HORTAMUSEUM
DOE-BOEK voor kinderen
HET MUSEUM VAN SIMONE
HORTAMUSEUM
DOE-BOEK voor kinderen Concept en vormgeving: Thierry Mondelaers in samenwerking met Françoise Aubry.
Onze hartelijkste dank gaat naar Jean Morjan voor het uitlenen van de foto’s van Simone, naar, Elisabeth Horth voor haar advies en naar de fotograaf Paul Louis voor zijn geduld en talent. Uitgegeven in 2008 door het Hortamuseum met de steun van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, dienst Monumenten en Landschappen. Nederlandse vertaling Hilde Pauwels. Hortamuseum 25 Amerikaansestraat Sint-Gillis ( 1060 Brussel ) www.hortamuseum.be
HET MUSEUM VAN SIMONE
Mijn naam is Simone Horta en mijn papa is een beroemd architect. Voor heel belangrijke mensen heeft hij huizen gebouwd die ‘herenhuizen’ worden genoemd. Dat zijn heel grote een heel luxueuze huizen. Ik heb enkele eigenaren van zo’n huis, die vrienden van papa zijn geworden, al ontmoet: Emile Tassel, Maurice Frison, Eugène Autrique. Ik hoorde ook spreken over Armand Solvay die directeur is van een grote fabriek en van Edmond Van Eetvelde die in opdracht van koning Leopold II bestuurder was van de Congostaat.
Papa heeft me ook uitgelegd dat hij een groot huis bouwt voor het volk en daar moet veel licht en lucht zijn, want de arme mensen leven in heel donkere wijken. Maar dat is niet echt een huis, er moeten winkels komen, kantoren, vergaderzalen en een grote feestzaal.
Ik word vandaag tien jaar en papa heeft beloofd dat hij me mee zou nemen naar Parijs naar de geweldig grote wereldtentoonstelling. Hij wil me de Eiffeltoren laten zien die hij in 1889 op de vorige wereldtentoonstelling heeft gezien en ook het paviljoen van de ‘Elektriciteitsfee’. Ik begrijp niet waarom elektriciteit een fee is. Is dat omdat het geheimzinnig is dat het licht aangaat door aan een knopje te draaien?
Papa heeft me verteld dat hij in ons nieuwe huis dat hij in de Amerikaansestraat in Sint-Gillis bouwt, elektriciteit laat leggen en dat we op elke verdieping een bel zullen hebben en elektrisch licht en verwarming in alle kamers.
Hij vertelde me ook dat het huis gebouwd wordt met een ijzeren skelet, zoals de Eiffeltoren en dat hij de eerste architect was die deze structuur gebruikte voor een huis, zonder hem te bedekken. Ik weet niet goed hoe ons huis er zal uitzien met al die ijzeren bogen en zuilen die muren vervangen. De muren van de eetkamer zullen zelfs bekleed worden met witte tegels, zoals in de metro die we in Parijs zullen nemen. Ik ben zeker dat de mensen mijn papa buitengewoon zullen vinden. Mama vertelde dat hij voor zijn architectuur nieuwe vormen had bedacht, vertrekkend van de curve of de gebogen lijn. Omdat hij zoveel ijzer gebruikt, is het gemakkelijk om curven te tekenen voor een gebouw.
Op de muren tekent hij ook curven die in alle richtingen plooien. Hij heeft me uitgelegd dat hij zich daarvoor laat inspireren door bloemstengels en bomen. Maar in zijn tekeningen herken ik geen enkele plant uit onze tuin. Hij bedenkt die motieven zelf en sommige mensen lachen hem uit en zeggen dat hij de ‘spaghettistijl’ heeft uitgevonden. De echte naam is ‘art nouveau’, dat is Frans voor nieuwe kunst, want hij heeft iets bedacht dat voor hem nog niet bestond. In de architectuurschool had men hem gezegd dat hij een voorbeeld moest nemen aan oude modellen. Maar dat deed hij helemaal niet graag want hij wilde modern zijn en materialen van zijn tijd gebruiken, zoals ijzer, gietijzer, glas en nieuwe technieken om huizen comfortabel te maken.
Ik wist niet dat het woord comfortabel niet bestond voor de tijd waarin ik geboren ben. Ik vraag me ook af hoe mensen leefden zonder badkamer, zonder licht in de slaapkamer, zonder gasfornuis om op te koken. In ons nieuwe huis zullen we een grote keuken hebben in de kelder en een mevrouw om te koken. Vroeger had mijn papa niet
veel geld en hadden we maar één dienstmeisje in huis, nu zullen we er zeker twee hebben. Hij heeft besloten om zijn atelier net naast het huis te bouwen. Ik zal hem dan misschien vaker zien, want hij tekent de hele dag, of geeft les aan de universiteit, of hij bezoekt zijn werven.
