Hoofdstuk 1. Voorwoord Hoofdstuk 2. Realisatie speerpunten Integraal Strategisch Voorraadbeleid (ISVB)... 7

Inhoudsopgave

Hoofdstuk 1. Voorwoord ..............................................................................................5 Hoofdstuk 2. Realisatie speerpunten ...............................................................................7 2.1 Integraal Strategisch Voorraadbeleid (ISVB) ...............................................................7 2.2 Actualiseren strategische beleidsvisie ......................................................................7 2.3 Duurzaamheid ...................................................................................................8 2.4 Implementeren gevolgen beschikking Europese Staatsteun ............................................8 2.5 Aanvullende speerpunten .....................................................................................8 Hoofdstuk 3. Balanced Scorecard en overige kengetallen .................................................... 10 3.1. Strategiekaart 2012 ......................................................................................... 10 3.2. Balanced Scorecard ......................................................................................... 10 3.2.1 Financieel kader ........................................................................................... 11 3.2.2 Klant ......................................................................................................... 11 3.2.3 Processen.................................................................................................... 12 3.2.4 Leer & Groei ................................................................................................ 12 3.3 Kengetallen over de afgelopen 5 jaar .................................................................... 13 Hoofdstuk 4. Risicoparagraaf ...................................................................................... 14 4.1. Interne risicobeheersing- en controlesysteem ......................................................... 14 4.2. Risico top 10 ................................................................................................. 14 4.3. Bevindingen en genomen maatregelen .................................................................. 14 Hoofdstuk 5. Financiën, waarborgen van de financiële continuïteit ....................................... 17 5.1 Algemeen ...................................................................................................... 17 5.2 Continuïteit ................................................................................................... 17 5.3 Treasury........................................................................................................ 19 5.4 Deelnemingen en verbindingen ............................................................................ 21 5.5 Waardering en resultaat .................................................................................... 22 Hoofdstuk 6. Huisvesting van de doelgroep ..................................................................... 24 6.1 Algemeen ...................................................................................................... 24 6.2 Primaire en bijzondere doelgroep ........................................................................ 24 6.2.1 Landelijk huurprijsbeleid ................................................................................. 24 6.2.2 Huurprijsbeleid 3B Wonen ............................................................................... 24 6.2.3 Prestatieafspraken ........................................................................................ 25

2

6.2.4 Woningtoewijzing Lansingerland ........................................................................ 25 6.3 Secundaire doelgroep ....................................................................................... 26 6.4. Beheer voor en door derden .............................................................................. 26 6.5. Mutatiegraad, reactie bij leegkomen en acceptatiegraad ........................................... 26 6.6. Huurbetaling, -incasso en -derving....................................................................... 27 6.7. Klachtenbehandeling inclusief huurprijsgeschillen.................................................... 28 6.8. Woonfraudezaken ........................................................................................... 29 6.9. Kopers ......................................................................................................... 29 Hoofdstuk 7. Kwaliteit van de woongelegenheden ............................................................ 31 7.1 Algemeen ...................................................................................................... 31 7.2 Onderhoudsuitgaven 2012 .................................................................................. 32 7.3 Kengetallen dagelijks onderhoud .......................................................................... 33 7.4 Duurzaamheid en EPA label ................................................................................ 33 7.5 Ontwikkeling van de woningvoorraad .................................................................... 34 7.6 De nieuwbouwopgave ....................................................................................... 34 7.6.1 Gerealiseerde projecten ................................................................................. 34 7.6.2 Woningen en overig vastgoed in aanbouw............................................................. 35 7.6.3 Projecten in ontwikkeling ................................................................................ 36 7.7 Asbestsanering ................................................................................................ 37 Hoofdstuk 8. Betrekken van bewoners bij beleid en beheer ................................................. 38 8.1 Algemeen ...................................................................................................... 38 Hoofdstuk 9. Leefbaarheid ......................................................................................... 40 9.1 Algemeen ...................................................................................................... 40 9.2 Leefbaarheidsprojecten ..................................................................................... 40 9.3 Integraal Strategisch Voorraadbeleid ..................................................................... 41 Hoofdstuk 10. Besturing en organisatie .......................................................................... 43 10.1 Algemeen ..................................................................................................... 43 10.2 Leiderschap .................................................................................................. 43 10.3 Samenwerken ................................................................................................ 44 10.4 Organisatie en processen .................................................................................. 44 10.5 Personeelformatie, -bezetting en –samenstelling..................................................... 46 10.6 Ziekteverzuim ............................................................................................... 47 10.7 Opleidingen .................................................................................................. 47 10.8 Sponsoring .................................................................................................... 47 10.9 Communicatie ............................................................................................... 48 Hoofdstuk 11. Goedkeuring en vaststelling jaarstukken en verklaring besteding middelen ........... 49 11.1 Vaststelling jaarstukken ................................................................................... 49 3

Hoofdstuk 12. Verslag van de raad van toezicht ............................................................... 50 12.1 Juridische structuur, Governance ....................................................................... 50 12.2 Taak en werkwijze ......................................................................................... 51 12.3 Integriteit .................................................................................................... 52 12.4 Oordeel ministerie .......................................................................................... 53 12.5 Deskundigheid en samenstelling ......................................................................... 53 12.6 Honorering van de raad van toezicht ................................................................... 54 12.7 De raad van toezicht als werkgever ..................................................................... 55 12.8 Verslag ........................................................................................................ 56 Hoofdstuk 13. Geconsolideerde jaarrekening 2012 ............................................................ 58 13.1 Geconsolideerde balans ................................................................................... 58 13.2 Geconsolideerde winsten verliesrekening ............................................................ 60 13.3 Kasstroomoverzicht......................................................................................... 61 13.4 Algemene toelichting ...................................................................................... 63 13.5 Algemene grondslagen voor de opstelling van de geconsolideerde jaarrekening ............... 64 13.6 Grondslagen voor de waardering van activa en passiva ............................................. 65 13.7 Grondslagen voor de bepaling van het resultaat ...................................................... 70 13.8 Grondslagen voor de opstelling van het geconsolideerd kasstroomoverzicht .................... 71 13.9 Toelichting op de geconsolideerde balans ............................................................. 72 13.10 Toelichting op de geconsolideerde winsten verliesrekening..................................... 81 13.11 Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen .......................................... 87 Hoofdstuk 14. Enkelvoudige jaarrekening 2012 ................................................................ 90 14.1 Enkelvoudige balans ........................................................................................ 90 14.2 Enkelvoudige winsten verliesrekening ................................................................ 92 14.3 Grondslagen voor de waardering van activa en passiva ............................................. 93 14.4 Toelichting op de enkelvoudige balans ................................................................. 94 14.5 Toelichting op de enkelvoudige winsten verliesrekening .......................................... 97 Hoofdstuk15. Overige gegevens .................................................................................. 101

4

Hoofdstuk 1. Voorwoord Het jaar 2012 gaat naar mijn overtuiging de geschiedenisboeken in als het jaar waarin de politiek definitief een andere koers kiest voor de sociale woningbouw. Het voorgenomen beleid van het kabinet Rutte 2 gaat uit van een op termijn fors kleinere sociale huursector. Dit verwacht men te bereiken door de huurprijzen langzaam maar zeker te verhogen tot markthuurniveau. Dit proces vindt versneld plaats voor woningen waarvan de gezamenlijke bewoners meer verdienen dan € 33.614 op jaarbasis. Maar ook de primaire doelgroep van beleid van woningcorporaties, met een inkomen onder deze grens, ontkomt niet aan deze koersverandering. Versnelde verkoop van huurwoningen en ander bezit is een andere bepleite weg die leidt tot een geringer aantal sociale huurwoningen. Ik vraag me af of het kabinet vanuit een weloverwogen visie hiertoe heeft besloten. Het begrotingstekort en als gevolg hiervan de noodzaak tot bezuinigen lijken meer dan leidend. Want in plaats van dat woningcorporaties de extra huurinkomsten kunnen aanwenden voor investeringen, gaat het geld vooral naar de schatkist. De verhuurderheffing die het vorige kabinet introduceerde is meer dan verdubbeld. Hoewel het parlement eind 2012 alleen de heffing voor 2013 goedkeurde, laten de gevolgen zich raden. Woningcorporaties, onzeker over hun financiering in de toekomst, schrappen hun investeringsplannen, of schuiven deze ten minste op de lange baan. Een massaal pleidooi voor een investeringsagenda in plaats van een heffing, waardoor extra belastingopbrengsten voor het Rijk gegenereerd worden en minder bouwvakkers op straat komen te staan, vindt tot op dit moment in het Haagse geen gehoor. Gevolgen van dit beleid zijn dat het vertrouwen in de economie nog nooit zo laag was en consumenten massaal hun hand op de knip houden. Dit heeft ook weer negatieve gevolgen voor het huishoudboekje van de staat. Naast de aangekondigde verhuurderheffing dienen woningcorporaties de komende jaren ook rekening te houden met aanzienlijke saneringsbijdragen aan het Centraal Fonds Volkshuisvesting. Dit is een gevolg van de garantiestructuur binnen de sector. De sector als geheel draagt via het instrument projectsteun verliezen van corporaties die financieel dreigen om te vallen. Het derivatendrama bij Vestia begin 2012, tot dan toe de grootste woningcorporatie van het land, leidde in eerste instantie tot de afspraak dat de sector in tien jaar tijd € 700 mln. moet bijdragen. De financiële toekomst van meer woningcorporaties is ongewis, op grond waarvan het Centraal Fonds Volkshuisvesting in 2012 besloot haar garantievolume te verhogen van 1% tot maximaal 5% van de totale huursom van woningcorporaties. Ook de gemeente Lansingerland heeft veel last van de banken-, euro- en schuldencrises die elkaar sinds 2008 opvolgen. Financiering is een groot probleem. Projectontwikkelaars en commerciële beleggers zijn niet meer in staat tot investeren omdat in de duurdere segmenten sprake is van massale vraaguitval. Uitleggebieden die reeds jaren geleden op de tekentafel waren ingevuld dreigen nu zeer geruime tijd braak te blijven liggen. Dit heeft grote gevolgen voor de financiële situatie van onze gemeente. Verwachting is dat uiteindelijk inwoners en binnen de gemeente gevestigde bedrijven zullen moeten opdraaien voor de tekorten die hierdoor ontstaan. 3B Wonen is anno 2012 nog een financieel relatief stabiele onderneming. Het Waarborgfonds Sociale Woningbouw besloot eind 2012 echter voor alle woningcorporaties borging van financiering voor 2014 en verdere jaren op te houden. Eerst moeten we begin 2013 de vijfjarenprognose indienen die het Waarborgfonds analyseert. Zo lang borging en daarmee financiering van bijna uitontwikkelde projecten zoals Gemeentewerf Bergschenhoek en Van Koetsveldstraat in Berkel en Rodenrijs niet zeker is, is het niet verantwoord de uitvoering van deze projecten ter hand te nemen. 5

De interne sturing op gezonde kasstromen kreeg in 2012 nog meer aandacht dan in het recente verleden. We vervolgen dit beleid ook in 2013 en zijn kritisch op de beïnvloedbare componenten van onze uitgaande kasstromen zoals onderhouds-, personele en overige bedrijfslasten. We maken efficiencyslagen vanuit onze ambitie aan het einde van het jaar 2015 volledig procesgestuurd te zijn. In dit jaarverslag treft u de verantwoording aan van onze resultaten in 2012. In de drie kernen van onze gemeente kwamen 60 huurwoningen gereed. 3B Wonen beheert deze in opdracht van Havensteder. Ook leverden we 27 koopappartementen op. De nog niet verkochte appartementen namen we, in principe eenmalig, in verhuur. In 2012 verkochten we 22 bestaande woningen. Aan het einde van het jaar hebben we 50 woningen in Bleiswijk in aanbouw. Ook bouwen we aan het plan Rozenhoek in Bergschenhoek, bestaande uit 18 woningen, een gezinsvervangend tehuis voor verstandelijk gehandicapten en huisvesting voor een maatschap van huisartsen. Het project Integraal Strategisch Voorraadbeleid (ISVB) vroeg in 2012 veel aandacht. Onze tijdsplanning bleek in de loop van het jaar wat te optimistisch ingeschat. We leveren het project nu in de loop van 2013 op. Ik dank iedereen die in 2012 bijdroeg aan onze resultaten. Het zijn dynamische tijden voor de sector en dus ook voor 3B Wonen. Dit doet echter niets af aan onze ambitie in de nabije toekomst, nog meer dan nu, een klantgedreven organisatie te zijn.

Bergschenhoek, 28 mei 2013 Frans Weterings directeur-bestuurder

6

Hoofdstuk 2. Realisatie speerpunten 2.1 Integraal Strategisch Voorraadbeleid (ISVB) (zie paragraaf 9.3 blz.41) Belangrijk speerpunt in 2012 was de verdere ontwikkeling van het project Integraal Strategisch Voorraadbeleid (ISVB). De ontwikkeling en implementatie van Integraal Strategisch Voorraadbeleid betekent voor ons een omslag in denken en werken. Met ISVB kijken we niet alleen naar het financieel en technisch perspectief van onze (huidige) woningvoorraad maar ook en vooral naar de woon- en leefwensen van bewoners die nu en in de toekomst tot onze primaire doelgroepen behoren. De directe aanleiding voor het ontwikkelen en invoeren van ISVB bij 3B Wonen is onze opvatting dat we een heldere en integrale visie moeten hebben op de toekomst van de wijken waarin we werken. Met het project ISVB verwachten we effectief in te spelen op de komende periode. De te ontwikkelen visie moet bij iedereen ‘leven’ in woord en gedrag zodat we deze ook daadwerkelijk realiseren. 3B Wonen koos voor een aanpak waarin we samen met medewerkers, partners en bewoners een gedragen, gedeelde en werkbare integrale toekomstvisie ontwikkelen voor de wijken waar 3B Wonen actief is. Onze toekomstvisie en ambities vertalen we naar een gedegen uitvoeringsprogramma. Dit bestaat uit concrete projecten als het gaat om nieuwbouw, renovatie en leefbaarheid binnen een verantwoord financieel kader. We zetten hierbij ook nadrukkelijk in op het verder ontwikkelen van de (organisatie)competenties samenwerken en klantgedrevenheid bij medewerkers. In 2012 is een stevige basis gelegd voor het ISVB door oplevering van belangrijke deelprojecten zoals een indeling van onze woningvoorraad in 19 werkgebieden. Verder hebben we drie prioriteitsgebieden vastgesteld en een integrale analyse gemaakt van de 19 werkgebieden. We hebben een financiële nulmeting van de werkgebieden doorgerekend en financiële parameters vastgesteld. Daarnaast hebben we een aantal andere deelprojecten opgestart zoals het intensiveren van de samenwerking met de gemeente als het gaat om wijkgericht werken en we zijn begonnen met het opzetten van een integraal bewoners participatietraject in een van onze werkgebieden. 2013 is het jaar van implementeren. Om op zorgvuldige en gedragen wijze ISVB beleid voor 3B Wonen vast te stellen is besloten het ISVB-project pas in de loop van 2013 definitief op te leveren.

2.2 Actualiseren strategische beleidsvisie 2012 was het laatste jaar van de horizon van ons ondernemingsplan ‘3B Wonen duidelijk betrokken’. Vanaf de zomer van 2012 zijn wij zowel intern als met een belangrijk aantal stakeholders in overleg over visie, strategie en speerpunten voor de komende drie jaren. Met name als gevolg van de onzekere financiële situatie die ontstond bij het aantreden van het kabinet Rutte 2, hebben we besloten een pas op de plaats te maken en het nieuwe ondernemingsplan pas vast te stellen wanneer de bandbreedte van onze financiële horizon meer duidelijk is. We verwachten medio 2013 het nieuwe ondernemingsplan te presenteren.

7

2.3 Duurzaamheid (zie paragraaf 7.4 blz.33) In het jaarplan 2012 namen we ons voor aan 205 woningen duurzaamheidsactiviteiten uit te voeren gelijktijdig met het geplande planmatig onderhoud. In 188 gevallen zouden we ter voorbereiding één op één gesprekken met bewoners voeren. De overige geplande verbeteringen bestonden uit het vervangen van de cv ketel door een HR 107 combiketel. Deze in 2011 ingezette werkwijze evalueerden we in de loop van 2012 intern en extern met huurders. Vervolgens stelden we het beleid voor de komende jaren op het gebied van duurzaamheid vast. Dit beleid is er op gericht ons woningbezit te verbeteren van gemiddeld label D (2011) naar gemiddeld label B in het jaar 2020 met als resultaat een gemiddelde energie-index lager of gelijk aan 1,3. Werkzaamheden voeren we in principe gelijktijdig met planmatige onderhoudswerkzaamheden uit. We streven daarbij naar 100% deelname van huurders. Duurzaamheidsinvesteringen berekenen we in een kostendekkende huurverhoging door mits sprake is van een normatief positief woonlastenresultaat. Dat wil zeggen dat de gemiddelde besparing op energiekosten groter is dan de huurverhoging als gevolg van deze investering. Huurprijzen na investering toppen we vooralsnog af op de sociale huurprijsgrens die per 1 januari 2013 € 681 per maand bedraagt. De werkzaamheden in 2012 bleven beperkt tot het uitvoeren van werkzaamheden aan 157 woningen die voor 2011 stonden gepland. Dit kwam enerzijds door vertraging in het uitvoeren van de projecten uit 2011, anderzijds door onvoldoende capaciteit in de voorbereiding en begeleiding. De oplevering bij deze woningen voltooiden we in het vierde kwartaal van 2012 en de woningen kennen inmiddels een nieuw energielabel. De activiteiten die gepland stonden voor 2012 hebben we opnieuw begroot en opgenomen in de onderhoudsbegroting 2013.

2.4 Implementeren gevolgen beschikking Europese Staatsteun De wijze van splitsen van vermogen voor de DAEB en niet-DAEB activiteiten is bepalend of 3B Wonen in de gelegenheid zal zijn iets voor de inkomensgroep met een inkomen tussen de € 33.600 en € 43.000 te doen. De financiering van de niet-DAEB activiteiten vindt, vanwege het ontbreken van borging, op projectbasis plaats. Dit betekent dat er maximaal voor 70% financiering verkregen kan worden met een looptijd die doorgaans tot 10 jaar is beperkt. Vanwege de nodige vermogensomvang en beheervrijheid kan het zinvol zijn om bij de scheiding van DAEB en niet-DAEB ook woningen onder de € 681 in de categorie niet-DAEB onder te brengen. Het door Den Haag aanvankelijk voorgeschreven tijdpad beoogde ten minste gescheiden administraties vanaf begin 2014. Door de val van het kabinet Rutte 1 is die termijn verlengd tot begin 2015. Bij de scheiding van vermogen is het om financieringtechnische redenen en met voorafgaande toestemming van de gemeente geoorloofd maximaal 10% van de sociale huurwoningen over te hevelen naar het nietDAEB deel. De Minister voor Wonen en Rijksdienst dient hiervoor toestemming te verlenen.

2.5 Aanvullende speerpunten Derivaten (zie paragraaf 5.3 blz. 19) Naar aanleiding van de problemen bij Vestia kondigde toenmalig Minister Spies per 1 oktober 2012 beleidsregels af voor het gebruik van derivaten. Vanaf die datum zijn uitsluitend payer swaps en rentecaps toegestaan met een maximale looptijd van 10 jaar. 3B Wonen beschikt al enige jaren over acht payer swaps met een totale nominale waarde van € 43 mln. De per saldo negatieve marktwaarde ultimo 2012 bedroeg minus € 4,3 mln. In verband met

8

contractuele afspraken met de Rabobank werd hiertoe op dat moment een bedrag van € 3,1 mln. op een geblokkeerde spaarrekening aangehouden. De beleidsregels schrijven voor dat voldoende liquiditeit aanwezig moet zijn om, ten opzichte van de marktrente, een daling van 2% op te kunnen vangen. Per 31 december 2012 houdt dit voorschrift in dat een noodzakelijke buffer van circa € 14 mln. nodig is. Per balansdatum hadden we voldoende liquiditeitsruimte. We verwachten in de loop van 2013 echter niet op alle peildata aan dit voorschrift te kunnen voldoen. Hierover hebben we het CFV geïnformeerd. Inmiddels stelden we op basis van scenarioanalyse vast dat we voldoende vertrouwen mogen hebben dat we, met een aantal noodingrepen, aan dit voorschrift kunnen blijven voldoen. Voor een nadere uiteenzetting verwijzen wij u naar de toelichting op de balans per 31 december 2012. Ontwikkeling naar een procesgerichte organisatie (zie paragraaf 10.4 blz. 44) Accountant Deloitte liet begin 2012 weten op basis van de bevindingen van de intern aangestelde bedrijfscontroller ontevreden te zijn over de naleving van een aantal bedrijfsprocessen in onze organisatie. Het management van de organisatie benoemde deze zaak tot extra speerpunt in 2012. De werkorganisatie maakte in 2012 grote vorderingen. BDO beoordeelde begin 2013 de kwaliteit van de administratieve organisatie en de interne beheersing van risico’s van voldoende niveau. De ontwikkeling naar een volledig procesgerichte organisatie verwachten wij in 2015 af te ronden. Afsluiten project brandveilig leven in Lansingerland (zie paragraaf 9.2 blz. 40) In 2011 en 2012 bezochten brandveiligheidsadviseurs van de brandweer Rotterdam-Rijnmond 3.300 huurwoningen. Zij gaven aan de bewoners vrijblijvend en kosteloos adviezen door het uitvoeren van een ‘Woningcheck Brandveiligheid’(WCB). Ook hebben zij de woningen voorzien van rookmelders wanneer deze nog niet of in onvoldoende mate aanwezig waren. Doel van het project was bewustwording, stimuleren van bewoners zelf maatregelen te nemen om brand onveilige situaties te voorkomen en het daadwerkelijk aanbrengen van een stukje veiligheid (rookmelders). Het project was een samenwerkingsverband tussen de gemeente Lansingerland, de brandweer en 3B Wonen. De kosten van het project betroffen alleen de aanschaf van rookmelders. Het door ons ontvangen evaluatierapport geeft aan dat er goede resultaten zijn behaald en dat op een prettige en constructieve manier is samengewerkt.

9

Hoofdstuk 3. Balanced Scorecard en overige kengetallen 3.1. Strategiekaart 2012

3.2. Balanced Scorecard De Balanced Scorecard (BSC) is een model waarmee de prestaties van de organisatie op een evenwichtige manier kunnen worden beoordeeld. Meten staat hierbij centraal. De BSC helpt bij het weergeven van financiële en niet-financiële kerngegevens. Deze kerngegevens zijn verdeeld over vier perspectieven namelijk, financieel, klant, interne processen en leren en groeien. Binnen ieder perspectief wordt een aantal Kritische Succes Factoren (KSF-en) onderscheiden. Een KSF is, zoals de naam het al zegt, een succes bepalende factor en laat zien waar de organisatie goed in moet zijn om haar strategische doelstellingen te bereiken. De KSF-en zijn op hun beurt gerelateerd aan Kritische Prestatie Indicatoren (KPI's). Met behulp van deze prestatie-indicatoren worden kritische succesfactoren meetbaar gemaakt. Enkele prestatie-indicatoren samen laten zien in hoeverre aan een doelstelling wordt voldaan. Hieronder is de BSC van 3B Wonen opgenomen. De betekenis van de scores in de Balanced Score Card zijn: Groen = Risicoprofiel is laag. Risico's zijn beheersbaar. Oranje = Risicoprofiel is midden. Risico's zijn beheersbaar, maar verdienen extra aandacht. Rood

= Risicoprofiel is hoog. Risico's zijn onbeheersbaar en / of dreigen onbeheersbaar te worden.

10

↑

= Trend stijgt. Afwijking van de prognose is groter dan +5% t.o.v. de streefwaarde.

↔

= Trend gelijk. Afwijking van de prognose ligt tussen -5% en +5% t.o.v. de streefwaarde.

↓

= Trend daalt. Afwijking van de prognose is groter dan -5% t.o.v. de streefwaarde.

3.2.1 Financieel kader Prestatie-indicator Strategische doelstelling

Financien, het huishoudboekje moet blijven kloppen

Nr

F1 F2 F4

Meet-

Streef-

eenheid

waarde

2012

Continuïteitsoordeel CFV tm 2015

waarde

A1

A1

↔

Groen

Financierbaar (voldoende

Positieve operationele kasstroom

€ 1.000

positief

4.766

↑

Groen

borging); Waarde

ICR (rentedekkingsatio)

Ratio

1,30

1,68

↑

Groen

Budgetrealisatie

Resultaat uit gewone bedrijfsvoering

€ 1.000

5.177

1.324

↓

Groen

Kritische succesfactor Solvabel (voldoende

Realisatie Trend

Risico

weerstandsvermogen)

3.2.2 Klant Prestatie-indicator Strategische doelstelling

Nr

Meet-

Streef-

eenheid

waarde

2012

Aantal sociale voorraad tot € 664

Aantal

4.041

4.046

↔

Groen

Waarvan goedkoop tot €366

Aantal

720

714

↔

Groen

%

5%

8,4%

↑

%

5%

5,1%

↔

Groen

Aantal

125

78

↓

Oranje

%

33,3%

18,0%

↓

Oranje

%

90%

92,2%

↔

%

65%

63,7%

↓

%

< 0,70%

0,60%

↑

€

139.000

37.141

↓

Groen

Klanttevredenheid huurders (enquête)

Cijfer

7,5

7,8

↑

Groen

Klanttevredenheid kopers (enquête)

Cijfer

7,5

8

↑

Groen

Aantal

155,0

153,9

↔

Gemiddelde afhandelingsduur per

Aantal

7

6

reparatie Huurwoningen in ontwikkeling

dagen Aantal

105

104

↔

Oranje

Koopwoningen in ontwikkeling

Aantal

16

16

↔

Groen

Aantallen MVA in ontwikkeling

Aantal

1

1

↔

Groen

Aantal

30

24

↓

Aantal

30

22

↓

Aantal

37

37

↔

Aantal

52

43

↓

Kritische succesfactor

Waarvan voor verhuur beschikbaar 3B Wonen, het aanspreekpunt in Lansingerland voor beheer

gekomen K1

Huisvesten primaire

Mutatiegraad

doelgroep

Aantal reacties per mutatiewoning

van sociaal vastgoed

Acceptatiegraad Toewijzing aan primaire doelgroep < € 34.085 Gemiddelde streefhuur ( % maximaal redelijke huur) % huurachterstand actieve contracten t.o.v. geprol. maandhuur Huurderving beïnvloedbaar

Hoog niveau van dienstverlening

K2

Klanttevredenheid

Bewuste keuze voor kwaliteit (van het onderhoud), idem bij sloop, nieuwbouw en

Gemiddelde aantal punten K3

Juiste prijs-kwaliteit

renovatie 3B Wonen: vastgoedontwikkelaar voor de

K4

Voldoen aan ontwikkelopgave

doelgroepen van beleid

woningwaardering huurwoningen

Vrijgekomen bestaande woningen voor verkoop Aantal verkochte (bestaande) Uitbreiden van het verkoopprogramma

K5

Voldoen aan verkoopopgave

woningen Verkochte of verhuurde koopwoningen Aan de Plaats Verkochte of verhuurde koopwoningen Grijpestijn

Realisatie Trend Risico

↑

11

Groen

Oranje Oranje Groen

Groen Groen

Oranje Oranje Groen Rood

Prestatie-indicator Strategische doelstelling

Gemiddeld naar energielabel B

Nr


K7

Besparing energieverbruik

Ontwikkeling Iso-index (EPA-label) Deelname % bij duurzaamheidsprojecten

Samen met bewoners en

Aantal onderhanden overlastzaken

partners zorgen voor behoud K8

Budget leefbaarheid

Maatschappelijke

Aantal gehonoreerde verzoeken tot

verwachtingen van de

K9

Streefwaarde

Realisatie Trend

Maatschappijtevredenheid

sponsoring Vervulde stage- en leerplekken

omgeving

Risico

2012

Cijfer

1,47

1,48

↓

%

100%

n.v.t.

