Houtribweg Lelystad Plekken uit het niets

straategie Nr 11 - april 2009

Dé informatiebron voor betonnen bestratingsmaterialen en straataankleding

Houtribweg Lelystad

Plekken uit het niets

Entreeplein Deventer Ziekenhuis

Een nieuwe wereld

Interview Gemeente Ridderkerk

Iedereen heeft baat bij milieueisen Ridderkerk

Betonnen bestrating, oneindig veelzijdig!

straategie 1 www.straategie.nl

inhoud Waarom je Google Earth ook aanklikt...

Sierstraatwerk in alle smaken

pag 04

Interview

Iedereen heeft baat bij milieueisen Ridderkerk

pag 08

pag 10

Column: VMS

Betonsector als bondgenoot

Straategie, dé informatiebron voor betonnen bestratingsmaterialen en straataankleding, is een periodieke uitgave van de gezamenlijke Nederlandse producenten van betonnen bestratingselementen. Straategie wordt 4 x per jaar (gratis) in een oplage van 7.500 exemplaren in controlled circulation verzonden aan branchegerelateerde bedrijven. U kunt zich aanmelden via www.straategie.nl

Aanmelden van projecten:

Rubriek: Terug naar... Mariaplein Beltrum

“Elke dag mooier”

straategie

pag 12

U kunt projectsuggesties aanmelden via de website www.straategie.nl. De redactie zal uw project beoordelen voor publicatie op de website en/of in het magazine.

Secretariaat Straategie: Postbus 194 3440 AD Woerden Telefoon: 0348 - 484 484 Fax: 0348 - 484 450 Internet: www.straategie.nl E-mail: [email protected] ISSN 1388 - 3682

Redactie-adres: Houtribweg Lelystad

Plekken uit het niets

pag 13

Straategie Postbus 194 3440 AD Woerden

Hoofdredacteur: Entreeplein Deventer ziekenhuis

Een nieuwe wereld

pag 16

Redactiecommissie: Job Aalbers, Dick van Brussel, Dick van Gilst, Harold Piet (voorzitter) en John van der Wurf (secretaris)

Borculo

Sfeer en structuur

Paul Engels, Reeuwijk E-mail: [email protected]

pag 20

Vormgeving, pre-press: Buro PRACHT, Dongen www.buropracht.nl

Rubriek

Fotografie: pag 21

Hans Hebbink Picture Productions, Henk Snaterse en anderen

Productie:

Designbestrating SugarCity met oog voor heden en verleden

pag 22

Giel Nijssen Grafisch Adviesburo bv, Veldhoven

Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming van de uitgever worden gekopieerd en/of gebruikt.

Rubriek

Highlights

2

straategie

©straategie 2009

pag 23

Betonnen bestrating, oneindig veelzijdig!

www.straategie.nl

Straategie wordt gedrukt op mileuverantwoord FSC papier.

Van formaat

Feiten en beeldvorming telde men een jaar geleden de vraag wat het meest duurzame bestratingsmateriaal was, dan was het antwoord meestal niet betonnen bestratingsmateriaal. Stelt men vandaag de dag die vraag - zoals onlangs aan gemeenten is gedaan - dan blijkt het materiaal beton wél het vaakst te worden genoemd als het meest duurzame bestratingsmateriaal. Zelfs in ruime mate door 56% van de respondenten. Wat is er dan opeens anders? Ongetwijfeld is de toegenomen aandacht voor duurzaamheid een oorzaak dat partijen nu dieper in de materie duiken. Dat men daarom niet alleen afgaat op de beeldvorming, maar juist de feiten wil laten spreken. Er mag best ruimte zijn voor emotie, voor nostalgie. Tenslotte speelt bij inrichting ook het gevoel een rol. Daarnaast tellen echter zakelijke aspecten als functionaliteit, prijs-kwaliteit, moderne verwerkbaarheid en onderhoud. Duurzaamheid op zich is niet langer een gevoelskwestie, maar op basis van wetenschappelijke berekeningen tot een objectief, zakelijk criterium te herleiden. Dan gaan de feiten het winnen van de beeldvorming. Want sinds de fabrikanten van betonnen bestratingmaterialen het DUBOkeur certificaat voor betonstraatstenen en betontegels hebben verworven - hoogste rangorde in milieuvriendelijk - wordt beton steeds vaker herkend als duurzaam bestratingsmateriaal. Aangezien duurzaamheid slechts één van de vele aspecten is bij de zorgvuldige keuze voor een bestratingsmateriaal, zal iedereen op zoek gaan naar het meest geëigende product op basis van een mix aan aspecten. In deze uitgave zijn daarvan fraaie voorbeelden te vinden. Bijvoorbeeld de strakke maatvoering, het beschikbare kleine formaat betonstraatstenen en de kleurenrijkdom, zodat er verrassende patronen mee kunnen worden bestraat (Korendijk, Opheusden, Lelystad). Kleur speelt tevens een voorname rol bij de entreepleinen van het Deventer Ziekenhuis. Grote formaten tellen weer bij SugarCity in Halfweg. Voorts is er aandacht voor de visie van de gemeente Ridderkerk op duurzame bestratingen en de visie van de VMS op machinaal straten. Veel leesplezier. Paul Engels Hoofdredacteur Straategie

voorwoord

S

Advertentiemogelijkheden

Straategie beoogt de lezer nuttige informatie te verschaffen over de inrichting van de (semi-) openbare ruimte en projecten te tonen die partijen op ideeën kunnen brengen. Op die manier wordt een kwaliteitssprong qua inrichtingen en bestratingen nagestreefd. Straategie staat vanaf de komende uitgave tevens open voor adverteerders en hun informatie en/of commerciële boodschap. Extra informatie voor de lezers. Uiteraard gekleurd, maar vaak net zo belangrijk voor uw kwaliteitssprong.

straategie

3

[reportage]

Waarom je Google Earth ook aanklikt...

Sierstraatwerk in alle Wat te denken van een gemeentewapen in de bestrating? Of dierenfiguren, logo’s, clubsymbolen of muzieknoten? Een compleet spel, zoals ganzenbord? Het kan ook een fraai, kleurrijk patroon zijn, alsof een vrolijk tapijt de stedelijke huiskamer siert. Jan de Jong puzzelt het vooraf helemaal uit in betonstraatstenen. Dankzij het minimale formaat van 5 cm en de enorme rijkdom aan kleuren van dit bestratingsproduct, ontwerpt hij de fraaiste figuraties. Vervolgens is het aan de gemeenten en andere opdrachtgevers om met dit pakket het straatbeeld te verrijken.