’s Avonds gaat hij vaak naar de opera want hij is gek op muziek. In ons nieuwe huis komt een muzieksalon. Hij houdt ook veel van beeldhouwkunst en heeft veel vrienden die beeldhouwer zijn. Hij heeft aan beeldhouwer Pierre Braecke gevraagd om de nieuwe eetkamer te versieren. Hij koopt soms vreemde dingen. Hij heeft me uitgelegd dat die uit China of Japan komen en dat hun kleuren en lijnen hem inspireren. Ik durf hem niet zeggen dat ik de honden die hun tong uitsteken en grote ogen hebben heel lelijk vind. Ze lijken trouwens niet op echte honden. Papa kocht zelfs een borduurwerk met heel veel personages die baarden hebben in echt haar.
Ik heb net de vorige zinnen gelezen. Ik heb de tekst terug gevonden toen ik de doos met brieven opruimde, voor ik naar het pensionaat vertrek. Ik ben dertien en mijn ouders zijn net gescheiden. Om me te troosten heeft papa me beloofd dat hij het huis aan de tuinkant zou vergroten, zodat ik op de tweede verdieping een kamer heb met een groot terras en een wintertuin. Hij gaat ook een fotostudio inrichten op de tussenverdieping. Ons huis is vrij klein, met slechts twee kamers per verdieping, gescheiden door de trap. Papa had niet veel geld toen hij het bouwde, omdat hij nog niet lang succes had. Nochtans had hij al vijftien jaar heel hard gewerkt.
Hij heeft me verteld dat toen hij in 1893 zijn eerste opdrachten kreeg, hij voelde dat hij zijn cocon had verlaten en een vlinder was geworden. Ik vind dat een eigenaardige vergelijking, maar papa heeft vaak vlinders voor me getekend, waarvan hij de vorm heel mooi vindt. Je vindt trouwens vaak een vlindervorm terug in ons huis. Ik ga niet graag naar het pensionaat waar alles zo stijf en kleurloos is in vergelijking met de mooie kleuren in ons huis en het licht dat papa overal binnen laat komen. Ik wacht al ongeduldig op de dag dat papa me met zijn nieuwe auto komt halen voor de vakantie. Ik stel me al voor hoe de andere meisjes zullen opkijken. Ik moet stoppen met schrijven, want de bel voor het avondeten gaat. Morgen zal ik een echte juffrouw zijn.
Barbara Van der Wee
Mijn papa heeft de meubelen van ons huis zelf ontworpen. Kun je ze op de juiste plaats zetten in deze tekening? Pas op, er zit één meubel tussen dat hij niet heeft getekend! Noem de naam van de kamer waarin elk meubel een plaats heeft gevonden en op welke verdieping. (zolder, bel étage, kelder, tussenverdieping, eerste verdieping, tweede verdieping)
Bij Horta is het moeilijk om de plant of het dier te herkennen dat hij als model heeft gebruikt. In deze voorbereidende tekening zie je een motief van een papaver dat model zal staan voor de rug van een zetel.
Bedenk zelf een meubel vertrekkend van deze plant.
I werd in de negentiende eeuw voor het eerst op industriële schaal geproduceerd. Het is afkomstig van erts dat ijzeroxyde bevat. Het verschil tussen ijzer, staal en gietijzer is afhankelijk van de hoeveelheid kool-stof die het materiaal bevat. Dankzij de ontwikkeling van de steenkoolmijnen, ontstonden in de negentiende eeuw almaar meer hoogovens die nodig zijn om dit metaal te produceren. De staalindustrie kende een grote bloei. Gietijzer wordt in vormen gegoten en kan heel veel druk opvangen. Daarom werden er dragende elementen van gemaakt zoals zuilen. IJzer wordt gelamineerd, dat wil zeggen dat het tussen twee
cilinders doorloopt die het verschillende vormen kan geven. Die vormen worden profielen genoemd. Het metalen skelet (zoals het lichaamsskelet) wordt gecombineerd met glas om lichte structuren te maken die grote ruimten kunnen overspannen of gevels doorzichtiger maken. Een donkere muur kan vervangen worden door een dunne zuil. De eerste constructies in metaal waren bruggen, doorzichtige daken (overdekte straten of markhallen) en serres.
Maak de puzzel en probeer het ijzerwerk terug te vinden in het museum, of aan de buitenkant.
Mijn papa was de eerste die metaal gebruikte in een huis, en dus niet voor nuttige constructies als bruggen of stations. Hij werkte samen met een ijzerwerkfabriek. Metaal wordt gebruikt om te dragen (gietijzer), om op te hangen (ijzer), om te beschermen of te versieren.
beschermen
hangen
dragen
versiere n
Zoek de metalen elementen in de gevel en kleur ze naargelang hun functie.
is een natuurlijk materiaal dat uit de grond wordt gehaald. Vanaf het moment dat de mensen de grotten hebben verlaten om eigen huizen te bouwen, gebruikten ze steen, hout en aarde. Een gevel van blokken steen die door een steenhouwer volgens de aanwijzingen van de architect zijn bewerkt, is vrijwel onverwoestbaar. Dat bewijzen bijvoorbeeld de tempels van de farao’s in Egypte. Horta gebruikte erg harde blauwe steen voor de onderkant van de huizen en zachtere witte steen voor de gehouwen gedeelten die de gevel levendiger maken en interessant om naar te kijken. In de grote gehouwen steen onder de gietijzeren zuil van de eerste verdieping maakte hij twee ventilatiegaten die moeten zorgen voor frisse lucht in het huis.
