HOOFDSTUK 7 - Het gezin : wie is waarvoor aansprakelijk?

- 110 -

HOOFDSTUK 7 - Het gezin : wie is waarvoor aansprakelijk?

HOOFDSTUK 7 Het gezin : wie is waarvoor aansprakelijk? U vestigt zich samen : wat blijft van u en wat is van het koppel? Het ongehuwd samenwonend koppel De wettelijke samenwoning Het huwelijk

Het wettelijke stelsel (“van de gemeenschap van goederen”) Het conventionele stelsel, waaronder vooral het stelsel van de scheiding van goederen

113 113 114 114 115 115

Wat verandert er bij schulden of breuk?

116

En de kinderen... wie is aansprakelijk : ouders of kinderen?

119

De erfgenamen

120

Kortom, wat moet u onthouden?

120

Diensten die tot uw beschikking staan

121

Ongehuwd samenwonen Wettelijk samenwonen Huwelijk Roerend beslag

116 116 117 118

De overledene had vele schulden De erfgenaam wordt geconfronteerd met vele schulden

120 120

- 111 -

HOOFDSTUK 7 - Het gezin: wie is waarvoor aansprakelijk?

HOOFDSTUK 7 Het gezin : wie is waarvoor aansprakelijk? In dit hoofdstuk zullen we het hebben over consumptie. Maar vanuit een speciale hoek : als koppel of als gezin. Wanneer men zich met tweeën vestigt, moet men zijn gewoonten wat veranderen. Wanneer men verhuist, brengt ieder wat van z’n eigen gewoonten mee… die niet altijd dezelfde zijn als die van de andere. Daarom moet men op zo’n ogenblikken durven praten over wat men echt belangrijk vindt. Geluk is voor iedereen anders en afhankelijk van cultuur en van gelukkige en ongelukkige ervaringen. Beschikken over comfort, op vakantie gaan, mooi gekleed zijn, eten zonder te cijferen, sparen voor een appartement, de kinderen… Wat is voor u belangrijk?

Interessant weetje! Het is vaak pas op het ogenblik waarop een conflict uitbarst, dat u beseft dat u beter vooraf uw samenwoningsstatuut had gekozen… Wanneer men zich samen vestigt, durft men niet altijd belangrijke thema’s als geld of vermogen aankaarten. Een advies? Weeg voor en tegen van elke situatie af en bespreek als koppel wat voor u persoonlijk, voor u als koppel en voor de toekomst belangrijk is : bent u iemand die zijn loon meteen spendeert, wachten is niets voor u? Of eerder het omgekeerde? U weet zeker dat u ooit kinderen wenst en sparen is voor u nu het allerbelangrijkste? Wilt u alleen eigenaar van het appartement blijven?

Leven met twee, betekent dat men “samen verbruikt” maar ook dat men zijn inbreng deelt : zijn ervaring, zijn goederen (meubilair, auto, appartement) en soms zelfs zijn schulden. Niet altijd gemakkelijk, vooral omdat iedereen anders functioneert… Een subtiel evenwicht dat, wanneer spanningen opduiken, kan uitmonden in conflicten. Het statuut van samenwoning waaronder men zich vestigt, kan het engagement van een van beiden veranderen, vooral in verband met wat men bezit (dat wordt vaak “het vermogen” genoemd). Alvorens men zich verbindt, zijn er aantal dingen die men maar beter weet : bij sommige statuten is het de bedoeling dat men alle goederen gemeenschappelijk maakt : wat van de ene is, is van de andere. Bij andere statuten is het net omgekeerd : ieder beheert zijn eigen vermogen. En dan zijn er ook nog tussenstatuten… Om te kiezen wat voor u het best past, vindt u in het eerste deel van dit hoofdstuk de verschillende statuten van samenwoning : het ongehuwd samenwonen, de wettelijke samenwoning en het huwelijk met zijn verschillende “stelsels”. Voor elk van deze systemen bekijken we ook wat de gevolgen zijn van schulden en wat er gebeurt bij een breuk. En wanneer er kinderen zijn : wie is dan waarvoor aansprakelijk? Daarover gaat het nadien. En ten slotte leggen we u uit wat u kan doen wanneer u met een overlijden wordt geconfronteerd, vooral wanneer een erfenis schulden bevat en de erfgenaam met verschillende schuldeisers wordt geconfronteerd.

U vestigt zich samen : wat blijft van u en wat is van het koppel? Vroeger organiseerde het huwelijk de financiën van het koppel. Dat is vandaag nog altijd zo, maar wij functioneren anders : er zijn nu verschillende familiale samenstellingen, er worden gezinnen gevormd en weer ontbonden en dit leidt tot vaak complexe situaties en relaties.

- 112 -

Daarom werden nieuwe samenwoningsstatuten uitgewerkt (zoals de wettelijke samenwoning, bijvoorbeeld). Maar het gebeurt ook dat we functioneren volgens regels die blijken af te wijken van onze huidige levenswijze… en nochtans zijn ze van toepassing! Daarom is het belangrijk om te weten waarmee elk systeem overeenstemt (daarover gaat het in deze sectie) en welke de gevolgen zijn bij schulden en bij een breuk (volgende sectie).