4

straategie

smaken J

an de Jong, al decennialang vertrouwd met de straatmakerij, heeft het vak straatmaken - noodgedwongen door gezondheid - verruild voor ‘Straatwerk in Perspectief’. Een eigen onderneming waarin hij speelt met straatwerk, om het zo te zeggen. Hij ontwerpt mozaïeken in betonstraatstenen, zoekt de juiste kleuren betonstraatstenen erbij en biedt het als pakket op de markt aan. “Dat begon allemaal met een Welsh Terriër achter in een straatje bij particulieren. Daarna volg-

den er al snel enkele andere dierenfiguren en een gemeentewapen in ’s-Gravenzande. Dit was nog met verglaasde gebakken stenen en de passtukken schuin gezaagd, maar toen al merkte ik dat het heel veel tijd kost de passtukken op de juiste plaats te krijgen. Dat maakt het tijdrovend en kostbaar. Bovendien zul je bij herstraatwerk als gevolg van zetting dat complexe proces nog eens moeten overdoen. Voorts krijg je bij schuine passtukken toch meer vervorming. Vandaar dat >

straategie

5

ik ben overgestapt op de mozaïekvorm met maatvaste betonstraatstenen, met als kleinste formaat de 5 cm van de waalformaat. En je kunt met dit materiaal ook aansluiten op standaard tegelmaten. Als je een mozaïek opbouwt uit een stramien van 5 x 5 cm kun je elk detail van de figuratie prima weergeven. Temeer daar het kleurenarsenaal gigantisch is. Neem alleen al de vele tinten grijs die er bestaan. Daarmee kun je de vacht van sommigen dieren prachtig inkleuren.”

Mozaïek

Een logo, embleem of gemeentewapen? In straatwerk van betonstraatstenen is het zondermeer uitvoerbaar.

6

straategie

Op basis van dit 5 x 5 cm stramien maakt Jan de Jong een gedetailleerd mozaïek, compleet met legtekening. Dan is het aan gekwalificeerde straatmakers om het pakket voor de opdrachtgever goed te verwerken. “Het luistert wel nauw. Zij moeten de figuratie - naar binnen toe werkend - netjes en strak uitvoeren. Ook zijn de ondergrond en fundering belangrijk. Als die goed zijn, ligt het straatwerk er voor jaren strak in. Dankzij die legtekening kun je het echter na vele jaren toch herstellen als het straatwerk voor kabels of eventuele verzakkingen eruit moet. De opdrachtgever krijgt dus een ontwerp, een legtekening en een compleet pakket stenen, dat we zelf samenstellen. Het betekent dat ik altijd op zoek ben naar kleine hoeveelheden waalformaat betonstraatstenen op kleur, om zo de verscheidenheid in al die figuraties vorm te geven.”

Op de computer tekent hij de figuraties uit. Inmiddels heeft hij honderden figuraties ontworpen, waarvan alleen al 135 gemeente- en familiewapens. “Het leuke is dat je ergens een keer een mooi Perzisch tapijt ziet, dit fotografeert en dan elementen ervan toepast als een sierpatroon in de bestrating. Waarom zouden gemeenten niet wat vaker zulke sierelementen in de openbare ruimte brengen? Het is prachtig als mensen niet klakkeloos over een bestrating lopen, maar er ook eens een keer bij stilstaan omdat er een prachtige figuratie in is verwerkt. Het kan zondermeer.”

Ganzenbord Het bewijs wordt onder andere geleverd in de gemeente Korendijk, waar de inbreiwoonwijk Poort van Nieuw-Beijerland zowel een doordachte als fraaie bestrating kreeg. Uiteraard met een functionele insteek, waarbij waterpasserende betonstraatstenen zijn toegepast voor de rijwegen. Echter, mede vanwege de verscheidenheid aan jonge en oudere bewoners in dit wijkje met (senioren)woningen is het centrale plein voorzien van een  figuratieve bestrating met het bekende ganzenbordspel. Men kan de bestrating spelenderwijs gebruiken. Ook zonder dit element is het overigens een fraai voorportaal, waarbij de totale inrichting met hoogwaardige materialen voor een harmonieuze woonomgeving zorgt.

Figuraties worden in de ontwerpfase in proef uitgelegd, zoals de beeltenis van het paardenhoofd.

Andere voorbeelden van geslaagde figuraties betreffen de fazant in puzzelstukken in de Fazantstraat in Opheusden, het logo van FC Twente voor het huis van een trouwe supporter en opvallende richtingpijlen in het straatwerk voor de jeugdige bezoekers van Kabouterland. Daarnaast sieren vele dieren de terrassen en inritten van particulieren. Jan de Jong besluit: “Een bestrating kan als geheel worden opgevrolijkt door kleurgebruik, patronen of formaten, maar je kunt prima met sierfiguraties accenten leggen die de doorsnee bestrating meteen doen opleven. Zorg er echter voor dat het werk zoveel mogelijk voldoet aan de eisen voor goed straatwerk. Dat men heeft nagedacht over hele stenen, zaagstukken, aansluitingen, vellingkanten, fundering et cetera. Wij denken er over na als we ideeën uitwerken. Ons idee of dat van een ander. Als een gemeente een idee heeft, is er ongetwijfeld de mogelijkheid om daar bijzonder straatwerk van te maken. Het is leuk om iets gerealiseerd te krijgen en dit later via Google Earth te bekijken. Maar het gaat er feitelijk om dat mensen op straat, vanuit een laag perspectief, de figuraties zien en herkennen. Figuraties in straatwerk zijn voor de mensen op straat.” •

Projectgegevens: Meer voorbeelden van ideeën en gerealiseerde sierfiguraties zijn te vinden op www.straategie.nl Opdrachtgever: Gemeenten, bedrijven en particulieren Ontwerp: Straatwerk in perspectief (www.sierstraat.nl)

www. straategie.nl

straategie

7

[interview]

Van laagste prijs naar economisch meest voordelige inschrijving

Iedereen heeft baat bij milieueisen Ridderkerk Ad Wennekes,

Han de Vlieger en

Radjnie Jagessar.

De gemeente Ridderkerk laat het milieubeleid meewegen in de gunningcriteria voor bestratingsmaterialen. Ad Wennekes, inkoopcoördinator van de gemeente Ridderkerk: “We hebben in overleg met de afdeling Stedelijk Beheer de inkoop van betonstraatstenen tegen het licht van milieubeleid gehouden. Voor ons totaal nieuw en voor de toeleveranciers totaal nieuw. Een nuttige test, want duurzaam inkopen komt op de markt af. Nu zijn de oren gespitst en de ogen gefocust.”

