WANDELEN Tekst & fotografie Jolanda Linschooten 124
5 - 2008
OP05_Hornstrandir 124
20-06-2008 12:27:24
Enkeltje
Hornstrandir HET ANDERE IJSLAND
Het is een paradijs voor vogelaars en iedereen die houdt van pure natuur zonder wegen of bewoning. Een magisch schiereiland dichtbij de poolcirkel. Alleen bereikbaar per boot. ‘Een enkeltje? Weet je het zeker?’.
5 - 2008 125
OP05_Hornstrandir 125
20-06-2008 12:27:30
‘Daar woont ‘s winters niemand meer’
De Feiten
HET GEBIED Hornstrandir is een schiereiland vlak onder de poolcirkel met groene tafelbergen van ca. 500 m hoogte, fjorden, stille zandstrandjes en steile klifkusten. Een grote ijskap, de Drangajökull, sluit Hornstrandir min of meer af van de rest van IJsland. Een geweldig gebied voor wandelaars en natuurliefhebbers vanwege de afgelegen ligging (geen wegen noch permanente bewoning) en zijn status als natuurreservaat (wilde natuur, poolvossen, zeevogels). TOCHTMOGELIJKHEDEN Bergtochten te voet over het schiereiland Hornstrandir van 2, 3 en 7 dagen. ZWAARTE/MOEILIJKHEIDSGRAAD Wisselend per tocht van makkelijk, matig tot redelijk moeilijk. Mist, slecht weer en rivierdoorwadingen vragen ervaring in het beoordelen van gevaren. Je bent op Hornstrandir volledig op jezelf aangewezen, er zijn geen bemande hutten, geen mogelijkheden tot bevoorrading. Ook het weer kan de tocht verzwaren: storm, sneeuw en mist komen ook hartje zomer voor. Plan je tocht ruimer dan het aantal uren/dagen lopen. NAVIGEREN Kennis van kaart en kompas (gps) is absoluut noodzakelijk omdat mist de route onvindbaar kan maken. Er zijn enkele paden maar die zijn smal en soms nauwelijks herkenbaar, af en toe markeringen (steenmannetjes, houtstaken). BESTE TIJD Juli tot midden augustus wat wandelen betreft. Begin juli kan er nog veel sneeuw liggen op de bovenste toppen. Wie voor de vogels gaat, kan beter vanaf midden juni gaan. ER NAAR TOE Vliegen naar Reykjavik, binnenlandse vlucht (of bus) naar Isafjördur, dan met veerboot heen en weer naar Hornstrandir. OVERNACHTEN Wildkamperen. MEER FEITEN www.oppad.nl
De steile klifkusten die hoog oprijzen vanuit zee wekken de indruk van een woest afwijzend land. Op de zeebodem rondom deze noordwestelijke fjorden van IJsland moeten vele scheepswrakken liggen. En ook oranje reddingshuisjes op strategische plekken in de baaien bevestigen op hun manier dat met Hornstrandir niet valt te spotten. Maar IJslanders zijn wel wat gewend. Met Vikingen als voorvaderen ruist hen een zekere rusteloosheid door de aderen en bezitten zij een portie durf en vastberadenheid. Dat verklaart het handjevol boerderijen dat zich generatie na generatie staande hield temidden van deze grimmige schoonheid langs de zee. Nergens ligt IJsland noordelijker, alleen op Hornstrandir komt de kustlijn in de buurt van de magische noordpoolcirkel. Dat wil zeggen, ‘magisch’ voor wie al wat arctisch ruikt, naar vrijheid smaakt; wat meestal degenen zijn die uit gematigder streken tijdelijk hierheen reizen. Voor Vígnir Arnarsson, visser uit Bolungarvík ten zuiden van Hornstrandir, heeft die
Korstmos. Vaak duizenden jaren oud.
126
noordelijke ligging niets magisch. ‘Ik heb meegemaakt dat ijsschotsen vanaf de Noordpool hierheen dreven, tijdens winterse stormbuien.’ Vígnir Arnarsson is nog geen veertig en zijn staalblauwe ogen staan helder. Ik mag met hem ervaren wat het is om in je eentje in zijn boot uit vissen te gaan. ‘Daar woont ’s winters niemand meer.’ Hij wijst naar het uit zee oprijzende land terwijl we er in een boog omheen varen. Zandstrandjes, halfronde baaien, felgroene bergweiden, het schuift allemaal voorbij onder een strakblauwe hemel. ‘Alleen wij vissers, wij leven hier ook ’s winters.’ Nu gebaart Vígnir rondom naar de zee die zich op dit moment zo rimpelloos zachtblauw toont dat je eerder badeentjes dan ijsschotsen zou verwachten.
TAAI LEVEN Tot de jaren vijftig van de vorige eeuw leefden kleine families op Hornstrandir en in baaien zoals Hornvík en Hælavík staat op de plaats van de oorspronkelijke
Een poolvos moeder en jong.