↔

Aantal

25

21

↔

€

438.750

398.337

↔

Aantal

25

26

↑

Aantal

10

11

↔

Leefbare wijken

van leefbare wijken

verankering: inspelen op

Meeteenheid

Oranje Groen Oranje Groen Groen Groen

3.2.3 Processen Prestatie-indicator Strategische doelstelling

Nr

IP1


Meet-

Streef-

eenheid

waarde

2012

7

5

↔

Oranje

Optimale processen en

Resultaat re-audit

middelen

Aanbesteding en facturatie afd. Vastgoed Cijfer

Realisatie Trend Risico

Financiële projectaudits

Interne organisatie: ontwikkelen, leren en groeien

Hospice

Cijfer

7

6

↔

Oranje

Gemeentewerf

Cijfer

7

5

↔

Oranje

%

100%

70%

↓

Oranje

Resultaat IT-audit module Intrawis

Cijfer

7

6

↔

Groen

Resultaat IT-audit module EM-project

Cijfer

7

6

↔

Oranje

Risicomanagement geïmplementeerd IP 2

ICT op Orde

De audits zijn alle uitgevoerd in het eerste kwartaal van 2012.

3.2.4 Leer & Groei Prestatie-indicator Strategische doelstelling

Nr


LG1

Resultaat uit beoordelingsgesprekken Ontwikkelbaarheid medewerkers (voldoende of beter) Resultaat meting leiderschap

LG2

Leiderschapsontwikkeling

Resultaat evaluatie structurele overlegvormen Klantgedrevenheid

Interne organisatie:

LG3

Leiderschapsontwikkeling

ontwikkelen, leren en

Resultaatmeting naar initiatieven op totaal aantal medewerkers Samenwerken

groeien

Opvolging acties voortvloeiend uit medewerkerstevredenheids-onderzoek Resultaat evaluatie structurele LG4

Tevreden medewerkers

overlegvormen Aantal fte's Ziekteverzuim gemiddeld onder landelijke gemiddelde

Meet-

Streef-

eenheid

waarde

Realisatie Trend

Risico

2012

%

80%

94%

↔

Oordeel

V

n.v.t.

↔

Oordeel

V

V

↓

Oordeel

7

pm

↔

Aantal

50

50

↔

Oordeel

7

7

↔

Oordeel

V

V

↔

Oordeel

V

V

↔

Aantal

44,0

44,3

↔

%

4,0%

3,6%

↔

12

Groen Groen Oranje Groen Groen Groen Groen Groen Groen Groen

3.3 Kengetallen over de afgelopen 5 jaar €

€

€

€

€

2012

2011 *

2010

2009

2008

GEGEVENS WONINGBEZIT - AANTAL VERHUUREENHEDEN IN EXPLOITATIE/ONTWIKKELING Aantal woningen in exploitatie op 31-12

4.046

4.064

4.079

4.109

4.100

Aantal woningen opgeleverd/aangekocht

28

34

2

22

89

Aantal woningen verkocht/gesloopt

46

25

32

13

15

Aantal woningen in aanbouw

76

0

34

138

79

108

184

161

232

330

Aantal garages/bergingen/parkeerplaatsen in exploitatie

65

67

67

67

67

Aantal overige verhuureenheden in exploitatie

16

16

15

13

6

0

0

0

0

8

4.127

4.147

4.161

4.196

4.173

306

288

245

65

22

3.892

3.926

3.944

3.990

4.002

154

138

135

119

98

4.046

4.064

4.079

4.109

4.100

Aantal woningen in ontwikkeling

Aantal garages verkocht Totaal verhuureenheden in exploitatie Totaal woningen in beheer voor derden WONINGEN NAAR HUURPRIJSKLASSE (o.b.v. netto-huur) Sociaal Vrije Sector Totaal KWALITEIT Aantal reparatieverzoeken per woning

1,86

1,82

1,99

2,03

1,81

Kosten reparatieverzoek per woning

€

238

€

235

€

243

€

259

€

Kosten mutatieonderhoud per woning

€

39

€

45

€

53

€

60

€

245 53

Kosten renovatieonderhoud per woning

€

567

€

554

€

326

€

410

€

370

Kosten planmatig onderhoud per woning

€

768

€

805

€

1.084

€

1.216

€

1.533

Totaal kosten onderhoud per woning

€

1.611

€

1.638

€

1.706

€

1.945

€

2.227

WOZ-waarde per woning

€

175.541

€

180.000

€

197.000

€

196.000

€

187.843

€

440

€

435

€

418

PRIJS-KWALITEIT-VERHURINGEN Punten woningwaardering per vhe Gemiddelde huurprijs per maand

153,9 €

Mutatiegraad bezit in %

465

152,8 €

452

143

143

140

5,1%

4,6%

5,4%

5,0%

6,0%

78

102

142

141

45

18%

21%

51%

58%

60

Huurachterstand in % van jaarhuur

0,60%

0,74%

0,71%

0,59%

0,53%

Huurderving in % van jaarhuur

0,53%

0,61%

0,62%

1,05%

1,18%

Solvabiliteit in %

38,0%

21,1%

18,6%

16,4%

16,4%

Interest Coverage ratio

1,87

1,45

1,53

0,94

1,17

Current ratio (liquiditeit)

1,14

1,02

0,55

0,87

0,14

Rentabiliteit eigen vermogen in %

-4,0%

14,0%

12,7%

1,5%

9,6%

Rentabiliteit vreemd vermogen in %

4,0%

4,2%

4,1%

4,2%

4,3%

Rentabiliteit totaal vermogen in %

1,0%

6,2%

5,7%

3,8%

Gemiddeld aantal reacties per vhe Acceptatiegraad in %

FINANCIELE CONTINUITEIT

5,2%

Interne financiering / vhe

€

24.531

€

26.637

€

8.466

€

7.648

€

8.842

Bedrijfswaarde per vhe

€

60.811

€

62.578

€

58.091

€

57.607

€

57.924

Jaarresultaat

€

-1.041

€

1.512

€

1.176

€

116

€

754

Afschrijvingen

€

2.385

€

587

€

545

€

502

€

464

Bijzondere waardevermindering

€

-159

€

-191

€

-532

€

391

€

-338

Eigen vermogen

€

25.821

€

10.773

€

9.229

€

7.745

€

7.671

Egalisatie BWS subsidies

€

-

€

53

€

65

€

80

€

164

Voorziening onrendabele investering

€

-

€

-

€

-

€

278

€

290

Langlopende schulden

€

40.399

€

38.806

€

38.302

€

38.351

€

37.225

Kortlopende schulden

€

1.706

€

1.472

€

2.012

€

1.277

€

2.387

BALANS - VERLIES & WINSTREKENING PER VHE

ORGANISATIE Personeelsbezetting in fulltime eenheden

44,3

43,2

42,9

40,83

39,55

per 1000 vhe (incl. derden beheer)

9,99

9,74

9,74

9,58

9,43

50

48

47

47

45

3,6%

3,4%

5,2%

3,6%

3,5%

Aantal medewerkers Ziekteverzuim in %

* Cijfers van 2011 en voorgaande jaren zijn gebaseerd op uitgangspunten van voor de stelselwijziging. Daarom vertonen deze op onderdelen een afwijkende waarde ten opzichte van 2012. 13

Hoofdstuk 4. Risicoparagraaf 4.1. Interne risicobeheersing- en controlesysteem Risicomanagement is direct gerelateerd aan het sturen op afgesproken prestaties en wordt geïntegreerd toegepast in de Plan Do Check Act – cyclus en in de bedrijfsprocessen van 3B Wonen. In dit hoofdstuk worden een samenvatting en conclusie gegeven van het totale risicobeeld van de organisatie en haar bedrijfsvoering.

4.2. Risico top 10 De top 10 heeft als doel een beeld te geven van risico's die spelen bij 3B Wonen. Het risicobeeld van de top 10 laat zien dat enerzijds de toekomstige financiële positie van 3B Wonen onder druk staat en anderzijds dat de effectiviteit van de bedrijfsvoering verbeterd kan worden.

1

F2 Operationele kasstroom

x €1.000

2

F2 Financiering projecten

%

100

100

-

2,0

↓

F2 Liquiditeitsbuffer derivaten K4 Projectontwikkeling nieuwbouw totaal

Aantal

102

246

↓

5

K5 Verkoop nieuwbouw

Aantal

87

105

↓

6

K5 Verkoop bestaand bezit

Aantal

22

30

↓

7

K3 Asbestsanering

x €1.000

25

350

-

K1 M utatiegraad (vs streefhuur) IP1 Leiderschap en de ontwikkeling naar een

Risico-profiel

↑

4

9

1,0

Trend

Streefwaarde

6.098 positief

3

8

%

Realisatie 2012

Strategische doelstellling

Meeteenheid

Kaart

Risico 2012

Hieronder wordt de risico top 10 gegeven:

%

5,1%

5,0%

↑

Cijfer

6

7

↔

Dag

14

7

↑

procesgerichte organisatie 10 K1 Verhuurleegstand

4.3. Bevindingen en genomen maatregelen Operationele kasstroom De heffing door de overheid is in 2013 nog beperkt. In 2014 hebben wij berekend dat deze € 1,6 mln. zal bedragen. Daarnaast zit er nog een heffing door het CFV in het verschiet. Deze bedraagt vermoedelijk tussen de € 0,7 mln. en de € 1,1 mln. per jaar. Vooralsnog houden we in het basisscenario met € 0,7 mln. rekening. Het uitgangspunt is een kasstroom die minimaal nul is. Financiering projecten Wanneer de operationele kasstroom zich negatief gaat ontwikkelen zal het moeilijk worden voor DAEB-bezit geborgde financiering te krijgen. Voor 2013 is de financiering voor de lopende projecten al geregeld. Voor 2013 is er een geborgde lening afgesloten van € 20 mln. In december 2012 is de resterende borgingsfaciliteit ad. € 9,5 mln. geblokkeerd. Aan de hand van de ingestuurde 14

meerjarenprognose beoordeelt het WSW opnieuw de borgingsfaciliteit. Vanwege de toekomstige geraamde, per saldo, positieve kasstromen verwachten wij voor de financiering vanaf 2014 voor de geplande projecten geen problemen. Rente ontwikkeling derivaten Een (te) lage rentestand kan een negatieve marktwaarde van de derivatenportefeuille tot gevolg hebben. Bij een negatieve waarde > € 1 mln. dient een het bedrag boven deze € 1 mln. op een geblokkeerde spaarrekening te worden gezet. Hierdoor is deze liquiditeit niet meer vrij beschikbaar. Sinds oktober 2012 dient er vanwege het risico van een negatieve waarde een liquiditeitbuffer te worden opgebouwd. Deze dient een omvang te krijgen waarmee een daling van de marktrente met 2% is ingedekt. Wij hebben tot op heden in ons beleid rekening gehouden met een mogelijke daling van 1%. Ook is er een ‘worstcase’ scenario ontwikkeld. Zie hoofdstuk 5. Projectontwikkeling Verhuur 56 verpleeghuisplaatsen project Gemeentewerf: De meest cruciale discussiepunten over de af te sluiten samenwerkingsovereenkomst met bijbehorende concept huurovereenkomst zijn in het 4e kwartaal uitonderhandeld. 3B Wonen heeft duidelijk aangegeven waar de grenzen liggen van de betreffende onderwerpen. Uiteindelijk is het bestuur van Laurens akkoord gegaan met voor 3B Wonen acceptabele aanpassingen. De komende periode worden de overeenkomsten verder uitgewerkt en gereedgemaakt voor ondertekening. Verkoop nieuwbouw De verkoop van nieuwbouwprojecten is nagenoeg stilgevallen. Acht eengezinswoningen en een kavel in het project Grijpestijn (50% eigenaar) zijn nog niet verkocht. In het 1 e halfjaar van 2013 wordt in overleg met Ledro BV een besluit genomen of deze woningen worden aangekocht (geheel of gedeeltelijk) of verhuurd. De 17 niet verkochte woningen in het project “Aan de Plaats” zijn door 3B Wonen aangekocht en in verhuur genomen. Inmiddels zijn alle aangekochte woningen verhuurd. De verkoop van de negen koopappartementen van het project “De Rozenhoek” verloopt moeizaam. Deze woningen zijn uitgezet bij een makelaar. Ook is contact gelegd met een bureau uit Zoetermeer, gespecialiseerd in marketing om de koopwoningen op een andere wijze onder de aandacht te brengen, zoals een aparte website, ruimer en gerichter adverteren, social media en het plaatsen van driehoeksborden in de gemeente Lansingerland. In het 1 e halfjaar 2013 zal worden doorgerekend wat de (financiële) gevolgen zijn indien de woningen niet zijn verkocht en in verhuur worden genomen. De zeven MGE-koopwoningen van het project “Tuinen-oost” zijn wel allemaal verkocht en vormen geen risico. Verkoop bestaand bezit Het verwachte aantal van 30 woningen is niet gehaald en derhalve ook niet het begrote verkoopresultaat. Dit heeft gevolgen voor de kasstroom. Het aantal verkochte woningen is uitgekomen op 22.

15

Maatregelen bij de verkoop van bestaande woningen zijn:  Continu monitoren van de verkoop en makelaars onderling  Eventueel terug in verhuur nemen bij lange leegstand en  In de loop van 2013 wordt een verkoopstrategienota opgesteld waarin we beschrijven hoe we de verkoop aan zittende huurders stimuleren. Asbestsanering Soms moet het saneren van asbest in tijd naar voren worden gehaald. Bijvoorbeeld door wetgeving, uit gezondheidsoverwegingen of wanneer asbest onverwacht wordt ontdekt. Dit kan leiden tot hogere kosten dan begroot. Mogelijke consequentie is het schrappen of vertragen van andere geplande uitgaven (prioriteit) of het aanvragen van subsidies. Mutatiegraad versus streefhuur (huurprijsruimte) Een lage mutatiegraad veroorzaakt op termijn een rem op de doorstroming die ervoor moet zorgen dat de juiste inkomensgroepen de woningen bewonen. Ook stagneert dit de uitvoering van harmonisatiebeleid met als gevolg lagere huurinkomsten. In 2013 wordt onderzocht of op basis van een experiment het mogelijk is gerichter toe te wijzen, opdat bij leegkomen van een relatief grote woning meerdere verhuisbewegingen tot stand worden gebracht. Maatregel: Aan de gemeente is schriftelijk toestemming gevraagd op basis van een experiment/lokaal maatwerk gerichter toe te wijzen. Bij leegkomen van relatief grote huurwoningen kunnen meerdere verhuiswoningen tot stand worden gebracht. Leiderschap en ontwikkeling naar een procesgerichte organisatie 3B Wonen ontwikkelt zich van een activiteit- deels procesgerichte organisatie naar een volledig procesgerichte organisatie in 2015. Deze ontwikkeling vraagt van zowel medewerkers als leidinggevenden een behoorlijke inspanning waardoor de voortgang vertraging kan oplopen. We geven veel aandacht aan de communicatie over deze gewenste ontwikkelingen en de te behalen doelen. De beoordelingscyclus en het bijbehorende competentiemanagement zijn instrumenten die we hierbij gebruiken. Verhuurleegstand De verhuurleegstand loopt langzaam op. Dit heeft te maken met het regelmatig weigeren door de 1e kandidaten. De acceptatiegraad is inmiddels gedaald tot 18%. Groepsbezichtigingen zijn meer regelmaat dan uitzondering, met als gevolg dat de leegstandsduur oploopt. Maatregel:  Inmiddels worden grotere groepen uitgenodigd voor een groepsbezichtiging. Ook zal worden geëxperimenteerd met het direct houden van groepsbezichtigingen in plaats van een eerste individuele bezichtiging  In februari 2013 heeft Woonnet Rijnmond een nieuwe functionaliteit geïntroduceerd: de interessemail. Via de interessemail polst Woonnet Rijnmond of een woningzoekende die heeft gereageerd op een woning, écht is geïnteresseerd, voordat de corporatie een uitnodiging voor een bezichtiging of een intakegesprek stuurt.

16

Hoofdstuk 5. Financiën, waarborgen van de financiële continuïteit 5.1 Algemeen In 2012 liet de economie het effect zien van positieve verwachtingen met tegenvallende ontwikkelingen. Toen in 2011 Nederland onverwacht in een recessie raakte was de verwachting een spoedig herstel. Het Centraal Plan Bureau (CPB) voorspelde een groei van ongeveer 1% in 2012. Het werd een krimp. Het lijkt er op dat alle vertrouwen bij de consumenten weg is. De ontwikkelingen in Europa, de kabinetcrisis, het Lenteakkoord en het nieuwe regeerakkoord hebben niet geleid tot optimisme bij consumenten. Ondertussen stijgt de werkloosheid. De markt voor koopwoningen stagneerde verder en de huizenprijzen blijven dalen. De woningcorporaties zijn heffingen en extra huurinkomsten in het vooruitzicht gesteld. De mogelijke extra inkomsten neutraliseren deze heffingen in de eerste jaren onvoldoende. Om de operationele kasstroom positief te houden wordt er de komende jaren met de bedrijfskosten een pas op de plaats gemaakt en op het onderhoud bezuinigd. De toch al teruglopende investeringen in nieuwbouw nemen verder af, er worden nauwelijks nieuwe projecten opgestart. Gezien de langzaam dalende rentevoet waar de zuidelijke landen in Europa tegen lenen, lijkt het er op dat de voortdurende kapitaalvlucht naar het noorden is gestopt. Dit was te danken aan het ingrijpen van de ECB. Door deze ingreep is er heel veel geld in de economie gepompt. Ook Amerika zorgt, door haar toenemend tekort te financieren met de ‘drukpers’, voor veel liquiditeit in de markt. Hierdoor blijft de rentevoet laag. Mogelijk dat dit de reden is dat de beurs in 2012 afsloot met een positief resultaat. De inflatie was gemiddeld 2,5%. Bij 3B Wonen liep, in de tweede helft van 2012, de verkoop van zowel nieuwbouw woningen als bestaand bezit terug. Van de lopende nieuwbouwprojecten hebben wij 28 koopwoningen in verhuur gebracht. Voor de eerste keer wordt het begrote aantal te verkopen woningen (30) niet gehaald. Er zijn 22 woningen uit het bestaand bezit verkocht. In het laatste kwartaal zijn zowel het CFV als het WSW kritischer geworden. Dit vertaalt zich in een toenemende administratieve lastendruk. Het WSW heeft pas na lang aandringen de borgingsruimte, waarmee de corporatie geborgd kan lenen, vastgesteld. Vervolgens is deze vanwege de voorgenomen maatregelen van het Rijk vanaf 2014 weer voor alle corporaties teruggedraaid.

5.2 Continuïteit Op basis van de, op de begroting 2012 gebaseerde, ingestuurde prospectieve informatie, beoordeelt het Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV) de continuïteit. Hierbij kijkt zij vijf jaren vooruit. Het CFV corrigeert hierbij de door de corporatie opgegeven vermogensontwikkeling aan de hand van de door het CFV zelf vastgestelde parameters. In 2012 werd continuïteitsoordeel A1 afgegeven. Dit wil zeggen dat het CFV de voorgenomen activiteiten van 3B Wonen in financieel opzicht vond passen bij de vermogenspositie. Ook vond zij geen aanleiding voor een financieel onderzoek. Het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) stelde in 2012 vast dat 3B Wonen onverminderd kredietwaardig is en het CFV beoordeelde aan de hand van de ingestuurde verantwoordingsstukken over 2011 de solvabiliteit positief.

17

De sturing van de financiële continuïteit is bij 3B Wonen primair ingebed in het planning- en controlproces. De werking hiervan is in het voorgaande jaar door de externe accountant getoetst en als ruim voldoende gekwalificeerd. De beheersing van de administratieve organisatie omvat twee met elkaar verbonden aspecten:  Sturen (het realiseren van doelstellingen)  Verantwoorden ( zichtbaar maken van outcome en output en het verkrijgen van décharge) Operationele kasstroom (hierbij is wel ingerekend de heffingen, maar nog niet de mogelijke extra huurverhogingen)

Operationele kasstromen incl. 2% aflossingsfictie daeb bezit Operationele kasstromen X € 1.000

5.000 4.000

3.000 2.000 1.000 0 -1.000 -2.000 -3.000

2013

2014

2015

2016

2017

274

119

262

1.398

2.773

plus variant

1.192

10

1.344

3.178

4.587

min variant

238

-1.810

-1.434

-291

-28

begroting 2013

Operationele kasstromen niet-daeb bezit Operationele kasstromen X € 1.000

600

500 400 300 200 100

0

2013

2014

2015

2016

2017

begroting 2013

216

222

264

328

403

plus variant

281

219

302

407

484

min variant

221

108

135

203

214

18

In het regeerakkoord van de VVD en de PvdA worden naast een aanpassing van de heffing van het rijk ook extra huurinkomsten in het vooruitzicht gesteld. Bovenstaande gegevens zijn gebaseerd op de geactualiseerde begroting 2013. Onzeker is of, vanwege wetgeving, de extra huurverhoging kan worden gerealiseerd. 3B-Ledro BV Via de verbinding 3B Wonen BV wordt deelgenomen in 3B Ledro BV. Door de ingezakte verkoopmarkt zijn 29 woningen door 3B Wonen tegen de geldende marktprijs aangekocht. Een woning is alsnog verkocht, de overige zijn (kostendekkend) verhuurd. Per saldo is in deze projecten nog geen verlies geleden.

5.3 Treasury De rente op de kapitaalmarkt is geleidelijk aan verder gedaald. De Interest Rate Swap (IRS) bedroeg voor een looptijd van 10 jaar in januari 2,4%, in mei ongeveer 2,1%, in augustus 1,9%. Aan het begin van 2013 hadden we te maken met een dip in de renteontwikkeling. Op 31 december bedroeg de 10 jaar IRS 1,6%. De BTW verhoging van 19% naar 21 % en de in het vooruitzicht gestelde extra lasten door het Rijk beperken impliciet de mogelijkheid om van de lage rentestand gebruik te maken om te investeren. Het gemiddeld verschuldigde rentepercentage van de leningenportefeuille bedraagt eind 2012 4,46% (duration 6,4). Het relatieve risico bleef binnen de in het treasurystatuut bepaalde grens van 15%. Derivatenportefeuille De derivaten bestaan uit acht forward payer swaps met een totale hoofdsom van € 43 mln. Met deze swaps beperken we de renterisico’s van lopende en toekomstige leningen door middel van uitruil van variabele naar vaste rente. Twee derivaten die starten in respectievelijk 2018 en 2019 zijn afgesloten om de dan aflopende Forward Rate Agreements (FRA’s) te verlengen. Deze verbeteren de duration. Bedrag 5 mln. 5 mln. 5 mln. 5 mln. 5 mln. 8 mln. 5 mln. 5 mln.

Startdatum 5 juni 2006 3 oktober 2006 6 maart 2006 15 december 2009 15 december 2009 2 mei 2011 5 december 2018 5 december 2019

Einde looptijd 4 juni 2018 3 oktober 2016 3 maart 2016 5 december 2019 5 december 2018 2 mei 2018 5 december 2059 5 december 2057

Rentepercentage 3,822% 3,783% 3,575% 4,594% 4,568% 3,768% 2,170% 2,100%

Referentie Rabobank Rabobank Rabobank Rabobank Rabobank Rabobank Rabobank Rabobank

Voor de ontwikkeling van een negatieve marktwaarde is met de Rabobank een threshold van 1 mln. afgesproken. De duration van de portefeuille bedraagt 9,24 jaar. Als gevolg van de lage rentestand is, per saldo, de waarde van de derivatenportefeuille (forward starting swaps) op 31 december 2012 € 4,3 mln. negatief. Op basis van contractuele voorwaarden houdt 3B Wonen hiertoe € 3,1 mln. op een geblokkeerde spaarrekening aan. In onze cashplanning hielden wij rekening met een mogelijke waardedaling van 1% ten opzichte van de marktrente. Vanaf 1 oktober 2012 bepaalt een nieuwe beleidsregel van het CFV dat rekening moet worden gehouden met een waardedaling van 2% ten opzichte van de marktrente over de gehele swapcurve. Dit 19

betekent dat, rekening houdend met een threshold van 1 mln., op 31 december 2012 € 14 mln. liquiditeitsbuffer nodig is. Op basis van de regelgeving varieert deze buffer mee met de volatiliteit van de rente. Hierdoor is het onmogelijk om het juiste niveau van te voren te bepalen. Het bedrag van de buffer kan operationeel niet ingezet worden, en vermindert de slagkracht van de corporatie enorm. In 2012 is het 3B Wonen, inclusief de beschikbare kredietfaciliteit van huisbankier BNG, gelukt op het niveau van de beleidsregel van het CFV voldoende buffer aan te houden. Op 31 december 2012 bedroeg het liquiditeitssaldo € 5 mln. Hiervan was bovengenoemde € 3,1 mln. op een spaarrekening geblokkeerd. De opbouw van de sinds 1 oktober 2012 verplichte buffer is door het CFV niet aan tijd gebonden. Op basis van scenarioanalyse, waaronder een worst case situatie, is inmiddels gekeken naar aanvullende mogelijkheden een hogere liquiditeitsbuffer op te bouwen. 3B Wonen onderzocht onder meer de gevolgen van afkoop van een of meer derivaten en de mogelijkheden in een aantal jaren geleidelijk de eind 2012 aanwezige buffer te verhogen, zoals het aanwenden van verkoopopbrengsten en het positieve saldo van de operationele kasstromen. Ook onderzoekt het WSW de mogelijkheid van een borgbare kredietruimte. Bij het opmaken van het jaarverslag is hierover nog geen nadere informatie bekend. Op basis van de ontwikkeling van de rente tot en met maart 2013 blijkt dat een liquiditeitsbuffer van € 8 mln. ruim voldoende van omvang is om de risico’s te kunnen beheersen. Hierbij dient te worden bedacht dat aan het einde van de looptijd een derivaat een marktwaarde heeft van nul. Hierdoor wordt met het verstrijken van de tijd het risico navenant kleiner. Op basis van de onderzochte mogelijkheden zou bij een worst case scenario aan het einde van het jaar 2014 tussen de € 20 mln. en € 31 mln. beschikbaar kunnen zijn. Dit bedrag is onder meer opgebouwd uit aan te trekken financiering op niet-DAEB bezit, en/of het niet uitvoeren van planmatig onderhoud (inclusief duurzaamheidinvestering), en/of het verkopen van woningen aan een commerciële belegger en/of het verder terugbrengen van de bedrijfslasten. Op basis van het huidige inzicht is de komende vijf jaar het volgende volume aan vreemd vermogen nodig: Jaar 2013 2014 2015 2016 2017

Bedrag 20 mln. 20 mln. 30 mln. 15 mln. 15 mln.

Waarvan herfinanciering 10 mln. 18 mln. 17 mln. 15 mln. 15 mln.

Reeds voorzien 20 mln.

Interest Coverage Ratio De interest coverage ratio (ICR) bedraagt 1,68 (2011: 1,45). Deze wordt berekend door het resultaat uit bedrijfsvoering te delen door de rentelasten. 3B Wonen streeft naar een ratio van minimaal 1,3. Onderstaande grafiek geeft het verloop van de ICR weer op basis van de actuele gegevens van april 2013.

20

Interest Coverage Rate (ICR) 2,40 2,20 2,00 1,80 1,60 1,40 1,20 1,00

2013

2014

2015

2016

2017

begroting 2013

1,52

1,51

1,55

1,72

1,91

plus variant

1,66

1,49

1,69

1,99

2,23

min variant

1,52

1,23

1,28

1,42

1,44

ondergrens

1,40

1,40

1,40

1,40

1,40

Besluitvorming en verantwoording Wekelijks worden kasstromen, rente ontwikkeling, verwachte uitgaven en derivatenpositie gemonitord op de afdeling Financiën & Informatisering. Zonodig wordt tussentijds gerapporteerd aan het MT, dat wekelijks bijeenkomt. Aan het eind van ieder kwartaal vindt verantwoording plaats op een op de Balanced Scorecard gebaseerde rapportage. Drie maal in het jaar komt de treasurycommissie bij elkaar. Deelnemers zijn de directeurbestuurder, manager Financiën en Informatisering, senior financieel economisch medewerker en Thesór, onze externe treasury adviseur. Transactievoorstellen voor het afsluiten en oversluiten van leningen of FRA’s worden in deze commissie besproken. De directeur-bestuurder neemt op basis van een advies van deze commissie een besluit en legt deze ter goedkeuring voor aan de raad van toezicht. 3B Wonen past voor haar derivaten kostprijs hedge accounting toe op basis van generieke documentatie. Bij nieuw af te sluiten derivaten wordt de wijze gedocumenteerd waarop de hedgerelatie past in de doelstelling van het risicobeheer, de hedgestrategie en de verwachting over de effectiviteit. Het renterisico van kortlopende leningen wordt beperkt door deze te koppelen aan FRA’s en zo voor langere tijd het renteniveau te fixeren. Door de kenmerken looptijd, vervaldata en dergelijke af te spreken is sprake van een volledig effectieve hedge.

