2004 twee deelprojecten gestart die focussen op de huisverkoop van biologische zuivel en de huisverkoop van vlees. Doel was om enerzijds inzicht te krijgen in de activiteiten, anderzijds om handhavend op te treden bij misstanden c.q. overtredingen. In dit rapport worden de resultaten van zowel het deelproject huisverkoop biologische zuivel als het deelproject huisverkoop vlees gepresenteerd. 1.2 Regelgeving uit de Warenwet Huisverkooppunten vallen onder de algemene wetgeving van de Warenwet. Dit betekent dat bij verkoop aan huis o.a. eisen worden gesteld aan de bedrijfsruimte, de identificatie en controle van kritische punten en de etikettering. De bedrijfsruimte moet schoon, goed onderhouden, voldoende verlicht en eenvoudig schoon te houden zijn, waarbij ongedierte geweerd wordt (Warenwetbesluit Bereiding en behandeling van levensmiddelen). De identificatie en controle van kritische punten mag plaatsvinden middels het gebruik van een goedgekeurde hygiënecode of middels een eigen HACCP-plan (Warenwetregeling Hygiëne van levensmiddelen). De algemene regels voor de etikettering van levensmiddelen houden o.a. in dat de aanduiding van de waar, de netto-hoeveelheid en de wijze van bewaren duidelijk op de verpakking staan (Warenwetbesluit Etikettering van levensmiddelen). Daarnaast is er specifieke wetgeving voor de etikettering van zuivelproducten (o.a. Warenwetbesluit Zuivel) en van vlees (pluimveevlees: waarschuwing tegen schadelijke bacteriën in het Warenwetbesluit Bereiding en behandeling van levensmiddelen; rundvlees: vermeldingen ten behoeve van de traceerbaarheid in de Verordening (EG) 1760/2000). 1.3 Erkenningen Producten op basis van melk mogen alleen worden toebereid in een erkende melkverwerkingsinrichting, tenzij het producten op basis van rauwe melk betreft die door de producent rechtstreeks worden afgeleverd aan particulieren (Warenwetregeling Zuivelbereiding, artikel 9). Deze erkenning betreft alleen de productiewijze en –ruimte en wordt verleend door het Centraal Orgaan voor Kwaliteitsaangelegenheden in de Zuivel (COKZ). Voor dit project, dat zich alleen richt op de verkoop van zuivelproducten aan consumenten, is een eventuele erkenning niet van belang. Wanneer in een boerderijwinkel vlees van een ander bedrijf wordt verkocht, moet dit andere bedrijf een EG-erkenning hebben. Alleen indien het gaat om het uitsnijden en de opslag van vers vlees in detailhandelzaken of in lokalen die aan verkooppunten grenzen, uitsluitend met het oog op de rechtstreekse verkoop ter plaatse aan de consument, is geen erkenning nodig (artikel 1 van het Besluit Productie van en de handel in vers vlees). De erkenningen worden verleend door de Voedsel en Waren Autoriteit / Rijkskeuring van Vee en Vlees (VWA / RVV). 2
METHODE
De inspecties zijn in de periode van 15 juni t/m eind oktober 2004 uitgevoerd door de VT-teams en/of Food-teams van de Voedsel en Waren Autoriteit / Keuringsdienst van Waren (VWA / KvW). Alleen de verkoopruimte van een huisverkooppunt werd geïnspecteerd. De inspectie van de productiewijze en – ruimte van zuivelproducten valt onder verantwoording van het COKZ. Voor wat betreft de zuivelproducten was het project beperkt tot biologische bedrijven. Voor de huisverkoop van vlees kwamen zowel gangbare als biologische bedrijven in aanmerking voor inspectie. Een inspectie was gericht op drie aspecten: hygiëne, temperatuursborging en etikettering. De resultaten zijn middels een inspectielijst gerapporteerd aan de projectleiding.