8

straategie

D

e fabrikanten van betonstraatstenen konden bij de aanbesteding 10 punten verdienen voor hun milieu-inspanningen. Het rapportcijfer telde dan voor 10% mee in de gunning. Radjnie Jagessar, junior inkoopcoördinator, legt uit: “Wij vragen iets anders dan fabrikanten gewend zijn te doen. In feite willen we meekijken in hun milieukeuken. Maar we weten te weinig van hun processen en willen ook niet op hun stoel gaan zitten wat wel of niet goed is. Vandaar dat wij onze vragen aan de fabrikanten heel breed hebben gehouden. Tenslotte is duurzaam inkopen ook erg breed. Men kon elke milieu-inspanning inbrengen. Uiteindelijk was er sprake van een grote verscheidenheid aan reacties, van een half A4-tje tot complete milieurapportages. Het is echter niet de kwantiteit maar de kwalitatieve inhoud die wij hebben beoordeeld. En dan is het opvallend dat niet de laagste prijsaanbieder won, maar een fabrikant met een aantrekkelijke prijs én een goed omlijnd milieubeleid.” Deze heeft voor vier jaar de opdracht, zij het dat elk jaar de dienstverlening en afspraken worden geëvalueerd. Ad Wennekes vervolgt: “Het is de voorbode dat niet langer de laagste prijs maar de Economisch Meest Voordelige Inschrijving (EMVI) hét criterium wordt bij menige overheidopdracht.” Bas Moerkerke, projectleider/calculator bij Stedelijk Beheer: “Straks moeten wij duurzaam inkopen. Sommige bestekken voor complexe civiele constructies zijn misschien lastig te doorspekken met milieubeleid, maar een betonstraatsteen staat kwalitatief op een hoog niveau - alle fabrikanten leveren onder KOMO-keur - en dan draait het vaak op de

prijs uit. Bij zo’n product konden wij als eerste kennismaking prima de milieuaspecten gaan beoordelen. Straks zijn ook de overige materialen zoals de kolken aan de beurt. Betonstraatstenen zijn nog maar het begin.”

“Wij willen als gemeente meekijken in de milieukeuken van fabrikanten” Radjnie Jagessar blikt terug: “Het was misschien een rare vraag die we voorlegden aan de markt, maar nodig om een groeiproces te starten. Als je niets doet en tot 2010 wacht, ben je zeker te laat als je duurzaam moet gaan inkopen. Wij willen tegen die tijd zoveel kennis en ervaring hebben, dat wij kunnen inzetten op 100% duurzaam inkopen. We hebben een signaal naar de markt afgegeven. Nu fabrikanten het DUBOkeur label hebben, is dat een prima teken van hun milieuvriendelijke producten, maar we willen eigenlijk verder gaan en niet alleen naar het product maar naar het sociale en milieubeleid in vele facetten kijken. Ik verwacht dat fabrikanten dat gaan begrijpen en begrip gaan opbrengen voor onze vragen. Tenslotte zullen ook de fabrikanten verantwoord willen ondernemen.” Ad Wennekes: “Milieuonvriendelijke producten willen wij niet hebben. Misschien is het eenvoudig om dat te bereiken. Gewoon door lef en visie te tonen en op een uitzonderlijke manier producten in te kopen.” • straategie

9

[terug naar] In de Rubriek ‘Terug naar...’ worden ontwerpers en opdrachtgevers uitgenodigd om terug te keren naar een bestratingsproject van meerdere jaren oud. Op die manier kan een betrouwbare indruk worden gegeven of visie en ontwerp van destijds in de praktijk goed uitpakken, of de bestrating beklijft en adequaat wordt beheerd en of de materiaalkeuze nog immer te rechtvaardigen is. In deze editie bekijken wij met de ontwerper en twee afgevaardigden van de plaatselijke Raad van Overleg het Mariaplein in Beltrum, dat ruim tien jaar geleden werd ingericht.

Beton in Beltrum

“Elke dag mooier”

1999 Met het volgroeien van de bomen wordt het Mariaplein in Beltrum fraaier en fraaier. “Je krijgt steeds meer een pleinidee, zoals het ook was bedoeld. Van de rommelige indruk die de ruimte vóór de herinrichting maakte is het uitgegroeid tot een centrumplein met een warme bestrating, die er nog net zo fraai bijligt als bij de oplevering.”

10

straategie

M

artin Groot Severt herinnert zich als voormalig secretaris van de plaatselijke Raad van Overleg in Beltrum de situatie van voor de herinrichting nog goed. Een drukke verkeersweg door het dorp en als middelpunt een ‘zooitje gras’ voor de kerk. Het was niet direct een aantrekkelijk centrumgebied in het dorp. “En er was een behoorlijk tekort aan parkeerplaatsen in het centrum. Tijd om met een aantal partijen om de tafel te gaan zitten en ideeën te spuien.” Marcel Helmers, eveneens voormalig bestuurslid van de Raad van Overleg, voegt daaraan toe dat dit mede werd ingegeven door het feit dat de toenmalige gemeente Eibergen, waar Beltrum onder viel, zelf een mooi her-

ingericht centrumgebied had gekregen. “Dan krijg je zoiets van een Calimero-gedachte. Nu zijn wij als klein dorp ook aan de beurt voor ons centrumgebied, mede in het licht van die verkeerssituatie en dat parkeerprobleem. De gemeente had beslist oog voor die verkeersonveiligheid en wensen en gaf daarom het startsein voor een herinrichting.”

Pleinkarakter In groepjes zijn geïnteresseerden uit Beltrum zelf tekeningen gaan schetsen om de grote lijnen van hun ideeën vorm te geven. Ideeën die in de lijn lagen van de opvattingen van de gemeente. Ontwerper Hank Hakstege was destijds namens de gemeente

Tien jaar verschil (foto links en rechts) heeft het plein niet wezenlijk doen veranderen: de bestrating van kleurvaste betonstraatstenen ligt er nog

2009

fraai bij en zorgt voor een sfeervol centrumplein.