5.4 Deelnemingen en verbindingen 3B Wonen participeert in 15 Verenigingen van Eigenaren. Het betreft complexen die bestaan uit een combinatie van huur- en koopwoningen en een bedrijfspand waar een maatschappelijke instelling in is gehuisvest. Deze verenigingen hebben een externe administrateur. 3B Wonen bezit een 100% deelneming in 3B Wonen BV, welke op haar beurt een deelneming van 50% bezit in de ontwikkelmaatschappij 3B Ledro BV.

21

3B Wonen BV Deelneming: Statutair vermogen ultimo 2012: Omzet in 2012: Inbreng kapitaal 3B Wonen: Lening door 3B Wonen: Inbreng personeel en middelen: Activiteiten:

100% € 808.580 (18.000 aandelen) € nihil € 18.000 € 18.531 geen het ontwikkelen van projecten

3B Wonen BV neemt voor 50% deel in 3B Ledro BV 3B Ledro Deelneming 3B Wonen: Deelname ultimo 2012: Omzet in 2012: Inbreng kapitaal 3B Wonen: indirect Lening door 3B Wonen: Inbreng personeel en middelen Activiteiten:

indirect voor 50% € 56.618 € 2.805.820 € 9.000 € 769.791 geen 3B Ledro BV heeft in Bleiswijk 51 grondgebonden koopwoningen ontwikkeld. Gekoppeld aan dit project is de ontwikkeling van 37 koopappartementen en 34 huurwoningen “Aan de Plaats”. Tevens is op deze locatie een deels openbare parkeergarage ontwikkeld die aan de gemeente Lansingerland is overgedragen. Een deel van de koopwoningen is tijdelijk omgezet naar huurwoningen. Momenteel staan er nog 9 grondgebonden woningen te koop.

5.5 Waardering en resultaat Vernieuwde RJ 645 Het heeft enkele jaren geduurd voor de nieuwe verslaggevingregels konden worden ingevoerd. Ieder jaar waren er weer aanpassingen op de aanvankelijk gekozen opzet waardoor echt grote veranderingen lang uitbleven. Per 1 januari 2012 worden de nieuwe verslaggevingregels toegepast. Bij het toepassen van deze regels is aansluiting gezocht met de Europese regels inzake DAEB en niet-DAEB kwalificatie. Zo dient het vastgoed te worden gescheiden in sociaal en commercieel vastgoed. Daarbij dient voor het sociale vastgoed (DAEB) een keuze gemaakt te worden of het vastgoed kwalificeert als bedrijfsmiddel of als vastgoedbelegging. Met andere woorden ziet 3B Wonen zichzelf als belegger of beheerder. Op grond van het beleid en bezit van 3B Wonen is gekozen voor een kwalificatie als ‘beherende corporatie’. Het beleid van 3B Wonen is gericht op het realiseren van volkshuisvestelijke taken. Primair is inzicht in de gevolgen van het eigen beleid voor 3B Wonen en haar belanghebbenden de belangrijkste doelstelling. Op basis van deze kwalificatie kan bij de waardering van het sociale vastgoed worden gekozen voor waardering op historische kostprijs of actuele waarde. Vanwege inzicht en beoordeling was een waardering op actuele waarde, zijnde de bedrijfswaarde, een voor de hand liggende keuze. Hiermee wordt de toekomstige verdiencapaciteit zichtbaar.

22

Ook met de solvabiliteit die op deze basis wordt bepaald is het gemakkelijker, wanneer dit nodig is, ongeborgde financiering te regelen. Tevens sluit de gemaakte keuze goed aan op de bedrijfswaarde in de interne rapportage en het ISVB traject. Tenslotte bevordert de keuze voor bedrijfswaarde ook de vergelijkbaarheid tussen corporaties. Waardering op basis van actuele waarde is niet nieuw. In de toelichting van de jaarrekening was de actuele waarde, in de vorm van bedrijfswaarde, al geruime tijd opgenomen. Voor het niet-DAEB bezit wordt de marktwaarde gehanteerd. Tevens is de afschrijvingsmethode gewijzigd van annuïtair naar lineair. De vergelijkende cijfers van het jaarverslag 2011 zijn op dezelfde grondslag aangepast. De consequenties zijn gedetailleerd toegelicht in de algemene toelichting onder het hoofdstuk ‘Geconsolideerde jaarrekening 2012’. Effect extra huurverhoging en heffing Rijk op bedrijfswaarde Op basis van de richtlijnen van de jaarverslaggeving mogen de extra huurverhoging en de heffing van het Rijk niet meegenomen worden in het bepalen van de bedrijfswaarde. Wanneer deze extra (toegestane) huurverhoging wel zou worden doorgerekend (5 jaar) leidt dit tot een verhoging van de bedrijfswaarde met € 17,4 mln. Resultaat Het resultaat over 2012 bedraagt € 4.296.484 negatief. Begroot was € 1.469.000. De verklaring van het verschil van € 5.765.484 negatief is als volgt (in € 1.000): Verkoopresultaat Afschrijvingen Overige waardeveranderingen Lasten onderhoud Rentelasten Belastinglatenties Resultaat deelnemingen Diversen Totaal

€ € € € € € € € €

Prognose 2012 en Prognose 2013 -2016 (x € 1.000) Bedrijfsresultaat Waardeveranderingen Rentebaten Rentelasten Opbrengst financiële vaste activa Vennootschapsbelasting Jaarresultaat na belastingen Cash flow (operationeel incl. 2% aflossingsfictie)

-2.296 -7.097 3.725 1.844 241 -1.845 -366 29 -5.765

2012 5.870 -657 201 -6.967 -257 -2.486 -4.296 2.841

2013 7.014 569 -7.409 -447 -273 717

2014 7.252 452 -7.623 -483 -402 392

2015 7.752 48 -7.324 -890 -414 679

2016 8.595 29 -7.284 -352 988 1.865

De prognosecijfers zijn gebaseerd op het basisscenario en de enkelvoudige winst & verliesrekening.

23

Hoofdstuk 6. Huisvesting van de doelgroep 6.1 Algemeen 3B Wonen exploiteert aan het eind van 2012 4.046 woningen en 81 overige verhuureenheden (garages, bedrijfsruimten, betaalde parkeerplaatsen, woonwagens- en standplaatsen en een hospice).

6.2 Primaire en bijzondere doelgroep 3B Wonen huisvest op grond van artikel 13 van het Besluit Beheer Sociale Huursector (BBSH) bij voorrang personen, die door inkomen of andere omstandigheden moeite hebben een passende woning te vinden. Deze personen vormen de “primaire doelgroep” van de corporatie. Het BBSH bevat inkomensgrenzen om te bepalen welke mensen tot de doelgroep behoren. Sinds 2011 is de “Tijdelijke regeling diensten van economisch belang toegelaten instellingen volkshuisvesting” van kracht. Dit houdt o.a. in dat corporaties tenminste 90% van de jaarlijks vrijkomende woningen (inclusief nieuwbouw) met een huur tot de huurtoeslaggrens € 664,66 (peildatum 1 januari 2012) moeten toewijzen aan huishoudens met een (gezamenlijk) verzamelinkomen van maximaal € 34.085 (peildatum 1 januari 2012). De overige toewijzingen (maximaal 10%), mogen betrekking hebben op huishoudens met een inkomen hoger dan € 34.085. In 2012 is 92,2% (2011: 95,4%) toegewezen aan de primaire doelgroep. De bijzondere doelgroepen bestaan uit mensen met een lichamelijke, verstandelijke of psychiatrische beperking. Maar ook senioren met een indicatie “verzorgd wonen” en vluchtelingen met een verblijfstatus vormen de bijzondere doelgroepen. Ieder halfjaar stelt het ministerie door middel van een huisvestingstaakstelling vast, hoeveel vergunninghouders moeten worden gehuisvest.

6.2.1 Landelijk huurprijsbeleid Met de circulaire MG 2012-01 van 2 februari 2012 maakte toenmalige minister Spies van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties het huurprijsbeleid bekend voor de periode 1 juli 2012 tot en met 30 juni 2013. De circulaire geeft aan dat de maximale stijging van de huren voor huishoudens met een inkomen tot € 43.000, per 1 juli 2012 gelijk is aan het inflatiepercentage in 2011, te weten 2,3%. Voor huurders met een huishoudinkomen van meer dan € 43.000 wordt een maximale huurstijging van inflatie + 5% toegestaan. Echter, door een uitspraak van de rechter is het niet mogelijk gebleken de inkomensafhankelijke huurverhoging per 1 juli 2012 door te voeren.

6.2.2 Huurprijsbeleid 3B Wonen Het huurprijsbeleid van 3B Wonen over de periode van 1 juli 2012 tot en met 30 juni 2013 is naast de huurprijsstijging van 2,3% gebaseerd op een streefhuur van 80% van de maximaal redelijke huurprijs volgens het woningwaarderingstelsel (WWS). Ons beleid bepaalt verder dat een substantieel deel van de woningen tot de goedkope en sociale woningvoorraad blijft behoren door middel van het aftoppen van huurprijzen op deze grenzen.

24

De huidige prijs-kwaliteitverhouding van het woningbezit van 3B Wonen is, afgezet tegen het landelijk gemiddelde goed te noemen. De huurprijs ten opzichte van maximaal redelijk bedraagt landelijk 70,2%, bij 3B Wonen is dat ultimo 2012 63,8%. Het huidige huurprijsbeleid van 3B Wonen is er op gericht het verschil niet nog groter te laten worden. De maximering van de jaarlijkse huurverhoging en de lage mutatiegraad (5,1%) vormen hierin een belemmering.

Woningvoorraad uitgesplitst

Woningen in eigen bezit Begroot

Aantal -

%

Woningen derden Begroot

nettohuur

Huurprijs tot € 366,37 Huurprijs € 366,37 tot € 664,66 Huurprijs groter dan € 664,66 Woningen te koop Totaal

720 3.187 134 0 4.041

714 3.163 154 15 4.046

Aantal -

%

nettohuur

17,6% 78,2% 3,8% 0,4% 100,0%

0 310 42 0 352

0 262 44 0 306

0,0% 85,6% 14,4% 0,0% 100,0%

Hieruit blijkt dat in totaal 95,8% van onze huurwoningen tot de sociale woningvoorraad behoort. De gemiddelde huurprijs per maand voor de huurwoningen van 3B Wonen bedroeg eind 2012 € 465,-.

6.2.3 Prestatieafspraken 3B Wonen overlegt al enige tijd met de gemeente over een nieuwe samenwerkingsovereenkomst waarin prestatieafspraken worden vastgelegd. Deze prestatieafspraken zijn een concrete vertaling van de gemeentelijke woonvisie, de regionale woningbouwafspraken en de beleidsuitgangspunten van het ondernemingsplan van 3B Wonen. Hoewel de samenwerkingsovereenkomst formeel nog niet is ondertekend wordt wel conform de daarin vastgelegde afspraken gehandeld. Op lokaal niveau zijn met de gemeente Lansingerland onder andere afspraken gemaakt over het verstrekken van urgentieverklaringen, preventiebeleid ter voorkoming van de noodzaak tot uithuiszettingen en maatregelen om woonfraude te bestrijden. De belangrijkste regionale woningbouwafspraak is dat circa 22% van de totale woningvoorraad in Lansingerland tot de sociale woningvoorraad blijft behoren. 3B Wonen houdt hier rekening mee door haar huren af te toppen op de maximale huurprijsgrens. Ook bij realisatie van nieuwbouwprojecten houden we met deze afspraak, mits financieel verantwoord, zoveel mogelijk rekening.

6.2.4 Woningtoewijzing Lansingerland Woonnet Rijnmond verzorgt namens alle corporaties binnen de stadsregio Rotterdam de inschrijving van woningzoekenden en houdt hen wekelijks op de hoogte van het reguliere woningaanbod via een website. Woonnet Rijnmond verwerkt de reacties van woningzoekenden en rangschikt deze op volgorde van inschrijfduur, zodat corporaties een woning snel aan de juiste kandidaat kunnen aanbieden.

25

3B Wonen verzorgt eind 2012 in Lansingerland ook de toewijzing van 306 huurwoningen die niet haar eigendom zijn. Binnen de gemeente Lansingerland is 3B Wonen hiermee vrijwel het enige aanspreekpunt voor sociale huurwoningen.

6.3 Secundaire doelgroep Naast de eerder genoemde doelgroepen is sprake van een groep woningzoekenden met (lage) middeninkomens. Deze (secundaire) doelgroep heeft een inkomen van € 34.085 tot circa € 43.000. Als gevolg van de invoering in 2011 van de Europese beschikking kan deze doelgroep nauwelijks meer aanspraak maken op huurwoningen tot de maximale huurgrens van € 664,66. Hier komt nog bij dat het voor deze groep, vanwege de economische crisis, de prijzen van koopwoningen en de financieringsmogelijkheden, nauwelijks mogelijk is een eigen woning te kopen. Voor deze secundaire doelgroep is binnen het woningbezit van 3B Wonen, buiten de 10% vrije toewijzingsruimte, in de sociale woningvoorraad nauwelijks aanbod voorhanden. Voor deze woningzoekenden zijn slechts onze vrije sectorhuur woningen > € 664,66 (peildatum 1 januari 2012) beschikbaar. Dit zijn er 154 (3,8% van de totale woningvoorraad).

6.4. Beheer voor en door derden 3B Wonen verzorgt in Lansingerland de woningtoewijzing van 348 huurwoningen die niet haar eigendom zijn. Wij beheren de huurwoningen van Havensteder (Rotterdam), De Goede Woning (Zoetermeer), Wooninvest (Leidschendam-Voorburg) en Woonzorg Nederland (Amsterdam). Per 1 september 2012 is op verzoek van Woonzorg Nederland het beheercontract voor 2 complexen, bestaande uit 42 seniorenwoningen beëindigd. Nijbod Consultancy uit Eindhoven beheert en onderhoudt op grond van een overeenkomst de woonwagenlocatie aan de Meerweg in de kern Berkel en Rodenrijs. Deze locatie bestaat uit zeven standplaatsen en zeven huurwoonwagens. Nijbod verzorgt ook de huuradministratie en huurincasso van deze locatie.

6.5. Mutatiegraad, reactie bij leegkomen en acceptatiegraad De mutatiegraad over 2012 is 5,1% en er zijn 223 nieuwe huurovereenkomsten aangegaan. Daarnaast zijn door nieuwbouw nog eens 60 huurovereenkomsten aangegaan.

26

Reactie bij leegkomen Woningtype

Aantal

Aantal

Gem. aantal

omschrijving

advertenties

reacties

reacties per advertentie

Seniorenwoning

6

28

5

Benedenwoning

29

1.231

42

Bovenwoning

11

979

89

Eengezinswoning

89

10.815

122

107

5.648

53

1

242

242

243

18.943

78

Flatwoning M aisonette Som/gemiddeld:

Acceptatiegraad 2012 Aantal aanbiedingen

1.658

Aantal weigeringen

1.301

Aantal definitief geaccepteerd Acceptatiegraad

301

18%

Niet alle definitieve acceptaties leiden tot een nieuwe huurovereenkomst, waardoor een verschil ontstaat tussen het aantal definitief geaccepteerd (301) en het aantal nieuwe huurovereenkomsten (283). Weigeringen ontstaan omdat woningzoekenden niet op komen dagen of niet reageren. Het aantal aanbiedingen is inclusief groepsaanbiedingen. Groepsaanbiedingen zijn vanaf het tweede kwartaal 2012 vaker ingezet met een positief resultaat. Het aantal weigeringen is aanzienlijk toegenomen. In bovenstaand overzicht is rekening gehouden met 92 nieuwbouw huurwoningen. In samenspraak met Woonnet Rijnmond willen we het niet op komen dagen bij bezichtigingen gaan aanpakken. In het laatste kwartaal is een belronde geïntroduceerd voorafgaande aan de groepsbezichtiging.

6.6. Huurbetaling, -incasso en -derving De totale huurachterstand (actieve en inactieve contracten) bedroeg eind 2012 € 202.104. Uitgedrukt in een percentage van de jaarhuur is dat 0,88%. Dit is een stijging ten opzichte van 2011 (0,74%). De huurachterstand van de actieve contracten aan het einde van 2012 bedroeg € 145.917 ofwel 0,60% van de jaarhuur (2011: 0,50%). Dit blijft ruimschoots binnen de doelstelling van 3B Wonen van 0,70% van de jaarhuur.

27

Aantal huurders Periode

31-12-2012

Huurachterstand

31-12-2011 31-12-2012 31-12-2011 x€1

x€1

< 1 maand

79

87

24.887

36.056

1 t/m 2 maanden

32

29

24.624

20.922

2 t/m 3 maanden

18

21

22.031

16.909

3 t/m 4 maanden

11

8

15.363

10.952

4 t/m 5 maanden

3

5

6.344

11.995

5 t/m 6 maanden

7

5

19.169

2.974

11

8

33.500

22.227

161

163

145.917

122.035

28.786

11.514

> 6 maanden Subtotaal Huurachterstand derden beheer Huurachterstand vertrokken bewoners Totaal

45

33

56.187

58.636

206

196

230.890

192.185

Huurderving Het bedrag aan huurderving uitgedrukt in een percentage van de jaarhuur bedroeg 0,53% (€ 124.989 bedrag). Doelstelling van 3B Wonen is maximaal 0,60% van de jaarhuur. De huurderving bestaat uit verhuur- en mutatieleegstand. Niet alle woningen worden bij mutatie direct aansluitend verhuurd. Ook renoveerde 3B Wonen woningen van 25 jaar en ouder. Ontruimingen In 2012 heeft de rechter op verzoek van 3B Wonen in 26 gevallen de huurovereenkomst ontbonden tegenover 21 uitspraken in 2011. Daarvan hebben 5 uitspraken geleid tot een daadwerkelijke ontruiming, alle op grond van huurachterstand. 2012

2011

Aantal aanzeggingen tot ontruiming

26

21

Aantal ontruimingen

5

6

Aantal huurders in WSNP

12

6

6.7. Klachtenbehandeling inclusief huurprijsgeschillen Overlast Aan het einde 2012 zijn 21 zaken in behandeling.

28

Aantal nieuwe overlastmeldingen 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

60

Aantal lopende overlastzaken

50 40 30 20 10 0

2012

2011

2012

2011

De overlastzaken zijn geanalyseerd op woningniveau. Vanaf begin 2012 is de afdeling Woonbeheer belast met het afhandelen van overlastzaken evenals onrechtmatige bewoning. Huurprijsgeschillen Geen enkele huurder diende tegen de huurverhoging per 1 juli 2012 een officieel bezwaarschrift in. Naar 61 huurders moesten we, teneinde een definitief akkoord op het voorstel tot huurprijsaanpassing te krijgen, een aangetekende rappelbrief verzenden. Deze rappelbrief heeft er uiteindelijk toe geleid dat iedereen het nieuwe huurbedrag betaalt.

6.8. Woonfraudezaken Onder woonfraude verstaan we in navolging van de ministeriële definitie alle vormen van onrechtmatige doorverhuur, onrechtmatig gebruik en overbewoning. Concreet geformuleerd beleid om woonfraude tegen te gaan kent 3B Wonen niet. Wel trekken we alle individuele signalen en tips (ook anonieme) na. Onderdeel van het onderzoek is altijd een (onverwacht) huisbezoek door een wijkbeheerder, opzichter of een seniormedewerker woonbeheer. Afhankelijk van de situatie en onze waarnemingen ter plekke nodigen we mensen uit voor een gesprek op kantoor. Daarnaast maken we gebruik van informatie van het energiebedrijf en wisselen we persoonsgegevens met de gemeentelijke basisadministratie (GBA) uit. In 2012 verrichtte 3B Wonen in acht gevallen nader onderzoek naar woonfraude. In twee gevallen heeft dit geleid tot een vrijwillige huuropzegging. Er zijn geen rechtszaken aangespannen. In overleg met onze huisvestingsjuristen, hebben we de andere zaken laten rusten, wegens verondersteld gebrek aan voldoende bewijs (bijvoorbeeld omdat buren niet wilden getuigen).

6.9. Kopers Verkoopprogramma In 2011 is begonnen met een verkoopprogramma om huurders in de gelegenheid te stellen hun eigen huurwoning te kopen. Dit betrof een uitbreiding van het bestaande programma met 368 huurwoningen. Ultimo 2012 zijn nog 623 huurwoningen gelabeld voor verkoop.

29

Verkoop boekjaar Het aantal verkochte woningen is lager dan begroot. Daarnaast is de boekwinst lager, omdat relatief meer jonge woningen (met hoge boekwaarde) zijn verkocht. Verkoop woningen Verkocht

Meet-

Begroot

Realisatie

Realisatie

eenheid

2012

2012

tov budget

Aantal

30

22

73,3%

Verkoopopbrengst

x € 1.000

5.255

3.764

71,6%

Boekwaarde

x € 1.000

1.184

1.425

120,4%

Boekwinst

x € 1.000

4.071

2.339

57,5%

De gemiddelde leegstand van woningen die in 2012 te koop kwamen bedroeg 145 dagen en ligt ruim onder het landelijke gemiddelde (10 maanden). Woningen verkocht onder voorwaarden In 2012 zijn 7 nieuwbouwwoningen verkocht onder voorwaarden (MGE) in het project Tuinen-Oost in de kern Bleiswijk. Verkoop nieuwbouw Het betreft hier twee nieuwbouwprojecten die moeilijk verkoopbaar zijn. Het gaat om negen appartementen in project Rozenhoek, acht nog niet verkochte grondgebonden woningen en één bouwkavel in project Grijpestijn. Het eerstgenoemde project wordt halverwege 2013 opgeleverd. Project Grijpestijn is al geruime tijd opgeleverd.

30

Hoofdstuk 7. Kwaliteit van de woongelegenheden 7.1 Algemeen 3B Wonen streeft naar een kwalitatief goed en verantwoord woningbezit. Zowel bij nieuwbouw als bij het plegen van onderhoud heeft het toepassen van duurzame en milieuvriendelijke materialen in relatie tot de exploitatieduur een hoge prioriteit. De kwaliteit van de woongelegenheden kan worden uitgedrukt in grootte en aantal woonvertrekken, uitrusting, maar ook in de energetische kwaliteit. De vaste woonlasten van een huurder bestaan naast de huurprijs ook uit de energiekosten voor het verwarmen van de woning. Hoe beter de woning is geïsoleerd hoe lager de energielasten zijn. In 2009 voorzagen we alle woningen van een energielabel. Met dit label ontstaat inzicht in de onderlinge verschillen van energiebehoefte –en dus kosten- van onze woningen. De gemiddelde energetische kwaliteit van ons woningbezit kwam ultimo 2009 uit op label D. De ambitie van 3B wonen is om in 2020 uit te komen op een gemiddeld energielabel B. Nieuwbouw Bij het ontwikkelen van nieuwbouw hanteert 3B Wonen in beginsel een programma van eisen waarin, naast de wettelijke verplichtingen, alle minimumeisen van het te realiseren project staan omschreven. Bij de uitwerking van het plan maken we zowel technisch als financieel de afweging voor toepassing van duurzame, onderhoudsarme en milieuvriendelijke materialen. De besluitvorming rond nieuwbouwprojecten geschiedt in diverse fases. Om de projectrisico’s beheersbaar te houden brengen we per fase de risico’s door middel van het betreffende fasebeslisdocument in beeld en leggen we het voorgenomen besluit ter goedkeuring voor aan de raad van toezicht. In 2012 is de raad van toezicht onder meer akkoord gegaan met voorgenomen besluiten te beginnen met de realisatie van de projecten De Rozenhoek te Bergschenhoek en De Tuinen Oost te Bleiswijk. Nieuw te bouwen woningen voldoen vanzelfsprekend aan de in het bouwbesluit opgenomen energetische minimumeisen. De in 2012 voor realisatie in opdracht gegeven woningen, maar ook de nieuw gerealiseerde woningen in de afgelopen jaren, vertegenwoordigen een hogere kwaliteit dan de relatief oudere woningen uit het bestaande bezit. Planmatig onderhoud Door het in uitvoering nemen van de hiervoor beschreven nieuwbouwprojecten was op de afdeling planmatig onderhoud sprake van onvoldoende personele capaciteit om de voorgenomen energetische verbeteringen, inclusief de hieraan gekoppelde planmatige activiteiten, in 2012 uit te voeren. In het tweede kwartaal hebben we om die reden besloten de voorgenomen activiteiten door te schuiven naar 2013. De energetische verbeteringen in 2012 zijn daardoor beperkt gebleven tot die projecten die in 2011 zijn voorbereid en in uitvoering genomen. Dit betrof 157 woningen met een deelnamescore van 100%. In 2012 hebben we tevens de nieuwe meerjarenonderhoudsoftware (Ibis-Main) in gebruik genomen. Met de implementatie zijn tevens de relevante onderhoudsactiviteiten tot 2020 gekoppeld aan de uit te voeren energetische verbeteringen. Voor zover nu te overzien vindt er, door het verschuiven van activiteiten, een gelijkmatiger verdeling plaats van de jaarlijkse onderhoudsuitgaven. Integraal duurzaamheidsbeleid In het derde en vierde kwartaal zijn de activiteiten aan 157 woningen, die in 2011 zijn voorbereid, opgeleverd en voorzien van een nieuw energielabel. Naast deze grootschalige projecten voerden we diverse kleinschalige werken uit bij het muteren van de woningen. De voorgenomen 31

verbeteractiviteiten uit de begroting 2012 zijn vertraagd als gevolg van onvoldoende personele capaciteit. Op 28 juni 2012 hebben het ministerie van Binnenlandse Zaken, Aedes, de Woonbond en Vastgoed Belang een nieuw ‘Convenant Energiebesparing Huursector’ ondertekend. In dit nieuwe convenant is een gemiddelde energie-index van 1,25 (label B) als doel gesteld en is de uitvoeringsduur met twee jaar verlengd tot 2020. 3B Wonen heeft zich geconformeerd aan dit nieuwe convenant. Met het samenstellen van de begroting 2013 is rekening gehouden met de verlengde uitvoeringsperiode om de ambitie waar te kunnen maken. De overallplanning is aangepast, waarbij de opgelopen achterstand in 2012, in de periode tot 2020 zal worden ingelopen. Uitgangspunt blijft dat de verbeteractiviteiten gekoppeld aan en dus gelijktijdig met de planmatige werkzaamheden worden uitgevoerd.

7.2 Onderhoudsuitgaven 2012 Onderstaande tabel geeft inzicht in de resultaten van het uitgevoerde onderhoud. Onderhoudskosten 2012 - bedragen in Euro's

Kosten onderhoud Begroting

Realisatie

2012

2012

Planmatig onderhoud

3.400.000

1.260.097

Overloop naar 2011

2.000.000

1.249.323

Overloop naar 2013

-1.765.500

0

3.634.500

2.509.420

85.000

128.362

439.250

104.992

Planmatig onderhoud na correctie overloop Onvoorzien planmatig onderhoud Energetische verbeteringen Energetische verbeteringen uit SVB

1.612.650

0

71.400

11.726

350.000

24.918

46.000

17.298

1.025.000

946.290

M utatie onderhoud

182.938

158.300

SVB M utatie

389.500

396.377

2.319.214

2.302.879

225.000

284.977

Restant herstel brandoverslag Asbestsanering EPA labeling bij mutatie Reparatie verzoeken

Renovatie 25 jaar en ouder Bijdrage onderhoud VvE Asbestinventarisatie

0

45.092

10.380.452

6.930.631

Activering van de kosten

3.615.900

2.009.180

Onderhoud ten laste van resultaat

6.764.552

4.921.451

Totaal onderhoudskosten 2012

Een belangrijk aantal planmatige onderhoudsprojecten, gecombineerd met energetische verbeteringen en asbestsanering, zijn doorgeschoven naar 2013 en volgende jaren. Redenen hiervan zijn dat een van de medewerkers van de afdeling planmatig onderhoud is ingezet voor toezicht opn het nieuwbouwproject Tuinen Oost. De realisatie van dit project startte veel eerder dan waar we bij het opstellen van de begroting 2012 van uitgingen. Ook werden medewerkers van deze afdeling veel meer dan de hiervoor geraamde tijd ingezet bij de één op één gesprekken met huurders in het kader van voorgenomen duurzaamheidsverbeteringen.

32

Het budget voor Planmatig Onderhoud onvoorzien is overschreden door noodzakelijke werkzaamheden door lekkage, ernstige houtrot en vervanging van een galerijvloer in drie complexen.