Het ongehuwd samenwonend koppel Ongehuwd samenwonen, dat betekent dat men geen enkele stap onderneemt om als “wettelijk samenwonend” of “koppel” erkend te worden. Ongehuwd samenwonen verleent het koppel geen enkel recht of geen enkele verplichting jegens de andere, niet als persoon en niet wat de goederen betreft. Dat betekent dat elke partner de eigendom van zijn goederen behoudt, deze beheert, weggeeft of verkoopt zoals hij zelf wilt. Er is één uitzondering : de goederen en diensten die samen werden aangekocht of, in sommige gevallen, die in de gemeenschappelijke woning staan (dat wordt “onverdeeldheid” genoemd). Belangrijk : het principe van de onverdeeldheid. We hebben het over “onverdeeldheid” wanneer iets zonder onderscheid aan verschillende personen toebehoort. Deze goederen moeten dan samen door deze personen worden beheerd : ze moeten het eens zijn om deze te verhuren, verkopen, enz. Hoe wordt u met verschillende personen eigenaar (van een voorwerp of onroerend goed)? Er bestaan verschillende mogelijkheden. In het geval dat ons bezighoudt, gaat het voornamelijk om drie situaties : • ofwel doet u de aankoop samen. Dat kan zijn als koppel of met vrienden… door de gezamenlijke handtekening of verschillende namen op de factuur wordt het goed beschouwd als zijnde in onverdeeldheid. • indien u samenwoont, vermoedt de wet dat de goederen die in uw woning staan, aan iedereen toebehoren. Bij een koppel, bijvoorbeeld, wordt de televisie of de spelconsole verondersteld aan beide partners toe te behoren, zelfs indien u ongehuwd samenwoont. Indien dat niet zo is, moet u dat kunnen bewijzen met facturen of andere schriftelijke documenten waaruit blijkt dat u de enige eigenaar bent. • indien u gehuwd bent, is een gedeelte van de goederen volgens sommige stelsels gemeenschappelijk. In dat geval behoren deze goederen aan beide partners toe en gaat het dus om een onverdeeldheid. Dit principe is uiteraard zeer belangrijk bij schulden, namelijk om te weten wie aansprakelijk is, maar ook wat er kan gebeuren bij een roerend beslag. Dat wordt u in de volgende sectie uitgelegd.

- 113 -

HOOFDSTUK 7 - Het gezin: wie is waarvoor aansprakelijk?

Interessant weetje! Het is ook zo dat bij het ongehuwd samenwonen in geen enkel recht of bescherming bij overlijden van een van de partners wordt voorzien : de woning is niet beschermd, u kan geen overlevingspensioen aanvragen, enz…

Zelfs al moet u bij het ongehuwd samenwonen niet noodzakelijk stappen ondernemen, toch kan u een “samenlevingsovereenkomst” laten opstellen. In deze overeenkomst, die u samen met een jurist of een notaris kan uitwerken en opstellen, kan u onderling bepaalde regels vastleggen, zoals de bijdrage in de lasten, de bestemming van bepaalde goederen, enz…

De wettelijke samenwoning Sinds 1 januari 2000 kan u “wettelijk samenwonen”. Niet alleen moet u samen gedomicilieerd zijn, maar u moet ook een verklaring bij de ambtenaar van de burgerlijke stand van uw gemeente invullen. Er bestaan geen voorwaarden inzake verschil van geslacht of de afwezigheid van een familieband. In dit statuut worden de regels inzake hoofdelijkheid binnen het koppel vastgelegd : zelfs indien een van beide samenwonenden geen eigenaar van de woning is, bijvoorbeeld, zal de andere niet alleen kunnen beslissen om deze te verkopen of als waarborg te gebruiken. Voor het overige blijft ieder aansprakelijk voor en eigenaar van zijn eigen goederen : de wettelijke samenwoning voorziet in een systeem dat vergelijkbaar is met één van de systemen in een huwelijkscontract met scheiding van goederen (zie hierna > Het huwelijk > Het wettelijk stelsel). Er is echter een uitzondering : zoals bij het ongehuwd samenwonend koppel worden de goederen en diensten die samen werden aangekocht of die zich in de gemeenschappelijke woonplaats (of andere verblijfplaats) bevinden, als zijnde in onverdeeldheid beschouwd (indien u niet kan bewijzen dat ze tot één van beiden toebehoren). Indien u onderling specifieke regels wilt vastleggen, zoals het bedrag van ieders deelname in de lasten, een eventuele bijdrage voor huishoudelijk werk, wat gebeurt er met uw appartement bij overlijden, enz… dan kan u, zoals bij het ongehuwd samenwonen, deze regels in een overeenkomst vastleggen. Bij wettelijke samenwoning wordt dit een “samenlevingsovereenkomst” genoemd die bij een notaris moet worden opgesteld. Bij overlijden van een van beide samenwonenden kan bij wettelijke samenwoning gedeeltelijk worden voorzien in de bescherming van de overlevende echtgenoot. Indien de gezamenlijke woonplaats bijvoorbeeld toebehoorde aan de overleden echtgenoot, is het met dit statuut mogelijk dat zijn partner er blijft wonen of er zelfs de eigenaar van wordt (dat noemen we “vruchtgebruik”)1.