Eibergen betrokken bij de herinrichting. “Ook voor ons was het zonneklaar om een pleinkarakter te scheppen. Daartoe moest de verkeersweg qua beeld en positie worden teruggebracht. De weg is versmald, rond het plein geleid en bij de aansluitingen voorzien van verhoogde plateaus. Op die manier is de verkeerssnelheid er zoveel mogelijk uitgehaald. Gelet op de wens voor extra parkeergelegenheid, is het grasveld eruit gehaald en is er een mooie open pleinbestrating gekomen, met ruimte voor pleinbomen.” Als bestratingmateriaal is gekozen voor kleurvaste dikformaat betonstraatstenen. Een sfeervolle roestbruine tint voor het plein, waarbij met zwarte stenen de in cirkelvormige gesitueerde parkeerplaatsen zijn aangegeven. Die cirkelwerking is voortgezet in zwarte cirkels in de doorgaande weg rondom het plein. Het plein is goed gefundeerd met onder andere 25 cm puingranulaat.

Bewuste materiaalkeuze Bij de opening was iedereen dik tevreden, weet Hank Hakstege nog. Hij is inmiddels ver-

kast naar Winterswijk, maar bekeek recent het Mariaplein nog eens. “Het ziet er gewoon nog prima uit. En het voldoet kennelijk, want het ligt er nagenoeg hetzelfde bij als tien jaar geleden. De betonstraatstenen zien er nog uit als nieuw. Destijds was het beleid van Eibergen reeds om veel aandacht te schenken aan milieubeleid en duurzaamheid. Ook bij bestratingen. Daarom werd bewust gekozen voor dit type betonstraatstenen waarbij gebruik is gemaakt van gerecycled steenachtig materiaal, in combinatie met een toplaag met natuurlijk materiaal om de kleurvastheid te garanderen. De kleur is inderdaad nog krachtig aanwezig. Het is echt prima.” Ook Martin Groot Severt bevestigt dat er toen goede keuzes zijn gemaakt. “Het functioneert allemaal en ziet er goed uit. De versmalde weg was voor grote vrachtwagens soms een probleem, maar dat is opgelost door het wegprofiel iets aan te passen.” Marcel Helmers: “Naderhand is er nog een stukje bijgekomen, maar je ziet geen verschil. Het is één geheel. Het voldeed toen en voldoet nu nog steeds aan de eisen en wensen van de bewoners.” •

Projectgegevens: Meer foto’s van de huidige situatie zijn te vinden op www.straategie.nl Opdrachtgever: Gemeente Eibergen (thans gemeente Berkelland) Ontwerp: Gemeente Eibergen, Hank Hakstege i.s.m. inwoners en betrokkenen Beltrum

www. straategie.nl straategie 11

Betonsector als bondgenoot De Vereniging Verbetering Mechanisatie Straattechniek (VMS) zet zich met toenemend succes in voor de bevordering van machinaal straatwerk. Daarmee zijn de arbeidsomstandigheden gediend. De VMS activeert een verdere doorbraak van de machinale praktijk, met veel respect voor het mooie ambacht dat het straatmakersvak sinds jaar en dag is (www.vmsnet.nl).

Als je een expeditie onderneemt, is het plezierig een reisgenoot te hebben. Als je met innovatie bezig bent, is een bondgenoot onontbeerlijk. Nieuwe vindingen komen doorgaans tot stand uit de botsing tussen bestaande inzichten. Daaruit komen ideeën voort, die met goed ondernemerschap tot een marktrijp product kunnen leiden. Zo is het ook tussen de betonsector en de bestratingsbranche. Om tot nieuwe stappen in het innovatieproces te komen, hebben beide sectoren elkaar hard nodig. Een belangrijke innovatie is de machinale verwerking van straatstenen. Er is inmiddels brede overeenstemming over de noodzaak en mogelijkheden van machinaal bestratingswerk. Naast de oude tilnorm is er een actuele interpretatie van de Arbeidsomstandighedenwet, op grond waarvan ieder nieuw werk van 1.500 m² of meer machinaal bestraat dient te worden. Die norm is een compromis. Klassieke marktpartijen hechten aan handhaving van handmatig werk. Loslaten van bestaande werkwijzen doet altijd pijn. Dat lukt het beste, als er perspectief wordt geboden. Daarvoor is betrokkenheid en inzet van ontwerpers en opdrachtgevers van belang. De nieuwe norm zal in de nabije toekomst echter alweer achterhaald zijn... Met een Arbo-catalogus zullen werkgevers- en werknemersorganisaties namelijk gezamenlijk invulling geven aan hun verantwoordelijkheid voor veiligheid, gezondheid en welzijn van alle werkenden in de bestratingsbranche. Het is zaak om alert te zijn op de inhoud van deze Arbo-catalogus. Als het goed is, wordt daarmee een stap vooruit gezet en niet een stap terug. Een stap vooruit in de richting van betere omstandigheden met inzet van alle mogelijke machines en hulpmiddelen. Om tot verdere optimalisering van het machinale bestratingsproces te komen, is doorontwikkeling nodig. Als je op reis gaat, ben je nog lang niet op je bestemming. Om het reisdoel te bereiken, moet een route worden uitgestippeld en afgelegd. Zo is het ook met een innovatieproces, dat meerdere fasen ovat. De inzet van de VMS is dubbel en dwars beloond: er zijn inmiddels prachtige resultaten behaald met machinaal straatwerk. Daarvoor heeft een goed samenspel tussen materieel- en materiaalfabrikanten de basis gelegd. Ook bij de doorontwikkeling hebben betonsector en bestratingsbranche elkaar hard nodig. Nieuwe afmetingen van straatwerk vragen nieuwe maatvoeringen van het materiaal. Verdere optimalisering van het mechanisatieproces vraagt betere en ruimere pallettisering van elementen. Het vereiste samenspel vraagt intensivering van communicatie met alle relevante partijen in de bestratingskolom. De VMS draagt daaraan graag haar steentje bij. In de vorm van focusgroepen komen alle betrokken partijen bijeen om met elkaar na te denken over specifieke vragen, waarmee opdrachtgevers bezig zijn. Er is werk aan de winkel. Met een gezamenlijke inspanning kunnen de betonsector en de bestratingsbranche verdere stappen zetten in het mechanisatieproces. De betonsector heeft zich een betrouwbare bondgenoot getoond in dit innovatieproces. De VMS zet de expeditie dan ook graag voort met alle marktpartijen, waaruit de betonsector bestaat. Samen sterk voor modern straatwerk. Bestuur van de Vereniging Verbetering Mechanisatie Straattechniek (VMS)

12

straategie

[reportage]

Houtribweg Lelystad:

Plekken uit het niets Nog altijd is de Houtribweg in Lelystad in het verkeersgeheugen van velen die langgerekte doorgaande weg waarover je langs de IJsselmeerdijk naar Lelystad reed. De betekenis van die weg is met de komst van de rijksweg A6 en de stadsuitbreiding van Lelystad naar de kustzone danig veranderd. Het is een stadsweg geworden, waar een 50 km regime geldt. Dat vroeg om een nieuwe identiteit, waarbij de passages tot interessante plekken voor bewoners en passanten zijn verheven. Deze plekken vormen een samenspel van taluds, treden, beplanting, muurtjes en een golvenpatroon van grijsgetinte betonstraatstenen. De weg wordt zo opeens ook een bewonersdomein. > straategie 13

U

itgangspunt voor de nieuwe identiteit van de Houtribweg was een aantal maatregelen om de veiligheid te garanderen en de lagere snelheid af te dwingen. Tevens beoogden wij een weg die deel is van de stad en het stadslandschap,” aldus ir. Jeroen de Jong, senior landschapsarchitect bij VHP stedenbouwkundigen + architekten + landschapsarchitekten. Hij keert terug naar de eerste planvorming in 2005, waarbij de projectenarchitecten Paul Kersten en Sjoerd van der Linden - destijds aan VHP verbonden - het uitgebreide programma van eisen van de gemeente Lelystad hebben vertaald in een aantal alternatieve plannen. Eén en ander in samenwerking met Witteveen+Bos, dat voor de civieltechnische zaken was ingeschakeld. “Voor ons was het duidelijk dat wij een nieuw verband moesten vinden tussen de weg en de omgeving, zoals enerzijds het nabije water en de dijk en anderzijds de stedelijke structuur van de wijken en parken. Er geldt wat ons betreft niet alleen de opgave ‘Creëer een nieuwe weg’, maar ook de vraag: Wat doe je met die weg in het totale gebied? Op basis van alternatieve wegbeelden hebben wij samen met de opdrachtgever het meest passende karakter bepaald.” De weg is over een groot deel van het tracé gesplitst, kent lange krommingen en de rijbanen zijn smaller gemaakt. Tegelijkertijd is de weg landschappelijk en civieltechnisch

14

straategie

keurig in de buitenruimte gepast. Als kenmerkend beeld is gewerkt met grasbermen, grazige taluds en met riet in de middenberm. Deze beplanting zorgt bij iedereen meteen voor de associatie met het water en is een typische vegetatie voor de polder. Met echt water werken langs de weg zou teveel gevaar opleveren. Het riet vormt tevens een fraaie link naar de overige groenzones, waarin riet langs de waterpartijen voorkomt.

Stilte

Uit het niets Jeroen de Jong vervolgt: “In afwijking van het aloude beeld met veel ongelijkvloerse kruisingen in Lelystad, zou de tot stadsweg omgevormde Houtribweg een aantal gelijkvloerse kruisingen krijgen. Als je er sec oversteekplaatsen van maakt, voeg je niets aan de buitenruimte toe. Wij wilden plekken maken. Domeinen voor de buurt en voor passanten. In feite creëer je vanuit het niets - een oversteekplaats - een aangename ruimte. Op deze manier ontwierpen wij een paar bijzondere pleintjes in een eenvoudige doch karakteristieke parkomgeving.” Omdat het hoogteverschil tussen dijk en weg moest worden opgelost, is gekozen voor een terrasvormige opbouw van de pleinpassages, met verharde vlakken begeleid door muurtjes als keer- en zitelement. Bomen completeren de pleintjes. “Als referentie naar het nabije en vroegere water hebben wij de bestrating ontworpen als golven. Vijf golfbeelden wel te verstaan met verschil in dynamiek: stilte, koelte, bries, storm en orkaan. Per passage versnellen de golven. Met grijsgetinte betonstraatstenen van 10 x 10 cm konden wij die verschillende uitdrukkingen perfect weergeven. Onze ervaring mede op basis van het project Zuid-Tangent Hoofddorp - is dat je met dit betonnen bestratingsmateriaal met de schaal van 10 x 10 cm en de kleurnuances relatief subtiel te werk kan gaan. Bovendien heeft beton een robuuste uitstraling en dat past in dit geval prima bij de plek met de dijk en het water.”

Koelte

Bries

Ander verkeersgeheugen Het resultaat van de passagepleinen is dat gebruikers deze ervaren als bijzondere plekken die uitnodigen tot zitten, kijken en spelen. Het gaat niet om grote oppervlakken, maar het zijn meer dan passages geworden. Een plek zomaar uit het niets. En plekken die passen in dat nieuwe stadslandschap van de Houtribweg. De metamorfose zal het verkeersgeheugen van menige passant ingrijpend veranderen. Niemand ervaart deze weg nog als die lange doorgaande provinciale weg... •

Storm

Meer foto’s en tekeningen zijn te vinden op www.straategie.nl

Opdrachtgever: Gemeente Lelystad Ontwerp: VHP stedenbouwkundigen + architekten + landschapsarchitekten BV, Rotterdam i.s.m. gemeente Lelystad en Witteveen+Bos

Orkaan

www. straategie.nl straategie 15

[reportage]

Entreeplein Deventer ziekenhuis:

Een nieuwe wereld

16

straategie

Geen bekrompen ingang, maar juist een entree met allure. Een groots gebaar naar de gebruikers en bezoekers van het nieuwe Deventer Ziekenhuis. Een plein zonder ruimtelijke opdeling in vele gebruiksfuncties. Uiteraard blijft het entreeplein het podium van zeer gevarieerd gebruik door diverse doelgroepen. Door het echter als harmonieus, samenhangend plein te ontwerpen, met gebruikmaking van herkenbare grootformaat betontegels, ontstaat de beoogde eenheid.