7.3 Kengetallen dagelijks onderhoud In 2012 registreerden we 7.522 meldingen reparatieverzoeken en mutatieonderhoud. Onderstaande tabel geeft inzicht in het verloop van het aantal meldingen en de daaruit voortvloeiende opdrachten van de afgelopen vijf jaar. Vergelijking in jaren

Streef

2012

2011

2010

2009

2008

aantal Aantal meldingen

-

7.522

7.930

8.185

8.490

7.449

Gemiddeld per woning

-

1,86

1,82

1,99

2,06

1,81

Aantal opdrachten

8.000

7.995

8.314

8.770

8.720

8.259

1,98

1,98

1,91

2,13

2,12

2,01

Gemiddeld per woning Opdrachten door eigen dienst

-

4.397

4.739

4.841

4.923

4.435

Opdrachten door derden

-

3.598

3.575

3.929

3.797

3.824

7.4 Duurzaamheid en EPA label Energielabel

Aantal ‘nul’meting

Aantal per

Streef-aantal

Begin 2008

Eind 2012

Eind 2012

A

160

475

457

B

1.059

1.345

1.504

C

1.072

1.023

983

D

1.001

705

675

E

507

312

261

F

151

150

123

G

66

36

36

4.016

4.046

4.039

1,60

1,48

1,47

Totaal woningen Gem. energie-index

Doelstelling is het behalen van een energie-index van ≤1,3 in 2020. (nieuw convenant) Einde vierde kwartaal zijn de geplande activiteiten uit 2011 uitgevoerd, opgeleverd en afgemeld met een nieuw label. Als gevolg van het uitstellen van de 2012 voorgenomen activiteiten naar 2013 blijft de energie-index iets achter op de prognose einde jaar. De beoogde activiteiten zijn inmiddels opgenomen in de begroting van 2013. In de meerjarenonderhoudsbegroting zijn, als gevolg van de in het convenant verschoven einddatum 2018 naar 2020, de activiteiten herschikt en opnieuw gekoppeld aan uit te voeren planmatige onderhoudswerkzaamheden. Zodanig dat de bovenomschreven doelstelling wordt waargemaakt. In het eerste kwartaal 2012 zijn voor het duurzaamheidsproject diverse beleidsuitgangspunten in het MT behandeld en vastgesteld. De notitie is vervolgens voor advies aan de huurdersvereniging voorgelegd. De huurdersvereniging bracht op 18 juli 2012 positief advies uit.

33

Het behalen van de jaarlijks te bewaken streefaantallen is afhankelijk van de deelnamescore en het tijdig realiseren van de uit te voeren werkzaamheden. De streefaantallen zijn gebaseerd op 100% deelname.

7.5 Ontwikkeling van de woningvoorraad Het woningbezit van 3B Wonen bestaat per 1 januari 2012 uit 4.064 woningen. In de loop van het jaar zijn 28 woningen toegevoegd door het in verhuur nemen van niet verkochte nieuwbouwwoningen en zijn 46 woningen onttrokken door verkoop en sloop. Ontwikkeling

Woningen

Overige

Beheer

verhuureenheden (in vhe's) Stand per 1 januari

derden 4.064

Sloop De Rozenhoek

82

288

-24

Nieuwbouw Grijpestijn

11

Nieuwbouw Aan de Plaats

17

Nieuwbouw Ton Albertstraat

60

Contractbeëindiging Woonzorg

-42

Verkocht (bestaand bezit) Stand per 31 december

-22 4.046

82

306

7.6 De nieuwbouwopgave De aanhoudende crisis zorgt voor langdurige vertraging in de Vinex-ontwikkelopgave in Berkel en Rodenrijs en Bergschenhoek. Onderstaande tabel geeft inzicht in de op dit moment in uitvoering of ontwikkeling zijnde projecten. Projecten in ontwikkeling (in aantallen)

Sociale

Sociale

koop (tot

huur

Rozenhoek

€180.000) 9

9

Zorg-

Vrije sector

eenheden

koop

23

56

Ds. Van Koetsveldstraat

29

30

De Tuinen Oost Totaal

43

7

104

16

maatschap

24

Gemeentewerf

110

Huisartsen Commercieel

1 14

14

1

1

1

Projecten de Rozenhoek en De Tuinen Oost zijn ultimo 2012 in uitvoering.

7.6.1 Gerealiseerde projecten Grijpestijn en Aan de Plaats te Bleiswijk In 2012 is besloten de tot dat moment niet verkochte 11 terraswoningen (Grijpestijn) en 18 appartementen (Aan de Plaats) tegen een gereduceerde prijs aan te kopen en kostendekkend te verhuren. Uitgangspunt hierbij is dat de woningen bij mutatie weer te koop worden aangeboden. Ultimo 2012 staan nog acht eengezinswoningen op de locatie Grijpestijn te koop. Ondanks een aanzienlijke verlaging van de VON-prijs lukt het niet de woningen te verkopen. Met onze ontwikkelpartner is afgesproken deze laatste woningen met een laatste verkoopcampagne, tegen 34

een verlaagde prijs in 2013 in de markt te zetten. Als ook dan geen resultaat wordt bereikt zullen nadere afspraken gemaakt worden op welke wijze we de ontwikkel BV in 2013 kunnen ontbinden.

Projectenoverzicht

Fase

Planning

Ontw.

oplevering

STIKO

Budget tm Aangegane fase

x €1.000 Aan de Plaats / sloop nieuwbouw

gereed

mrt-12

x €1.000

4.979

Onren-

verplicht. x €1.000

5.000

dabel x €1.000

4.979

1.605

7.6.2 Woningen en overig vastgoed in aanbouw De Tuinen Oost te Bleiswijk Op 31 januari 2012 heeft de raad van toezicht het voorgenomen besluit om over te gaan naar de uitvoeringsfase akkoord bevonden. In mei is de formele opdracht aan het aannemersbedrijf verstrekt voor het realiseren van 30 appartementen, 13 huur- en zeven MGE-verkoopwoningen. De VON-prijs van de verkoopwoningen bedraagt € 170.000. Alle woningen zijn inmiddels verkocht. De gemiddelde netto huurprijs van de appartementen bedraagt € 598 per maand. Die van de eengezinswoningen € 652 per maand. Het totale projectbudget bedraagt € 7,15 mln. Hierbij is rekening gehouden met een verkoopopbrengst van € 1,19 mln. De Rozenhoek te Bergschenhoek Ondanks een aantal bezwaren van omwonenden tegen de omgevingsvergunning is op 29 mei 2012 een aanvang gemaakt met het realiseren van negen verkoopwoningen, negen huurwoningen, een huisartsenmaatschap en 24 verhuureenheden voor de stichting Sprank. Tegen het bouwplan werd door een aantal omwonenden bezwaar gemaakt. De rechtbank te Rotterdam heeft in september 2012 de bezwaarmakers in het ongelijk gesteld. Eén omwonende heeft gebruik gemaakt van de mogelijkheid in hoger beroep te gaan bij de Raad van State. Inmiddels is duidelijk dat ook in deze zitting de bezwaarmaker in het ongelijk is gesteld. De gemiddelde bruto huurprijs van de huurwoningen bedraagt € 584 per maand De gemiddelde VON-prijs van de verkoopwoningen bedraagt € 171.000. Ultimo 2012 zijn er nog geen woningen verkocht. Het totale projectbudget bedraagt € 7,6 mln., waarbij rekening is gehouden met een verkoopopbrengst van € 1,54 mln. Projectenoverzicht Fase

Planning

Ontw.

oplevering

stiko

Budget tm Aangegane fase

verplicht.

Onrendabel

x €1.000

x €1.000

x €1.000

x €1.000

Rozenhoek * / sloop nieuwbouw

uitv.

jul-13

7.600

7.600

6.925

-250

DTO Bleiswijk** / nieuwbouw

uitv.

mei-13

8.191

8.191

8.191

2.448

* Prognose STIKO is inclusief te verkopen startersappartementen (9 stuks) ** Prognose STIKO is inclusief te verkopen MGE-starterswoningen (7 stuks)

35

7.6.3 Projecten in ontwikkeling Projectenoverzicht Fase

Planning

Stichtings-

Budget tm Aangegane

oplevering

kosten

fase

verplichting

x €1.000

x €1.000

x €1.000

Onrendabel x €1.000

Ds van Koetsveldstraat *

bestek

mrt-14

5.848

2.754

740

2.076

Gemeentewerf **

bestek

mei-14

18.795

4.010

1.883

1.761

*

Prognose stichtingskosten is exclusief te realiseren deel Steinmetz de Compaan

**

Prognose stichtingskosten is inclusief te verkopen appartementen (14 stuks)

3B Wonen heeft in 2012 haar nieuw- en vernieuwbouwprogramma voortgezet. 3B Wonen onderkent daarbij het al jaren hoge risicoprofiel op het gebied van projectontwikkeling dat er met de huidige economische vooruitzichten niet lager op wordt. Risicoverhogende factoren zijn onder andere trage besluitvorming van gemeente en betrokken partijen, onzekerheid van de afzetmarkt, lage kredietwaardigheid van partijen en het verzwakken van de investeringskracht. 3B Wonen wil deze projectrisico’s beheersbaar houden door onder meer gefaseerd te werken binnen een integrale consistente juridische structuur en langlopende contracten. Ds van Koetsveldstraat te Berkel en Rodenrijs In 2012 is het plan in de besteksfase verder uitgewerkt, waarna de omgevingsvergunning op 29 maart is aangevraagd. De herroepelijke vergunning is eind februari 2013 door de gemeente Lansingerland verstrekt. 3B Wonen heeft het totale plan, inclusief de nieuwbouw van Middin, ontwikkeld. Middin zal zelf de opdracht verstrekken voor de realisatie. De planvoorbereiding bevindt zich ultimo 2012 op het niveau van kap- en sloopactiviteiten, concept grondaankoopovereenkomsten en het onderhandelen over de definitieve aanneemsom. De raad van toezicht heeft in maart 2013 door middel van het fasebeslisdocument ‘uitvoering’, onder voorbehoud van de benodigde borging door het WSW, het voorgenomen besluit goedgekeurd om het project te realiseren. Het totale projectbudget 3B Wonen bedraagt ca. € 6 mln. Gemeentewerf te Bergschenhoek Op 14 maart 2012 is de omgevingsvergunning voor dit project aangevraagd en per 4 februari 2013 is er sprake van een herroepelijke vergunning. In 2013 zullen mogelijke bezwaren in overleg en samenwerking met de gemeente Lansingerland in behandeling worden genomen. In verband met de onzekerheid bij corporaties over de heffingen van de overheid en het Centraal Fonds Volkshuisvesting is intern afgesproken de voorbereidingskosten te beperken tot het hoogst noodzakelijke. Voor dit project is dit een aangegane verplichting rond de € 1,9 mln. Tot het afhandelen van het hoogst noodzakelijke behoort ook de huurovereenkomst met zorginstelling Laurens. Alhoewel dit een moeizaam verlopen proces bleek is inmiddels overeenstemming bereikt over de vaste huurperiode en het huurprijsniveau. Het project bestaat uit het realiseren van 56 verpleeghuisplaatsen, 23 sociale huurwoningen met een garantie tot het leveren van zorg, 14 verkoop appartementen, ca. 900 meter verhuurbare ruimte met een maatschappelijke functie en een half verdiepte parkeergarage. De 14 verkoopappartementen zijn inmiddels afgenomen. De verhuurbare ruimte is op dit moment moeilijk te verhuren omdat nog geen duidelijkheid bestaat over het moment van realisatie. De totale projectkosten worden geraamd op € 18,8 mln. Uitgaande van een verkoopopbrengst van ca. € 4 mln. voor de 14 verkoopappartementen bedragen de projectkosten voor 3B Wonen ca. € 15 mln. 36

In 2013 leggen we de raad van toezicht een principebesluit ‘uitvoeringsfase’ ter goedkeuring voor. Parkzoom II te Bergschenhoek Met De Goede Woning uit Zoetermeer maakten we de afspraak dat zij het project van 59 sociale huurwoningen op de voormalige locatie De Haas ontwikkelen en realiseren. 3B Wonen neemt aansluitend het beheer op zich. Vanwege de onzekere financiële toekomst zal DGW het project uitontwikkelen maar, zolang de onzekerheid voortduurt, geen opdracht tot realisatie verstrekken. Over dit door DGW genomen besluit is overleg gaande met het college van de gemeente Lansingerland.

7.7 Asbestsanering In 2011 is in het pilotproject duurzaamheid een aanzienlijke asbestvervuiling in de kruipruimten aangetroffen. Om inzicht te krijgen in de totale omvang van noodzakelijke saneringen is in 2011 een 10% inventarisatie uitgevoerd in alle complexen waar mogelijk asbest is verwerkt. Op basis van deze 10% inventarisatie zijn de totale saneringskosten globaal geraamd op € 5,4 mln. Vervolgens hebben we op basis van het inzicht dat is verkregen prioriteiten met betrekking tot sanering gesteld. Zo kregen de aanwezigheid van asbest vloerluiken en de aangetroffen restanten van asbest in de kruipruimten de hoogste prioriteit mee. In 2012 is vervolgens een 100% inventarisatie van deze onderdelen uitgevoerd en is een aanvang gemaakt met saneren. Naar verwachting zijn deze werkzaamheden vóór 1 juli 2013 volledig uitgevoerd. De overige saneringen met een lagere prioriteit voeren we uit op het moment dat vervanging of reparatie van deze elementen gepland staan. Te denken valt aan het vervangen van als dakbedekking toegepaste (asbest) golfplaten op schuurdaken. Een ander voorbeeld is het vervangen van asbesthoudende borstweringspanelen in gevelkozijn op het moment dat de gevelkozijnen vervangen, dan wel hersteld moeten worden. De volledige asbestinventarisatie hebben we verwerkt in de meerjarenonderhoudsbegroting en gekoppeld aan de betreffende planmatig te onderhouden elementen.

37

Hoofdstuk 8. Betrekken van bewoners bij beleid en beheer 8.1 Algemeen 3B Wonen betrekt haar huurders en de Huurdersvereniging 3b-gemeenten intensief bij haar beleid en beheer en zoekt samen naar nieuwe vormen van bewonersbetrokkenheid. Dit is een van de strategische doelstellingen van ons ondernemingsplan. In 2011 begonnen we een onderzoek naar nieuwe vormen van bewonersparticipatie. Dit heeft in 2012 verder vorm en inhoud gekregen. Bewonersparticipatie is integraal onderdeel van het Integraal Strategisch Voorraadbeleid (ISVB). In de samenwerkingsovereenkomst met Huurdersvereniging 3bgemeenten is geregeld bij welke onderwerpen wij huurders betrekken. In het kader van het project ISVB beperken we dit niet alleen tot de wettelijk vastgestelde en overeengekomen onderwerpen. Bewonersparticipatie kan vorm gegeven worden met bewonerscommissies, maar bijvoorbeeld ook met klantenpanels, bewonersenquêtes na groot onderhoud en een interactieve website. De afgelopen twee jaren deden we bij een aantal renovatieprojecten ervaring op met bewonerscommissies. Hoewel het soms moeilijk was bewoners te betrekken bij het wel en wee van hun woning en woonomgeving, is sprake van overwegend positieve ervaringen. Een belangrijke partner om bewoners te betrekken bij ons beleid en beheer is Huurdersvereniging 3b-gemeenten. Huurdersvereniging 3b-gemeenten behartigt de belangen van alle huurders. Eind 2012 is circa 50% van de huurders lid van de vereniging. Ook de belangen van de huurders, die een woning huren van de corporaties waar 3B Wonen het beheer voor voert, behartigt Huurdersvereniging 3b-gemeenten. Overleg met het bestuur van de Huurdersvereniging 3bgemeenten vindt periodiek plaats met inachtneming van de rechten en plichten overeenkomstig de gewijzigde Wet op het overleg Huurders Verhuurders (WOHV). Huurdersvereniging 3b-gemeenten zet zich actief in voor het woonplezier van alle huurders en werkt met wijkconsulenten. Een wijkconsulent vertegenwoordigt ongeveer 50 huurders. Als huurder kan men zich met vragen en problemen wenden tot deze consulent. De consulent kan vervolgens het verhaal kwijt bij één van de bestuursleden. Zo weet het bestuur van de Huurdersvereniging wat er speelt in die wijk en neemt zij dit mee in haar overleg met 3B Wonen. Bij de ontwikkeling van wijkbeheerplannen spraken we met het bestuur van de Huurdersvereniging 3b-gemeenten af dat altijd een bestuurslid aanwezig is bij het overleg met de bewoners wanneer het gaat om complexgewijze renovatieprojecten. Onderwerpen die in het overleg met de Huurdersvereniging 3b-gemeenten in 2012 aan de orde kwamen waren het huurprijsbeleid per 1 juli 2012, het duurzaamheidbeleid, het doen van voorstellen voor de meerjarenonderhoudsbegroting, projecten in het kader van leefbaarheid en de introductie van nieuwe en moderne overlegvormen van participatie en zeggenschap van huurders. Daarnaast is in gezamenlijk overleg een aantal maanden veel aandacht besteed aan nieuw vast te stellen servicekostenbeleid. In werkgroepverband, bestaande uit bestuursleden en wijkconsulenten van de Huurdersvereniging 3b-gemeenten en medewerkers van 3B Wonen is nagedacht en gediscussieerd over aanpassingen in het bestaande beleid. Discussiepunten waren onder andere de definitie over bereikbaar en onbereikbaar glas, invoeren van administratiekosten, kosten tuinonderhoud en kosten

38

complexbeheer. In het 1e halfjaar 2013 wordt de discussie afgerond met een definitief voorstel waar de Huurdersvereniging 3b-gemeenten achter moet staan (instemmingsrecht). Ook de financiële ondersteuning is uitgebreid. Met de Huurdersvereniging 3b-gemeenten voerden we overleg om de financiële bijdrage van 3B Wonen te baseren op voorgenomen activiteiten en niet meer te koppelen aan de contributie-inkomsten. Klachtencommissie Artikel 16 van het BBSH bepaalt dat woningcorporaties huurders van haar woongelegenheden in de gelegenheid moet stellen over haar handelen of nalaten klachten in te dienen bij een klachtencommissie. De klachtencommissie ontving in 2012 geen klachten ter behandeling.

39

Hoofdstuk 9. Leefbaarheid 9.1 Algemeen Centraal in 2012 stond het verbeteren van de leefbaarheid in onze wijken. Hiertoe moest eerst beleid worden ontwikkeld. Er is beleid ontwikkeld op het terrein van aanpak overlast, tuinonderhoud, schotelantennes en het eigendom en staat van onderhoud van de achterpaden is geïnventariseerd. Daarnaast is een aanvang gemaakt met de ontwikkeling van participatiebeleid in nauwe samenspraak met bewoners en de Huurdersvereniging 3b-gemeenten. Tenslotte is begonnen met het vaststellen van integrale wijkbeheerplannen die in samenwerking met bewoners en benodigde partijen tot stand zijn gekomen en zodoende op draagvlak kunnen rekenen. Deze wijkbeheerplannen (met zowel fysieke als sociale aspecten) komen mede tot stand naar aanleiding van het Integraal Strategisch Voorraadbeleid (ISVB). Leefbaarheid

Begroting 2012

Leefbaarheidsprojecten ISVB Totaal

Realisatie 2012

438.750

398.406

225.000

142.220

663.750

540.626

9.2 Leefbaarheidsprojecten Leefbaarheid

Begroting 2012

Realisatie 2012

20.000

60.275

Fysiek

132.250

202.431

Sociaal (inclusief projecten ISVB)

109.000

40.831

21.600

20.000

88.400

74.869

371.250

398.406

Achterpaden (verfraaiingen)

Humanitas Project Langer Wonen Totaal projecten Bijdrage exploitatietekort Hospice Eindtotaal

67.500 438.750

398.406

Achterpaden In 2012 zijn alle achterpaden bij onze complexen geïnventariseerd en is de eigendomssituatie in beeld gebracht. Conclusie is dat 3B Wonen eigenaar is van een groot aantal achterpaden waar we tot op heden geen rekening mee hebben gehouden. Er is sprake van achterstallig onderhoud. Het noodzakelijke onderhoud was niet begroot. Alle achterpaden zijn opnieuw bestraat, behalve de paden in gemengd eigendom. Fysiek. 1. In het complex Meerzicht zijn verschillende fysieke problemen opgelost die een bedreiging vormden voor de leefbaarheid 2. Talud tuin Raadhuislaan is opgeknapt, inclusief de terrassen van de bewoners, die hierbij een eigen voorkeur konden geven 3. Nieuwe galerijvloer bij de Zilveren Schakel. In dit complex waren al vanaf de oplevering problemen met de gladheid van de vloer 4. In alle hoogbouwcomplexen zijn sleutelkluizen aangebracht zodat hulpdiensten altijd het pand binnen kunnen 40

5. Project brandveilig leven Lansingerland is afgerond 6. Diverse tuinen zijn in samenwerking met de afdeling Woonbeheer opgeknapt en opnieuw ingericht. We hebben afgesproken dat de huurder voortaan de tuin onderhoudt. Sociaal 1. Wijkaanpak Zeeheldenbuurt Bleiswijk: een co-productie met de gemeente Lansingerland en bewoners 2. Wijkaanpak Oranjebuurt Bergschenhoek: op initiatief van bewoners is gestart met een intensief traject van bewonersparticipatie 3. Er is een werkgebiedindeling gemaakt voor onze totale woningvoorraad in samenwerking met alle afdelingen binnen 3B Wonen 4. Convenanten zijn ondertekend met buurttoezicht en buurtvaders; in de praktijk betekent dit een nauwe samenwerking 5. Diverse verzoeken voor bewonersactiviteiten zijn gehonoreerd. Humanitas Dit betreft de bijdrage van 3B Wonen in het project thuishulpadministratie van Humanitas. Het project is een preventieve maatregel in het kader van schuldhulpverlening. Veel cliënten zijn huurders van 3B Wonen met een (dreigende) huurachterstand. Project Langer Wonen In 2012 hebben 122 huurders een beroep gedaan op het project Langer Wonen. Het gemiddelde bedrag per woning bedraagt € 614.

9.3 Integraal Strategisch Voorraadbeleid Begroot 2012 € 225.000

Realisatie 2012 € 142.220

Voor ISVB was een bedrag begroot van € 225.000, bestaande uit advies- en onderzoekskosten, communicatie en administratieve projectondersteuning. De kosten zijn ten opzichte van de begroting lager uitgevallen, omdat een aantal geraamde kosten/activiteiten niet zijn uitgevoerd of zijn meegevallen, zoals projectondersteuning, onderzoekskosten en De Grote Woontest. In 2012 zijn in het kader van ISVB een flink aantal zaken uitgezet en opgeleverd: 1. Integrale analyse werkgebieden (weten wat er speelt en leeft in de wijken). Met hulp van de gemeente, collega’s van financiën en informatisering, het CBS (en Google) zijn alle feiten en cijfers over onze bewoners, ons bezit, de openbare ruimte en onze inkomsten en uitgaven op een rijtje gezet. In de integrale analyse staat bijvoorbeeld informatie over de leefstijl van onze huurders, leeftijd, inkomen, gegevens over onze woningen (zoals bouwjaar, energielabel, huurprijs) en hoeveel politie- of overlastmeldingen er zijn geweest. 2. Indeling werkgebieden (inzicht in waar we een belangrijke partner zijn).

41

Ons gehele bezit hebben we ingedeeld in 19 werkgebieden. Daar zijn digitale kaarten van gemaakt. Deze kaarten gebruiken we als hulpmiddel om besluiten te kunnen nemen of plannen te maken voor de gebieden. 3. Financiële doorrekening werkgebieden. De afdeling Financiën & Informatisering heeft inzichtelijk gemaakt wat de inkomsten en uitgaven per werkgebied zijn. Dit hebben we later nodig als er uitvoeringsprogramma’s worden ontwikkeld voor onze werkgebieden. 4. Bepalen werkgebieden met prioriteit. In overleg met de gemeente hebben we drie werkgebieden vastgesteld die de komende jaren kunnen rekenen op extra aandacht van 3B Wonen en de gemeente. 5. Financieel toetsingskader. Er is een toetsingskader vastgoed- en financiële sturing vastgesteld waarmee we onze investeringen kunnen toetsen op een aantal verschillende aspecten. Hiermee kunnen we onze besluiten goed onderbouwen en voorkomen we dat we onnodige risico’s lopen. 6. We hebben structureel geïnvesteerd in de relatie met Huurdersvereniging 3b-gemeenten. 7. Er is structureel overleg met de gemeente (o.a. met de accountmanager burgerparticipatie) over wijkgericht werken en de wijze waarop we bewoners willen betrekken bij het welbevinden in hun wijk of buurt. Zo zijn we in contact gekomen met een aantal bewoners in de Oranjewijk te Bergschenhoek. Door deze contacten zijn we gestart met de uitvoering van een wijkontwikkelingstraject. Hierbij “oefenen” we met bewonersparticipatie. Als we straks meer ervaring hebben, zal bewonersparticipatiebeleid worden ontwikkeld.

42

Hoofdstuk 10. Besturing en organisatie 10.1 Algemeen 3B Wonen richt zich nadrukkelijk met een dominante focus op de klant, meetbare prestaties en het systematisch verbeteren en vernieuwen. Daarom stelt 3B Wonen hoge prioriteiten aan de kwaliteit en professionalisering van haar bedrijfsvoering en de dienstverlening naar de klant. De klant staat centraal. De organisatie van 3B Wonen is ingericht rondom de kernactiviteit Wonen en andere organisatie-activiteiten zijn hieraan ondersteunend. 3B Wonen bestaat uit een tweelagenstructuur (directeur-bestuurder en een raad van toezicht). De directeur-bestuurder draagt de eindverantwoordelijkheid voor de organisatie en het beleid en legt hierover verantwoording af aan de raad van toezicht. Het organogram ziet er als volgt uit:

Raad van Toezicht

Directeurbestuurder

Organisatie & Controller

Communicatie

Vastgoed

Financiёn & Informatisering

Wonen

Bedriijfsbureau

Nieuwbouw

Planmatig onderhoud

Woonbeheer

Wijkbeheer

Dagelijks en mutatieonderhoud

10.2 Leiderschap 3B Wonen is een lerende organisatie, dit geldt voor zowel leidinggevenden als medewerkers. Een terugkerend onderwerp in de ontwikkelingen is het nemen van de eigen verantwoordelijkheid. Dit komt terug in gesprekken en in de resultaatafspraken. De leidinggevenden sturen nadrukkelijk op het nemen van eigen verantwoordelijkheid en bevorderen hiermee de zelfstandigheid van medewerkers.

43

De leiding bepaalt de koers, draagt deze koers uit en luistert daarbij naar anderen, gaat consequenties (ook voor zichzelf) niet uit de weg, is integer en houdt vol. De stijl van leidinggeven is doorgaans coachend. Uit het medewerkertevredenheidsonderzoek (MTO) blijkt een goede waardering voor de leidinggevenden binnen 3B Wonen. Vanuit de functioneringsgesprekken komt het zelfde beeld naar voren.

10.3 Samenwerken Bestuur, management en medewerkers werken op een professionele manier samen, waarbij persoonlijke en organisatiedoelen goed op elkaar zijn afgestemd. Er is geen sprake van bureaucratie. Leidinggevenden bestrijden de eilandcultuur. Vanuit het MTO en de voorstellen voor verbetering van de samenwerking blijkt dat, in de meeste gevallen, de samenwerking in de eigen teams redelijk tot goed op orde is. De focus ligt nadrukkelijk op afdelingsoverstijgende samenwerking. Waarbij proactieve uitwisseling van informatie en voorlichting noodzakelijk is.

