Hoofdstuk 3. 1 Leerroutes 2 Lessuggesties 3 Weblinks 4 Literatuursuggesties

Hoofdstuk 3 1 2 3 4

Leerroutes Lessuggesties Weblinks Literatuursuggesties

Feniks, geschiedenis voor de onderbouw 1 kgt − Docentenhandleiding

© ThiemeMeulenhoff, Utrecht/Zutphen 2008

1. Leerroutes basisroute Oriëntatie 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6

opdracht 1, 3, 4 1, 4abcd, 5, 9 1, 2abcde, 3bc, 5ab, 6, 7 1, 2a, 3, 4, 7, 8 1, 2abd, 3ab, 4, 6, 8, 9b, 10 1, 2b, 8, 9 1, 5, 6, 9, 10

verkorte route Oriëntatie 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6

opdracht 1, 3b 4ab, 9 2abe, 3bc, 5a, 6b, 10a 2a, 3a, 7a, 8 2ab, 3ab, 6, 8a, 10 2b, 9 3, 5, 9

doe-route Oriëntatie 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6

opdracht 1, 3, 4, 6 2a, 4abf, 6, 9 2abe, 3bc, 5a, 6b, 10a 2a, 3a, 5b, 7a, 8 2abe, 3ab, 5, 6, 8a, 10 1, 2b, 3b, 8, 9 3, 5, 8, 9, 10



2.

Lessuggesties

Bij de oriëntatie:

− opdracht 2 gaat over de Grieks-Romeinse oorsprong van veel namen uit de sportwereld. U kunt deze opdracht uitbreiden door iedere leerling (of ieder duo) een naam te laten kiezen en te laten uitzoeken wat de oorsprong ervan is. Op de bovenste helft van een A4’tje maakt de leerling een afbeelding met uitleg van Ajax nu, op de onderste helft een afbeelding met uitleg van Ajax toen. Bij paragraaf 1:

− de begrippen ‘monarchie’, 'democratie' en eventueel 'aristocratie' verduidelijkt u door de leerlingen te laten nadenken over de voor- en nadelen van deze bestuursvormen. De abstracte termen worden concreter als u met voorbeelden aangeeft hoe de verschillende bestuursvormen functioneren. Bijvoorbeeld: het land wordt plotseling aangevallen door het buurland. In een democratie moet dan eerst de wil van de meerderheid gepeild worden, pas daarna kan men tot actie overgaan. Inmiddels is het land dan al veroverd. In een autocratie kan de autocraat onmiddellijk actie ondernemen. Als het een 'goede' koning is, is dat een voordeel. Als het een 'slechte' koning is, kan deze almacht echter negatief uitpakken. Zo verzint u nog enkele voorbeelden. Aan het eind van de les heeft u op het bord een schema waarin bondig alle voor- en nadelen van de verschillende bestuursvormen staan. − in deze paragraaf worden de Griekse godenwereld en de verhalen daarover kort besproken. U kunt er uitgebreider op in gaan door enkele mythen te vertellen (zie weblinks voor voorbeelden). Daarnaast kunnen de leerlingen een mythe samenvatten en een tekening maken die een scène uit die mythe verbeeldt. Bij paragraaf 2:

− de Romeinse mythen kunt u op dezelfde manier behandelen als de Griekse mythen. U kunt ze ook combineren: de ene helft doet Griekse mythen, de andere Romeinse mythen. De leerlingen ontdekken gaandeweg dat veel mythen overeenkomen, maar dat de namen van de goden verschillen. U heeft dan meteen een ingang om te vertellen over het Romeinse kopieergedrag ten aanzien van de Griekse cultuur. − de spannende gebeurtenissen rondom de jaren van Caesar zijn vaak en mooi verfilmd, recent voor de tv-serie 'Rome' (2006). Deze serie is verkrijgbaar op dvd en biedt spannende inkijkjes in de intriges, de machtswisselingen en de periodieke chaos in deze jaren van het Romeinse Rijk. Bij paragraaf 3:

− gladiatorengevechten zijn mooi verfilmd in de film 'Gladiator'. De film is lang en niet alle scènes zijn relevant, maar u kunt wel een aantal mooie scènes selecteren die het leven van de gladiatoren en de actie in het Colosseum verbeelden. Ook interessant is de film/docu Colosseum, waarin een slaaf gladiator wordt. In deze film is er meer aandacht voor de functie van 'brood en Spelen' en voor de bouw van het Colosseum dan in Gladiator. − in deze paragraaf zijn beeldbronnen van twee bekende Romeinse bouwwerken opgenomen. U kunt de leerlingen op internet laten zoeken naar meer bekende bouwkundige overblijfselen uit de Romeinse tijd. Bij paragraaf 4:

− een aantal aspecten van deze paragraaf komt terug in de film 'Quo Vadis?'. Deze film duurt erg lang (3 à 4 lesuren) en is hier en daar erg langdradig. Twee delen van de film zijn echter zeer bezienswaardig: de scènes waarin de stadsbrand van het jaar 64 en de reactie van Nero daarop wordt getoond en de verbeelding van de vervolging van christenen in de arena. De stadsbrandscènes vindt u van minuut 94 tot minuut 108, de arenascènes van minuut 127 tot minuut 151. Beide delen kunt u dus in één lesuur laten zien. − het onderscheiden van feit en mening, de vaardigheid die aan dit hoofdstuk gekoppeld is, wordt eenvoudiger door te oefenen. In groepjes van vier kiest elke leerling twee tekstbronnen uit het hele leerboek waarin duidelijk een feit of mening te lezen is. Vervolgens schrijft de leerling op wat er 'feit' of 'mening' is aan de twee door hem gekozen bronnen. Vervolgens zoeken de leerlingen ook de bronnen van hun groepsgenoten op en noteren van iedere bron of deze Feniks, geschiedenis voor de onderbouw 1 kgt − Docentenhandleiding


feiten, mening of beide bevat en beargumenteren dat. Daarna kunnen de uitkomsten besproken worden (groepsgewijs of door de opdrachten in te nemen en op een ander tijdstip te beoordelen). Bij paragraaf 5:

− de nadagen van het West-Romeinse Rijk worden gekenmerkt door veel bloederigheid en zijn dus zeer geschikt voor de betere klassikale verhalen. In Keizers sterven niet in bed van Fik Meijer vindt u inspiratie voor een theatrale vertelling over de laatste momenten uit het leven van enkele keizers.



3.

Weblinks

Voor de docent

http://mediatheek.thinkquest.nl/~kl084/main.html?degrieken_algemeen Over Griekse en Romeinse bouwkunst. Deze site kunt u gebruiken wanneer u de overeenkomsten tussen de bouwstijlen wilt uitdiepen. http://www.siteclx.nl/rmo/index.php/do-permanent/language-nl/sub-romans Het relevante deel van de RMO-site. Indien u in de buurt van Leiden woont, is de collectie van het RMO reden te over om eens een excursie te overwegen. http://nl.wikipedia.org/wiki/Geschiedenis_van_Griekenland Gedetailleerd overzicht van de Griekse oude geschiedenis. http://nl.wikipedia.org/wiki/Romeinse_Rijk http://nl.wikipedia.org/wiki/Oude_Rome Overzicht van diverse aspecten van de Romeinen en hun beschaving. http://proto4.thinkquest.nl/~lld516/ Info over Griekse geschiedenis en mythologie. http://www.xs4all.nl/~smisco/Index.html Snel een Griekse mythe nodig? Hier vindt u hem. http://www.digischool.nl/kt/mythen/mythen.htm#gr Startpagina naar een aantal erg mooie sites over mythologie. U kunt hier verhalen vinden om te vertellen, maar ook een aantal sites selecteren waarmee uw leerlingen zelf aan de slag kunnen (zie lessuggesties). http://www.student.kun.nl/p.vanhilten/RomeineninNL.html http://www.teleac.nl/romeinenenbataven/index.html Informatie over de Romeinen in (het huidige) Nederland. http://www.jufnaomi.nl/index.php?act=romeinen Deze site bevat een aantal creatieve ideeën voor lessen over de Romeinen. http://www.few.vu.nl/~dejong/PDF/Latijn1996.pdf (subjectief; christelijk) http://nl.wikipedia.org/wiki/Geschiedenis_van_het_christendom (objectief; onder het kopje 'Opkomst') Info over het ontstaan van het christendom. http://nl.wikipedia.org/wiki/Nero_Claudius_Caesar_Augustus_Germanicus Biografie van Nero, de eerste christenvervolger (of niet?). http://nl.wikipedia.org/wiki/Keizer_Constantijn_de_Grote Biografie van Constantijn de Grote, de eerste christelijke keizer van het Romeinse Rijk. http://nl.wikipedia.org/wiki/Attila_de_Hun http://www.scholieren.com/werkstukken/21566 Biografie van Attila de Hun. http://histoforum.digischool.nl/os/os.htm Pagina met links naar sites over de oude en de moderne Olympische Spelen.



