16-4-2016
Huidbarrière- gevoelige huid Johan Toonstra 16 april 2016
Huidbarrière • • • •
1. Anatomische barrière 2. Biologische barrière 3. Zuurgraad van de huid (pH) 4. Bacteriën op de huid (microbioom)
1. Epidermis 0,05 tot 0,1 mm dik =meerlagig verhoornend plaveiselepitheel Ze bestaat uit 5 lagen: • • • •
Stratum basale Stratum spinosum: stekellaag Stratum granulosum: korrellaag Stratum lucidum: heldere laag (handpalmen, voetzolen) • Stratum corneum: hoornlaag
1
16-4-2016
Groei huid ± 28 dagen
Huidschilfers
Verlies huidschilfers 1 miljoen per dag
Afschilfering van de huid
Syndroom van Netherton
gelaat
Stratum corneum • • • •
voetrug
Cellen (corneocyten) en intercellulaire lipiden Voorkomen van verlies van water en zouten Corneocyten tamelijk ondoordringbaar Transport meeste stoffen via deze lipiden
voetzool
2
16-4-2016
Stratum corneum
Corneocyten • Dode cellen str. corneum • 10-25 cellagen dik • Gevuld met water en microfibrillair keratine • Omgeven door een dichte zgn cornified envelop • Maakt transport via de corneocyten vrijwel onmogelijk
Lipiden • Hoofdzakelijk ceramides, cholesterol en vrije vetzuren • 12 subklassen ceramides in str. corneum (342 soorten) • Zeer dichte structuur • Ceramide profiel afh. van anatomische locatie en omgevingsfactoren (vochtigheid, UV, jaargetijde)
Stratum corneum
Stratum granulosum
3
16-4-2016
Vorming keratohyaliene korrels
Hydratie str. corneum • Belangrijkste bestanddeel keratohyaliene korrels: filaggrine • Afbraakproducten van filaggrine zijn natural moisturizing factors (NMF*) Profilaggrine filaggrine NMF • Van belang voor hydratie van het str. corneum • Ook voor handhaving van de pH NMF*: o.a. aminozuren (40%), natrium PCA (12%), melkzuur (12%), ureum (7%) Wateroplosbaar!
Rol filaggrine bij huidbarrière
Constitutioneel eczeem • Filaggrine mutaties aangetoond in 20-50% • Gestoorde huidbarrière • Toegenomen huidpH • Afgenomen hydratie str. corneum • Gevolg: transport allergenen en irritantia vergemakkelijkt
-Verandering in lipidestructuur bij atopisch eczeem -verminderd gehalte NMF -verminderde huidbarrière
Proefschrift Leiden mei 2013
4
16-4-2016
Ichthyosis=vissenhuid ook filaggrinemutaties
Atopisch eczeem
2e Huidbarrière Claudine Occludine
Tight junction
Aankleuring claudine
Desmosomen
Tight junctions
5
16-4-2016
Impetigo bullosa
pemfigus Dsg-1
2. Biologische barrière Productie anti-microbiële eiwitten (AMP) – Bv. cathelicidine (o.a. zweet) – Defensines, psoriasines, dermicidine Aanwezigheid afweercellen in de huid -Langerhanscellen
Anti-microbiële eiwitten • Kunnen immuuncellen rekruteren (rol bij infectie) • Stimuleren angiogenese • Bevorderen wondgenezing • Productie verhoogd door: UV, bacteriën op de huid, beschadiging van de huid, endogene mediatoren (cytokines, groeifactoren)
Anti-microbiële eiwitten • Bij psoriasis zijn cathelicidines en defensines zeer sterk geactiveerd (weinig huidinfecties) • Bij constitutioneel eczeem juist verlaagd (meer kans op infecties, m.n. Staph. aureus) • Rol bij rosacea? • Regulatie van het huidmicrobioom?