Barbara Van der Wee
kleur de tekening en vul ze aan
Als Horta meer kleur wil brengen in de gevel, kiest hij voor een natuurlijk gekleurd materiaal zoals marmer of graniet. Binnen gebruikt hij marmer voor trappen, vloeren, muren en voor tafelbladen. Marmer wordt al sinds de oudheid gebruikt om een indruk van rijkdom te geven. Het wordt aangebracht in grote platen, of het wordt in vierkante blokjes gezaagd om mozaïeken te maken en heel kleine stukjes marmer worden vermengd met mortel om er granito van te maken.
Probeer al deze soorten marmer terug te vinden in het huis
Pitchpine
Mahoniehout
Eik
Essenhout
Zoek volgende houtsoorten in het huis:
Net als steen wordt al sinds de oudste tijden gebruikt om huizen te bouwen en ook om meubelen en gebruiksvoorwerpen te maken. Horta gebruikt inheemse houtsoorten zoals eik, beuk of pitchpine voor het buiten- en binnenschrijnwerk (vensters, gebinte, plankenvloeren) en exotische houtsoorten uit Afrika en Amerika voor het meubilair. Hij gebruikt verschillende houtsoorten door elkaar om mooie kleureffecten te bereiken en voor grote panelen kiest hij stukken met mooi getekende houtnerven.
Plaats het beslag terug op het buffet
Kleur het glas-in-loodraam
Dankzij nieuwe machines kunnen voortaan grote ruiten worden gemaakt, die in combinatie met metalen elementen blinde muren vervangen. Zo zijn de huizen beter verlicht. De trappen krijgen daglicht door een daklicht. In de tijd van Horta begon men opnieuw glas-in-loodramen te gebruiken die het licht kleuren en blikken weren of een lelijk uitzicht verbergen (bijvoorbeeld in de voordeur of in vensters uitgevend op een muur of binnenplaats). Reliëfglas, dat in de jaren 1880 in de Verenigde Staten werd uitgevonden, verandert van kleur naargelang de hoeveelheid licht die erdoor valt.
Zoek deze oeil-de-boeuf in het huis en vervolledig het glas-in-lood
Welke beeldhouwer heeft deze kandelaar ontworpen?
Horta had talrijke vrienden beeldhouwers die hem vroegen om sokkels of nissen te maken voor hun monumenten of beelden. Hij zorgde er ook voor dat ze opdrachten kregen door in zijn huizen plaatsen te voorzien voor beeldhouwwerken. In zijn eigen huis ontwierp zijn vriend Pierre Braecke de gipsen basreliëfs in de eetkamer en een, nu verdwenen, beeldengroep voor het sierbekken in het trappenhuis.
Het volgende bas-reliëf stelt verschillende kunsttakken voor. Kan je zeggen welke? Op het voorplan zie je een model van een gebouw dat je in grotere vorm in het museum kunt terugvinden. Waar staat het en hoe heet het?
Bedenk een beeld om het beeld dat verdwenen is, te vervangen
We hebben al gezegd dat Horta verschillende materialen gebruikte omwille van hun kleur. Ook de kleur van de verf en stoffen koos hij zodanig dat een visuele eenheid ontstond tussen de verschillende ruimten. Elektrische verlichting en centrale verwarming produceren minder stof en vuil dan verlichting op gas of petroleum en steenkoolkachels. Dus kon men in plaats van bruin, rood of donkergroen lichte kleuren kiezen voor muren, gordijnen of tapijten om het huis te decoreren.
Kleur het tapijt volgens een van de twee kleurengamma’s, of bedenk er zelf een.
Horta had de architectuur uit het verleden grondig bestudeerd. Toch zocht hij naar nieuwe inspiratie in de natuur en niet meer in de kunstgeschiedenis. Hij vertrok van planten en dieren en maakte daaruit zijn eigen vormen. Het is niet altijd gemakkelijk om meteen te zien wat hem geïnspireerd heeft. Als je echter goed kijkt, vind je in het huis de vorm van een olifant, een libel, een vlinder, een iris en een rund terug. Zoek ze in de gevel of in het interieur.
2. Beschermt ons op de trap 5. Houtbewerker 7. Klein marmeren blokje 8. Voornaam van de architect 9. Voornaam van de vrouw van de architect 12. Voorbereidende tekening 13. Laat het daglicht binnen in het trappenhuis 17. Welk insect vond Horta heel mooi?
Verticaal
1. Wordt gehouwen voor gevels 3. Exotische houtsoort 4. Hoofdstad van de art nouveau 6. Glas dat het licht kleurt 10. Bevindt zich op meubelen en deuren 11. Voorwerp dat verlicht 14. Achternaam van Simone 15. Het is uitgevonden in de Verenigde Staten 16. Gebogen lijn 18. Geboortestad van Horta
Horizontaal