10.4 Organisatie en processen Organisatiecompetenties In 2012 is veel aandacht besteed aan de ontwikkeling van de organisatiecompetenties ‘Samenwerken en Klantgedrevenheid’. Klantgedrevenheid is interactief aan de orde geweest in een personeelsbijeenkomst en werkoverleggen. Daarna zijn op teamniveau workshops georganiseerd. Vanuit de workshops zijn door de verschillende teams acties benoemd waarmee in 2013 de ontwikkeling van een bij 3B Wonen passende vorm van klantgedrevenheid verder wordt ontwikkeld. Ook de ontwikkeling van de organisatiecompetentie Samenwerken stond en staat actief op de agenda. Processen 3B Wonen ontwikkelt zich de komende jaren van een activiteitgerichte naar een procesgerichte organisatie ondersteund door een kwaliteitsmanagementsysteem. In 2012 is een aantal besturende, uitvoerende en ondersteunende processen getoetst. Aan de hand van (verbeter-)plannen worden processen ontwikkeld, geactualiseerd en geïmplementeerd in de organisatie. De organisatie richt zich vanuit het klantperspectief op het continue vernieuwen en verbeteren van de organisatie. Interne controle In 2012 is de capaciteit voor interne controlewerkzaamheden uitgebreid. De interne controle richt zich, op basis van een jaarplan, op het adviseren over en de beoordeling van de inrichting van het risicobeheersings- en controlsysteem en de kwaliteit van de informatievoorziening. Kwaliteit dienstverlening Het in de begroting benoemde brede onderzoek, de bewonersscan, is in 2012 niet uitgevoerd. In plaats daarvan is 3B Wonen aangesloten bij ‘de grote Woontest’. De resultaten van dit grootschalig regio-onderzoek geven onder andere inzicht in leefbaarheid, kwaliteit van woningen en voorzieningen, de ontwikkeling van de wijken en buurten en woonwensen. 3B Wonen gebruikt deze informatie bij het vaststellen van onder andere de eigen wijkvisies. 44

Daarnaast heeft een onderzoek plaatsgevonden naar de tevredenheid van nieuwe huurders, zowel bij nieuwbouw als bestaande bouw. 3B Wonen scoort hierbij gemiddeld een 7,3 voor de algemene tevredenheid. Ook wordt in eigen beheer doorlopend onderzoek gedaan naar de tevredenheid van de klant bij reparatieverzoeken en bij grootschalig planmatig onderhoud in combinatie met duurzaamheidaanpassingen. De resultaten uit deze onderzoeken worden gebruikt om bij een volgend project verbeteringen aan te brengen. Vertrouwenspersoon Binnen 3B Wonen is een medewerker beschikbaar als vertrouwenspersoon. De vertrouwenspersoon voor meldingen over schending van de integriteitscode is extern aangesteld. Intern noch extern was in 2012 sprake van meldingen. Werkoverleg en medezeggenschap Binnen 3B Wonen vindt op iedere afdeling een eigen en passende vorm van werkoverleg plaats. Afdelingsoverstijgend overleg komt zeer regelmatig voor. Daarnaast zijn verschillende werkgroepen actief. Ieder kwartaal vindt een personeelsbijeenkomst plaats. In 2012 is tijdens deze bijeenkomsten aandacht besteed aan de ontwikkeling van klantgedrevenheid, kostenbesparing, integriteit en Intrawis. Ook heeft het team Financiën zich op een ludieke, interactieve wijze gepresenteerd. Ondernemingsraad In 2012 is een nieuwe Ondernemingsraad gestart, bestaande uit drie leden. Eenmaal per kwartaal vindt regulier overleg plaats met de directeur. Een keer per jaar spreekt de Ondernemingsraad met de directeur en een lid van de raad van toezicht. Daarnaast zijn er incidenteel overleggen, in 2012 bijvoorbeeld over kostenbesparing en de werkkostenregeling. Integriteitcode Integriteit wordt met iedere medewerker besproken in het functioneringsgesprek. Behalve dit worden voorkomende integriteitskwesties direct besproken met de betrokken medewerker. Een enkel incident heeft aanleiding gegeven de code op een onderdeel aan te scherpen.

10.4.1. Automatisering IntraWis In 2011 is een aanvang gemaakt van het vullen van de organisatiebrede gewenste data. Een omvangrijke klus, zo werd eerder vastgesteld. Gelet op het belang van de beschikbaarheid van de cartotheek-gegevens is in 2012 extra mankracht beschikbaar gesteld, hetgeen er toe heeft geleid dat in december het gehele project opgeleverd en in gebruik genomen kon worden. Nieuwe module meerjarenonderhoudsbegroting Om de kwaliteit van het bestaande bezit te bewaken maakte 3B Wonen gebruik van het geautomatiseerde meerjarenonderhoudspakket Wobis. Vanwege de beëindiging van levering en ondersteuning van deze software is in 2012 de module Ibis-Main aangekocht. In 2012 heeft de conversie plaatsgevonden van Wobis naar Ibis-Main. Met het pakket Ibis Main worden de financiële onderhoudsverplichtingen gedurende de gehele exploitatieduur inzichtelijk gemaakt. Daarnaast vormt het pakket de basis voor de jaarlijks samen te stellen

45

onderhoudsbegroting. De meerjarenbegroting is met de conversie volledig geactualiseerd en aangesloten op de komende jaren uit te voeren duurzaamheidprojecten. EM-Project De in 2011 aangeschafte software ten behoeve het vastleggen en verantwoorden projecten en het planmatig onderhoud, EM-project, is geëvalueerd. Op grond hiervan wordt de inrichting gedeeltelijk aangepast. Eindevaluatie vindt in het 1 e halfjaar van 2013 plaats. Bis-NOA Op de software van ons hoofdsysteem zijn verschillende updates uitgevoerd. Naast verbeteringen betrof het wijzigingen die uit wetgeving voortvloeiden. Digitaal Management Systeem (DMS) In 2012 is een advies uitgebracht met betrekking tot het digitaliseren van de woningdossiers en de factuurverwerking. Het advies is overgenomen en implementatie zou aanvankelijk in februari 2013 worden gestart. In verband met de werkdruk wordt niet eerder dan in juli 2013 een besluit genomen over definitieve implementatie. Glasvezelnetwerk In september 2012 is 3B Wonen aangesloten op het glasvezelnetwerk. Hiermede is de up- en downloadcapaciteit van het netwerk aanmerkelijk verbeterd. Ontwikkeling van een nieuwe website In 2012 is de nieuwe website stapsgewijs geïmplementeerd. Groot voordeel van de nieuwe website is dat we in eigen huis de inhoud kunnen actualiseren. Alle teksten zijn herschreven en het koopaanbod van de bestaande bouw en de projecten wordt meer uitgebreid getoond dan voorheen. Op de homepage worden regelmatig nieuwsberichten geplaatst en ook onze Twitterberichten zijn zichtbaar. In het tweede kwartaal is gestart met het inrichten van het klantenportaal. Op het klantenportaal kan de huurder eigen gegevens inzien en zelf een aantal zaken regelen zoals betalingen. Eind 2012 was het klantenportaal technisch voor 90% gerealiseerd. Vanaf het tweede kwartaal van 2013 komt het klantenportaal gefaseerd ter beschikking aan de huurders.

10.5 Personeelformatie, -bezetting en –samenstelling Eind 2012 zijn 50 medewerkers in dienst. In 2012 zijn zeven medewerkers in dienst gekomen. Eén medewerker stroomde binnen de organisatie door naar een andere functie en vijf medewerkers verlieten 3B Wonen. Het aantal parttimers bedraagt 27. De gemiddelde leeftijd van de medewerkers ultimo 2012 is 46 jaar.

46

Formatie afdelingen

Begroting

Formatie

Formatie

Formatie

werkelijk

inleen

(fte)

(fte)

Directie

1,0

1,0

0,0

Vastgoed

8,9

9,8

Woonbeheer

11,6

Wijkbeheer

Verschil

Man

Vrouw

0,0

1

0

0,5

1,4

8

2

11,9

0,0

0,3

4

9

5,7

6,6

0,0

0,9

2

6

Dagelijks onderhoud

6,4

5,7

0,0

-0,7

6

0

Financiën

5,8

5,8

0,0

0,0

5

1

Organisatie & Communicatie

4,2

3,5

0,0

-0,7

0

5

Controller

0,4

0,0

0,4

0,0

1

0

Extra formatie

0,0

0,0

0,0

0,0

0

0

Totaal

44,0

44,3

0,9

1,2

27

23

Begroting Werkelijk

De overschrijding van de begrote formatie wordt veroorzaakt door een tijdelijk contract op de afdeling Vastgoed voor de afronding van het project Intrawis. Daarnaast is een medewerker doorgestroomd met een kleine uitbreiding van contracturen.

10.6 Ziekteverzuim Jaar

2012

2011

2010

2009

Percentage ziekteverzuim

3,6%

3,4%

5,2%

3,6%

Aantal ziekmeldingen

67

66

56

56

M eldingsfrequentie

1,4

1,4

1,2

1,2

Het percentage ziekteverzuim bij 3B Wonen blijft onder de streefwaarde van 4% en onder het landelijk ziekteverzuim 2012 van 4,1%.

10.7 Opleidingen In de begroting namen we een bedrag op van € 100.000,- om het leer- en groeiperspectief van de medewerkers in de organisatie te faciliteren. Hiervan gaven we € 71.000,- uit aan verschillende trainingen, opleidingen en seminars. Ook maakten verschillende medewerkers gebruik van de mogelijkheden van het loopbaanontwikkelingsbudget. De kosten hiervan bedroegen € 9.325,-.

10.8 Sponsoring Vanuit het 3B Wonen sponsorbeleid nemen we aanvragen voor ondersteuning in behandeling. Deze projecten dienen bij te dragen aan verbetering of instandhouding van de leefomgeving van onze huurder en/of de gemeenschap van Lansingerland. In 2012 honoreerden we 26 sponsorverzoeken met een totale uitgave van € 11.599,-. Begroot was € 20.000,-.

47

10.9 Communicatie Contacten met de huurders Veel aandacht besteedden we aan communicatie met de huurders van woningen die onderdeel zijn van onderhoudsprojecten in combinatie met energiebesparende maatregelen. Huisbezoeken en nieuwsbrieven worden hierbij ingezet. Het team Wijkbeheer heeft in 2012 een analyse gemaakt van de wijken waar onze huurders wonen. Hiervoor is intensief contact met de bewoners gezocht. Dit heeft onder andere geleid tot open gesprekken tijdens huisbezoeken en het betrekken van huurders in bewonerscommissies en andere vormen van bewonersparticipatie. Contacten met de belanghouders 3B Wonen heeft voor de leden van de WMO raad van Lansingerland een rondrit verzorgd langs verschillende relevante complexen in ons bezit. Netwerk “Lansingerland leeft” 3B Wonen maakt deel uit van het netwerk “Lansingerland leeft”. In dit netwerk zijn veel verschillende partijen vertegenwoordigd zoals politiek, media, jongeren, ouderen, sport, cultuur en onderwijs. Het netwerk is een motor voor nieuwe projecten en sociale samenhang.

48

Hoofdstuk 12. Verslag van de raad van toezicht 12.1 Juridische structuur, Governance Het bestuur van de Stichting 3B-Wonen bestaat uit één persoon, de statutair directeur, aan wie alle bevoegdheden toekomen behalve die welke de wet of de statuten aan andere organen opdragen. Een raad van toezicht oefent het interne toezicht bij 3B Wonen uit. De statuten van 3B Wonen zijn voor het laatst in 2011 gewijzigd met als belangrijke onderlegger de Governance Code Woningcorporaties. De raad van toezicht onderschrijft de door brancheorganisatie Aedes vastgestelde Governance Code Woningcorporaties volledig. Zo waakt de raad van toezicht er voor dat haar leden onafhankelijk zijn in de zin van de in de Governance Code Woningcorporaties bepaling III 2.2. aangeduide criteria. 3B Wonen beschikt over een reglement voor de raad van toezicht, een profiel voor de leden, een afzonderlijk profiel voor de voorzitter van de raad van toezicht en een directiestatuut. De statuten geven aan dat de raad van toezicht bestaat uit ten minste vijf en ten hoogste zeven leden. Benoeming van de leden van de raad van toezicht vindt plaats voor een periode van vier jaar. Na verloop van deze periode kan maximaal eenmaal herbenoeming plaatsvinden. Mede vanuit een oogmerk van continuïteit van toezicht hanteert de raad een rooster van aftreden. De raad bestond in 2012 uit zeven leden. Met deze zeven leden worden alle in het vastgestelde 'profiel leden van de raad van toezicht Stichting 3B Wonen' genoemde expertisegebieden en vaardigheden afgedekt. De raad van toezicht heeft tot taak toezicht te houden op het bestuur en op de algemene gang van zaken bij 3B Wonen en de met haar verbonden ondernemingen. Tevens staat zij het bestuur met raad ter zijde en vervult de raad een klankbordfunctie. De raad oefent toezicht uit op onder andere:  strategie en de risico's verbonden aan de activiteiten van de corporatie  realisatie van de doelstellingen van de corporatie  opzet en werking van interne risicobeheersing- en controlesystemen  financieel verslaggevingproces  naleving van toepasselijke weten regelgeving Artikel 21 van de statuten van Stichting 3B-Wonen omschrijft de taken en bevoegdheden van de raad van toezicht. Het reglement voor de raad van toezicht werkt een en ander verder uit. In dit jaarverslag legt de raad van toezicht, als onderdeel van een maatschappelijk ondernemende organisatie, publiekelijk verantwoording af over de wijze waarop zij in 2012 invulling gaf aan de uitvoering van haar taken en bevoegdheden in 2012. Enkele jaren geleden stelde de raad van toezicht een toezichtkader vast aan de hand waarvan zij haar taak uitoefent. Dit kader bestaat uit een aantal systeemvragen inzake prestatiemanagement, risicomanagement en leiderschap die gaan over met name de volgende onderwerpen:  beschikbaar zijn van visie, missie en strategische beleidsdoelstellingen  voldoende balans tussen maatschappelijke en financiële doelstellingen en kaders  vertaling hiervan naar concrete volkshuisvestelijke en financiële doelen  niveau van inrichting van het planning- en controlsysteem  kwaliteit van stuur- en verantwoordingsinformatie  samenhang tussen beleidsdoelstellingen, organisatiestructuur, planning en control en interne processen  invulling en naleving van de Governance Code Woningcorporaties en Aedescode  integraal risicomanagement 50



stijl van leidinggeven

De raad gebruikte dit toezichtkader in 2012 bij het nemen van besluiten, het beoordelen van bestuursvoorstellen en de bewaking van de realisatie van de doelstellingen van 3B Wonen.

12.2 Taak en werkwijze Om de toezichthoudende taak goed te kunnen vervullen discussieerde de raad van toezicht in 2012 in vijf reguliere overlegvergaderingen met elkaar en met de bestuurder over onder meer de volgende onderwerpen:  de gewenste koers van de organisatie, vast te leggen in een begin 2013 te verschijnen nieuw ondernemingsplan 2013 - 2015  de risico’s en mogelijkheden tot beheersing hiertoe die samenhangen met de derivatenporteuille van 3B Wonen  de inrichting en naleving van risicomanagement in de organisatie  de aankoop van een aantal niet verkochte nieuwbouwkoopwoningen  inhoud en vaststelling van het jaarverslag 2011 van zowel Stichting 3B Wonen als 3B Wonen BV en het samenwerkingsverband 3B-Ledro BV  beleidsvoornemens en begroting 2013  maatschappelijke en financiële resultaten in relatie tot beleidsvoornemens en begroting  de stand van zaken van diverse nieuwbouwprojecten in ontwikkeling en uitvoering, dit aan de hand van door de werkorganisatie opgestelde fasebeslisdocumenten  het functioneren van de directeur bestuurder en de bereikte resultaten in relatie tot de daarover gemaakte afspraken  de managementletter en de jaarrapportage van de externe accountant  de selectie van een accountantskantoor voor de komende jaren De raad stelt zich ten aanzien van voorgenomen besluiten van de directeur-bestuurder alsmede de gang van zaken binnen de werkorganisatie positief kritisch op. In 2012 manifesteerde zich dit met name in de discussie over de voorgenomen koers van 3B Wonen en de risico’s die samenhangen met de derivatenportefeuille. Deze kende als gevolg van de relatief lage rente gedurende het gehele jaar een per saldo negatieve marktwaarde. De raad adviseerde en stelde inmiddels vast dat op basis van de door de directeur-bestuurder in beeld gebrachte scenario’s inzicht is ontstaan over de bandbreedte van de risico’s die het bezit van deze portefeuille met zich meebrengt en in maatregelen om met deze risico’s om te gaan. De raad hield zich naast het periodieke overleg met de bestuurder op de hoogte van ontwikkelingen in de sector en bij 3B Wonen door middel van overleg met de externe accountant, aan de hand van een presentatie van de treasury-adviseur, bezoek van bijeenkomsten aan onder meer de Vereniging Toezichthouders Woningcorporaties en door overleg van twee leden van de raad met het bestuur van de Huurdersvereniging 3b-gemeenten. In juni 2012 sprak de voltallige raad van toezicht met het managementteam en het bestuur van de Huurdersvereniging 3b-gemeenten een aantal ontwikkelingen, trends en dilemma’s die van invloed zijn op de strategie van 3B Wonen in de komende jaren. Mevrouw Van Amelsfort-Van der Kam woonde, in het kader van artikel 24 van de Wet op de Ondernemingsraden, een tweetal overlegvergaderingen bij van de binnen 3B Wonen werkzame ondernemingsraad met de bestuurder. Samen met de heer Rouwers besprak zij kort na het einde van het jaar 2012 de algemene gang van zaken binnen de organisatie met de ondernemingsraad. Bij dit laatste overleg was de directeur-bestuurder niet aanwezig. 51

In februari 2013 evalueerde de raad van toezicht haar eigen functioneren in het jaar 2012. De directeur-bestuurder was niet bij deze evaluatie aanwezig. Leo Gerrichhauzen van Gerrichhauzen en Partners fungeerde bij dit gesprek als gespreksleider. Besproken werden de taak- en rolopvatting van de raad van toezicht, bestaande uit toezicht houden, werkgeverschap en functioneren als klankbord voor de directeur-bestuurder. Verder werden randvoorwaarden hiertoe besproken zoals kwaliteit van informatievoorziening, vergadering en verslaglegging, teamdynamiek en –samenstelling. De bespreking leidde tot een aantal bouwstenen voor een verbeterprogramma waaronder:  het na beschouwing in 2013 actualiseren van het toezichtskader voor het eigen functioneren  vaker dan tot op heden contacten met externe belanghouders onderhouden en, in het verlengde hiervan, het delen van informatie met elkaar en het regelmatig blijven toetsen of de raad als geheel over voldoende externe informatiebronnen bezit  het houden van balans tussen verdieping in details en toezicht op hoofdlijnen  vanuit de adviesrol stimuleren dat de eigen kracht van de directeur-bestuurder, met name waar het betreft vernieuwing, wordt aangewend ten nutte van de organisatie  opzetten van een inwerkprogramma voor nieuwe leden van de raad van toezicht, gericht op de eigen rol van toezichthouder en inhoudelijke kennis over de corporatiesector De raad van toezicht verleende in 2012 aan de volgende voorgenomen bestuursbesluiten goedkeuring:  op basis van fasebeslisdocumenten ten aanzien van de bestekfase van het project Gemeentewerf te Bergschenhoek, de bestekfase van het project Van Koetsveldstraat te Berkel en Rodenrijs en de uitvoeringsfase van het project Tuinen Oost te Bleiswijk  een bijdrage in de onrendabele investering van het project De Haas, dat op verzoek van 3B Wonen wordt ontwikkeld en in eigendom verworven wordt door De Goede Woning, waarmee 3B Wonen een samenwerkingsrelatie heeft  de aankoop van totaal 28 niet verkochte koopwoningen die voor eigen rekening en risico ontwikkeld waren en nu, in principe eenmalig, voor een marktprijs verhuurd worden  vaststelling van de jaarverslagen en jaarrekeningen 2011 van zowel de Stichting 3B Wonen, 3B Wonen BV als 3B-Ledro BV  vaststelling van de beleidsvoornemens en, met een aantal kanttekeningen, de begroting voor 2013  voorzien in de financieringsbehoefte door middel van het aantrekken van leningen voor in totaal € 10 mln.  vaststelling van het toetsingskader vastgoed- en financiële sturing  een wijziging van de waarderingsgrondslag ten behoeve van de jaarrekening naar bedrijfswaarde  de resultaat- en competentieontwikkelingsafspraken met de directeur-bestuurder  de beloning van de leden van de raad van toezicht in het jaar 2012  de selectie en keuze voor BDO als accountant vanaf het jaar 2012  de bedrijfswaarde als waarderingsgrondslag voor de jaarrekening vanaf 2012. Voor het nietDAEB bezit geldt vanaf 2012 als waarderingsgrondslag de marktwaarde in verhuurde staat.

12.3 Integriteit 3B Wonen beschikt al jaren over een interne gedragscode integriteit. Begin 2012 is de code, op basis van uit alle afdelingen samengestelde werkgroep van medewerkers, geactualiseerd en op onderdelen aangevuld. In de code staan afspraken ter zake van integere woningtoewijzing, omgang 52

met klanten en externe relaties, gebruik van bedrijfsmiddelen en omgang met elkaar. De code is door alle medewerkers ondertekend. Tevens is een klokkenluidersregeling beschikbaar die het nakomen van de gemaakte afspraken waarborgt. Beide documenten zijn vermeld op de website van de organisatie. Voorafgaand aan het beoordelingsgesprek met de directeur bestuurder over 2012 voerde een afvaardiging van de raad van toezicht onder meer een gesprek met de bedrijfscontroller. In dit gesprek was de organisatiebrede naleving van integriteit een van de onderwerpen.

12.4 Oordeel ministerie In zijn oordeelsbrief van 30 november 2012 over het verslagjaar 2011 laat de verantwoordelijk minister weten, op basis van de begin 2012 ingediende Prospectieve- en Verantwoordingsinformatie tot het oordeel te komen dat 3B Wonen, net als vele andere woningcorporaties, in 2011 een onjuiste en/of onvolledige administratie te hebben gevoerd op het gebied van toewijzing in het kader van de staatssteunregeling. Accountant Deloitte stelde zich namelijk op het standpunt bij woningcorporaties onvoldoende in staat te zijn de juistheid en volledigheid van inkomensgegevens in geval van toewijzing van sociale huurwoningen te kunnen controleren. Dit leidde tot een assurance-rapport met een oordeelsonthouding. De minister geeft in zijn oordeelsbrief verder aan dat hij voor wat betreft de solvabiliteit kennis genomen heeft van het financieel oordeel van het Centraal Fonds voor de Volkshuisvesting waaruit bleek dat de vermogenspositie van 3B Wonen ultimo 2011, uitgaande van voortgezette verhuur van het bezit, voldoende is. Tenslotte stelt de Minister in de brief nog een vraag over de samenstelling van een van de 3B Wonen ontwikkelprojecten, die inmiddels tot tevredenheid van de minister beantwoord is.

12.5 Deskundigheid en samenstelling De raad van toezicht van 3B Wonen werkt met een profielschets, gerelateerd aan haar omvang, samenstelling en activiteiten, voor de gewenste deskundigheid en achtergrond van de leden van de raad van toezicht. Voor de functie van voorzitter van de raad van toezicht geldt een apart profiel. Met ingang van 1 januari 2012 vervult de heer Drs. G. van den Burg RC, sinds 23 februari 2006 lid van de raad van toezicht, de functie van voorzitter. Per 1 januari 2012 ontstonden twee vacatures. Vanwege de kwalitatief goede kandidaten en de vacatures in 2013 zijn 3 kandidaten geselecteerd. Een selectiecommissie bereidde de selectie voor op basis van functieprofielen en een openbare advertentie en droeg deze drie nieuwe leden voor. De raad benoemde mevrouw Van der Hoek en de heren Koster en De Visser als nieuwe leden van de raad van toezicht. De raad van toezicht bestaat hiermee tijdelijk uit zeven leden.

53

Naam Mw. Dr. E. van Amelsfort- Van der Kam Deskundigheidsgebied Nevenfuncties

Leeftijd 43

Functie

Beroep

Lid

teamhoofd HRM en organisatieontwikkeling

Benoemd per 01-01-2008

Aftredend 31-12-2013

Hernoem baar Ja

Volkshuisvesting, politiek bestuurlijke verhoudingen -

Drs. R. Buitenhuis Deskundigheidsgebied Nevenfuncties

42 Lid registeraccountant Financiën en controlling -

01-01-2006

31-12-2013

Nee

Drs. G. van den Burg RC Deskundigheidsgebied Nevenfuncties

51

23-02-2006

22-04-2014

Nee

Ir. A.H.G. Rouwers MRE Deskundigheidsgebied Nevenfuncties

59

30-10-2006

29-10-2014

Nee

Mw. drs W.S. van der Hoek

60

directeur Dienst Stedelijke 01-01-2012 Ontwikkeling, portefeuille Opdrachtgeving en Wonen Bestuurlijke verhoudingen en projectmanagement Lid raad van toezicht Stichting B4Y te Rotterdam

31-12-2015

Ja

Mr. J.C. Koster Deskundigheidsgebied Nevenfuncties

51 Lid Advocaat Juridische zaken Lid raad van toezicht Onderwijs Advies Lid raad van commissarissen Sport.Gouda BV

01-01-2012

31-12-2015

Ja

Drs. S. de Visser Deskundigheidsgebied Nevenfuncties

42 Lid Organisatieadviseur Financiën en politiek bestuurlijke verhoudingen -

01-01-2012

31-12-2015

Ja

Deskundigheidsgebied Nevenfuncties

Voorzitter

organisatieadviseur

Financiën, communicatie en bedrijfsvoering Lid van de raad van toezicht van Huize Het Oosten te Bilthoven Lid

hoofd projectmanagement

Vastgoedontwikkeling, beheer en volkshuisvesting Lid

12.6 Honorering van de raad van toezicht De honorering van de raad van toezicht is gekoppeld aan de functie binnen de raad. Voor 2012 was de honoreringscode commissarissen van Vereniging Toezichthouders Woningcorporaties van toepassing. Deze honoreringscode kent een aantal schalen, onder meer afhankelijk van het aantal verhuurbare eenheden en de complexiteit van de omgeving waarin een corporatie opereert. 3B Wonen valt onder schaal D. In de honoreringscode is de volgende passage opgenomen: “Het maximum van een schaal is ‘hard’. Het minimum van een schaal is indicatief. Het minimum wordt over het algemeen passend geacht, maar er kunnen voor een raad van commissarissen overwegingen zijn om er onder te gaan zitten. 54

Wel wordt benadrukt dat aan een commissariaat grote verantwoordelijkheden zijn verbonden die een zekere honorering rechtvaardigen en de daaraan verbonden verplichtingen onderstrepen.” De raad van toezicht volgt het voorgaande advies en koos voor toepassing van het (gemiddelde) indicatieve minimum van schaal D. Voor het jaar 2012 zag de raad af van een onkostenvergoeding. Naam Drs. G. van den Burg RC Mw. Dr. E. van Amelsfort-van der Kam Drs. R. Buitenhuis Ir. A.H.G. Rouwers MRE Mw. drs. W.S. van der Hoek Mr. J.C. Koster Drs. S. de Visser

Functie Voorzitter Lid Lid Lid Lid Lid Lid

Bruto-vergoeding € 8.860 € 6.110 € 6.110 € 6.110 € 6.110 € 6.110 € 6.110

12.7 De raad van toezicht als werkgever De raad van toezicht is verantwoordelijk voor goed bestuur, onder meer door benoeming, schorsing, ontslag en beoordeling van de directeur-bestuurder. Sedert 12 augustus 2002 is de heer F.A.M. Weterings, geboren op 24 augustus 1954, als enig bestuurder bij 3B Wonen actief. De heer Weterings is voor onbepaalde tijd aangesteld. De raad van toezicht maakte begin 2012 voor dat jaar een aantal bestuurlijke resultaatafspraken alsmede een aantal afspraken inzake competentieontwikkeling met de heer Weterings. Afspraken werden onder meer gemaakt over het opstellen van het Integraal Strategisch Voorraadbeleid (ISVB), het actualiseren van de strategische beleidsvisie, de bewaking van de financiële continuïteit en de voornemens inzake organisatieontwikkeling in 2012. Voor het verder ontwikkelen van competenties werden afspraken gemaakt over ‘inspireren’, ‘vasthouden aan de uitgezette koers’, ‘organisatiesensitiviteit’ en ‘realiteitszin’ waar het gaat om de snelheid van verdere ontwikkeling van de werkorganisatie. De raad van toezicht stelde in 2012 een beoordelingscommissie in bestaande uit de heren Van den Burg, Rouwers en Koster. Beoordeling op de nakoming van deze afspraken vond plaats begin 2013. Deze commissie besprak zowel met het managementteam als met de bedrijfscontroller het functioneren van de directeur-bestuurder. Op basis van deze gesprekken en het aansluitende gesprek met de heer Weterings oordeelde de commissie dat de heer Weterings de voor 2012 geformuleerde resultaten voor circa 80% had behaald. De raad als geheel ontving dit oordeel met tevredenheid. De bij indiensttreding met de bestuurder overeengekomen arbeidsvoorwaarden waren tot eind 2010 in lijn met de aanbevelingen uit januari 2000 van de Aedes Adviescommissie Arbeidsvoorwaarden voor de directeur-bestuurder voor corporaties met een dienovereenkomstige opgave en dynamiek als 3B Wonen (functieprofiel C). Voor bestuurders van woningcorporaties geldt sinds 2010 een nieuwe sectorbrede beloningscode. Bij de toepassing van deze code en een herijking hiervan in 2012 op de functie van bestuurder van 3B Wonen bleek dat functiegroep D van toepassing is. De bestaande beloning van de heer Weterings bevond zich in de loop van 2010 binnen de bandbreedte van functiegroep F. Oorzaak hiervan is dat bij indiensttreding van de heer Weterings uitloop tot het maximumbedrag van functieprofiel C vanuit het toenmalige advies van Aedes overeengekomen is, waarbij voor wat betreft periodieke indexering aansluiting gezocht werd bij de ontwikkeling van de salarisschalen volgens de CAO Woondiensten. In de nieuw vastgestelde beloningscode, die aansluit op de in 2004 geïntroduceerde 55