(Ook) voor de leerlingen

http://www.geschiedenisvoorkinderen.nl/Griekenmenu.htm Leuke, informatieve site over de Grieken. Inclusief (lees)vragen. http://www.geschiedenisvoorkinderen.nl/Romeinen.htm Idem, over de Romeinen. http://members.chello.nl/~dt.vantussenbroek/ Heel veel info en links naar allerlei deelonderwerpen over de Grieken. (Niet alle links zijn nog te gebruiken, daarnaast verwijst een deel naar Engelstalige sites). http://www.schooltv.nl/vroegerenzo/pagina.jsp?nr=vz_werkstuk&wsnr=128124 Info over de Romeinen in Rome en in ons land. http://home.planet.nl/~vijlb018/school/index2.html Informatie over Grieken en Romeinen. http://proto.thinkquest.nl/~jrc094/ Veel info over Grieken en Romeinen. Lastig voor b-leerlingen. http://proto.thinkquest.nl/~jrc141/index2.htm Info over de Romeinen. Vrij kinderlijk vormgegeven, maar wel behoorlijk inhoudelijk. http://members.home.nl/keesdebrouwer/de_romeinen.htm Info over de Romeinen. Veel aardige afbeeldingen, thematisch gerangschikt. http://www.kinderenwebhotel.be/romeinen/ Erg mooie site met veel info over de Romeinen. http://www.webkwestie.nl/gladiatoren/index.htm Webquest over gladiatoren, geschikt voor t-leerlingen. Onder 'infobronnen' staat een aantal links naar andere sites over gladiatoren. http://www.webkwestie.nl/romeinen/index.htm Leuke, enthousiasmerende site over een themaweek op een basisschool over de Romeinen. Ook te gebruiken als basis voor een onderzoekje over de Romeinen: klik op 'verwerking' en werk de vragen door. Ook geschikt voor een groepsopdracht, waarbij ieder groepslid een deelonderwerp uitwerkt. http://www.schoolplaten.com/kleurplaten-kleurplaat-afbeeldingen-romeinse-tijd-136.htm Kleurplaten met Romeinse afbeeldingen. Leuk voor lwoo-klasjes. http://www.wereldorientatie.net/htm/lesprogramma/pompei.htm Informatie, links en vragen over Pompeii.



4.

Literatuursuggesties

Voor de docent

J. Bremmer, Goden en mensen in het oude Griekenland. Behandelt onder meer de goden, rituelen, heiligdommen en mythen van de oude Grieken. A. Ganeri, De oude Grieken. M. Bardi, De oude Grieken. P. Ackroyd, Het oude Griekenland. Drie historische overzichten van de tijd en samenleving van de oude Grieken. G. Schwab, Griekse mythen en sagen. J. Claes & K. Vincke, Griekse mythen en sagen. O. Damsté, Romeinse sagen en verhalen. Godenverhalen van Grieken en Romeinen. J. Caesar, De Bello Gallico. Beschrijving door Caesar zelf van 'zijn' Gallische oorlogen. Petronius, Satyricon. Prachtige, tijdloze beschrijving van het dagelijks leven in het Romeinse Rijk, hoofdzakelijk aan de onderkant van de samenleving. T. Holland, Het einde van de Romeinse republiek. Beschrijving van de nadagen en het einde van de republiek. F. Meijer, Rome en zijn imperium. Veelzijdig boek over de opkomst en ondergang van het Romeinse Rijk. F. Meijer, Keizers sterven niet in bed. Bloemlezing van (het einde van) de levens van de Romeinse keizers. Hieruit haalt u veel inspiratie voor het vertellen van een verhaal van bloederige aard. F. Meijer, Gladiatoren. Beschrijving van gladiatorengevechten en alles wat daarbij kwam kijken. B. van Daale, Het Romeinse leger. Hoe werkte het Romeinse leger? Welke wapens werden er gebruikt? Hoe was het dagelijks bestaan voor de soldaten? Waarom was het Romeinse leger zo succesvol? H.W. Pleket e.a., Korte maatschappijgeschiedenis van de antieke wereld. Beschrijving van de Grieks-Romeinse maatschappij. E.P. Meijering, Geschiedenis van het vroege christendom. J. Slavenburg, De oerknal van het Christendom. Twee historische overzichten van de opkomst van het christendom. (Ook) Geschikt voor leerlingen

D. Murrel, Mijn eerste boek over de Oude Grieken en Mijn eerste boek over de Oude Romeinen. Dun, toegankelijke tekst, veel afbeeldingen, kortom: een snelle en aantrekkelijke manier om meer over Grieken en Romeinen te weten te komen.