6
16-4-2016
Langerhanscellen
3. Zuurgraad van de huid
Normale huidpH • • • •
Gemiddeld nu 5,5 pH 4-4,5 houdt normale huidflora intact Een droge huid kan moeilijk zijn pH handhaven i.h.b. zepen hebben een grote invloed op de huidpH, maar ook het gebruik van gewoon kraanwater in Europa met een pH waarde van rond 8.0, zal de huidpH doen toenemen tot 6 uur na het douchen alvorens terug te keren tot de natuurlijke waarde van ongeveer 5.0.
pH kraanwater in Nederland Component
Eenheid
Soort water
Zuurtegraad
pH
Zuid Holland*
Zeeland*
Noord Holland*
Limburg*
WLB norm1
Spa blauw
leiding
leiding
leiding
leiding
leiding
fles
8.6
8.3
8.36
7.20
7.0
6
7
16-4-2016
Effect douchen/baden • Per mensenleven is een vrouw 2,2 jaar kwijt aan… haar badkamer. In die tijd zitten ook de douches verwerkt. Omgerekend betekent dat zo'n 18720 uur aan bad-, scrub- en verwenplezier.
4. Bacteriën op de huid • 100 verschillende soorten • Totaal 1 miljoen per cm² • Afhankelijk van o.a.: genetische achtergrond, leefwijze, gastheereigenschappen, omgevingsfactoren • Veel variatie per persoon!
Het huidmicrobioom • “huid microbioom” is de relatieve verdeling van micro-organismen op verschillende plaatsen op het lichaam
De gevoelige huid
“The surface brigade”
Literatuur gevoelige huid • Sensitive skin: an overview Berardesca E., Farage M.A., Maibach H. Int J Cosmetic Science 2013: 35: 2-8 • What Is Sensitive Skin? A Systematic Literature Review of Objective Measurements Renée Richters et al. (Nijmegen) Skin Pharmacol Physiol 2015;28:75–83 literatuur van 2000 tot 2012 bekeken
Gevoelige huid • Subjectieve gevoelens vaak zonder objectieve symptomen • Prikkelend, brandend, tintelend, strak gevoel • Uitgelokt door: UV-licht, hitte, koude, wind, cosmetica, zeep, water, luchtverontreiniging, stress, endogene hormonen • Vooral vrouwen, meerderheid in V.S., Europa, Japan • Toename in de loop van de tijd • Meeste research in cosmetische tijdschriften, niet in dermatologische! • Geen consensus over definitie gevoelige huid
8
16-4-2016
Voorkomen gevoelige huid • Gemeld in alle geïndustrialiseerde landen • 50-61% vrouwen en 30-44% mannen • V.S. 69% vrouwen en 64,4% mannen • 53% langer dan 5 jr, 42% meer dan 10 jr, m=vr 31% toename klachten (vooral vrouwen)
Epidemiologie BDD
Gevoelige huid • Typische zelfdiagnose • Onderliggende dermatose kan zo geïnterpreteerd worden (seb. eczeem, rosacea) • Cave BDD (=body dysmorphic disorder) (psychische stoornis) • Sterke inter-individuele verschillen met dezelfde stoffen • Verschillende anatomische gebieden aangegeven, zelfs symmetrisch soms verschillend
• • • •
1-3% van de bevolking Mannen=vrouwen 10-15% dermatologische praktijk!! 6-15% die bij de plastisch chirurg verandering willen • Studie Utrecht 2006 en 2008: op poli plast. chir., dermatologie en kaakchirurgie resp. 3,2 8,5 en 10%
Etiologie gevoelige huid -In feite onbekend -Toegenomen doorgankelijkheid str. corneum? (Verstoring lipiden in str. corneum van belang) -Verslechterde huidbarrière, drogere huid -Toegenomen zenuwresponse?
9
16-4-2016
Man-vrouw • i.h.a. vaker bij vrouwen • Mannen dikkere epidermis • “A recent study in 1039 subjects found a 68.4% prevalence of self-reported sensitive skin, with no difference between men and women” • Toegenomen marketing producten voor mannen met gevoelige huid?
Ras
Leeftijd • • • •
Gegevens tegenstrijdig Dunnere epidermis bij veroudering Drogere huid bij ouder worden Boven 50 jr meer gevoelige huid, i.h.b. genitalia
Ethnic variations in self-perceived sensitive skin: epidemiological survey Contact Dermatitis 2002
• Verschillen in huidstructuur • 2 studies geen grote verschillen in prevalentie • Meeste studies in blanken
• 800 tel. interviews 4 versch. etnische groepen (Afro-Americans, Asians, Euro-Americans, Hispanics) in San Francisco • 52% meldde “sensitive skin” • Geen statistisch verschil tussen de groepen qua prevalentie • Wel wat verschillen onderling qua klachten
Ethnic variations in self-perceived sensitive skin
Omgevingsfactoren
• Euro-Americans were found to have higher susceptibility to wind relative to other ethnic groups. Asians had higher sensitivity to spicy food, and Hispanics had relatively less reactivity to alcohol. Caucasians reported visual effects more than African-Americans, whereas AfricanAmericans were more likely to report sensory effects. In addition, African-Americans of both the sexes were more likely to report sensitivity in the genital area than other groups.