In totaal zijn 46 huisverkooppunten van biologische zuivelproducten geïnspecteerd: 10 in regio Noord, 8 in Noord-West, 4 in Oost, 18 in Zuid en 6 in Zuid-West. Op alle verkooppunten werden producten verkocht afkomstig van de biologische productiemethode. Er zijn 68 huisverkooppunten van vlees geïnspecteerd: 15 in Noord, 17 in Noord-West, 13 in Oost, 15 in Zuid en 8 in OT04H008-3
20-1-2005
pagina 4 van 7
Zuid-West. Op 37 van deze 68 verkooppunten werden biologische producten verkocht en op 31 producten uit de gangbare houderij. 3
RESULTATEN
3.1 Assortiment zuivel Een overzicht van de biologische zuivelproducten en het aantal locaties waar ze te koop werden aangeboden staat in Tabel 1. Verreweg de meeste verkooppunten (39 van de 46) verkochten kaas. Acht daarvan verkochten alleen kaas; de overige verkochten ook andere producten. Die andere producten zijn vaak andere zuivelproducten: op slechts negen locaties werd tevens vlees verkocht, op zeven locaties groente en fruit en op één locatie eieren. Tabel 1. Zuivelproducten en aantal locaties waar voornamelijk deze producten werden verkocht. product kaas yoghurt melk karnemelk vla pap ijs slagroom vlees groente/fruit eieren
aant. locaties 39 24 22 14 9 2 2 1 9 7 1
3.2 Maatregelen zuivelverkoop Voor het niet voldoen aan de hygiënevoorschriften is tien keer een schriftelijke waarschuwing gegeven en één keer een boeterapport. Voor onvoldoende borging van de temperatuur is elf keer een schriftelijke waarschuwing gegeven. Voor onvolkomenheden in de etikettering is twee keer een schriftelijke waarschuwing gegeven, beide keren voor het niet vermelden van de netto-hoeveelheid. Overigens bleek in veel gevallen de etikettering niet helemaal juist te zijn maar is volstaan met een opmerking daarover tijdens de inspectie. Slechts in één geval werd rauwe melk verkocht en wel aan steeds dezelfde afnemer, één keer per 14 dagen. Hoewel de verplichte vermelding "rauwe melk voor gebruik koken" (Warenwetbesluit Zuivel, artikel 3) ontbrak is in dit geval volstaan met een opmerking. Bij de evaluatie van het project werd vastgesteld dat deze sector zich over het algemeen redelijk aan de regelgeving houdt. 3.3 Assortiment vlees Een overzicht van de soorten vlees en het aantal locaties waar ze te koop werden aangeboden staat in Tabel 2. Van de 68 vleesverkooppunten verkocht het grootste deel (57 locaties) rundvlees. Van deze 57 verkooppunten verkochten 29 alleen rundvlees. Varkensvlees werd op 28 verkooppunten verkocht en pluimveevlees op 15 locaties. Op 21 locaties werd rund- en varkensvlees verkocht en op 11 locaties rund-, varkens- en pluimveevlees. Op 10 locaties werd ook zuivel verkocht.