B

ij elk ziekenhuis is de entree het toneel van uiteenlopende functies. De patiënten die buiten een luchtje willen scheppen, de bezoekers die met het openbaar vervoer komen, de taxi en auto waarmee men mensen voor de deur wil afzetten, parkerende auto’s, kortom een behoorlijke mix van functies en van belangen,” aldus ir. Paul Poelmans bnt van Buro Poelmans Reesink Landschapsarchitectuur. “Als gevolg daarvan zie je bij veel ziekenhuizen een nogal benauwende entree, met paaltjes om auto’s te geleiden, met routes en strepen om binnen te lopen, bankjes weggedrukt in een hoekje et cetera. Wij wilden bij het nieuwe ziekenhuis in Deventer een lekker ruim plein maken. Een mooie eenheid, waarin al die verschillende zaken logisch zijn opgenomen.” Buro Poelmans Reesink kreeg de opdracht om de complete buiteninrichting te ontwerpen, waaronder het entreeplein, de groengedeelten, de binnentuin bij het psychiatrisch gedeelte,

de achterzijde van de gebouwen en de ruimte boven en rond de ondergrondse parkeergarage. Aangezien de nieuwbouw drie gebouwen omvat, waarvan twee geschakeld (RISO en psychiatrie) en waarbij de huisartsenpost (HAP) onderdeel is van het hoofdgebouw, zijn er vier entreepleinen gekomen. “Voor deze pleinen hebben wij consequent een betontegel van 1 x 1 meter gebruikt, maar wel in drie verschillende kleuren, waarbij aan de oostzijde RISO en HAP dezelfde kleur geel hebben gekregen. Aan de westzijde bruin bij psychiatrie en in het midden oranjerood bij het hoofdgebouw. De betontegels zijn bij alle pleinen in een ritmisch vierkantpatroon gelegd, met stroken 10x10 cm betonstraatstenen als lijnenspel. Dit vierkantpatroon volgt exact het bouwkundig kolommenstramien.”

Aangenaam én praktisch Met name het grote entreeplein bij het hoofdgebouw omvat een veelheid aan functies. Zo ook > straategie 17

De dikke betontegels zijn niet alleen fraai, maar ook bestand

de route voor bussen en een voorrijstrook. Het plein grenst aan twee grote parkeerplaatsen, aan de verdiepte fietsenstalling en aan de ingang van de ondergrondse garage. Een centrale as, die de twee parkeerterreinen scheidt, zorgt voor een prominente aanlooproute. Paul Poelmans: “Vergeet ook niet dat de ruimte een aangenaam verblijfsgebied moet zijn, waar je lekker op een bankje wilt zitten. Plein, omringend parkgroen en cascade zijn onderdeel van een uitnodigende en praktische buitenruimte.”

tegen zwaar verkeer en dus duurzaam.

18

straategie

Vandaar de opzet van een open, vriendelijk plein als aangename centrale ruimte. Een nieuwe wereld voor de gebruikers. Zo kennen zij de entree van een ziekenhuis niet. Het is wel een nieuwe wereld waar dezelfde gebruikers aan moesten wennen. “Wij hadden bijvoorbeeld een ingenieus systeem voor de afwatering van het plein bedacht via vlakken, hoogteverschillen tussen rij- en looproutes. Ook had de busroute een zichtbare plek gekregen met zwarte tegels gemarkeerd door een lage roestvrijstalen geleiderails. Mensen bewegen zich echter kriskras over het plein, voor en achter de bussen, lopen al bellend en letten niet goed op. De hoogteverschillen bleken soms hinderlijk en gevaarlijk. We hebben het ontwerp daarom aangepast en een duidelijk zichtbaar busperron aangelegd met perronelementen en de andere hoogteverschillen bij de taxi aanrijroute op het plein zijn verwijderd. Het blijft een fraaie eenheid, waarbij de trappartij met betonplaten met traanplaatmotief langs de cascade, het groendak van de verdiepte fiet-

senstalling en overige groenpartijen voor voldoende speelsheid zorgen. Ook de stalen pergolaconstructie die als gebogen lijn de gebouwen verbindt, geeft het plein de allure van een luchthaven terminal.”

Duurzame materialen Paul Poelmans besluit: “Het is een plein waarin je enerzijds mensen probeert te sturen en anderzijds de vrije hand geeft. Dat spanningveld werkt nu goed. De bus heeft er z’n plek, de afzetzone voor auto’s werkt en de mensen nemen graag plaats op één de van onderaf verlichte bankjes. Ook de binnentuin van de psychiatrische afdeling, met bijvoorbeeld de getordeerde lijnen van betonnen U-blokken in het gras, wordt gewaardeerd. De terreininrichting is verre van bekrompen en bedrukkend. Ruim, open, mooi en met duurzame en hoogwaardige materialen, zoals de verlichtingsarmaturen, bestratingsmaterialen, het straatmeubilair en de beplanting. Een nieuwe en aangename wereld voor alle gebruikers.” •

Waterdoorlatend beton

De toegepaste betontegels van 1 x 1 meter zijn met opzet poreus om het hemelwater te kunnen afvoeren. Binnen de opzet met vlakken en hoogteverschillen, lagen de platen namelijk vrij vlak. In het aangepaste ontwerp zijn deze onder meer afschot gelegd, zodat de waterdoorlatendheid van minder belang werd. De poreuze structuur maakte het wel wat ingewikkeld om ze machinaal te straten met de vacuümtechniek. Toch is dit prima gelukt. Landschapsarchitect Paul Poelmans is ook content met de kleuren. “Met name de oranjerode kleur is heel mooi. Krachtig en warm. Prima voor zo’n entreeplein.”

Meer foto’s en tekeningen vindt u op www.straategie.nl Opdrachtgever: Deventer Ziekenhuis, Deventer Ontwerp: Buro Poelmans Reesink Landschapsarchitectuur, Arnhem

www. straategie.nl straategie 19

[reportage] De nieuwbouwwijk Schollenkamp in Borculo, gemeente Berkelland, krijgt sfeer door de kleurrijke bestrating van rood en zwart genuanceerde, kleurvaste betonstraatstenen met een uitgewassen deklaag. De keuze voor het bestratingproduct is afkomstig van de gemeente die het een mooie steen vond om de beoogde sfeer te creëren. Om de eenheid binnen deze wijk te versterken, is ook bij andere bouwinitiatieven in deze wijk, zoals het kantoor van woningbouwcorporatie Prowonen, aan de projectontwikkelaar/bouwer gevraagd dezelfde stenen toe te passen.

Sfeer en structuur D

it kantoor bij de entree van de wijk en pakweg de helft van de woningen zijn inmiddels gereed”, legt projectleider Dick Esselink van de gemeente Berkelland uit. “In totaal komen er zo’n 165 woningen. Straks heeft de hele wijk dezelfde bestrating. Behalve de kleurstelling is ook gekeken naar een wat grovere oppervlaktestructuur van de betonstraatstenen. Dat maakt de bestrating extra levendig en sfeervol.” De stenen zijn 100% kleurvast door toepassing van verschillende soorten natuurgesteenten en passen daarom perfect in de huidige trend van duurzame toepassingen.