Het huwelijk Het huwelijk kennen we allemaal. Maar soms vergeten we dat we, naast de verklaring die we aan de ambtenaar van de burgerlijke stand hebben gedaan, ook een belofte van bijstand, hulp en trouw hebben afgelegd. Ook hier zijn de echtgenoten gebonden door een zekere hoofdelijkheid. Concreet betekent deze hoofdelijkheid – ook hier – dat ieder bijdraagt tot de kosten van het gezin. Ieder moet zijn inkomsten immers in de eerste plaats gebruiken voor de lasten van het gezin (namelijk huur, voeding, kosten voor de kinderen, enz…). Alle lasten van het gezin moeten dus tussen beide personen worden verdeeld in verhouding tot de ontvangen inkomsten. Een van de gevolgen voor de echtgenoten is dat, zelfs indien elk het recht heeft om een bankrekening te openen zonder het akkoord van de echtgenoot, de bankier daarentegen verplicht is om de partner van de opening van de rekening, maar niet van de inhoud daarvan op de hoogte te brengen (zelfs indien er in de praktijk weinig bankiers zijn die dit doen). Zoals bij de wettelijke samenwoning voorziet het huwelijk in een bescherming van de gemeenschappelijke woning : geen van beide echtgenoten kan alleen een beslissing over de 1 Er is evenwel een voorwaarde : men moet minstens een jaar samenwonen.

- 114 -

echtelijke woning nemen (zelfs indien hij alleen eigenaar van de woning is), ongeacht of hij deze wil verhuren, verkopen of gebruiken als waarborg. Het huwelijk beschermt ook de overlevende echtgenoot in geval van overlijden, zowel wat de nalatenschap betreft als inzake de sociale rechten (mogelijkheid om een overlevingspensioen aan te vragen, enz…). Voor het overige is het het “huwelijksstelsel” dat u hebt gekozen, dat definieert wie waarvoor aansprakelijk of waarvan eigenaar is. Het is het huwelijksstelsel dat eigenlijk over het lot van de goederen van het koppel beslist. Grosso modo bestaan er twee types van stelsel : het wettelijke stelsel (ook “de gemeenschap van goederen genoemd) en het conventionele stelsel.

Het wettelijke stelsel (“van de gemeenschap van goederen”)2 Dit is het stelsel van de echtgenoten die geen huwelijkscontract zijn aangegaan (die dus niet bij een notaris zijn geweest). De precieze naam van dit stelsel is “gemeenschap van goederen beperkt tot de aanwinsten”. Dit wil zeggen dat alles wat tijdens het huwelijk is verworven, voor de echtgenoten gemeenschappelijk is, namelijk alles wat tijdens deze periode werd gekocht (meubelen, appartement, auto,…) of geïnd (loon, huur, aandelen). Dat wat van één van de echtgenoten was vóór het huwelijk daarentegen, blijft van hem, tenzij u speciale stappen onderneemt om dit in het vermogen te integreren. Bij een erfenis of schenking, behoort het goed enkel toe aan de persoon die het heeft ontvangen. Let evenwel op : indien een schenking dient om een gemeenschappelijk goed te kopen, bewaar daarvan dan het bewijs, zo niet zou ervan kunnen worden uitgegaan dat het geschenk aan beide echtgenoten toekomt. Voorbeeld : Marie en Antonio zijn gehuwd onder het wettelijk stelsel van de gemeenschap van goederen. Zij kopen een appartement en de ouders van Marie leveren een fikse financiële bijdrage door het geld van het voorschot en de kosten van deze aankoop op hun rekening te storten. Vijf jaar later gaat het koppel uit elkaar, verkoopt het appartement en maakt de afrekening. Zonder specifiek bewijs kan Marie de sommen die door haar ouders werden gestort, niet terugkrijgen omdat deze worden verondersteld aan beide echtgenoten te zijn gegeven.

Het conventionele stelsel, waaronder vooral het stelsel van de scheiding van goederen Met het conventionele stelsel kunnen alle mogelijke situaties worden overwogen : dit is het stelsel dat voorziet in een specifieke overeenkomst tussen de echtgenoten. Het kan gaan van een systeem van “universele gemeenschap” (waar absoluut alles gemeenschappelijk is) tot een – meer courant – stelsel van scheiding van goederen. In een stelsel van scheiding van goederen behoudt elk der echtgenoten de eigendom van en het beheer over zijn goederen. Dit huwelijksstelsel moet worden vastgelegd in een notariële akte die vóór het burgerlijk huwelijk moet worden ondertekend. Zoals bij het ongehuwd samenwonen of de wettelijke samenwoning is het echter mogelijk dat goederen aan beide echtgenoten toebehoren en dus worden beschouwd als zijnde in onverdeeldheid : dat is zo voor de goederen die u samen hebt gekocht of die zich in de echtelijke woning bevinden en waarvan u niet kan bewijzen (door een factuur of eigendomsakte) dat ze aan de ene of andere echtgenoot toebehoren (zie hierboven “Het principe van de onverdeeldheid” in > U vestigt zich samen (…) > Ongehuwd samenwonen). Belangrijk! Indien u tijdens uw huwelijk van huwelijksstelsel wil veranderen, kan dat : u moet dan opnieuw bij de notaris langs3. En dat kan de moeite waard zijn… wanneer een van beide echtgenoten bijvoorbeeld een zelfstandige activiteit opstart. 2 Wettelijk kader : wet van 25/04/2007 houdende diverse bepalingen 3 Wettelijk kader : wet van 18/07/2008 tot wijziging van de wetgeving betreffende de wijziging van het huwelijksstelsel zonder tussenkomst van de rechtbank en tot wijziging van art. 9 van de wet van 16 maart 1803 houdende de organisatie van het notariaat.