13.1 GECONSOLIDEERDE BALANS PER 31 DECEMBER 2012 (voor resultaatbestemming) ACTIVA

31-12-2012

31-12-2011

x€1

x€1

VASTE ACTIVA Materiële vaste activa Sociaal vastgoed in exploitatie Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor

236.676.681

245.680.000

5.029.059

1.504.237

3.389.373

3.616.639

eigen exploitatie Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie Totaal materiële vaste activa

245.095.113

250.800.876

Vastgoedbeleggingen Commercieel vastgoed in exploitatie Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor

24.714.587

22.395.487

532.438

187.880

eigen exploitie Totaal vastgoedbeleggingen

25.247.025

22.583.367

Financiële vaste activa Te vorderen BWS-subsidies Belastinglatenties Overige vorderingen

-

231.468

2.239.587

4.725.802

-

Totaal financiële vaste activa Totaal vaste activa

Voorraden

34.288 2.239.587

4.991.558

272.581.725

278.375.801

2.294.519

3.198.240

Vorderingen Debiteuren

313.729

283.051

Gemeente

20.264

61.210

Belastingen en premies sociale verzekering

60.321

-

265.434

76.933

Overlopende activa Totaal vorderingen

659.749

421.194

Liquide middelen

5.093.944

2.610.484

Totaal vlottende activa

8.048.213

6.229.918

280.629.938

284.605.719

TOTAAL

58

PASSIVA

31-12-2012

31-12-2011

x€1

x€1

EIGEN VERMOGEN Overige reserves Jaarresultaat

110.858.495

109.874.901

4.296.484-

Totaal eigen vermogen

7.177.020 106.562.011

117.051.921

EGALISATIEREKENING Egalisatierekening BWS

-

219.775

VOORZIENINGEN Overige voorzieningen

300.000

300.000

LANGLOPENDE SCHULDEN Leningen overheid Leningen kredietinstellingen

1.975.468

2.306.497

164.750.378

158.622.340

Totaal langlopende schulden

166.725.846

160.928.837

KORTLOPENDE SCHULDEN Schulden aan kredietinstellingen Schulden aan leveranciers

418.573

-

1.505.713

1.401.250

112.528

55.668

Belastingen en premies sociale verzekering

1.200.138

809.089

Overlopende passiva

3.805.128

3.839.179

Onderhanden projecten

Totaal kortlopende schulden

TOTAAL

7.042.081

6.105.186

280.629.938

284.605.719

59

13.2 GECONSOLIDEERDE WINST-EN VERLIESREKENING 2012

begroting

2011

x€1

2012

x€1

BEDRIJFSOPBRENGSTEN Huren

23.368.393

23.524.000

22.757.485

899.102

748.000

900.495

63.765

106.000

71.716

1.484.603

4.142.000

2.187.371

Overige bedrijfsopbrengsten

274.691

405.000

788.829

Som der bedrijfsopbrengsten

26.090.553

28.925.000

26.705.895

9.841.755

2.745.000

9.726.605

3.067.000

9.629.676-

2.443.948

2.550.000

2.408.674

Sociale lasten

368.885

340.000

317.448

Pensioenlasten

447.688

446.000

415.903

4.921.451

6.765.000

7.196.699

Leefbaarheid

540.626

664.000

503.099

Lasten servicecontracten

790.174

750.000

819.740

Overige bedrijfslasten

2.543.418

2.690.000

2.991.914

Som der bedrijfslasten

21.240.361

20.017.000

14.750.406

4.850.192

8.908.000

11.955.490

249.762

302.000

344.689

Opbrengsten servicecontracten Overheidsbijdragen Netto verkoopresultaat vastgoedportefeuille

BEDRIJFSLASTEN Afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa Overige waardeveranderingen (im)materiële vaste activa

657.584-

en vastgoedportefeuille Lonen en salarissen

Lasten onderhoud

Bedrijfsresultaat FINANCIËLE BATEN EN LASTEN Rentebaten en soortgelijke opbrengsten Opbrengsten financiële vaste activa en effecten

-

108.000

-

Rentelasten en soortgelijke kosten

6.970.186

7.208.000

6.973.572

Som der financiële baten en lasten

6.720.424-

6.798.000-

6.628.882-

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening

1.870.231-

2.110.000

5.326.607

Vennootschapsbelasting

2.426.253

JAARRESULTAAT

4.296.484-

641.000 1.469.000

1.850.4137.177.020

60

13.3 KASSTROOMOVERZICHT (directe methode) Operationele activiteiten Ontvangsten Huren Opbrengsten servicecontracten Overheidsbijdragen Verkoopopbrengst MGE woningen Overige bedrijfsopbrengsten Rentebaten en soortgelijke opbrengsten

2012 x€1

2011 x€1

23.337.714 926.051 149.190 31.027 230.717 109.408

22.745.859 900.495 34.846 514.482 84.821 24.784.107

Uitgaven Lonen en salarissen Sociale lasten Pensioenlasten Lasten onderhoud Leefbaarheid Lasten servicecontracten Overige bedrijfslasten Rentelasten en soortgelijke kosten Vennootschapsbelasting

2.428.729 368.885 452.929 4.074.640 540.626 790.174 2.904.823 6.996.213 128.746

Kasstroom uit operationele activiteiten

24.280.503 2.383.218 317.448 351.561 6.813.332 503.099 771.949 2.628.157 6.883.988 -

18.685.765

20.652.752

6.098.342

3.627.751

(Des)investeringsactiviteiten Ontvangsten Desinvesteringen in sociaal vastgoed Desinvesteringen in commercieel vastgoed Desinvesteringen overige Verkoopontvangsten Nieuwbouw Ontvangen BWS subsidies

2.467.105 1.296.622 3.699.532 -

2.508.276 1.636.759 45.286 3.234.088 63.489 7.463.259

Uitgaven Investeringen in sociaal vastgoed Investeringen in commercieel vastgoed Nieuwbouw koopwoningen Investeringen overig Externe kosten bij verkoop Startersrenteregeling Voorraad aankoop MGE woningen

7.487.898

9.567.880 4.476.864 2.915.659 14.271 38.977 -

6.463.770 14.851 3.429.438 245.382 44.240 34.288

280.072

396.219

Kasstroom uit (des)investeringen

17.293.723

10.628.188

-9.830.464

-3.140.290

26.900.000

15.000.000

Financieringsactiviteiten Ontvangsten Nieuwe leningen Uitgaven Aflossingen Wijziging kortgeldmutaties

21.102.991 -418.573

13.447.729 2.512.402 20.684.418

15.000.000

Kasstroom uit financieringsactiviteiten

6.215.582

-960.131

Mutatie liquide middelen

2.483.460

-472.670

61

Liquide middelen per 1-1-2011 Liquide middelen per 31-12-2011 Mutatie liquide middelen

2.610.484 5.093.944

3.083.154 2.610.484 2.483.460

-472.670

62

13.4 Algemene toelichting Regelgeving Deze jaarrekening heeft betrekking op de periode 1 januari 2012 tot en met 31 december 2012. Alle bedragen luiden in euro’s. De jaarverslaggeving door toegelaten instellingen volkshuisvesting dient te voldoen aan de eisen zoals die zijn geformuleerd in het Besluit beheer sociale huursector. In dit besluit wordt het Burgerlijk Wetboek, Boek 2, Titel 9 voorgeschreven. Voor enkele uitzonderingen van specifieke aard geldt de Richtlijn 645 van de raad voor de jaarverslaggeving. In de RJ 645 worden modellen voor de balans en de winsten verliesrekening opgenomen en zijn voor de sector specifieke presentatie-, waarderings- en verslagleggingsvoorschriften geformuleerd. De jaarrekening is opgesteld uitgaande van de continuïteitsveronderstelling en in overeenstemming met de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW en de herziene Richtlijn voor de Jaarverslaggeving 645 ‘Toegelaten Instellingen volkshuisvesting’ (aangepast 2011). Groepsverhoudingen Stichting 3B Wonen te Bergschenhoek staat aan het hoofd van een groep rechtspersonen. Een overzicht van de gegevens vereist op grond van de artikelen 2:379 en 2:414 BW is onderstaand opgenomen: Geconsolideerde maatschappijen: Naam Statutaire zetel  3B Wonen B.V. Bergschenhoek  Ontwikkelcombinatie 3B-Ledro B.V. Bleiswijk

Aandeel in geplaatst kapitaal 100 % 50% (indirect via 3B Wonen B.V.)

Grondslagen voor consolidatie In de geconsolideerde jaarrekening van Stichting 3B Wonen zijn de financiële gegevens verwerkt van de tot de groep behorende maatschappijen en andere rechtspersonen waarop een overheersende zeggenschap kan worden uitgeoefend of waarover de centrale leiding wordt gevoerd. De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld met toepassing van de grondslagen voor de waardering en de resultaatbepaling van Stichting 3B Wonen. Deelnemingen in Joint Ventures worden proportioneel geconsolideerd naar evenredigheid tot het daarin gehouden belang. In de geconsolideerde jaarrekening zijn de onderlinge schulden, vorderingen en transacties geëlimineerd, evenals de binnen de groep gemaakte resultaten. Vrijstelling consolideren VVE's Stichting 3B Wonen heeft in 14 verenigingen van eigenaren een belang. Deze verenigingen van eigenaren zijn niet opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening omdat de gezamenlijke betekenis te verwaarlozen is op het geheel van de geconsolideerde jaarrekening (art. 2:407, lid a BW).

63

13.5 Algemene grondslagen voor de opstelling van de geconsolideerde jaarrekening Algemeen Hierna geldt de regel dat de waarderingsgrondslagen in nominale waarden worden weergegeven, tenzij hierna een afwijkende waardering wordt toegelicht. Stelselwijziging Met ingang van het verslagjaar 2012 is de post materiële vaste activa in exploitatie gewaardeerd tegen actuele waarde. Deze stelselwijziging leidt tot een belangrijke verbetering van het inzicht in de grootte en samenstelling van het vermogen en resultaat van 3B Wonen en sluit aan bij de verslaggevingpraktijk van met 3B Wonen vergelijkbare woningcorporaties. De verwerking van de financiële effecten van de stelselwijziging heeft met terugwerkende kracht plaatsgevonden in het vermogen primo 2011. De vergelijkbare cijfers van het voorafgaande boekjaar zijn aangepast aan de gewijzigde grondslag. Het effect van de wijziging op het eigen vermogen per 1 januari 2011 bedraagt € 61,7 mln. en het effect op het resultaat 2011 bedraagt € 0,9 mln. Overzicht van waardering op historische kostprijs naar bedrijfswaarde (x € 1.000)

Onroerende zaken in exploitatie Sociaal vastgoed in exploitatie Commercieel vastgoed in exploitatie Totaal effect Activa Herwaarderingsreserve Totaal effect Eigen Vermogen Resultaat 2011 voor stelselwijziging Hogere afschrijvingen Lager verkoopresultaat Mutatie actuele waarde Totaal Resultaat 2011 na resultaatwijziging

Saldo 1-1-2011 voor stelselwijziging

Effect stelselwijziging

Saldo 1-1-2011 na stelselwijziging

190.772 -

-190.772 229.425 23.087 61.740

229.425 23.087

-

61.740 61.740

61.740

6.272 -7.303 -630 8.838 905 7.177

Schattingswijzigingen Gedurende het verslagjaar is vooruitlopend op de aangepaste richtlijn jaarverslaggeving 645 de afschrijvingsmethodiek van de activa gewijzigd van annuïtair naar lineair. Voor het boekjaar 2012 zijn hierdoor de afschrijvingslasten met € 3,45 mln. toegenomen. Door de schattingswijzigingen verlopen de afschrijvingen vanaf heden lineair in plaats van progressief. Bij lineaire afschrijving wordt in de aanvangsjaren meer afgeschreven dan bij annuïtaire. Vergelijkende cijfers In 2012 zijn in de toelichting op de geconsolideerde balans een aantal posten gereclassificeerd. In deze jaarrekening zijn de vergelijkende cijfers 2011 dienovereenkomstig aangepast. 64

Financiële instrumenten Algemeen Onder financiële instrumenten worden zowel primaire financiële instrumenten, zoals vorderingen en schulden, als financiële derivaten verstaan. Voor de grondslagen van primaire financiële instrumenten wordt verwezen naar de behandeling per balanspost. Financiële derivaten worden toegelicht onder de niet uit de balans blijkende verplichtingen. Voor de financiële derivaten past 3B Wonen kostprijshedge-accounting toe. Het effectieve deel van financiële derivaten die zijn toegewezen voor kostprijshedge-accounting, wordt tegen kostprijs gewaardeerd en het ineffectieve deel wordt tegen kostprijs of lagere martkwaarde gewaardeerd. De waardeveranderingen van het ineffectieve deel naar lagere marktwaarde worden direct in de winst-en-verliesrekening verwerkt.

13.6 Grondslagen voor de waardering van activa en passiva Materiële vaste activa Sociaal vastgoed in exploitatie Het sociaal vastgoed in exploitatie omvat woningen met een huurprijs onder de huurtoeslaggrens, het maatschappelijk vastgoed en het overige sociale vastgoed. De huurtoeslaggrens is een algemeen huurprijsniveau dat jaarlijks per 1 juli door de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties wordt vastgesteld. Het maatschappelijk vastgoed is bedrijfsonroerend goed dat is verhuurd aan maatschappelijke organisaties, waaronder zorg-, welzijns-, onderwijs- en culturele instellingen en dienstverleners, die zijn vermeld op de bijlage zoals opgenomen in de Beschikking van de Europese Commissie d.d. 15 december 2009 aangaande de staatssteun voor toegelaten instellingen. Het sociaal vastgoed in exploitatie wordt gewaardeerd tegen actuele waarde gebaseerd op bedrijfswaarde. Uitgaven na eerste verwerking (de zogenaamde na-investeringen) worden geactiveerd voor zover de investeringen een verhoging van de bedrijfswaarde tot gevolg hebben, rekening houdend met de bedrijfswaarderuimte waartoe de na-investering behoort. De bedrijfswaarde wordt gevormd door de contante waarde van de geprognosticeerde kasstromen uit hoofde van toekomstige exploitatieopbrengsten en toekomstige exploitatielasten over de geschatte resterende looptijd van de investering. Daarbij wordt rekening gehouden met de voorgenomen bestemming en aard van het bezit. De kasstroomprognoses zijn gebaseerd op redelijke en onderbouwde veronderstellingen die de beste schatting van de directeur-bestuurder weergeven van de economische omstandigheden die van toepassing zullen zijn gedurende de resterende levensduur van het actief. De kasstromen zijn gebaseerd op de eind 2012 intern geformaliseerde meerjaren begroting en bestrijken een periode van vijf jaar behoudens de verwachte kosten van groot onderhoud en overige contracten met een werkingsduur van meer dan vijf jaar. Voor latere jaren wordt uitgegaan van de verwachte sectorbrede gemiddelde groeivoeten voor inflatie, huurstijging en rente alsmede genormeerde lastenniveaus. Clustering van kasstroomgenererende eenheden sluit aan bij het interne beleid en

65

bedrijfsvoering. Bij de bepaling van de minimumwaarde is voor dit verslagjaar conform voorgaand jaar gekozen voor een clustering van complexen. De complexen van 3B Wonen zijn gegroepeerd tot 12 kasstroomgenererende eenheden op basis van gelijksoortig product in een van de drie woonkernen. Zij laten zich als volgt omschrijven: - 1000 overige verhuureenheden - x100 grondgebonden woningen - x200 appartementen - x300 appartementen senioren - x400 woningen met verkoopbestemming Hierbij staat x voor: 3 – Kern Berkel en Rodenrijs, 4 – Kern Bergschenhoek, 6 – Kern Bleiswijk. Deze indeling sluit aan op de wijze waarop intern beleids- en bedrijfsvoering is gedefinieerd. Bij de bedrijfswaardeberekening gelden de volgende uitgangspunten:

Huurverhoging Huurderving Bedrijfslasten Onderhoudskosten Disconteringsvoet Restwaarde

    



2012 2,3% 0,6% 2,0% 0% 5,25% € 5.000 per vhe

2013 2% 0,6% 2,0% 3,0 % 5,25% 2,0%

2014 2% 0,6% 2,0% 3,0 % 5,25% 2,0%

2015 2% 0,6% 2,0% 3,0 % 5,25% 2,0%

2016 e.v. 2% na 2017 0,6% 2,0% 3,0 % 5,25% 2,0%

Huurharmonisatie wordt meegenomen voor zover het huurbeleid in harmonisatie voorziet en alleen voor de eerste vijf jaren; Investeringen nieuwbouw en investeringen inzake herstructurering op basis van feitelijke verplichtingen in casu voorgenomen en goedgekeurd extern gecommuniceerd beleid; Bij complexen met een resterende levensduur van minder dan 15 jaar wordt verondersteld dat deze toch minstens 15 jaar meegaan; De periode waarover contant gemaakt wordt loopt parallel met de geschatte resterende levensduur van de complexen / investeringen; De heffingsbijdrage van het Centraal Fonds Volkhuisvesting en de te betalen vennootschapsbelasting worden niet ingerekend in de bedrijfswaarde. De impact van de mogelijke heffing ten behoeve van de huurtoeslag op de bedrijfswaarde is € 9,6 mln. negatief; en Kasstromen worden medionumerando contant gemaakt.

De verwachte opbrengstwaarde van woningen bestempeld voor verkoop wordt gedefinieerd als de contante waarde van het bedrag dat kan worden verkregen bij vrijwillige verkoop binnen een verwachte termijn, onder aftrek van verkoopkosten die niet door de koper worden gedragen. Ter bepaling van dit bedrag worden indien nodig taxaties uitgevoerd door onafhankelijke externe deskundigen of worden vergelijkbare onroerende zaken als referentie gehanteerd. De verkopen worden voor een periode van vijf jaar in de waardering betrokken. Jaar Aantal verkopen

2013 20

2014 20

2015 20

2016 20

2017 20

De bepaling van de restwaarde van de grond opgenomen in de bedrijfswaarde vindt voor zover nog geen herbestemming van de grond heeft plaatsgevonden, plaats op basis van de huidige 66

vergelijkbare kavel- of vierkantemeterprijs voor een sociale huurwoning. De kavelprijs wordt geïndexeerd naar het einde van de levensduur en verminderd met verwachte sloopkosten en kosten van uitplaatsing. Indien feitelijke dan wel in rechte afdwingbare verplichtingen zijn aangegaan die consequenties hebben voor de bestemming van de grond, wordt met deze gewijzigde bestemming in de waardering rekening gehouden. De restwaarde is bepaald op € 5.000 per vhe. Conform de uitgangspunten van het CFV. De afschrijvingen worden gebaseerd op de geschatte gebruiksduur en worden volgens de lineaire methode berekend op basis van een vast percentage van de bedrijfswaarde, rekening houdend met een eventuele restwaarde. Er wordt afgeschreven vanaf het moment van ingebruikneming. Bij bepaling van de afschrijvingen, wordt de componentenbenadering toegepast, waarbij de volgende levensduren worden gehanteerd:  Woningen, garages en bedrijfsruimten 50 jaar  Woningaanpassing en verbetering 25 jaar  CV- en warmwaterinstallaties, liften en isolatie 15 jaar  Overige zaken 10 jaar Op grond wordt niet afgeschreven. De ongerealiseerde herwaardering van het sociaal vastgoed in exploitatie naar actuele waarde is bij eerste waardering tegen actuele waarde rechtstreeks in het eigen vermogen verwerkt in de overige reserves, aangezien op grond van BBSH artikel 26.1 geen sprake is van een herwaarderingsreserve. De jaarlijkse waardemutatie (na afschrijving) van de bedrijfswaarde ten opzichte van voorgaand jaar wordt als volgt verwerkt:  Waardevermeerderingen worden rechtstreeks in het eigen vermogen verwerkt als ongerealiseerde herwaardering in de overige reserves, tenzij sprake is van een terugneming van een waardevermindering van hetzelfde complex die voorheen als last was verwerkt in de winsten verliesrekening. De terugneming van een waardevermindering wordt verwerkt in de winsten verliesrekening onder de post overige waardeverminderingen vastgoedportefeuille en is niet hoger dan de boekwaarde die bepaald zou zijn indien in voorgaande jaren geen bijzonder waardeverminderingsverlies voor het complex zou zijn verantwoord.  Waardeverminderingen worden in de winsten verliesrekening verwerkt onder de post overige waardeverminderingen vastgoedportefeuille, tenzij sprake is van ongerealiseerde herwaardering in de overige reserves van hetzelfde complex. De vermindering van de ongerealiseerde herwaardering wordt verwerkt in de overige reserves tot het bedrag dat met betrekking tot het desbetreffende complex in de ongerealiseerde herwaardering is opgenomen. Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Dit betreffen complexen in aanbouw die worden gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs inclusief toegerekende interne kosten en toegerekende rente en, indien van toepassing, onder aftrek van een bijzondere waardevermindering. Een eventuele waardevermindering wordt in aftrek gebracht op de onroerende en roerende zaken in ontwikkeling, rekening houdend met de verwachte positieve resultaten vanuit koopwoningen voor zover sprake is van gecombineerde projecten. Indien de afwaardering hoger is dan de onroerende en roerende zaken in ontwikkeling worden de onroerende en roerende zaken op nihil gewaardeerd en indien nodig een voorziening getroffen. Bij het bepalen van een eventuele waardevermindering wordt rekening gehouden met een eventuele overwaarde op de kasstroomgenererende eenheid waartoe de investering zal gaan behoren.

67

Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie worden gewaardeerd op basis van aanschafwaarde onder aftrek van lineaire afschrijvingen, en indien van toepassing, (duurzame) waardevermindering waarbij de boekwaarde wordt toegerekend aan de boekwaarde van de roerende en onroerende zaken in exploitatie en in ontwikkeling. De afschrijvingen op (on)roerende zaken ten dienste van de exploitatie vinden plaats volgens de lineaire methode op basis van de economische levensduur. De afschrijvingstermijn bedragen respectievelijk voor:  Kantoorpand 33 jaar  Inventarissen 10 jaar  Vervoermiddelen 5 jaar  Verbouw actief 3 jaar Vastgoedbeleggingen Commercieel vastgoed in exploitatie Het commercieel vastgoed in exploitatie omvat woningen met een huurprijs boven de huurtoeslaggrens, het bedrijfsmatige vastgoed (niet zijnde maatschappelijk vastgoed) en het overige commercieel vastgoed. Het commercieel vastgoed in exploitatie wordt gewaardeerd tegen actuele waarde zijnde de marktwaarde. De marktwaarde wordt vastgesteld aan de hand van courante prijzen op een actieve markt voor gelijksoortige onroerende zaken op dezelfde locatie en in dezelfde staat. Indien de marktwaarde niet kan worden vastgesteld aan de hand van courante prijzen op een actieve markt, wordt deze vastgesteld aan de hand van de contante waarde van geprognosticeerde kasstromen gebaseerd op betrouwbare schattingen, ondersteund door de bepalingen in bestaande lease- en andere contracten en door extern bewijsmateriaal zoals actuele huurprijzen voor gelijksoortige onroerende zaken op dezelfde locatie in dezelfde staat, en gebruikmakend van een disconteringsvoet die de onzekerheid ten aanzien van de hoogte en het realisatietijdstip van de kasstromen weerspiegelt (Discounted Cash Flow, hierna: DCF-methode). De waarden zijn getoetst door DTZ Zadelhoff. Waardeveranderingen van het commercieel vastgoed worden verantwoord in de winsten verliesrekening onder de categorie “Overige waardeveranderingen (im)materiële vaste activa en vastgoedportefeuille”. Daarnaast ontstaat een ongerealiseerde herwaardering in de Overige reserves voor het ongerealiseerde positieve verschil tussen de marktwaarde en de historische kostprijs. Op vastgoedbeleggingen wordt niet afgeschreven. Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie (commercieel) Dit betreffen complexen in aanbouw die worden gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs inclusief toegerekende interne kosten en toegerekende rente en, indien van toepassing, onder aftrek van een bijzondere waardevermindering. Een eventuele waardevermindering wordt in aftrek gebracht op de onroerende en roerende zaken in ontwikkeling, rekening houdend met de verwachte positieve resultaten vanuit koopwoningen voor zover sprake is van gecombineerde projecten. Indien de afwaardering hoger is dan de onroerende en roerende zaken in ontwikkeling worden de onroerende en roerende zaken op nihil gewaardeerd en indien nodig een voorziening getroffen. Bij het bepalen van een eventuele waardevermindering wordt rekening gehouden met een eventuele overwaarde op de kasstroomgenererende eenheid waartoe de investering zal gaan behoren. 68

Financiële vaste activa Belastinglatenties Voor latente belastingen wordt een voorziening getroffen voor tijdelijke verschillen tussen de boekwaarde van activa en verplichtingen ten behoeve van de financiële verslaggeving en de fiscale boekwaarde van die posten. Er wordt uitsluitend een latente belastingvordering opgenomen voor zover het waarschijnlijk is dat er in de toekomst belastbare winsten beschikbaar zullen zijn die voor de realisatie van het tijdelijke verschil kunnen worden aangewend. Deze actieve latenties zijn gewaardeerd tegen contante waarde, rekening houdend met een rentepercentage van 5%, en hebben overwegend een langlopend karakter. De (actieve) belastinglatentie inzake te verkopen woningen wordt contant gemaakt, waarbij wordt uitgegaan van het verwachte aantal te verkopen woningen in de komende vijf jaar. De (actieve) belastinglatentie inzake leningen is gebaseerd op het verschil tussen de marktwaarde en de nominale waarde van de leningen ultimo boekjaar. Deze wordt tegen de contante waarde berekend. Jaarlijks vindt vrijval plaats omdat leningen afgelost worden dan wel de rente betaald wordt. Voorraden Vastgoed bestemd voor verkoop Vastgoed bestemd voor verkoop betreft de voorraad woningen (opgeleverd en nog niet verkocht) en wordt gewaardeerd tegen vervaardigingsprijs of lagere netto-opbrengstwaarde. Deze lagere nettoopbrengstwaarde wordt bepaald door individuele beoordeling van de voorraden. De vervaardigingsprijs omvat de bouwkosten, de directe loonkosten en de overige kosten die rechtstreeks aan de vervaardiging kunnen worden toegerekend. De netto-opbrengstwaarde is gebaseerd op een verwachte verkoopprijs, onder aftrek van nog te maken kosten voor verkoop. Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor verkoop Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor verkoop betreft onverkochte onroerende zaken in aanbouw bestemd voor de verkoop en wordt gewaardeerd tegen vervaardigingsprijs of lagere nettoopbrengstwaarde. Deze lagere netto-opbrengstwaarde wordt bepaald door individuele beoordeling van de voorraden. De vervaardigingsprijs omvat de bouwkosten, de directe loonkosten en de overige kosten die rechtstreeks aan de vervaardiging kunnen worden toegerekend. De nettoopbrengstwaarde is gebaseerd op een verwachte verkoopprijs, onder aftrek van nog te maken kosten voor voltooiing en verkoop. Onderhanden projecten De onderhanden projecten in opdracht van derden betreffen onroerende zaken verkocht in aanbouw en worden gewaardeerd tegen de gerealiseerde projectkosten vermeerderd met de toegerekende winst en verminderd met verwachte verliezen en gedeclareerde termijnen. Indien het resultaat op een onderhanden project niet op betrouwbare wijze kan worden ingeschat wordt geen winst toegerekend. De projectkosten omvatten de direct op het project betrekking hebbende kosten, de kosten die toerekenbaar zijn aan projectactiviteiten in het algemeen en toewijsbaar zijn aan het project en andere kosten die contractueel aan de opdrachtgever kunnen worden toegerekend. In de onderhanden projecten zijn tevens begrepen de uit projectontwikkeling voortkomende projecten indien en voor zover voor eenheden van het project voor of tijdens de constructie een onvoorwaardelijke verkoopovereenkomst is afgesloten.