Tabel 2. Soorten vlees en aantal locaties waar voornamelijk vlees werd verkocht. vleessoort rund varken pluimvee lam OT04H008-3
aant. locaties 57 28 15 4 20-1-2005
pagina 5 van 7
geit zuivel groente/fruit
2 10 2
Op 54 locaties werd het vlees alleen diepgevroren verkocht. Het uitsnijden vond meestal plaats op de slachterij (45 locaties), daarnaast op de uitsnijderij (19 locaties) en in 4 gevallen op de boerderij. Ook het verpakken vond meestal plaats op de slachterij (38 locaties) en daarnaast op de uitsnijderij (17 locaties) of boerderij (12 locaties). Vijf van de 68 locaties hadden, gezien de activiteiten zoals het leveren van vlees aan andere verkooppunten, strikt gezien een EG-erkenning nodig. Vier van deze locaties hadden deze erkenning, één niet. In de praktijk geeft de VWA/RVV geen erkenningen af voor distributiecentra waar producten alleen worden gehergroepeerd zonder dat de onmiddellijke verpakking wordt verwijderd, zoals in dit ene geval. Naar o.a. dit onderwerp werd uitgebreid onderzoek gedaan in het signaleringsproject OT04H0102 "Opsporing niet-erkende bedrijven", dat in 2004 uitgevoerd is. 3.4 Maatregelen vleesverkoop Op 6 van de 68 locaties voldeed de hygiëne niet aan de (minimale) eisen en is een schriftelijke waarschuwing gegeven. Voor het onvoldoende borgen van de temperatuur is op 25 locaties een schriftelijke waarschuwing gegeven. Voor onvolkomendheden in de algemene etikettering is 26 keer een schriftelijke waarschuwing gegeven en 1 keer een boeterapport. Voor de specifieke etikettering van pluimveevlees is 3 keer een schriftelijke waarschuwing gegeven, voor de specifieke etikettering van rundveevlees 19 keer een schriftelijke waarschuwing en 1 keer een boeterapport. Overigens is niet voor elke geconstateerde overtreding een maatregel genomen, bij geringe overtredingen is volstaan met een opmerking tijdens de inspectie. Met behulp van een binomiaal model met logit link functie is gekeken of tussen de productiemethodes biologisch en gangbaar verschil was in het aantal maatregelen dat genomen was. Dit bleek voor geen van de categorieën (hygiëne, temperatuur, etikettering algemeen, etikettering pluimveevlees en etikettering rundvlees) het geval te zijn. Bij de evaluatie van het project is vastgesteld dat de huisverkoop van vlees een groeiende sector is met een grote diversiteit aan bedrijven, variërend van professioneel tot ronduit amateuristisch. In die laatste categorie bedrijven komt de voedselveiligheid in het geding. De bekendheid met de regelgeving laat over het algemeen te wensen over. 4
DISCUSSIE
De aangetroffen producten bij de geïnspecteerde verkooppunten van biologische zuivelproducten vallen ook onder het algemene VWA-toezicht op de bereiders van zuivelproducten. Uit die inspecties blijkt dat met name de naleving van etiketteringsvoorschriften bij de boerderijzuivelbereiders te wensen overlaat. Voor de huisverkoop van vlees was het soms moeilijk om inspectielocaties te selecteren, met name omdat het hier vaak ging om bedrijven die nog niet bekend waren bij de VWA. Ook in dat opzicht werd het project als zeer zinvol ervaren. Een aantal huisverkopers van vlees bleek op bestelling te werken, als er voldoende vraag was werd een dier geslacht en uitgesneden waarna het vlees zo snel mogelijk aan de klanten werd geleverd. Hierop valt moeilijk te controleren. 5 CONCLUSIES Huisverkoop biologische zuivel: − Huisverkoop van biologische zuivel vindt meestal plaats in gespecialiseerde zuivelverkooppunten. − Afwijkingen van de regelgeving bij de huisverkoop van zuivel hadden voornamelijk betrekking op hygiënevoorschriften en temperatuursborging. Huisverkoop vlees: − Huisverkoop van vlees vindt eveneens meestal plaats op gespecialiseerde vleesverkooppunten. − De huisverkoop van vlees is een groeiende bedrijfstak met een grote diversiteit aan bedrijven, zowel qua omvang als kwaliteit. − Afwijkingen van de regelgeving bij de huisverkoop van vlees hadden voornamelijk betrekking op de temperatuursborging en etikettering. OT04H008-3
20-1-2005
pagina 6 van 7
−
Gezien de onbekendheid met de regelgeving bij startende verkopers van vlees wordt aanbevolen dat de sector een kwaliteitshandboek opstelt waarin specifiek voor de huisverkoop van vlees de (deels) wettelijk geregelde risicobeheersing helder staat beschreven.
OT04H008-3
20-1-2005
pagina 7 van 7