- 115 -

Interessant weetje! Voor zelfstandigen Indien een van beide echtgenoten een zelfstandig beroep uitoefent of van plan is dit te doen, kiest u beter niet voor het stelsel van de gemeenschap van goederen. Indien de professionele activiteit minder goed loopt dan gepland en de echtgenoot schulden maakt, is het verkieslijk dat niet alles in “de gemeenschappelijke pot” zit. Als dat wel zo is, kan alles wat het koppel bezit (wagen, buitenverblijf, bankrekening,…) worden gevorderd om de professionele schuld terug te betalen. Wat ook het gekozen huwelijksstelsel is, het gebouw dat voor een zelfstandige dient als hoofdverblijfplaats kan worden beschermd om te vermijden dat het wordt gebruikt om een professionele schuld terug te betalen. Daarvoor moet u een verklaring van onvatbaarheid voor beslag bij een notaris van uw keuze doen2. Deze procedure kost wel wat geld (in oktober 2009 : ± 1 000 EUR), maar kan zeer nuttig blijken bij financiële moeilijkheden. Informeer u!

HOOFDSTUK 7 - Het gezin: wie is waarvoor aansprakelijk?

Interessant weetje! een eerste bezoek aan de notaris is meestal gratis… Aarzel dus niet! U kan terecht bij een notaris in uw buurt of op de site van het Belgische notariaat : www.notaris.be.

Aarzel niet om informatie te vragen! U zal begrepen hebben dat elke situatie haar eigenheden heeft. De ene wil alles wat hij heeft, op zijn eigen naam behouden terwijl de andere bijna alles wil delen… Alles kan worden overwogen. Specialisten, vooral notarissen, zijn het best geplaatst om u te helpen bij het opstellen van de bedingen waarin uw wensen en verlangens het best tot uiting komen.

Wat verandert er bij schulden of breuk? Ongehuwd samenwonen Bij een ongehuwd samenwonend koppel wordt het principe van hoofdelijkheid niet opgelegd. Tenzij u gezamenlijke verbintenissen bent aangegaan, maakt ieder zijn eigen financiële keuzes en komt zijn verbintenissen na en betaalt zijn facturen en eventuele schulden. Indien u regels over de verdeling van bepaalde schulden hebt vastgelegd in een “samenlevingsovereenkomst”, gelden deze enkel tussen jullie : een schuldeiser is niet verplicht zich aan deze overeenkomst te houden. Bij een breuk : vermits er geen officiële stappen werden ondernomen om samen te wonen, zijn deze ook niet nodig om uit elkaar te gaan. Ieder blijft aansprakelijk voor zijn eigen schulden. Indien de samenwonenden daarentegen samen verbintenissen zijn aangegaan, zullen zij voor de schuldeiser beiden voor hun schulden moeten instaan. Concreet betekent dit dat, indien u samen tekent, de schuldeiser zich tot elk van u kan wenden. Dit functioneert zoals bij iedere andere overeenkomst : u bent voor 100% aansprakelijk voor het bedrag : indien een van beiden niet betaalt, heeft de schuldeiser het recht om de volledige terugbetaling aan de andere persoon te vragen. Met de interne afrekening heeft hij niets te maken… maar dat belet niet dat u mag proberen te onderhandelen.

Wettelijk samenwonen Tenzij u een samenlevingsovereenkomst hebt ondertekend waarin anders wordt beslist of u gemeenschappelijke verbintenissen bent aangegaan, beheert ieder zijn eigen vermogen. Indien er schulden zijn, komen deze dus uitsluitend toe aan de partner die ze heeft gemaakt.

Interessant weetje! We zagen dat de echtgenoten hun inkomen in de eerste plaats moeten besteden aan de gezinslasten. Een gevolg daarvan is dat, wanneer een van de echtgenoten de belangen van het gezin in gevaar brengt (bijvoorbeeld wanneer hij een te grote schuld aangaat ten opzichte van de behoeften en middelen van het gezin), hij alleen de last zal moeten dragen. Concreet betekent dit dat, zelfs indien u onder het wettelijke stelsel bent gehuwd, het mogelijk is dat slechts één van beide echtgenoten aansprakelijk wordt gesteld voor een schuld. Een belangrijk argument dat u tegenover een schuldeiser of rechter kan gebruiken!