69

Onderhanden projecten waarvan het saldo een debetstand vertoont, worden gepresenteerd onder de vlottende activa. Onderhanden projecten waarvan het saldo een creditstand vertoont, worden gepresenteerd onder de kortlopende schulden. Vorderingen Waardering geschiedt tegen nominale waarde rekening houdend met een voorziening voor mogelijke oninbaarheid. Deze voorzieningen worden bepaald op basis van individuele beoordeling van de vorderingen. Liquide middelen De liquide middelen staan ter vrije beschikking van de stichting, tenzij in de toelichting op de balans anders staat vermeld. Voorzieningen Voorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare of feitelijke verplichtingen en verliezen die op balansdatum bestaan waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen noodzakelijk is en waarvan de hoogte redelijkerwijs kan worden geschat. Voorzieningen worden tegen nominale waarde opgenomen. Langlopende schulden Opgenomen rentedragende leningen en schulden worden gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. De aflossingsverplichting voor het komende jaar wordt in de toelichting op de langlopende schulden vermeld. Kortlopende schulden De kortlopende schulden worden gewaardeerd op de nominale waarde en hebben een looptijd van maximaal één jaar.

13.7 Grondslagen voor de bepaling van het resultaat Huren Onder huren is opgenomen de opbrengst voortvloeiend uit de met huurders gesloten huurovereenkomst, verminderd met de kosten van huurderving. De huren worden jaarlijks in overeenstemming met het jaarlijkse beleid voor huurverhoging aangepast. Opbrengsten servicecontracten Deze opbrengsten bestaan uit de in het boekjaar berekende vergoedingen van huurders (boven de netto-huurprijs) voor levering van energie en doorbelasting van verrichte diensten als schoonmaakwerkzaamheden, glasverzekering en klein onderhoud na aftrek van gederfde vergoedingen. Overheidsbijdragen Onder deze post zijn de rijksbijdragen (BWS-subsidies) die jaarlijks vrijvallen uit de egalisatierekening opgenomen. Netto verkoopresultaat vastgoedportefeuille De post verkoop onroerende zaken betreft het saldo van de behaalde verkoopopbrengst minus de boekwaarde van het bestaand bezit. Winsten op verkochte woningen worden verantwoord op het moment van levering zijnde het passeren van de transportakte.

70

Overige bedrijfsopbrengsten Hier wordt onder meer de vergoeding voor projectbegeleiding, inschrijfgelden en de opbrengst van overige dienstverlening aan derden. Lonen, salarissen en sociale lasten Pensioenregeling De pensioenregeling van Stichting 3B Wonen wordt gefinancierd door afdrachten aan de pensioenuitvoerder. De pensioenverplichting wordt gewaardeerd volgens de “verplichting aan de pensioenuitvoerder benadering”. In deze benadering wordt de aan de pensioenuitvoerder te betalen premie als last in de winst-en-verliesrekening verantwoord. Aan de hand van de uitvoeringsovereenkomst wordt beoordeeld of en zo ja welke verplichtingen naast de betaling van de jaarlijkse aan de pensioenuitvoerder verschuldigde premie op balansdatum bestaan. Ultimo 2012 (en 2011) was er geen sprake van pensioenvorderingen en geen verplichtingen naast de betaling van de jaarlijkse aan de pensioenuitvoerder verschuldigde premie. Lasten onderhoud Onder deze post worden alle direct aan het verslagjaar toe te rekenen kosten van onderhoud verantwoord. Van toerekenbaarheid is sprake als de daadwerkelijke werkzaamheden in het verslagjaar hebben plaatsgevonden. In de winsten verliesrekening zijn de kosten van de "eigen" technische dienst opgenomen onder de kostensoorten Lonen en salarissen, Sociale lasten en Overige bedrijfslasten. Rentebaten en rentelasten Rentebaten en rentelasten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de betreffende activa en passiva. Bij de verwerking van de rentelasten wordt rekening gehouden met de verantwoorde transactiekosten op de ontvangen leningen. Belastingen De belasting over het resultaat wordt berekend over het resultaat voor belastingen in de winsten verliesrekening, rekening houdend met de vrijgestelde winstbestanddelen en na bijtelling van niet of beperkt aftrekbare kosten. Tevens wordt rekening gehouden met de mutaties in de latente belasting vorderingen en –schulden.

13.8 Grondslagen voor de opstelling van het geconsolideerd kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de directe methode. De liquiditeitspositie in het kasstroomoverzicht bestaat uit de liquide middelen. In het kasstroomoverzicht wordt onderscheid gemaakt tussen operationele, investerings- en financieringsactiviteiten. De kasstromen uit hoofde van de financiering zijn gesplitst in kasstromen met betrekking tot mutaties in de hoofdsom (opgenomen onder financieringsactiviteiten) en betaalde interest (opgenomen onder operationele activiteiten).

71

13.9 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS MATERIËLE VASTE ACTIVA

31-12-2012 x€1

31-12-2011 x€1

Sociaal vastgoed in exploitatie Sociaal Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie

236.676.681 5.029.059 3.389.373

245.680.000 1.504.237 3.616.639

Totaal

245.095.113

250.800.876

245.680.000

229.425.033

Sociaal vastgoed in exploitatie Stand per 1 januari Investeringen: - Investeringen - Verkoop - Overige desinvesteringen

3.245.440 776.274-

8.724.367 693.360-

Actuele waarde: - Mutatie actuele waarde - afschrijving - Mutatie actuele waarde - overige aanpassingen

9.600.2181.872.267-

9.565.47517.789.435

Stand per 31 december

236.676.681

245.680.000

Specificatie bedrijfswaarde van onroerende en roerende zaken in exploitatie: De bedrijfswaarde in het verslagjaar 2012 is afgenomen met een bedrag van € 9 mln. ten opzichte van de bedrijfswaarde ultimo het voorgaande verslagjaar. De mutatie in de bedrijfswaarde laat zich als volgt verklaren: Bedrijfswaarde begin boekjaar (FMP versie 6.9) - Versieverschil - Wijziging rentabiliteitswaarde correctie Bedrijfswaarde begin boekjaar (FMP versie 6.10) (a) autonome ontwikkeling - Vrijval kasstromen - Effect jaar opschuiven - Effect jaarwissel - Nieuwe (des) investeringen Totaal autonome ontwikkelingen (b) Voorraadmutaties verslagjaar - Verkoop - Sloop - Verbetering - Verschuiving sociaal naar commercieel vastgoed - Overige mutatie woninggegvens Totaal voorraadmutaties Subtotaal

245.680.000 2 245.680.002

229.425.033 2.998229.422.035

12.086.61912.389.022 302.000403

8.812.95211.710.797 2.897.845

919.540 981.505 464.94839.740901.030495.327

673.996 44.576 669.12723.922.07223.872.627-

246.175.732

208.447.253

72

Subtotaal vorige pagina

246.175.732

(c) Gevolgen van aanpassingen beleidsparameters en uitgangspunten - Aanpassen streefhuren - Aanpassen parameters indexaties (economie) - Aanpassing grondwaarde inclusief correctie sloop - Aanpassen levensduren - Aanpassen huurharmonisatie - Aanpassen saneringssteun - Aanpassen verkoopprijzen Totaal a.g.v. parameter- en niveauwijzigingen

11.637.556 31.410.4303.771.4498.290.6493.234.800 743.19429.343.366-

(d) Wijzigingen exploitatiebeleid - Huren - Huurderving - Overige opbrengsten - Planmatig onderhoud - Klachtenonderhoud en mutatieonderhoud - Renovatie 25 jaar en ouder onderhoud - Energetisch beleid en asbestsanering - Bedrijfskosten Totaal a.g.v. wijzigingen exploitatiebeleid

198.617 86.12621.257.577 598.605 4.183.065 1.123.9732.059.85022.967.915

(e) Wijzigingen (des) investeringsbeleid - Verkoop - Nieuwbouw en aankoop - Verbetering en renovaties Totaal a.g.v. (des)investeringsbeleid Bedrijfswaarde einde boekjaar

1.673.9471.449.6533.123.600236.676.681

208.447.253

31.878.026 552.841 404.539 32.835.406

926.126 5.551398.570430.479488.1384.306.2171.642.5966.345.425-

6.033.693 4.110.052 599.021 10.742.766 245.680.000

Zekerheden Er zijn geen activa als zekerheid gesteld voor de verstrekte leningen. Verzekering De vaste activa zijn verzekerd voor brand-, bliksem-, ontploffing-, storm- en vliegtuigschade. WOZ-waarde De totale waarde op basis van WOZ (peildatum 01-01-2012) bedraagt in totaal € 710 mln (2011: € 737 mln.).

Sociaal Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Verloop: Saldo per 1 januari Bij: investeringen Af: onrendabele investeringen

Af: overboeking naar onroerende zaken in exploitatie Af: desinvesteringen Af: voorraad/onderhanden Saldo per 31 december

2012 x€1

2011 x€1

1.504.237 7.198.502 2.965.2215.737.518

3.138.850 3.833.316 6.972.166

708.459

5.413.464 54.465 -

5.029.059

1.504.237

73

Specificatie sociaal vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie 31-12-2011

investering

onrendabel top

x€1

x€1

x€1

167.646 609.540 701.610 25.441

-33.147 737.527 2.849.686 8.752 3.635.685

517.221 2.448.000

820.987 -112.528

134.499 1.347.067 2.213.088 8.752 1.325.654

1.504.237

7.198.502

2.965.221

708.459

5.029.059

Koetsveldstraat Gemeentewerf Rozenhoek Noorderparklaan school Tuinen Oost Totaal

vooraad onderhanden x€1

31-12-2012 x€1

In het boekjaar is € 115.480 aan rente tijdens de bouw geactiveerd over de onroerende en roerende zaken in ontwikkeling. Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie Kantoorpand

Inventarissen

x€1

x€1

Vervoermiddelen x€1

Totaal x€1

Saldo per 1 januari 2012 - Aanschaffingswaarde - Cumulatieve afschrijvingen inclusief waardeveranderingen

3.611.073 350.099

278.067 63.419

279.513 138.496

4.168.653 552.014

Boekwaarde per 1 januari 2012

3.260.974

214.648

141.017

3.616.639

Mutaties in het boekjaar : - Investeringen - Desinvesteringen - Afschrijvingen

8.428 116.946-

5.843 74.994-

21.77327.824-

14.270 21.773219.764-

Saldo

108.518-

69.151-

49.597-

227.266-

- Aanschaffingswaarde - Cumulatieve afschrijvingen inclusief waardeveranderingen

3.619.501 467.045

283.910 138.413

257.740 166.320

4.161.150 771.778

Boekwaarde per 31 december 2012

3.152.456

145.497

91.420

3.389.373

Verzekering De onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie zijn ultimo boekjaar voor circa € 4,1 mln verzekerd. VASTGOEDBELEGGINGEN

31-12-2012 x€1

31-12-2011 x€1

Commercieel vastgoed in exploitatie Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie

24.714.587 532.438

22.395.487 187.880

Totaal

25.247.025

22.583.367

74

31-12-2012 x€1

Commercieel vastgoed in exploitatie

31-12-2011 x€1

Saldo per 1 januari Bij: Investeringen Af: Desinvesteringen Af: Verkoop AF/Bij Mutatie actuele waarde

22.395.487 4.132.306 1.114.951698.255-

23.086.728 14.851 47.8881.447.307789.103

Saldo per 31 december

24.714.587

22.395.487

Zekerheden Voor financiering van de aankoop van 17 vrije sector appartementen aan de Plaats in Bleiswijk is een hypotheekrecht gevestigd. 2012 x€1

Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie

2011 x€1

Verloop: Saldo per 1 januari Bij: investeringen

187.880 344.558

187.880


532.438

187.880

31-12-2011

investering

x€1

x€1

Gemeentewerf Rozenhoek

FINANCIËLE VASTE ACTIVA

onrendabel top x€1

voorraad onderhanden x€1

31-12-2012 x€1

99.516 88.364

120.664 223.894

-

-

220.180 312.258

187.880

344.558

-

-

532.438

31-12-2012 x€1

31-12-2011 x€1

Te vorderen BWS subsidies Belastinglatenties Overige vorderingen

2.239.587 -

231.468 4.725.802 34.288

Totaal

2.239.587

4.991.558

231.468 231.468 231.468

282.405 22.020 304.425 72.957

Te vorderen BWS subsidies Verloop: Saldo per 1 januari Bij: Rente Af: Ontvangen bijdragen Saldo per 31 december

-

231.468

75

Actieve belastinglatenties

31-12-2012 x€1

31-12-2011 x€1

Verloop: Saldo per 1 januari Te verkopen woningen Te verreken fiscaal verlies Af: Vrijval disagio

4.725.802 1.528.988901.38155.846-

2.811.490 1.288.024 675.375 49.087-


2.239.587

4.725.802

Belastinglatentie te verkopen woningen Belastinglatentie fiscaal verlies Belastinglatentie (dis)agio leningen

1.618.036 385.994 235.557

3.147.024 1.287.375 291.403


2.239.587

4.725.802

De specificatie van de actieve belastinglatenties is als volgt:

Als gevolg van een verlaging van het aantal te vekopen woningen is de belastinglatentie te verkopen woningen gedaald. Het fiscale verlies kan in 2012 en 2013 verrekend worden Overige vorderingen Startersrenteregeling

-

34.288

VLOTTENDE ACTIVA Voorraden Vastgoed bestemd voor verkoop Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor verkoop

1.473.532 820.987

1.959.963 1.238.277

Totaal

2.294.519

3.198.240

Vastgoed bestemd voor verkoop bestaat voor € 515.532 uit teruggekochte woningen en 8 niet verkochte woningen project Grijpestijn voor € 958.000. Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor verkoop bestaat uit 9 onverkochte woningen project De Rozenhoek. Vorderingen Debiteuren Gemeente Belastingen en premies sociale verzekering Overlopende activa

313.729 20.264 60.321 265.434

283.051 61.210 76.933

Totaal

659.749

421.194

76

Debiteuren

31-12-2012 x€1

31-12-2011 x€1

Huurdebiteuren Contractdebiteuren Debiteuren derdenbeheer Debiteuren 3B Ledro BV

230.890 96.362 27.870 20.804

192.185 111.658 38.811 6.997

Subtotaal Af: Voorziening dubieuze debiteuren

375.926 62.197-

349.651 66.600-

Totaal

313.729

283.051

In 2012 is € 49.573 afgeboekt van de voorziening dubieuze debiteuren wegens oninbaarheid. Gemeente Te ontvangen BWS bijdragen Overige vorderingen gemeente

20.264

48.091 13.119

20.264

61.210

60.321

-

Nog te ontvangen bedragen uit verkoop woningen Nog te ontvangen rente Niet vervallen BWS subsidies Bergschenhoek Derden beheer Diversen

176.524 54.850 30.633 3.427

29.976 25.641 20.866 450

Totaal

265.434

76.933

Rabobank spaarrekening Rabobank rekening - courant Rabobank 3B Ledro BV rekening - courant BNG rekening - courant BNG 3B Wonen BV BNG Derden beheer Kas Kruisposten

4.900.074 7.582 3.636 111.608 502 70.263 179 100

2.002.800 264.994 265.988 205 75.377 1.020 100

Totaal

5.093.944

2.610.484

Belastingen en premies sociale verzekering Vennootschapsbelasting 3B Ledro BV Overlopende activa

Liquide middelen

Van de spaarrekening dient € 3,1 mln als onderpand voor de derivaten en staat niet ter vrije beschikking. Overige liquide middelen staan ter vrije beschikking. De kredietlimiet op de rekening-courant bij de Bank Nederlandse Gemeenten bedraagt € 10 mln. De hiervoor berekende debetrente is het 1-maands Euribortarief over het gemiddelde saldo verhoogd met een opslag van 0,75%.

77

EIGEN VERMOGEN

2012 x€1

2011 x€1

Overige reserves Herwaarderingsreserve Overige reserves Totaal

65.187.930 45.670.565

70.683.101 39.191.800

110.858.495

109.874.901

70.683.101

58.908.226 2.831.619 61.739.845

Herwaarderingsreserve Effect stelslewijziging waardering sociaal vastgoed in exploitatie Effect stelslewijziging waardering commerceel vastgoed Saldo per 1 januari Waardedaling resp. -stijging sociaal vastgoed in exploitatie Waardedaling resp. -stijging commercieel vastgoed in exploitatie Vrijval herwaarderingsreserve wegens afschrijvingen sociaal vastgoed Vrijval wegens verkoop van commercieel vastgoed in exploitatie Vrijval wegens verkoop van sociaal vastgoed in exploitatie Saldo per 31 december

1.872.366698.255 4.089.41285.015 316.663-

17.781.443 789.1037.418.837223.221407.026-

65.187.930

70.683.101

219.775 219.775 219.775

270.374 21.117 291.491 71.716

EGALISATIEREKENING Verloop: Saldo 1 januari Bij: Rente Af: Bijdragen

-

219.775


300.000

300.000

Verloop: Saldo 1 januari Bij: Voorziening voor lagere grondwaarde Saldo per 31 december

300.000 300.000

300.000 300.000

In 2006 is een overeenkomst gesloten met Rabo Vastgoed voor de aankoop van grondkavels in de 2e fase Parkzoom 2 te Bergschenhoek. 3B Wonen is verplicht om de grond af te nemen. Echter, de waarde van deze grond is inmiddels lager dan de afgesproken grondprijs, waarvoor deze voorziening is opgenomen.

78

31-12-2012 x€1

LANGLOPENDE SCHULDEN

31-12-2011 x€1

Leningen overheid Leningen kredietinstellingen

1.975.468 164.750.378

2.306.497 158.622.340

Totaal

166.725.846

160.928.837

Leningen overheid x€1

Leningen kredietinstellingen x€1

Totaal leningen x€1

Leningenportefeuille per 31 december 2012 Leningen met een looptijd korter dan een jaar Leningen met een looptijd langer dan een jaar en korter dan vijf jaar Leningen met een looptijd langer dan vijf jaar

219.036

9.500.000 53.668.031

9.500.000 53.887.067

1.756.432

101.582.345

103.338.777

Totaal

1.975.468

164.750.376

166.725.844

2012 x€1

2011 x€1

Verloop: Saldo per 1 januari Af: aflossingen

2.306.497 331.029

2.638.918 332.421


1.975.468

2.306.497

Leningen overheid

Dit betreffen leningen die in het verleden zijn verstrekt door de gemeente Lansingerland. Leningen kredietinstellingen Verloop: Saldo per 1 januari Bij: aangetrokken leningen

158.622.340 26.900.000 185.522.340

156.737.648 15.000.000 171.737.648

Af: afgeloste leningen Af: aflossingen

19.000.000 1.771.962

12.000.000 1.115.308


164.750.378

158.622.340

Rentevoet en aflossingssysteem De gemiddelde rentevoet van de opgenomen leningen overheid en kredietinstellingen bedraagt 4,46% (2011: 4,50%) Enkele leningen hebben een variabele rente, afhankelijk van de (3/6-maands) EURIBOR. De leningen overheid en kredietinstellingen worden op basis van annuïteiten, lineair of fixe ineens afgelost. De gemiddeld gewogen rentevast periode ultimo boekjaar is 7,9 jaar (2011: 8,1 jaar). Het aflossingsbestanddeel zal in het komende jaar circa € 14,2 mln bedragen. Zekerheden Voor de commerciële lening, die in 2012 is aangetrokken, zijn 17 vrije sector appartementen hypotheek bezwaard. De rente en aflossing van alle leningen wordt gegarandeerd door de gemeente Lansingerland of het Waarborgfonds Sociale Woningbouw.

79

KORTLOPENDE SCHULDEN

31-12-2012 x€1

31-12-2011 x€1

Schulden aan kredietinstellingen Schulden aan leveranciers Onderhanden projecten Belastingen en premies sociale verzekering Overlopende passiva

418.573 1.505.713 112.528 1.200.138 3.805.128

1.401.250 55.668 809.089 3.839.179

Totaal

7.042.081

6.105.186

Onderhanden projecten Saldo 1 januari Besteden kosten projecten voor verkoop in ontwikkeling Af: reeds gedeclareerde termijnen Bij: tussentijds resultaat

55.668561.972 618.832 112.528-

705.643 780.995 75.35219.684

112.528-

55.668-

Belastingen en premies sociale verzekering Omzetbelasting Loonheffing en sociale lasten Vennootschapsbelasting Pensioenfonds Totaal

979.526 162.654 93058.888

470.068 147.435 127.457 64.129

1.200.138

809.089

Nog te betalen rente Vooruit ontvangen huur Derden beheer (af te rekenen huurontvangsten) Te verrekenen huurtoeslag Nog af te rekenen servicekosten Niet opgenomen vakantiedagen Aanslag Hoogheemraadschap Vooruit ontvangen huur derden beheer Diverse overlopende passiva

2.928.530 208.578 162.250 138.580 153.153 81.916 32.478 99.643

2.958.158 210.992 141.260 138.659 126.204 85.575 76.520 29.744 72.067

Totaal

3.805.128

3.839.179

Overlopende passiva

80

13.10 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE WINST- EN VERLIESREKENING

BEDRIJFSOPBRENGSTEN

2012 x€1

begroting 2012 x€1

2011 x€1

Huren Te ontvangen nettohuur: Woningen en woongebouwen in exploitatie Onroerende goederen niet zijnde woningen

Af: huurderving Af: correctie huurderving verkoop en sloop Af: huurgewenning Totaal

22.914.758 588.430 23.503.188

23.080.000 582.000 23.662.000

22.368.109 577.303 22.945.412

124.989 9.805

138.000 -

140.776 34.855 12.296

23.368.393

23.524.000

22.757.485

De gemiddelde huurverhoging per 1 juli was 2,3%. De huurderving bedroeg in het boekjaar 0,53% van de te ontvangen huur (2011: 0,61%). Vergoedingen Te ontvangen vergoedingen: Leveringen en diensten Af: af te rekenen servicekosten Gemeente Af: derving wegens leegstand Totaal

1.002.137 101.567900.570 1.468 899.102

748.000 748.000 748.000

1.005.681 90.737914.944 14.449 900.495

Dit betreffen de bijdragen die de huurders boven de netto-huurprijs betalen voor glasverzekering, rioolfonds, schoonmaken, complexbeheer, elektriciteitsverbruik algemene ruimten et cetera. De vergoedingen voor levering en diensten zijn gebaseerd op geraamde kosten en worden, indien noodzakelijk, jaarlijks aangepast en voor zover van toepassing afgerekend. Overheidsbijdragen Vrijval egalisatierekening BWS

63.765

106.000

71.716

De vordering BWS subsidie is in 2012 afgekocht. Netto verkoopresultaat vastgoedportefeuille Verkoopprijs onroerende zaken Boekwaarde onroerende zaken bij verkoop Verkoopkosten Projectresultaat 3 Plus VOF Projectresultaat 3B Ledro BV

3.810.520 1.891.22573.265361.427-

5.255.000 1.184.00071.000

4.179.882 2.140.66755.658203.814

Totaal

1.484.603

4.142.000

2.187.371

In 2012 zijn 22 woningen in exploitatie verkocht (2011: 25). In de begroting is uitgegaan van 30 woningen.

81

2012 x€1 Specificatie project resultaat 3B Ledro BV Netto omzet Kostprijs omzet Voorraad mutaties Brutomarge


3.080.700 2.805.820 274.880 636.307

2011 x€1 3.234.088 3.030.274 203.814 -

361.427-

203.814

Overige bedrijfsopbrengsten Derden beheer Projectbegeleiding Ontwikkelfee 3B Ledro Bv Administratiekosten huurovereenkomsten Doorberekend onderhoud aan derden Overige opbrengsten Teruggaaf omzetbelasting pro rata regeling

167.580 57.656 18.987 13.698 16.770 -

225.000 155.000 13.000 12.000 -

129.613 106.125 173.557 21.413 29.944 48.558 279.620

Totaal

274.691

405.000

788.829

De post derden beheer heeft betrekking op het beheer van 208 vhe's voor ComWonen, 75 vhe's voor De Goede Woning en 23 vhe's voor Wooninvest. Specificatie Derden beheer Vergoeding Derden beheer Bij: doorberekend materiaal- en loonkosten

204.064 14.582 218.645

225.000 225.000

156.121 15.994 172.115

Af: kosten Derden beheer Af: huurderving Af: onderhoud Af: leefbaarheid Af: bedrijfslasten

3.714 26.784 4.475 16.092

Opbrengst Derden beheer

167.580

225.000

129.613

Woningen en woongebouwen Onroerende zaken niet zijnde woningen Ten dienste van de exploitatie

9.402.367 197.851 241.537

2.612.000 133.000

9.428.533 136.942 161.130

Totaal

9.841.755

2.745.000

9.726.605

-

5.533 33.416 2.525 1.028

BEDRIJFSLASTEN Afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa

82

Overige waardeveranderingen van (im)materiële vaste activa en vastgoedportefeuille Afboekingen als gevolg van structureel lagere bedrijfswaarde op basis van historische kostprijs Ongerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille Vrijval herwaardering wegens afschrijvingen Vrijval herwaardering wegens verkoop sociaal vastgoed Vrijval herwaardering wegens verkoop commercieel vastgoed Terugname onrendabele top bestaand bezit in verband met overwaarde bestaand bezit Totaal

2012 x€1


2.965.221

2011 x€1

3.067.000

698.255 4.089.412316.66385.015 -

-

789.1037.418.837407.026223.221791.489-

657.584-

3.067.000

9.629.676-

Bruto salarissen inclusief ziekengeld Uitzendkrachten Ontvangen ziekengelden

2.379.723 101.813 37.588-

2.415.000 135.000 -

2.222.689 208.956 22.971-

Totaal

2.443.948

2.550.000

2.408.674

Lonen en salarissen

Ultimo boekjaar zijn 50 personeelsleden in dienst. Het aantal fte is 44,3 (2011: 43,2). Hiervan zijn 1,4 fte extern ingevuld. Het aantal fte's kan in 2012 als volgt gesplitst worden: werkelijk Directie O&C Woonbeheer Wijkbeheer Financien en Informatisering Controller Dagelijks onderhoud Vastgoed Totaal formatie

1,0 3,5 11,9 6,6 5,8 0,0 5,7 9,8 44,3

begroot 1,0 4,2 11,6 5,7 5,8 0,4 6,4 8,9 44,0

Lasten onderhoud

2012 x€1


2011 x€1

Planmatig onderhoud Renovatie onderhoud Reparatie onderhoud Mutatie onderhoud Strategisch voorraadbeheer Energetische maatregelen Asbestsanering Bijdrage VVE Overige planmatig onderhoud

2.432.508 2.302.878 946.290 158.300 396.377 423.904 284.977 -

3.719.500 2.319.500 1.025.000 183.000 389.500 2.052.000 350.000 225.000 117.400

4.914.400 2.249.908 954.063 181.509 600.361 536.970 129.508 -

Subtotaal

6.945.234

10.380.900

9.566.719

83

2012 x€1


Subtotaal vorige pagina

6.945.234

Af: doorbelaste kosten eigen dienst Af: geactiveerde kosten onderhoud

330.7201.693.063-

275.0003.340.900-

372.0641.997.956-

Totaal

4.921.451

6.765.000

7.196.699

Specificatie geactiveerde kosten Planmatig onderhoud Renovatie onderhoud Energetische maatregelen Strategisch voorraadbeheer Totaal geactiveerd

10.380.900

2011 x€1 9.566.719

908.685423.904360.4741.693.063-

Lasten servicecontracten Gas, water en electra Onderhouds- en schoonmaakkosten Alarmering Onderhoudskosten groenvoorziening Complexbeheer Kosten glasverzekering Rioolontstopping Eneco bijdrage stadsverwarming Kabeltelevisie Beheerskosten VVE beheer Diverse overige lasten

257.101 233.634 40.511 22.347 21.767 68.546 37.804 26.080 7.317 51.924 23.143

253.000 255.000 39.000 16.000 25.000 60.000 37.000 25.000 40.000

259.053 258.565 43.556 18.346 21.737 62.266 36.344 24.626 10.897 56.344 28.006

Totaal lasten servicecontracten

790.174

750.000

819.740

Overige personeelskosten Huisvestingskosten Kosten Raad van Toezicht Overige kosten Belastingen, verzekeringen en bijdragen