• Veel klachten over wind, kou, zon, hitte, luchtverontreiniging • Air conditioning (sick building syndroom) • Bij vrouwen hoger in de zomer (71,2% in juli vs 59,3% in maart)
10
16-4-2016
The complex problem of sensitive skin
Anatomische lokalisatie • Vooral gelaat (veel producten hier gebruikt, dunne huid, veel zenuwuiteinden) • Citaat studie: “The nasolabial fold has been reported to be the most sensitive region of the facial area, followed by the malar eminence, chin, forehead, and upper lip”. • Vulva speciaal gebied met veel klachten (cave contactallergie), ook bij incontinentie
Contact Dermatitis 2005
• In the most recent work, 58 volunteers (Caucasian) were treated with 10% lactic acid, 50% ethanol, 0.5% menthol and 1.0% capsaicin on the nasolabial fold, unoccluded, with sensory reactions recorded at 2.5 min, 5 min and 8 min after application. • Conclusie: In our experience, nasolabial stinging was a poor predictor of general skin sensitivity.
Wil je testen op een gevoelige huid dan heb je meer screeningstesten nodig!
Link gevoeligheid en immunologie • Gevoelige huid: 5x vaker (contact)allergie • Incidentie atopie hoger
Neurogene invloeden • Dichtheid huidzenuwen van belang (gelaat) • Variatie in epidermale zenuwuiteinden? • Hyperreactiviteit van de huidzenuwen zou een rol spelen
Conclusie gevoelige huid • • • • • • • • •
Subjectief Geen consistente associaties Geen duidelijke etiologie Geen voorspelbare zichtbare tekenen Geen meetbare immunologische response Geen diagnostische testen Geen single entiteit, heterogeen fenomeen Weinig research aan gedaan Biofysische factoren lijken van belang
Medische oorzaken(DermNet NZ) • • • • • • • • • •
Irritant contact dermatitis Allergic contact dermatitis Contact urticaria Rosacea Physical urticaria and dermographism Aquagenic pruritus Dry skin Eczema/dermatitis of any type Photodermatoses Cutaneous mastocytoses
11
16-4-2016
Pos. dermografisme
Mastocytose
Overgevoelige huid zonder huidafwijkingen
Postherpetische neuralgie
-Postherpetische neuralgie: na gordelroos -Meralgia paraesthetica -Burning mouth syndrome -Vulvodynie -Haarpijn (scalp dysesthesie) Cave latente depressie!
Meralgia paraesthetica
-vervolg overgevoelige huid “sine materia” -Brachioradiale pruritus -Pruritus vulvae/scrotum/ani -Notalgia paraesthetica -Pruritus senilis -Paraesthesieën/jeuk door geneesmiddelen, b.v. ciprofloxacin, bleomycine, docetaxel
12
16-4-2016
-vervolg overgevoelige huid “sine materia”
Brachioradiale pruritus
-Brachioradiale pruritus -Pruritus vulvae/scrotum/ani -Notalgia paraesthetica -Pruritus senilis -Paraesthesieën/jeuk door geneesmiddelen, b.v. ciprofloxacin, bleomycine, docetaxel
Brachioradial pruritus: Mayo Clinic experience over the past decade BJD 2013 n=111, 80 vrouwen (72%)
(a) Protruding disk; (b) neuronal foraminal stenosis; (c) degenerative disorder.
Notalgia paraesthetica
13
16-4-2016
Jeuk en geneesmiddelen
Therapie gevoelige huid Indien mogelijk oorzaak behandelen (eczeem, rosacea) moisturizers voor droge huid, lipide mengsels Symptomatisch Lokaal: Menthol-lidocaine-bevattende gel Capsaïcinecrème Corticosteroïden Oraal: Antihistaminica Pijnstillers: NSAID, opiaten, pregabaline Anti-epileptica, antidepressiva, neuroleptica, gabapentine
14