Bij een breuk : de samenwoning kan worden ontbonden door een schriftelijke verklaring aan de ambtenaar van de burgerlijke stand van de gemeenschappelijke woonplaats. Zoals bij een ongehuwd samenwonend koppel, zet ieder dus de betaling van zijn eigen schulden voort, behalve wanneer de partners een gezamenlijke verbintenis zijn aangegaan. In dat geval zijn ze dus beiden aansprakelijk (zie hierboven). Een bijkomende uitzondering : vermits de wettelijk samenwonenden beiden moeten deelnemen aan de kosten van het gezin, kunnen de schulden die in dit verband worden gemaakt (bijvoorbeeld voor gas en elektriciteit in de woning, huur,…) aan beiden worden teruggevorderd, zelfs indien slechts één naam op de overeenkomst of factuur staat. Belangrijk! indien u uit elkaar gaat en de woning verlaat, vraag u dan af wat er met uw huur en de energiefacturen die op uw naam staan, gebeurt : u blijft aansprakelijk!

Huwelijk Voor het koppel dat is gehuwd onder het stelsel van scheiding van goederen zagen we dat de vermogens gescheiden blijven. Dit betekent dat de schulden die door een partner werden aangegaan, van hem blijven : hij alleen is aansprakelijk. De enige uitzonderingen zijn dezelfde als hierboven : indien de echtgenoten samen hebben getekend of een schuld zijn aangegaan in het kader van de “gezinslast” kan de schuld worden beschouwd als gemeenschappelijk en kan ieder aansprakelijk worden gesteld.

- 116 -

Bij een huwelijk onder het wettelijk stelsel zagen we dat vele zaken in het gemeenschappelijke vermogen worden geïntegreerd : alles wat tijdens het huwelijk wordt gekocht of geïnd, behoort toe aan het koppel. Dat is ook zo bij schulden : alle schulden (zelfs indien deze professioneel of fiscaal zijn) zijn gemeenschappelijk en komen dus toe aan het koppel. Gevolg : indien één van beiden tekent, zijn beiden verbonden en de twee handtekeningen zijn absoluut niet noodzakelijk. Omdat datgene wat ieder vóór het huwelijk bezat, alleen van hem blijft, blijven ook de schulden die vóór het huwelijk bestonden, eigen schulden : enkel de echtgenoot die ze is aangegaan, blijft aansprakelijk. Bij een breuk : alles hangt af van de vorm die de breuk aanneemt, een scheiding of echtscheiding hebben immers zeer verschillende gevolgen. U kan in de eerste plaats gewoon beslissen om niet langer samen te leven, uw woonplaats te veranderen, maar geen andere administratieve stappen te ondernemen. Dat noemen we de feitelijke scheiding. De vrederechter kan dan tussenbeide komen om een aantal maatregelen te nemen (die we “dringend en voorlopig” noemen), bijvoorbeeld wie in de gemeenschappelijke woning blijft en welk systeem voor de kinderen zal worden gehanteerd. Bij een feitelijke scheiding kunnen partijen het onderling eens worden over de verdeling van de gemeenschappelijke schulden of de rechter uitspraak laten doen. Maar opgelet : deze verdeling (zelfs indien deze door de rechter wordt vastgelegd) geldt enkel tussen de ex-echtgenoten zelf : indien de schuld gemeenschappelijk is, zal de schuldeiser zich op allebei kunnen blijven verhalen. En indien een van beiden niet betaalt, zal de andere de volledige schuld op zich moeten nemen. Via een vonnis kan de echtgenoot vervolgens echter een procedure tegen de ex-echtgenoot inleiden in een poging de verschuldigde som terug te krijgen. Voorbeeld : Judith en Ali waren gehuwd, maar het gaat niet meer… ze gaan uit elkaar en willen de gemeenschappelijke schulden onderling verdelen. Het krediet voor de tv dat ze samen hadden ondertekend, neemt Ali over omdat hij de tv meeneemt. De kredietopening Bingo die regelmatig werd gebruikt om aan de behoeften van het gezin te voldoen, is voor Judith. Ze komen dit onderling en voor de rechter overeen. Na vier maanden scheiding krijgt Ali een brief van een deurwaarder : het krediet Bingo wordt al verschillende maanden niet terugbetaald en de deurwaarder maant hem dus aan tot betaling. Ondanks het vonnis heeft de kredietmaatschappij het recht om een deurwaarder naar Ali te sturen. Hij kan echter contact opnemen met de deurwaarder en hem de toestand uitleggen. Indien de kredietmaatschappij eist dat de procedure wordt voortgezet, zal Ali moeten betalen. Nadien kan hij zich op Judith verhalen in een poging om haar alle onbetaalde maandsommen (dus, kapitaal, kosten en interesten) te laten terugbetalen.

- 117 -

HOOFDSTUK 7 - Het gezin: wie is waarvoor aansprakelijk? Belangrijk! In tegenstelling tot de echtscheiding en de scheiding van tafel en bed, verdwijnt de hoofdelijkheid tussen ex-echtgenoten bij een feitelijke scheiding niet. Dit betekent dat, wanneer een koppel was getrouwd onder het wettelijke stelsel en een van beide echtgenoten – alleen – tijdens de periode van scheiding een nieuwe schuld aangaat, de andere echtgenoot verbonden blijft. Er zijn geen twee handtekeningen nodig. Interessant weetje! Vanaf de scheiding kan het hoofdelijkheidsbeginsel volgens hetwelk ieder deelneemt aan de kosten van het gezin, eventueel tot uiting komen in de verplichting om een onderhoudsbijdrage te betalen in de levenskosten van de ex-partner (indien deze zich in een moeilijke financiële situatie bevindt). Dit principe kan ook worden overwogen bij een breuk na een wettelijke samenwoning. Indien u ouder bent, blijft de verplichting om deel te nemen aan de kosten voor levensonderhoud en opvoeding van uw kinderen, altijd bestaan, ondanks uw statuut van samenwoning (zie hierna, p.119).