Meer beeldmateriaal treft u aan op www.straategie.nl Opdrachtgever: Gemeente Berkelland Ontwerp: Gemeente Berkelland, Roelofs Den Ham

www. straategie.nl 20

straategie

De structuur en kleurnuancering van de stenen vragen echter wel om extra aandacht bij de opgave om machinaal te straten. De (vacuüm)techniek zal moeten worden afgestemd op de meer open oppervlaktestructuur. Tevens is het belangrijk dat in de machinale pakketten een goede mix van genuanceerde stenen wordt bereikt. Vaak is een 100% mix per pakket niet mogelijk. Bij dit bestratingproject is een deel van de stenen eerst machinaal in blokverband op z’n kop gelegd, waarna ze bij de definitieve bestrating meteen goed (handmatig) zijn gemixt. Er bestaan (her)straatmachines waarbij dit machinaal kan geschieden, maar om de nuancering geheel tot zijn recht te laten komen, is maatwerk nodig. Het resultaat in Borculo laat in elk geval een fraaie nuancering zien, hetgeen bijdraagt aan de sfeer van de nieuwe woonwijk. •

[van formaat] Juiste inrichting 30 km zones

Software wegconstructies

ANWB-directeur Guido van Woerkom zei het al in 2006 in een interview in Straategie: Veel gemeenten plaatsen een bord van 30 km zone en denken dan dat het doel van een lage verkeerssnelheid wordt bereikt. “Echter, men zal ook de inrichting van de straat op die 30 km moeten aanpassen. Anders creëer je schijnveiligheid.” Helaas blijkt dit het geval te zijn nu uit onderzoek van de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid blijkt dat het aantal ongevallen in 30 km zones de laatste jaren toeneemt. Als één van de oorzaken wordt vermeld dat gemeenten hebben nagelaten de zones te voorzien van verkeersdrempels of andere aanpassingen. Daardoor rijden automobilisten (en brommers) nog steeds te hard. Zie ook het magazine Straategie (augustus 2006) (magazine/eerdere uitgaven op www.straategie.nl). In een volgende uitgave van Straategie willen wij de visie van de SWOV uitgebreid weergeven.

Het softwareprogramma ‘Keuzemodel wegconstructies’ (KMW 1.1) helpt bij de keuze van verschillende mogelijke funderingsoplossingen en wegverhardingen in bestratingselementen, asfalt en cementbeton. Het model is bruikbaar voor vrijwel alle typen wegen, inclusief fietspaden. Het programma hoort bij CROW-publicatie 189 ‘Keuzemodel wegconstructies’. In versie 1.1 van het programma zijn diverse verbeteringen aangebracht op basis van gebruikerservaringen en er is een bestand over geluidsreductie toegevoegd. Informatie: www.crow.nl

Gezond straatwerk De VMS (Verbetering Mechanisatie Straattechniek) wil als moderne branchevereniging haar maatschappelijke verantwoordelijkheid toonbaar maken en een netwerk oprichten voor jonge professionals in de branche. Onder de naam ‘Young VMS’ worden in dit netwerk jonge straatmakers bijeen gebracht, die zich zullen richten op verdere professionalisering en het uitwisselen van kennis en expertise. Daarnaast zal Young VMS, hierbij gesteund door het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, zich in de vorm van een project ‘Jong aan de slag met gezond straatwerk’ gaan richten op categorieën jongeren die in de bestratingsbranche aan de slag kunnen en willen. Het gaat hierbij voornamelijk om jongeren met een relatief kwetsbare positie op de arbeidsmarkt in de leeftijd van 18 t/m 27 jaar. Mede dankzij machinale toepassingen wordt het beroep straatmaker aantrekkelijk voor jonge instromers. Informatie: www.vmsnet.nl

[Beton geknipt]

De stelling

De resultaten van het stemmen op de maandelijkse stelling op de website www.straategie.nl:

Ik weet wat het DUBOkeur certificaat voor betonstraatstenen en betontegels inhoudt. eens oneens

85% 15%

De vorstschade aan asfaltwegen zal binnen de bebouwde kom leiden tot meer elementenverhardingen. eens oneens

60% 40%

De ervaringen met machinaal straten zijn mij tot nu toe goed bevallen. eens oneens

57% 43%

• De vakbeurs InfraTech 2009 telde bijna 20.000 bezoekers. In de stand van

Straategie werd gewezen op de bewezen duurzaamheid van betonnen bestratingsproducten. • Op 10 en 11 juni 2009 vindt in Utrecht de 24e cursus Gemeentelijk Speelruimtebeleid plaats (www.speelruimte.nl) • Op donderdag 18 juni 2009 organiseert CROW voor de vijftiende keer de Verkeerskundige Werkdag (www.crow.nl). • Still, tijdsbeeld van de openbare ruimte, is een 120 pagina’s dikke uitgave over honderd jaar openbare ruimte in Nederland van1959 tot 2059 (www.velopa.nl). • De fiets is een krachtig middel tegen de korte vervuilende autoritten in de stad. Dit blijkt uit een inventarisatie van het kennisprogramma Solve, Snelle oplossingen van lucht en verkeer (www. crow.nl) • Buiten Spelen is een nieuw magazine over beleid, ontwerp, aanleg en beheer van speelgelegenheden in de breedste zin van het woord (www. speelruimte.nl). • De uitvoerende werknemers in de bouw- en GWW-sector ook straatmakers - hebben een nieuw lifestyle magazine: BouwBikkels (www. bouwbikkels.nl) • De publicatie OASE 77 ‘Into the Open. Publieke plaatsen’ is een kritische reflectie op het gebruik van de publieke ruimte. In plaats van een op consumptie geprogrammeerde ruimte is behoefte aan een ‘open’ ruimte, waar men, ongepland, anderen kan ontmoeten (www.naipublishers.nl).

Door de economische crisis zullen de kosten en dus de keuze van bestratingsmaterialen zwaarder gaan wegen. eens oneens

83% 17%

Ik verwacht dat het progamma duurzaam inkopen door overheden duidelijke gevolgen gaat hebben voor mijn materiaalkeuzes. eens oneens

80% 20%

Nieuwe stelling maand april 2009 op www.straategie.nl: Extra brede betonbanden worden gekozen vanwege hun esthetische kwaliteit (lijnwerking) en niet vanwege de constructieve functie (kerende massa).

straategie 21

[reportage]

Designbestrating met oog voor heden en verleden

Van een industriegebied tot aantrekkelijke stedenbouw: SugarCity. Zo’n 110.000 m2 industriegebied - circa eenderde van heel Halfweg - krijgt een herbestemming. Er komen onder meer kantoren, horeca, winkels, casino, hotel, congrescentrum, megabioscoop en jachthaven. Ook de buitenruimte wordt niet vergeten en krijgt een hoge verblijfskwaliteit: straten en pleinen met een hoogwaardige inrichting, afgewisseld met veel groen en water.