S. Ross & Biesty, Het oude Griekenland binnenstebuiten. Hoe is het om van binnenuit een stad, een schip of ander bouwwerk uit de oudheid te bekijken? Stephen Biesty is inmiddels beroemd om zijn tekentechniek, waarbij hij de lezer tot in het kleinste detail het binnenste van een bouwwerk laat zien, zonder de elementen uit het oog te verliezen die het dagelijks leven bepalen. Zo kom je niet alleen veel te weten over bouwstijlen en de inrichting van een stad of gebied in een bepaalde periode, maar ook over het dagelijks leven in die tijd. T. Deary, Waanzinnig om te weten. Die gave Grieken. Speelse presentatie van talloze belangrijke en minder belangrijke feitelijkheden over de Grieken. S. van der Vlugt, Het Hercynische woud. De verkenner Rufus is tegen zijn zin met het Romeinse leger meegereisd naar het noorden. Daar belanden de troepen van Julius Caesar in de uitgestrekte wouden van Germanië. Het doel is de Germaanse stammen zo snel mogelijk onder de voet te lopen, zoals ook met de Galliërs is gebeurd, maar dat blijkt nog niet eenvoudig te zijn – de Romeinen stuiten op veel verzet van de Germanen. Rufus hoopt dat alles snel achter de rug zal zijn, zodat hij kan terugkeren naar Rome. Maar dan gebeurt er iets waardoor zijn hoop om ooit nog naar Rome terug te gaan, voorgoed verdwijnt. S. van der Vlugt, De slavenring. Het is de eerste eeuw na Christus. De zeventienjarige Folkrad groeit op als zoon van het stamhoofd van de Cananefaten. Door een noodlottige actie roept Folkrad de wraak van de Romeinen af over zijn dorp; het wordt platgebrand en alle bewoners worden gedood. Folkrad weet te ontkomen. Hij wordt gevangen genomen en meegevoerd naar Italië, waar hij als slaaf wordt verkocht. Na vele omzwervingen komt hij terecht in de villa van Heer Lucius in Pompeï. Folkrads meester is niet slecht voor zijn slaven en bij hem ontdekt Folkrad de rijkdom en de kennis van de Romeinen. Lucius' zoon Marcus gaat heel wat respectlozer met zijn slaven om en uiteindelijk besluit Folkrad er vandoor te gaan. Tijdens zijn vlucht ziet hij tot zijn ontzetting dat de Vesuvius uitbarst. Zouden de bewoners van de villa op tijd zijn ontkomen? L. Sims, Handboek voor de Romeinse soldaat. Leuk en leerzaam boekje over diverse aspecten van het Romeinse leger. T. Breslin, Zie je later, gladiator! Thomas reist met behulp van een tijdmantel naar de Vesuvius en het oude Pompeii. Hij maakt daar allerlei avonturen mee. R. Shone & A. Ganeri, Het leven van een Romeinse gladiator. Stripverhaal over het leven van de rebellerende slaaf Spartacus. G. Jeffrey & K. Petty, Het leven van een Romeinse generaal. Stripverhaal over het leven van Julius Caesar. H. van de Velde, De schaduw van keizer Nero. 65 na Christus. Allerlei intriges verzieken de Romeinse politiek. Bovendien lijdt keizer Nero aan achtervolgingswaan. Dat ondervindt de dertienjarige Junius aan den lijve wanneer hij bij vergissing in de gevangenis belandt. M. Letterie, Aanval op het fort. Freija ontmoet op het strand een Romeinse jongen, Marcus. Freija blijkt vlak bij het fort te wonen waar Marcus’ vader soldaat is. Dat fort moet de grenzen verdedigen van het Romeinse rijk, en ook het dorp van de Cananefaten waar Freija woont. Maar als het fort wordt aangevallen, doen Freija en Marcus wat de volwassenen nalaten… G. van Camp, Pompeji: levend begraven. Sarra wordt geboren in Pompeji, in 62 na Christus. Op die dag schokte de aarde... en de stad is grotendeels Feniks, geschiedenis voor de onderbouw 1 kgt − Docentenhandleiding


vernield. Zeventien jaar later treft een nieuwe ramp de stad. De vulkaan ontploft. Pompeji wordt bedolven onder lava, stof en modder. Duizenden mensen sterven. Zal Sarra kunnen ontsnappen? Het verhaal vertelt niet alleen over de ramp, maar beschrijft ook het leven van een welvarende Romeinse stad op het einde van de eerste eeuw. Imme Dros heeft veel Griekse godenverhalen toegankelijk gemaakt voor kinderen (voor b-leerlingen zijn ze te moeilijk). Enkele titels: De reizen van de slimme man (een soort inleiding op de Ilias) Odysseus, een man van verhalen De Huiveringwekkende Mythe van Perseus Koning Midas heeft ezelsoren De macht van de liefde (vijf Griekse liefdesverhalen) Ilios, het verhaal van de Trojaanse oorlog Reis naar de liefde, de mythe van het gulden vlies en het vervolg Liefde en wat ervoor doorgaat Held van de twaalf taken Held van het Labyrinth En uiteraard zou iedere leerling minstens één album van Asterix moeten lezen.



Hoofdstuk 3. 1 Leerroutes 2 Lessuggesties 3 Weblinks 4 Literatuursuggesties

Recommend Documents