De echtscheiding daarentegen ontbindt het huwelijksstelsel helemaal. Geen stress meer over wat de ex-echtgenoot zal betalen, niet zal betalen of zal ondertekenen : het principe van de hoofdelijkheid wordt ontbonden. Maar let op : dit heeft enkel betrekking op de schulden die na de datum van overschrijving van de echtscheiding in het register werden aangegaan, niet ervoor. Voorbeeld : Linda en Erik waren gehuwd, maar leven reeds verschillende jaren apart. Erik is zelfstandige en elk jaar is de belastingfactuur behoorlijk hoog… Sinds ze uit elkaar zijn, heeft Linda dan wel de drie kinderen ten laste, maar krijgt ze het belastingkrediet waarop ze recht heeft, niet : het wordt in beslag genomen om datgene terug te betalen wat Erik niet betaalt. Dit is behoorlijk vervelend. Na de echtscheiding zal ze eindelijk kunnen ademhalen : vanaf nu zullen de nieuwe fiscale schulden die door Erik worden aangegaan, niet meer van haar kunnen worden teruggevorderd. De gemeenschappelijke schulden kunnen eventueel bij het vonnis worden verdeeld. Let op, precies zoals bij de feitelijke scheiding, geldt deze verdeling enkel voor de echtgenoten zelf : de schuldeiser is niet verplicht zich hieraan te houden : hij is met een koppel een overeenkomst aangegaan (zelfs indien, zoals we hierboven zagen, niet beide echtgenoten hebben getekend) en heeft dus het recht zich op beide ex-echtgenoten te verhalen. In het echtscheidingsvonnis laten vastleggen wie wat betaalt, kan echter nuttig zijn : het kan helpen bij de onderhandelingen met de schuldeiser. Maar ook (en vooral!) kan hiermee een procedure tegen de ex-echtgenoot worden opgestart om de sommen die men heeft voorgeschoten, terug te krijgen.

Roerend beslag Zoals we reed zagen, worden de goederen, indien verschillende personen samenwonen, verondersteld aan iedereen toe te behoren : men veronderstelt de onverdeeldheid. Voor ongehuwd samenwonenden, wettelijk samenwonenden of onder het stelsel van de scheiding van goederen gehuwde koppels gaat het enkel om een vermoeden : dit betekent dat u het omgekeerde kan bewijzen indien u een factuur of schriftelijk document hebt. Bij een huwelijk onder het wettelijke stelsel daarentegen behoort alles wat zich in de woning bevindt, aan beiden toe tenzij sommige goederen u vóór het huwelijk toebehoorden. Gevolg : een deurwaarder zal beslag leggen op basis van de effectieve woonplaats/verblijfplaats van de persoon die aansprakelijk is voor de schuld : hij zal – uiteraard in naleving van de regels die in hoofdstuk 8, p.123 worden uitgelegd – beslag kunnen leggen op alle meubelen die er staan. Indien sommige goederen aan slechts één persoon in het bijzonder toebehoren, is het aan u om de nodige stappen te nemen en dit te bewijzen. Best is dat u een gedetailleerde inventaris opstelt en deze in het bevoegde registratiebureau laat registreren (voor Evere staat het adres aan het einde van dit hoofdstuk, p.121). Bewaar vervolgens uw facturen en schriftelijke bewijzen. Zelfs al is de deurwaarder niet verplicht met deze lijst rekening te houden, u zal zich hiermee toch voor de beslagrechter kunnen verdedigen (zie hierover ook hoofdstuk 8 “u kan niet meer betalen” > U kan niet meer betalen > Wat gebeurt er (…) > De gerechtelijke procedure, p.128).

- 118 -

Voorbeeld : David en Jennifer beslissen om te gaan samenwonen. David trekt in bij Jennifer. Na verschillende maanden vallen er brieven in de brievenbus : David blijkt enkele facturen niet te hebben betaald… Indien dit slecht uitdraait, zouden de tv en de hometrainer van Jennifer in beslag kunnen worden genomen. Dat is ook zo voor Maria die bij haar ouders intrekt. Indien de ouders de nieuwe tv die ze zopas hebben gekocht, willen beschermen, moeten ze deze zo snel mogelijk noteren op een lijst (merk, modelnummer, factuurnummer, enz.) zetten met alle andere meubelen die hen toebehoren en deze lijst laten registreren. Wanneer de deurwaarders langskomen, kan ook de factuur een bijkomend argument zijn.

En de kinderen... Wie is aansprakelijk : ouders of kinderen?

Interessant weetje! Een familiale verzekering kan dus in bepaalde gevallen tussenbeide komen in de vergoeding van de schade die door de kinderen werd veroorzaakt.