5 - 2008
OP05_Hornstrandir 126
20-06-2008 12:27:57
Rugzak? Reuszak zul je bedoelen. Geen zorgen, want die is echt niet noodzakelijk.
boerderij nu het zomerhuis van hun kleinkinderen. Bij ‘boerderij’ schuiven beelden langs van struise koeien met zwaaiende uiers, wuivend graan en het gebrom van een tractor ergens ver weg op een weidse akker. Zo’n boerderij dus niet. De IJslandse versie, in elk geval die van Hornstrandir, was die van een klein huis opgetrokken uit een combinatie van alles wat voorhanden was: steen, turf, aangespoeld hout – stal en woongedeelte aaneen zodat zo min mogelijk warmte verloren ging – met een kleine huisweide waaruit de meeste stenen verwijderd waren en waar alleen de grote engelwortel welig groeide. Verderop bij de baai lag een kleine overnaadse boot, de roeispanen binnen boord maar direct klaar om te water gelaten te worden. Op de groene hellingen die achter baai en boerderij oprezen, graasden schapen die elk voedzaam sprietje tussen de moerassen wisten te vinden.
TRAAG EN TEVREDEN Dan waren er nog de klifkusten. In het voorjaar broeden talloze zeevogels – papegaaiduikers, Jan van Genten en Noordse stormvogels - op richels in de tot vijfhonderd meter oprijzende rotswanden en hun eieren vormden een interessante aanvulling op de doorgaans karige maaltij-
Solo dwars door IJsland
Over Hornstrandir wandelen betekent als wandelaar zelfvoorzienend zijn: tentje en eten mee want onderweg is er niets dan wilde natuur. Toch hoeft je rugzak niet zo enorm te zijn als die van Jolanda. Zij had immers een ander plan: in de zomer van 2006 trok Jolanda in haar eentje over IJsland. In 40 dagen liep zij met rugzak en tentje vanaf Hornstrandir naar Skógar aan de zuidkust, langs geisers en hete bronnen, over gletsjers, door eindeloze moerassen en over roodoranje bergen. Het verhaal van Jolanda’s solotocht over IJsland is opgenomen in haar recente foto- en verhalenbundel Poollicht. Ook geeft zij multimediapresentaties over deze reis. Info: www.outdoorfoto.nl.
den. Dat eierrapen was niet zonder gevaar, maar wat was dat wel op Hornstrandir? Eerst liep je urenlang omhoog en bovenlangs de klif, dan werd je aan een touw omlaag gelaten om de eieren te verzamelen temidden van pikkende snavels en scherpe rotspunten. Op zo’n eierraperspaadje loop ik over de klifberg Axarbjarg even ten zuiden van Látravík waarvan, als ik mij omdraai, nog net de kleine feloranje vuurtoren zichtbaar is. Ik ben alleen, met een rugzak waaruit ik dagen zoniet wekenlang kan putten. Ik loop in de wind met links van mij de zee, pal boven mijn hoofd de grote mantelmeeuwen die hun duikvluchten langs de klifkust maken en rechts de bergen van Hornstrandir vol naamloze meren en rivieren. In het trage tempo van mijn benen wandel ik met niets anders aan mijn hoofd dan waar ik vannacht zal slapen. Die vrijheid om zomaar midden in de wil-
dernis je tentje neer te prikken is waardevol in een wereld waarin we dikke muren tussen ons en de natuur optrekken. Hierbuiten wandelend in de wind mis ik de luxe en spullen van thuis niet.
LIEVER ALLEEN De man van de veerboot, die mij drie dagen terug met nog vijf anderen in zijn zodiac bij Adalvík aan land zette, keek mij bevreemd aan toen ik als laatste overboord het zeewater in plonsde en hij mij mijn rugzak overhandigde. ‘Een enkeltje naar Hornstrandir, je weet het zeker?’, informeerde hij. Eerder die ochtend was mij al te verstaan gegeven dat wandelaars doorgaans een retourtje kopen, want Hornstrandir is geen plek om te blijven en zeker niet in hun eentje. Ik zei maar niks. Meestal weten juist degenen die zelf nooit de stilte van een avond in de bergen hoorden, je haar5 - 2008 127
OP05_Hornstrandir 127
20-06-2008 12:28:08
Bizar maar betoverend: vuur uit de bodem en ijs aan de horizon.
fijn te vertellen hoe luid daarboven de wolven huilen. Of de poolvossen in dit geval, al heb ik die niet horen huilen. Alleen doordat ik zelf stil langs het strand zat, onbeweeglijk zoals vermoeide maar tevreden wandelaars dat kunnen, naderden twee poolvossen, een grote en een kleine, me tot op enkele passen afstand. Zonder het geringste geluid te maken, scharrelden moeder en jong over de keien tussen het aangespoelde drijfhout op zoek naar iets eetbaars. Ineens ging de moedersnuit omhoog, haar lijf ter grootte van een forse kat bevroor en donkerbruine ogen staarden mij aan het kleintje
had niets in de gaten en dribbelde verder met zijn neus boven het strand. Zo’n moment is waarom ik hier in mijn eentje wil zijn.