T

evens is er oog voor het (industriële) erfgoed. Het gemeenlandshuis ‘Swanenburg’ (1645), de eerste bebouwing van Halfweg, en vooral het daaromheen gegroeide complex van de suikerunie blijven beeldbepalend. Zo vormen de twee 50 meter hoge suikersilo’s ook in hun nieuwe functie als hoogwaardige kantoren een waar pronkstuk.

Projectgegevens:

Overzicht- en detailfoto’s zijn te vinden op www.straategie.nl

Opdrachtgever:

Cobraspen Vastgoedontwikkeling, Overveen

Ontwerp:

Kentie en Partners Architekten, Soeters Van Eldonk Ponec architecten i.s.m. Cobraspen Vastgoedontwikkeling

www. straategie.nl 22

straategie

Dat ‘pronkstuk’ geldt feitelijk ook voor de fraaie bestrating aan de voet van deze kantoorsilo’s. Voor de parkeerplaats bij dit opvallende project viel de keuze op design betonplaten. Juist vanwege de industriële uitstraling van het complex kozen de architecten bij de aanleg van het 1.700 m2 grote parkeerterrein voor dit type robuuste én fraaie bestrating. Er vond intensief overleg plaats tussen projectontwikkelaar c.q. opdrachtgever, architecten en fabrikant over de uitstraling van de design betonplaten. Onder andere over de kleurstelling en de uitdrukkelijke wens om de veeg in alle platen in dezelfde richting te laten wijzen. Voorts is gekozen voor het omkeren van de hoekstalen omranding, waardoor er slechts een subtiele smalle rand aan de bovenzijde zichtbaar is. Voor de betonplaten die op de detectielussen voor de slagbomen liggen, is een speciale oplossing beschikbaar: platen met een kunststof wapening, die de signalering niet verstoort. Om deze reden wordt ook de hoekstalen omranding van deze platen door-

broken. Het leidde tot een maatwerk bestrating, passend bij het beeld van nu (met aluminium beklede kantoorsilo’s) en het beeld van vroeger (anderhalve eeuw suikerindustrie). Door te kiezen voor twee kleuren, betongrijs en antraciet, konden de parkeervakken worden gemarkeerd. De slijtvaste kleur is aangebracht door in het productieproces pigment toe te voegen aan de deklaag. Ieder parkeervak (5 x 2 m) bestaat uit twee antracietkleurige betonplaten van 2 x 2 m en eentje van 2 x 1 m. Tussen de vakken zijn stroken betonplaten van 0,50 x 2 m gelegd, die voldoende ruimte bieden voor het in- en uitstappen. Voor de afwatering is gebruik gemaakt van verholen goten. •

[highlights]

Samenvatting projecten

naar kleur, formaat, toepassing en duurzaamheid. Straatwerk patronen, diverse locaties (pagina 4) Kleur: Formaat: Toepassing: Duurzaamheid:

gebruikmaking van het uitgebreide kleurenscala van betonstraatstenen. mozaïek van waalformaat betonstraatstenen met 5 cm als kleinste rasterpatroon voor gedetailleerde figuraties. markante figuraties of sierpatronen ter opfleuring van straten en pleinen. patronen zonder zaagwerk om gemakkelijk te kunnen herstraten.

Mariaplein, Beltrum (pagina 10) Kleur: Formaat: Toepassing: Duurzaamheid:

sfeervolle roestbruine betonstraatstenen voor het plein in combinatie met zwarte stenen voor de subtiele aanduiding van parkeervakken. dikformaat betonstraatstenen voor plein en wegen. het centrum van Beltrum kreeg 10 jaar geleden een fraai dorpsplein dat nog steeds prima functioneert en er nog als nieuw uitziet. de betonstraatstenen bevatten gerecycled materiaal en een toplaag van natuurlijk materiaal voor - in dit geval bewezen - kleurvastheid.

Houtribweg, Lelystad (pagina 13) Kleur: Formaat: Toepassing: Duurzaamheid:

diverse grijstinten betonstraatstenen om patronen te kunnen realiseren. 10 x 10 cm betonstraatstenen voor een helder basisstramien voor de figuraties. passages van de Houtribweg zijn als pleintjes uitgevoerd met een bestrating die refereert aan diverse typen golven, van windstil tot storm. kleurvaste betonstraatstenen om het effect gedurende lange tijd te waarborgen.

Ziekenhuis, Deventer (pagina 16) Kleur: Formaat: Toepassing: Duurzaamheid:

vier entreepleinen met eigen kleuren: oranjerood, geel en grijsbruin. grootformaat betontegels van 1 x 1 meter, onderbroken door ritmische rijen betonstraatstenen 10 x 10 cm. vriendelijke en open entreepleinen waarop diverse functies zijn geïntegreerd. machinale, arbeidsvriendelijke verwerking en robuuste bestrating voor intensief gebruik en zware belasting (bussen).

Wijk Schollenkamp, Borculo (pagina 20) Kleur: Formaat: Toepassing: Duurzaamheid:

rood en zwart genuanceerde betonstraatstenen met structuuroppervlak. keiformaat betonstraatstenen. warme, uniforme bestrating in een vriendelijk opgezette nieuwbouwwijk. kleurvaste betonstraatstenen dankzij een deklaag met natuurlijk materiaal en tevens machinale verwerking.

SugarCity, Halfweg (pagina 22) Kleur: Formaat: Toepassing: Duurzaamheid:

betongrijs en antraciet voor een strak patroon van de parkeervakken c.q. het voorplein. design betonplaten van 2 x 2, 1 x 2 en 0,5 x 2 m. om de karakteristieke kantoorgebouwen (gerenoveerde suikersilo’s) extra allure te geven is voor industriële design betonplaten gekozen. robuuste betonplaten, machinaal gelegd.

straategie 23

n o o w e g t n Beton, je be de allerbeste!

Beton is het meest duurzame bestratingsmateriaal. Een puur en eerlijk product. Dit blijkt uit de wetenschappelijk erkende LCA (Levens Cyclus Analyse) methodiek, toegepast bij de certificering van DUBOkeur®. Het maakt beton tot het meest milieuvriendelijke én meest veelzijdige bestratingsproduct. Kiest u voor beton, dan kiest u voor een duurzame leefomgeving. Voor nu en voor later.

Betonnen bestrating, oneindig veelzijdig! www.straategie.nl

R