Er zijn twee mogelijke situaties : DD de aansprakelijkheid van de ouders voor de schade die veroorzaakt werd door daden

van de kinderen

DD de onderhouds- en hulpplicht van de ouders jegens de kinderen.

De ouders zijn aansprakelijk indien hun kind een daad stelt die schade veroorzaakt. Dit is ook zo wanneer het kind een schuld is aangegaan (en dit tot 18 jaar, de gebruikelijke leeftijd voor meerderjarigheid). Voorbeelden : Pieter, 16 jaar, kocht een gsm met het geld dat hij tijdens de zomer had verdiend. Maar de facturen voor de gesprekken vallen in de bus en worden steeds groter… en Pieter kan ze niet meer betalen. Hij zegt niets tegen zijn ouders en verbergt de rappelbrieven. .. tot op de dag dat de operator de schuld voor de rechtbank brengt. Dan zijn het de ouders van Pieter die hem in de rechtbank moeten verdedigen en moeten proberen in te roepen dat Pieter te jong was om een abonnement te ondertekenen. Indien de rechter dit argument niet weerhoudt, zullen zij zijn facturen moeten betalen. Wanneer Pieter eenmaal meerderjarig is, zal de schuldeiser zich zowel op hem als op zijn ouders kunnen verhalen. Zijn broertje, Mathieu, 7 jaar, trapt zijn bal weg en verwondt een voorbijganger. De ouders van Mathieu moeten het slachtoffer voor de gevolgen van het ongeval vergoeden. In dat geval kunnen de ouders van Mathieu aan hun familiale verzekering vragen om de gemaakte kosten, na aftrek van de franchise, terug te betalen. De onderhouds- en hulpplicht van de ouders jegens hun kinderen verplicht de ouders om de “levenskosten” van hun kinderen te dragen. Deze plicht gaat verder dan de leeftijd van de meerderjarigheid (namelijk tot op het ogenblik waarop het kind in staat zal zijn financieel alleen voor zijn behoeften in te staan, bijvoorbeeld wanneer het zijn studies heeft beëindigd). Let op, dit is ook zo wanneer het kind niet meer bij zijn ouders woont. En indien ouders en kinderen het niet meer eens zijn over de kosten die ten laste moeten worden genomen of over de duur daarvan, zal alleen de vrederechter of de jeugdrechter, afhankelijk van de situatie, kunnen beslissen. Bij een scheiding van de ouders moet elk bijdragen tot de kosten van de kinderen, op basis van de respectieve financiële toestand, zelfs indien een van beiden weinig (of geen) contact meer heeft met de kinderen. Een natuurlijke onderhoudsplicht kan eveneens jegens uw ascendenten (ouders, grootouders, enz.) bestaan. Concreet kan dit bijvoorbeeld tot uiting komen in de verplichting om tussenbeide te komen in de kosten voor plaatsing van uw ouders.

- 119 -

Interessant weetje! Het is niet omdat de ouders een onderhouds- en hulpplicht jegens hun kinderen hebben, dat zij alles moeten aanvaarden! Zakgeld, kosten voor downloaden op internet, kleding… allemaal dingen die geld kosten en de kinderen blijken dat niet altijd te beseffen! Ze beseffen ook niet altijd welke verplichtingen u hebt. Ideeën om het gesprek aan te gaan, vindt u in hoofdstuk 2 (“Een grotere koopkracht > uw lasten verlagen > Kinderen, zakgeld, p.27) en hoofdstuk 6 (“Overeenkomsten voor gsm (…) > U kiest een internetovereenkosmt > Hoe moet u de verschillende kosten begrijpen (…), p.102)

HOOFDSTUK 7 - Het gezin: wie is waarvoor aansprakelijk?

De erfgenamen Bij overlijden gaat het vermogen over op de erfgenamen (goederen en schulden) tot de vierde graad (ooms, tantes, grootooms, groottantes, neven, nichten,…). Soms dringt de vraag om een nalatenschap te aanvaarden of te weigeren, zich op. Niemand is ooit verplicht een nalatenschap te aanvaarden. Interessant weetje! • De nalatenschap verzaken, heeft geen invloed op bepaalde schulden zoals de kosten voor de laatste verzorging van de overledene en de begrafeniskosten • Een nalatenschap verzaken, moet niet binnen een specifieke termijn. Welke stappen moet u ondernemen om een nalatenschap te verzaken? • Zich wenden tot het Paleis van Justitie en naar de griffie nalatenschappen vragen; • Uw identiteitskaart op zak hebben (zelfs indien u komt in iemands naam, met een volmacht); • Kosten, in 2009 : 31 EUR per akte van verzaking. Indien verschillende personen weigeren, dan kan u dat best in één akte doen en de kosten beperken tot 31 EUR.