Modern reddingshuisje, Furufjördur.
HETE GROND Poolvossen waren de enige landzoogdieren die de Noorse Vikingen welkom heetten toen deze in de negende eeuw de kusten van dit eiland kwamen bevolken. Zij troffen een land vol gletsjers dat zij daarom ‘ijsland’ doopten. Ook Hornstrandir kent een gletsjer, de Drangajökull, die met zijn twintig kilometer lengte het schiereiland min of meer afsluit van de
rest van IJsland. Glinsterend als een witte kies bereikt die enorme ijsmassa een hoogte van 851 meter en dat is hoog, zeker gezien vanuit Reykjarfjördur, de baai die aan de noordoostelijke uitlopers van de Drangajökull ligt. In deze baai sta ik, uitermate onverwacht, ineens voor een geheel verwarmd openluchtbad. Het helderblauwe water dampt en er hangt een ongekende stilte bij zo’n plek die ik bij uitstek associeer met herrie en geschreeuw, een zwembad. Ik gooi mijn bezwete kleding uit en glijd het vulkanische water in, in een fantastisch dertig-graden-droombad omgeven door een decor schitterender dan welke Middeleeuwse fresco-schilderaar ooit uit zijn penseel gekregen heeft. Nog altijd is er geen mens te bekennen. Bizar maar betoverend: vuur uit de bodem en ijs aan de horizon. Ik drijf rondjes – voor zwemmen is het echt te heet - en laat die oerkrachten op me inwerken.
VURIGE BARST
De zomerhuisjes van Búdir in Hælavík.
Vígnir Arnarsson is visser uit Bolungarvík, een dorpje ten zuiden van Hornstrandir. 128
Dwars door IJsland loopt een vulkanische grens, het eiland opgestuwd waar twee tektonische platen elkaar raken. Op IJsland kom je daarom regelmatig warme bronnen tegen. Alleen Hornstrandir is daarop een uitzondering, want Reykjarfjördur is de enige plaats met thermische activiteit op het hele schiereiland. Hornstrandir ligt dan ook het verst van de vurige barst verwijderd die IJsland doormidden snijdt. In de hoofdstad Reyjavík worden de straten ’s winters sneeuwvrij gehouden door een buizenstelsel onder de tegels gevuld met warm vulkanisch water, op Hornstrandir blijft het bij een zwembadje. Hier zijn niets eens wegen: wie hier vroeger woonde, redde zich met boot, paard of eigen benen. Sinds 1974 is Hornstrandir officieel natuurreservaat en behalve het ontbreken van infrastructuur mag hier ook niet langer gejaagd worden
5 - 2008
OP05_Hornstrandir 128
20-06-2008 12:28:39
Met thermisch water verwarmd openluchtzwembadje in Reykjarfjördur.
Uitzicht vanaf Skalarkambur.
met als gevolg dat de poolvos minder schuw en geen zeldzame verschijning is. Ook vind je hier – in tegenstelling tot de meeste andere bergweiden van IJsland – geen schapen meer. Dat is zonder meer een zegen voor de vegetatie die je daardoor uitbundig kunt noemen, zij het met enige humor want een uitbundige wilde bloemenwei op IJsland is nog altijd geen Keukenhof. Kortom, voor wie al wat arctisch ruikt, naar vrijheid smaakt – meestal degenen, die uit gematigder streken tijdelijk hierheen reizen, zoals ik – is Hornstrandir wat het nog altijd voor zijn IJslandse Vikingnazaten is: een woest en afwijzend land met een grimmige schoonheid die je voorgoed doet beseffen hoe waardevol juist die stukken wereld zijn waar wegen ontbreken.
Zelf (berg)wandelen in Hornstradir? Er zijn drie tochtmogelijkheden van resp. 2, 3 of 7 dagen en variërend in moeilijkheidsgraad. De tweedaagse tocht is makkelijk en voert over een gemarkeerd pad van fjordbaai naar fjordbaai. De driedaagse is matig moeilijk, deels over paden en deels gemarkeerd, een uitzichtrijke tocht over bergruggen langs een fjord. De zevendaagse is een schitterende wilde tocht langs fjorden, over heuvels en bovenlangs de klifkust. Een redelijk moeilijke tocht met rivierdoorsteken. Grotendeels ongemarkeerd, soms over paden. Meer gedetailleerde informatie over deze tochten, uitrusting en voorbereiding vind je in een pdf op onze website.
oppad.nl Download de pdf met praktische informatie 5 - 2008 129
OP05_Hornstrandir 129
20-06-2008 12:29:02