168.719 166.132 49.389 1.055.846 1.103.333

200.000 180.000 54.000 1.004.000 1.252.000

178.150 172.455 49.079 1.309.834 1.282.396

Totaal overige bedrijfslasten

2.543.418

2.690.000

2.991.914

71.006 38.729 18.038 6.171 3.347 31.427

100.000 31.000 22.000 10.000 5.000 32.000

85.270 33.892 16.177 7.370 4.388 31.053

168.719

200.000

178.150


Overige personeelskosten Opleiding Reiskostenvergoeding Personeelsvoorzieningen Werving en selectie Arbodienst Overige Totaal overige personeelskosten

84

2012 x€1 Huisvestingskosten Schoonmaak Gas, water en electra Onderhoud Planten en schilderijen Belastingen en verzekeringen Huur Reiniging pc's Overige


2011 x€1

46.986 46.943 18.713 9.427 9.479 8.030 8.265 18.289

48.000 48.500 25.600 9.000 10.000 9.000 7.000 22.900

46.537 42.550 25.748 10.567 9.488 8.528 6.553 22.485

Totaal huisvestingskosten

166.132

180.000

172.455

Kosten Raad van Toezicht Vergoeding Opleiding Advies Werving- en selectie Overige

45.520 3.869

45.000 1.000 3.000 5.000

35.312 1.088 3.213 6.541 2.925

Totaal kosten Raad van Toezicht

49.389

54.000

49.079

De vergoeding voor de zes leden van de Raad van Toezicht bedraagt in totaal € 45.520 (2011: € 35.500). Algemene kosten Mutatie overige voorzieningen Automatisering Advies Drukwerk en kantoorbenodigheden Contributie en abonnementen Promotie/Huurdersvereniging Bedrijfswagens Accountant Porti Autokostenvergoeding Telefoon Advertentie Kantine Gereedschap Verzekeringen Bankkosten (naar rentelasten) Dotatie voorziening dubieuze debiteuren Overige Totaal algemene kosten Het honorarium van de accountant bestaat uit: - Controle jaarrekening 2011 en 2012 - Fiscale aangifte en fiscale advisering (opgenomen onder advieskosten) Totaal

343.030 156.587 88.818 75.038 53.085 37.726 58.137 32.671 30.153 29.071 12.769 14.153 13.259 13.182 9.008 45.170 43.989

309.000 160.000 71.000 70.500 89.250 38.500 41.500 34.000 30.000 32.000 16.000 12.000 11.000 12.000 7.000 70.250

300.000 296.554 205.089 102.716 76.157 60.885 37.806 35.367 34.032 31.119 28.699 14.386 13.174 12.142 11.531 7.340 5.885 42.839

1.055.846

1.004.000

1.315.719

58.137 19.360 77.497

85

2012 x€1 Belastingen, verzekeringen en bijdragen Onroerende zaak belastingen Projectsteun Saneringssteun Verzekeringen Contributie Aedes


2011 x€1

913.797 82.634 63.981 42.921

963.000 85.000 100.000 60.000 44.000

914.282 162.550 102.936 61.684 35.059

1.103.333

1.252.000

1.276.511

Geactiveerde rente onroerende zaken in ontwikkeling Rekening courant 3B Ledro BV Belastingdienst Bankiers BWS subsidie 3B Ledro BV rente leningen

115.480 64.700 8.491 61.091 -

238.000 64.000 -

136.838 92.838 43.243 41.578 22.020 8.172

Totaal rentebaten

249.762

302.000

344.689

Leningen financiers Toegevoegde rente egalisatierekening BWS Waarborgfonds Sociale Woningbouw disagio borgstelling Bankiers 3B Ledro BV Overige

6.919.391 15.892 25.352 3.601 5.949

7.208.000 -

6.934.439 21.117 12.936 5.079 -

Totaal rentelasten

6.970.186

7.208.000

6.973.572

Totaal belastingen, verzekeringen en bijdragen

Rentebaten en soortgelijke opbrengsten


VENNOOTSCHAPSBELASTING Latente vennootschapsbelasting Belastingen uit de gewone bedrijfsuitoefening

2.486.215 59.962-

207.000 434.000

1.914.31263.899

Totaal belastingen

2.426.253

641.000

1.850.413-

Specificatie belastinglatenties: Belastinglatentie te verkopen woningen Belastinglatentie fiscaal verlies Belastinglatentie (dis)agio leningen

1.528.988901.38155.845-

-

1.288.024 675.375 49.087-

Totaal mutaties belastinglatenties

2.486.215-

-

1.914.312

Als gevolg van een daling te verkopen woningen is de belastinglatentie te verkopen woningen aangepast. Dit is een zogenaamd permanent verschil tussen de commerciële en fiscale belastingdruk. Bij het opstellen van de begroting en de managementrapportage is deze belastinglatentie niet aangepast. De overige belastinglatenties hebben betrekking op tijdelijke verschillen. 2012 x€1 Vennootschapsbelasting 3B Ledro BV

59.962-

begroting 2012 x€1 -

2011 x€1 64.965

86

13.11 Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen Waarborgverplichtingen: Obligo Waarborgfonds Sociale Woningbouw

2012 € 6.840.600

2011 € 7.070.525

Het obligo WSW betreft de verplichting om de liquiditeitspositie van het WSW te versterken, zodra het vermogen van dit waarborgfonds daalt onder het niveau dat met de rijksoverheid en gemeenten is overeengekomen. Gelimiteerde achtervangovereenkomst Waarborgfonds Sociale Woningbouw In 2009 heeft gemeente Lansingerland een gelimiteerde achtervangovereenkomst met het Waarborgfonds Sociale Woningbouw afgesloten voor € 100 mln. Ultimo 2012 bedroeg de garantstelling voor 3B Wonen € 92 mln. Renterisico Roll-over leningen In 2001 is een roll-over lening afgesloten met een hoofdsom van € 4,5 mln., variabele rente gebaseerd op het 3 maands euribor tarief, en een looptijd van 15 jaar. De roll-over lening heeft een variabele hoofdsom. Elk kwartaal is het mogelijk de opnamecapaciteit te wijzigen met als voorwaarde dat minimaal 20% van de hoofdsom is opgenomen. Aangegane verplichtingen inzake financieringen De volgende leningen met uitgestelde stortingen zijn aangetrokken: Geldgever BNG basis rente lening BNG basis rente lening NWB

Hoofdsom € 5 mln. € 5 mln. € 10 mln.

Rente 3,835% + opslag 0,37% 3,925% + opslag 0,44% 3,36%

Stortingsdatum 05-08-2013

Looptijd

Eind datum

35 jaar

5 augustus 2048

02-09-2013

30 jaar

2 september 2043

02-09-2013

8 jaar

1 september 2021

Daarnaast heeft 3B Wonen zeven renteswaps afgesloten. De renteswaps hebben de volgende modaliteiten: Startdatum

03-06-2006 03-10-2006 06-03-2007 15-12-2009 15-12-2009 05-12-2019 05-12-2018 02-05-2011

Einddatum

03-06-2018 03-10-2016 03-03-2016 05-12-2018 05-12-2019 05-12-2057 05-12-2059 02-05-2018

Hoofdsom

€ € € € € € € €

5 5 5 5 5 5 5 8

mln. mln. mln. mln. mln. mln. mln. mln.

Te betalen rente swap 3,822% 3,783% 3,575% 4,594% 4,568% 2,100% 2,170% 3,768%

Te ontvangen rente

6 6 6 3 3

mnds mnds mnds mnds mnds

euribor euribor euribor euribor euribor 6 mnds euribor

Marktwaarde 31-12-2012

€ -803.200 € -633.479 € -530.354 € -1.228.360 € -1.105.610 € 730.407 € 687.321 € -1.417.346 € -4.300.621

Financiering aangetrokken

05-06-2006 06-03-2007 04-06-2007 15-12-2009 05-10-2012 Nee Nee 02-05-2011 Totaal 87

De 2 swaps met uitgestelde startdatum in 2018 en 2019 zijn aangetrokken om op termijn de duration (gemiddelde looptijd) van de leningportefeuille te verhogen en zijn bedoeld ter vervanging van twee lopende swaps. De swaps zijn aangetrokken gezien het lage renteniveau op het moment van afsluiten. Er is op dit moment één lopende renteswap die niet gekoppeld is aan een roll-over lening. Aangegane verplichtingen inzake planmatig onderhoud Uitgangspunt in de begroting onderhoudskosten is dat alle geplande werkzaamheden worden uitgevoerd waarvoor verplichtingen zijn aangegaan. Voor € 1,4 mln. zijn verplichtingen aangegaan voor werken die in 2013 zullen worden uitgevoerd. Hiervan heeft € 1 mln. betrekking op planmatig onderhoud en € 0,4 mln. op strategisch voorraadbeheer. Hospice 3B Wonen zal over de jaren 2011 en 2013 een bijdrage leveren in het exploitatietekort van het Hospice. De totale bijdrage is begroot op maximaal € 175.000. Ultimo 2012 is de bijdrage € 80.000. Projecten in ontwikkeling Onderstaande projecten zijn door de Raad van Toezicht goedgekeurd voor ontwikkeling. Van de projecten Van Koetsveldstraat en Gemeentewerf is het budget nog niet vrijgegeven. Project

Omschrijving

Rozenhoek

Gezinsvervangend tehuis, Zorghoek en 18 appartementen 30 appartementen en een zorggebouw voor rekening van Steinmetz Zorggebouw Laurens, commerciële ruimte, 23 huur appartementen en 14 koop appartementen 43 huurwoningen en 7 MGE koopwoningen

Van Koetsveldstraat Gemeentewerf

Tuinen Oost

Stichtingskosten € 7.434.520

Onrendabele investering 9 appartementen € 517.221

Goedgekeurd budget rvt

€ 5.906.034

29 appartementen € 2.076.000

€ 18.795.099

23 appartementen € 2.167.000

€ 4.010.000

€ 7.149.000

43 huurwoningen € 2.448.000

€ 7.150.000

€ 7.600.000

€ 6.000.000 7 maart 2013

Bouwclaim In 2006 is een overeenkomst gesloten met Rabo Vastgoed voor de aankoop van grondkavels in de 2e fase Parkzoom 2 te Bergschenhoek. 3B Wonen is verplicht de grond van 15 eengezinswoningen en 44 appartementen af te nemen. Verkoop onder voorwaarden 3B Wonen heeft per 31 december 2012 141 woningen die verkocht zijn onder voorwaarden. De waarde van de woningen verkocht onder voorwaarden bedraagt ultimo 2012 circa € 24,8 mln. De voorwaarden bestaan uit:  122 Woningen met een terugkoopplicht van 10 jaar voor 90% van de taxatiewaarde. Deze woningen worden teruggekocht voor 90% van de marktwaarde en vervolgens verkocht voor 100% van de marktwaarde. Over 2012 zijn 12 woningen teruggekocht, waarvan 10 zijn verkocht met een positief resultaat van € 31.027.

88

verkoop onder voorwaarden gekwalificeerd als verkooptransactie en niet in de balans verwerkt. 

19 Woningen met een terugkoopplicht van 20 jaar die worden teruggekocht tegen MGE-prijs (verkoopprijs met korting). Daarnaast vergoedt de corporatie 50% van het waarde verschil met de huidige marktwaarde bij terugkoop. Er is één woning teruggekocht en verkocht met een positief resultaat van € 15.766. In 2012 zijn zeven nieuwbouwwoningen verkocht met dezelfde constructie. Vanwege de hoogte van de koperskorting (tussen de 12% en 42%) en de niet of nauwelijks gewijzigde taxatiewaarde, zal de koper het relatief grote economische voordeel niet willen prijsgeven middels verkoop. Hierdoor wordt terugverkoop ingeschat op niet waarschijnlijk en is de verkoop onder voorwaarden gekwalificeerd als verkooptransactie en niet in de balans verwerkt.

Financial lease kopieermachines en printers In 2012 is het contract met Océ aangepast voor de financial lease van 3 kopieermachines. Dit contract heeft een looptijd tot 1 december 2017. Per jaar is een bedrag van € 24.955 inclusief BTW verschuldigd. Loopbaanontwikkelingbudget Als gevolg van CAO afspraken is er een jaarlijks loopbaanontwikkelingsbudget beschikbaar. Voor de werknemers van 3B Wonen is per 2012 € 148.144 beschikbaar. Werknemers kunnen maximaal 5 jaar sparen. In 2012 hebben 7 werknemers gebruik gemaakt van dit budget voor totaal € 9.324. Gezien de beperkte omvang en de onzekerheid dat werknemers gebruik gaan maken van dit budget is in de jaarrekening geen voorziening opgenomen.

89

14.1 ENKELVOUDIGE BALANS PER 31 DECEMBER 2012 (voor resultaatbestemming) ACTIVA

31-12-2012

31-12-2011

x€1

x€1

VASTE ACTIVA Materiële vaste activa Sociaal vastgoed in exploitatie Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor

236.676.681

245.680.000

5.029.059

1.504.237

3.389.373

3.616.639

eigen exploitatie Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie Totaal materiële vaste activa

245.095.113

250.800.876

Vastgoedbeleggingen Commercieel vastgoed in exploitatie Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor

24.714.587

22.395.487

532.438

187.880

eigen exploitatie Totaal vastgoedbeleggingen

25.247.025

22.583.367

Financiële vaste activa Te vorderen BWS-subsidies Deelnemingen Belastinglatenties Overige vorderingen

-

231.468

808.580

1.066.356

2.239.587

4.725.802

-

Totaal financiële vaste activa Totaal vaste activa

34.288 3.048.167

6.057.914

273.390.305

279.442.157

1.336.519

396.219

VLOTTENDE ACTIVA Voorraden Vorderingen Debiteuren

236.262

225.729

Gemeente

20.264

61.210

Rekening Courant 3B Wonen BV

18.531

1.710.527

Overige vorderingen

259.500

259.500

Overlopende activa

265.445

70.122

Totaal vorderingen

800.002

2.327.088

Liquide middelen

5.019.543

2.269.908

Totaal vlottende activa

7.156.064

4.993.215

280.546.370

284.435.372

TOTAAL

90

PASSIVA

31-12-2012

31-12-2011

x€1

x€1

EIGEN VERMOGEN Overige reserves Resultaat boekjaar

110.858.495

109.874.901

4.296.484-

Totaal eigen vermogen

7.177.020 106.562.011

117.051.921

EGALISATIEREKENING Egalisatierekening BWS

-

219.775


300.000

300.000

LANGLOPENDE SCHULDEN Leningen overheid Leningen kredietinstellingen

1.975.468

2.306.497

164.750.378

158.622.340

Totaal langlopende schulden

166.725.846

160.928.837

KORTLOPENDE SCHULDEN Schulden aan kredietinstellingen Schulden aan leveranciers Onderhanden projecten Belastingen en premies sociale verzekering Derden beheer Overlopende passiva Totaal kortlopende schulden

TOTAAL

418.573

-

1.482.141

1.389.987

112.528

-

1.250.074

799.644

106.111

81.577

3.589.084

3.663.631 6.958.512

5.934.839

280.546.369

284.435.372

91

14.2 ENKELVOUDIGE WINST-EN VERLIESREKENING 2012

begroting

2011

x€1

2012

x€1

BEDRIJFSOPBRENGSTEN Huren

23.368.393

23.524.000

22.757.485

899.102

748.000

900.495

63.765

106.000

71.716

1.846.030

4.142.000

1.983.557


286.640

405.000

788.829

Som der bedrijfsopbrengsten

26.463.929

28.925.000

26.502.081

9.841.755

2.745.000

9.726.605

3.067.000

9.629.676-

2.443.948

2.550.000

2.408.674

Sociale lasten

368.885

340.000

317.448

Pensioenlasten

447.688

446.000

415.903

4.921.451

6.765.000

7.244.490

Leefbaarheid

540.626

664.000

503.099

Lasten servicecontracten

801.508

750.000

771.949


2.542.211

2.690.000

2.991.747

Som der bedrijfslasten

21.250.488

20.017.000

14.750.239

5.213.442

8.908.000

11.751.843

200.651

302.000

281.784

Opbrengsten servicecontracten Overheidsbijdragen Netto verkoopresultaat vastgoedportefeuille

BEDRIJFSLASTEN Afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa Overige waardeveranderingen (im)materiële vaste activa

657.584-

en vastgoedprotefeuille Lonen en salarissen

Lasten onderhoud

Bedrijfsresultaat FINANCIËLE BATEN EN LASTEN Rentebaten en soortgelijke opbrengsten Opbrengsten financiële vaste activa en effecten

-

-


6.966.585

7.208.000

6.973.572

Som der financiële baten en lasten

6.765.934-

6.906.000-

6.691.787-

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening

1.552.492-

2.002.000

5.060.055

257.777-

108.000

202.653

641.000

1.914.312-

Resultaat deelnemingen Vennootschapsbelasting

2.486.215

JAARRESULTAAT

4.296.484-

1.469.000

7.177.020

92

14.3 Grondslagen voor de waardering van activa en passiva Algemeen De grondslagen van waardering en van resultaatbepaling voor de enkelvoudige jaarrekening en de geconsolideerde jaarrekening zijn gelijk. Voor de grondslagen van de waardering van activa en passiva en voor de bepaling van het resultaat wordt verwezen naar de opgenomen toelichting op de geconsolideerde jaarrekening op de geconsolideerde balans en winsten verliesrekening. Financiële vaste activa Deelnemingen De deelnemingen waarin invloed van betekenis op het zakelijke en financiële beleid wordt uitgeoefend, worden gewaardeerd op nettovermogenswaarde. Deze nettovermogenswaarde wordt berekend op basis van de grondslagen van stichting 3B Wonen. Deelnemingen met een negatieve nettovermogenswaarde worden op nihil gewaardeerd. Wanneer stichting 3B Wonen geheel of ten dele instaat voor de schulden van de desbetreffende deelneming, wordt een voorziening gevormd, primair ten laste van de vorderingen op deze deelneming en voor het overige onder de voorzieningen ter grootte van het resterende aandeel in de door de deelneming geleden verliezen, dan wel voor de verwachte betalingen door stichting 3B Wonen ten behoeve van deze deelnemingen.

93

14.4 TOELICHTING OP DE ENKELVOUDIGE BALANS FINANCIËLE VASTE ACTIVA

31-12-2012 x€1

31-12-2011 x€1

Te vorderen BWS subsidies Deelnemingen/verbindingen Belastinglatenties Overige vorderingen

808.580 2.239.587

231.468 1.066.356 4.725.802 34.288

Totaal

3.048.167

6.057.914

Deelnemingen/verbindingen Verloop: Saldo per 1 januari Bij: resultaat deelnemingen Saldo per 31 december

1.066.356 257.777808.579

863.703 202.653 1.066.356

Dit betreft deelname in 3B Wonen BV voor 18.000 gewone aandelen in het geplaatst kapitaal. VLOTTENDE ACTIVA Vorderingen Huurdebiteuren Gemeente Rekening Courant 3B Wonen BV Overige vorderingen Overlopende activa

236.262 20.264 18.531 259.500 265.445

225.729 61.210 1.710.527 259.500 70.122

Totaal

800.002

2.327.088

Over de Rekening Courant 3B Wonen BV wordt, evenals in 2011, 3-mnds Euribor rente met een opslag van 1% rente berekend. Huurdebiteuren Contractdebiteuren

202.096 96.362

180.671 111.658

Subtotaal Voorziening dubieuze debiteuren

298.458 62.197-

292.329 66.600-

Totaal

236.262

225.729

In 2012 is € 49.573 afgeboekt van de voorziening dubieuze debiteuren wegens oninbaarheid. Rekening Courant 3B Wonen BV Rekening courant 3B Wonen BV

18.531

1.710.527

De te vorderen rente is toegevoegd aan het rekening courant krediet 3B Wonen BV. De rentevergoeding is vastgesteld op het 3 maands euribor met een opslag van 1%. In 2012 is € 16.204 (2011: € 35.105) rente ontvangen.

94

Overige vorderingen Ontwikkelfee 3B Ledro BV

31-12-2012 x€1 259.500

31-12-2011 x€1 259.500

De contractdebiteuren hebben betrekking op diverse vorderingen. De post diverse debiteuren heeft o.a. betrekking op nog te ontvangen rente van spaarrekeningen. Overlopende activa Nog te ontvangen bedragen uit verkoop woningen Nog te ontvangen rente Niet vervallen BWS subsidies Bergschenhoek Derden beheer Diversen

176.524 54.850 30.633 3.438

29.976 25.641 14.055 450

Totaal

265.445

70.122

Rabobank spaarrekening Rabobank rekening - courant BNG rekening - courant Kas Kruisposten

4.900.074 7.582 111.608 179 100

2.002.800 265.988 1.020 100

Totaal

5.019.543

2.269.908

Liquide middelen

Van de spaarrekening dient € 3,1 mln als onderpand voor de derivaten en staat niet ter vrije beschikking. Overige liquide middelen staan ter vrije beschikking. De kredietlimiet op de rekening-courant bij de Bank Nederlandse Gemeenten bedraagt € 10 mln. De hiervoor berekende debetrente is het 1-maands Euribortarief over het gemiddelde saldo verhoogd met een opslag van 0,75%.

95

KORTLOPENDE SCHULDEN

31-12-2012 x€1

31-12-2011 x€1

Schulden aan kredietinstellingen Schulden aan leveranciers Onderhanden projecten Belastingen en premies sociale verzekering Derden beheer Overlopende passiva

418.573 1.482.141 112.528 1.250.074 106.111 3.589.084

1.389.987 799.644 81.577 3.663.631

Totaal

6.958.512

5.934.839

Belastingen en premies sociale verzekering Loonheffing en sociale lasten Omzetbelasting Pensioenfonds Vennootschapsbelasting

162.654 1.029.462 58.888 930-

147.435 589.010 64.129 930-

Totaal

1.250.074

799.644

81.577 24.534

55.069 26.508

106.111

81.577

Derden beheer Verloop: Saldo per 1 januari Bij: Derden beheer openingsbalans Bij: resultaat derden beheer Saldo per 31 december

De kosten van derden beheer worden in een aparte administratie verantwoord. Het betreft het beheer van de 306 woningen voor Havensteder, De Goede Woning en Wooninvest. Overlopende passiva Nog te betalen rente Vooruit ontvangen huur Gemeente Nog af te rekenen servicekosten Niet opgenomen vakantiedagen Aanslag Hoogheemraadschap Diverse overlopende passiva

2.928.530 208.578 132.084 138.333 81.916 99.643

2.958.158 210.992 134.115 126.204 85.575 76.520 72.067

Totaal

3.589.084

3.663.631

96

14.5 TOELICHTING OP DE ENKELVOUDIGE WINST- EN VERLIESREKENING

Netto verkoopresultaat vastgoedportefeuille

2012 x€1


2011 x€1

Verkoopprijs onroerende zaken Boekwaarde onroerende zaken bij verkoop Verkoopkosten Projectresultaat 3B Ledro BV

3.810.520 1.891.22573.265-

5.255.000 1.184.00071.000

4.179.882 2.140.66755.658-

Totaal

1.846.030

4.142.000

1.983.557

Teruggaaf omzetbelasting pro rata regeling Derden beheer Projectbegeleiding Ontwikkelfee 3B Ledro Bv Administratiekosten huurovereenkomsten Doorberekend onderhoud aan derden Overige opbrengsten

179.529 57.656 18.987 13.698 16.770

225.000 155.000 13.000 12.000

279.620 129.613 106.125 173.557 21.413 29.944 48.558

Totaal

286.640

405.000

788.829

Lasten servicecontracten Gas, water en electra Onderhouds- en schoonmaakkosten Alarmering Onderhoudskosten groenvoorziening Complexbeheer Kosten glasverzekering Rioolontstopping Diverse overige lasten Beheerskosten VVE beheer

283.181 233.634 40.511 22.347 21.767 68.546 37.804 41.794 51.924

278.000 255.000 39.000 16.000 25.000 60.000 37.000 40.000 -

283.679 258.565 43.556 18.346 21.737 62.266 36.344 47.456 -

Totaal lasten servicecontracten

801.508

750.000

771.949

Overige personeelskosten Huisvestingskosten Kosten Raad van Toezicht Overige kosten Belastingen, verzekeringen en bijdragen

168.719 166.132 49.389 1.054.639 1.103.333

200.000 180.000 54.000 1.004.000 1.252.000

178.150 172.455 49.079 1.315.552 1.276.511

Totaal overige bedrijfslasten

2.542.211

2.690.000

2.991.747

71.006

100.000

85.270


BEDRIJFSLASTEN


Overige personeelskosten Opleiding

97

Reiskostenvergoeding Personeelsvoorzieningen Werving en selectie Arbodienst Overige

38.729 18.038 6.171 3.347 31.427

31.000 22.000 10.000 5.000 32.000

33.892 16.177 7.370 4.388 31.053

168.719

200.000

178.150

46.986 46.943 18.713 9.427 9.479 8.030 8.265 18.289

48.000 48.500 25.600 9.000 10.000 9.000 7.000 22.900

46.537 42.550 25.748 10.567 9.488 8.528 6.553 22.485

Totaal huisvestingskosten

166.132

180.000

172.455

Kosten Raad van Toezicht Vergoeding Opleiding Advies Werving- en selectie Overige

45.520 3.869

45.000 1.000 3.000 5.000

35.312 1.088 3.213 6.541 2.925

Totaal kosten Raad van Toezicht

49.389

54.000

49.079

Totaal overige personeelskosten Huisvestingskosten Schoonmaak Gas, water en electra Onderhoud Planten en schilderijen Belastingen en verzekeringen Huur Reiniging pc's Overige

De vergoeding voor de zes leden van de Raad van Toezicht bedraagt in totaal € 45.520 (2011: € 35.500).

98

Algemene kosten Mutatie overige voorzieningen Automatisering Advies Drukwerk en kantoorbenodigdheden Contributie en abonnementen Promotie/Huurdersvereniging Bedrijfswagens Accountant Porti Autokostenvergoeding Telefoon Advertentie Kantine Gereedschap Verzekeringen Bankkosten (naar rentelasten) Dotatie voorziening dubieuze debiteuren Overige

2012 x€1


2011 x€1

343.030 156.587 88.818 75.038 53.085 37.726 58.137 32.671 30.153 29.071 12.769 14.153 13.259 13.182 9.008 45.170 42.782

309.000 160.000 71.000 70.500 89.250 38.500 41.500 34.000 30.000 32.000 16.000 12.000 11.000 12.000 7.000 70.250

300.000 296.554 205.089 102.716 76.157 60.885 37.806 35.367 34.032 31.119 28.699 14.386 13.174 12.142 11.531 7.340 5.885 42.672

1.054.639

1.004.000

1.315.552

913.797 82.634 63.981 42.921

963.000 85.000 100.000 60.000 44.000

914.282 162.550 102.936 61.684 35.059

1.103.333

1.252.000

1.276.511

Geactiveerde rente onroerende zaken in ontwikkeling Belastingdienst Bankiers BWS subsidie 3B Wonen BV Overige

115.480 8.491 60.476 16.204 -

238.000 64.000 -

136.838 38.105 41.578 22.020 43.243

Totaal rentebaten

200.651

302.000

281.784

Totaal algemene kosten Belastingen, verzekeringen en bijdragen Onroerende zaak belastingen Projectsteun Saneringssteun Verzekeringen Contributie Aedes

Totaal belastingen, verzekeringen en bijdragen FINANCIËLE BATEN EN LASTEN Rentebaten en soortgelijke opbrengsten

99

Hoofdstuk15. Overige gegevens Overige gegevens Controleverklaring van de onafhankelijk accountant Hiervoor wordt verwezen naar de hierna opgenomen verklaring. Statutaire regeling betreffende de bestemming van het resultaat In artikel 13 van de statuten van Stichting 3B Wonen staat het volgende opgenomen betreffende de resultaatbestemming: "De stichting bestemt batige saldi uitsluitend voor werkzaamheden op het gebied van de volkshuisvesting". Bestemming van het resultaat over het boekjaar 2011 De jaarrekening 2011 is vastgesteld in de vergadering van de raad van toezicht gehouden 30 mei 2012. De vergadering heeft de bestemming van het resultaat vastgesteld conform het daartoe gedane voorstel. Voorstel tot bestemming van het resultaat over het boekjaar 2012 De directeur-bestuurder stelt met goedkeuring van de raad van toezicht voor het resultaat over het boekjaar 2012 ten bedrage van € 4.296.484 negatief geheel ten laste van de overige reserves te brengen. Dit voorstel is nog niet in de jaarrekening 2012 verwerkt.

101

Hoofdstuk 1. Voorwoord Hoofdstuk 2. Realisatie speerpunten Integraal Strategisch Voorraadbeleid (ISVB)... 7

Recommend Documents