De overledene had vele schulden De erfgenaam kan zich beschermen tegen een nalatenschap die meer schulden dan middelen bevat, door deze te verzaken. De verzaking moet gebeuren op de griffie van de rechtbank van eerste aanleg van de plaats waar de nalatenschap is opengevallen (over het algemeen in het kanton van de laatste woonplaats van de overledene). In dat geval weigert de erfgenaam de schulden, maar ook de goederen die door de overledene werden nagelaten. Let op, verzaking is enkel mogelijk wanneer u de nalatenschap niet hebt aanvaard. Een nalatenschap aanvaarden is immers een definitieve daad : u kan niet terug. Sommige daden kunnen doen geloven dat u de nalatenschap aanvaardt, zoals bijvoorbeeld het opzeggen van een huurovereenkomst of het leegmaken van het appartement van de overledene. Indien u aarzelt om de erfenis te aanvaarden, hou u dan ook daarmee niet bezig. Indien u niet goed weet wat de nalatenschap inhoudt, kan u de erfenis aanvaarden onder voorrecht van inventaris. Zo stelt u de beslissing uit tot het ogenblik waarop u een precieze inventaris van de erfenis hebt.

De erfgenaam wordt geconfronteerd met vele schulden Om te vermijden dat de goederen die hij erft door de schuldeisers in beslag worden genomen, zou de erfgenaam kunnen geneigd zijn de nalatenschap ten voordele van zijn kinderen te verzaken. Dat is enkel mogelijk wanneer hij de enige erfgenaam van zijn rang is, dit wil zeggen, bijvoorbeeld wanneer hij van zijn vader of moeder erft en geen broers of zussen heeft. De procedure om te verzaken ten voordele van zijn kinderen, gebeurt op de rechtbank van eerste aanleg (zie hierboven).

Kortom, wat moet u onthouden? DD Behalve voor een ongehuwd samenwonend koppel, verbinden alle statuten van sa-

menwoning het koppel in een vorm van hoofdelijkheid. Ieder moet bijvoorbeeld bijdragen tot de kosten van het gezin.

DD Het statuut van samenwoning definieert wat u toebehoort en wat het koppel toebehoort.

Het is belangrijk hierover na te denken, vooral met het volgende in het achterhoofd :

33de statuten die voorzien in een gemeenschap van goederen (bijvoorbeeld, het hu-

welijk, wanneer men niet naar de notaris gaat) organiseren een “gemeenschappelijk vermogen”, dit wil zeggen dat bepaalde goederen zowel van de ene als van de andere zijn. In dat geval verbindt de handtekening van de ene a priori de andere!

33Indien u een gemeenschappelijke schuld hebt, bent u elk tegenover de schuldei-

ser verbonden voor 100% van het bedrag. Indien een van beiden niet terugbetaalt omdat hij insolvent, onvindbaar… is, heeft de schuldeiser het recht om de volledige terugbetaling van de som aan de andere te vragen.

DD Bij een breuk maakt enkel de echtscheiding (of de scheiding van tafel en bed) een

einde aan het huwelijksstelsel.

- 120 -

DD Indien u feitelijk gescheiden bent, kan men u in bepaalde gevallen aansprakelijk stel-

len voor nieuwe schulden die door uw “ex” worden aangegaan.

DD Bij een huwelijk is het mogelijk om tijdens het huwelijk van huwelijksstelsel te veran-

deren. Dit kan nuttig zijn wanneer bijvoorbeeld één van beide echtgenoten met een zelfstandige activiteit begint.

DD Het roerend beslag is gebaseerd op het principe van de effectieve woonplaats/ver-

blijfplaats. Let op, indien bepaalde goederen niet van u zijn, kunnen ze toch in beslag worden genomen. U kan bepaalde stappen ondernemen om dit risico te beperken.

DD De ouders zijn aansprakelijk voor de schade die hun kinderen hebben aangericht. Zij moe-

ten ook voorzien in hun “levensonderhoud”… maar niet onder gelijk welke voorwaarde!

DD Het is altijd mogelijk een nalatenschap te verzaken. Dit kan nuttig zijn, hetzij omdat

deze meer schulden dan tegoeden bevat, hetzij omdat u vreest dat deze nalatenschap zal dienen om uw schulden terug te betalen.

Buiten Evere

Evere

Diensten die tot uw beschikking staan Wie & dienst

Waarom

Telefoon

Adres

Web & mail

Het Sociale Huis DD Juridische dienst

Juridische informatie over uw statuut van samenwonen

Zie contacten op het einde van de brochure

DD Consumentenruimte

Vragen inzake aansprakelijkheid aangaande facturen, schulden, overeenkomsten,…

Gemeentelijke administratie DDburgeraangelegenheden dienst

Verklaring van wettelijke samenwoning, woonplaats

02/247 62 50

Hoedemaekerssquare , 10 1140 Evere

www.evere.be [email protected]

Bureau voor Juridische Bijstand

Juridische raadplegingen en juridische bijstand (aanvraag voor pro-Deoadvocaat)

02/519 85 59

Regentschapsstraat, 63 (verdieping 1) 1000 Brussel

www.baliebrussel.be [email protected]

FOD Financiën Registratiekantoor Schaerbeek I

Registratie van de goederen

02/577 45 00

Regentschapsstraat, 54 1000 Brussel

www.minfin.fgov.be bur.enr.schaerbeek1@ minfin.fed.be

Specifieke websites

Waarom

www.belgium.be

Website van de Federale overheidsdienst Financiën

www.juridat.be

Gegevens van hoven en rechtbanken

www.minfin.fgov.be

Website van de Federale overheidsdienst Financiën

www.notaris.be

Website van het Belgisch notariaat: juridische informatie over de verschillende statuten van samenwonen

- 121 -