Hoofdstuk 1 Huizen & mensen om te beginnen

Digitale versie

Hoofdstuk 1 Huizen & mensen om te beginnen 1795-1832

Mei 2006 1

Vooraf

Inhoud Vooraf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Deel 1. Huizen & mensen om te beginnen, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Oriëntatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Zo maar een paar mensen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Verwijzing verpondingnaar kadasternummers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Wegwijs in oud Valkenburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Deel 2. Huizen & mensen op een rijtje gezet. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Huizen tussen de kerk en het Marktveld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Huizen & mensen op kadasternummer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Index op de namen

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59

Boeken en bronnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

65

Om teleurstelling achteraf te voorkomen: dit boekje is er niet voor de slager als hij wil weten wie er allemaal voor hem in zijn huis gewoond hebben. Zijn woning en winkel is van na de oorlog. Tevergeefs zal de liefhebber van nostalgie de vermoeiende teksten doorworstelen. Ook geeft dit overzicht maar weinig antwoorden op de vragen van de kapper die zijn salon heeft ingericht in een oud pand op de Hoofdstraat. Zelfs de bewoners van het veel oudere huis ernaast, ooit pastorie en waarschijnlijk zelfs het Commandeurshuis, komen maar matig aan hun trekken. Om maar niet te praten over die twee eeuwenoude boerderijen die de Middenweg nog enig historisch aanzien geven. Tevergeefs ook zullen de bewoners van de even oude boederijen op de Voorschoterweg naar gegevens zoeken. De grens lag bij de Wassenaarse Watering. Daar over de brug begon Voorschoten. Desondanks hoop ik dat het bruikbaar is voor hen die bezig zijn met familieonderzoek of de streekgeschiedenis en misschien zelfs voor de Valkenburgers. Jan Portengen, Valkenburg, juli 2003

Omstreeks 1600

Huizen & mensen van Valkenburg 1795- 1832

2

Oriëntatie “Mijn voorvader woonde in 1804 in huis nummer 28 in Valkenburg. Waar en welk huis was dat?“ Hoewel de vraag al van het nodige vooronderzoek getuigt is die niet zo simpel te beantwoorden. Er zijn maar een paar echt oude huizen in ons dorp overgebleven na de verwoestingen die in de meidagen van 1940 zijn aangericht. Dit boekdeel zal gaan over huizen en mensen in Valkenburg. Voor de huizen zal getracht worden een relatie te leggen tussen het nummersysteem van de verponding en dat van het kadaster. Om niet te verzanden in een oneindige zoektocht zijn er toch een aantal beperkingen aangebracht: 1)- Alleen de bebouwde eigendommen worden beschreven. 2)- Het overzicht is beperkt van 1795 tot ongeveer 1832. 3)- De gegevens zijn beknopt. 4)- Het dorp is begrensd door de Wassenaarse Watering met Voorschoten en de Kleine Watering met Katwijk. Wat betreft de gekozen periode: over het algemeen zijn alle namen van de eigenaars bekend. Sporadisch worden huurders genoemd. Slechts één complete lijst met namen van bewoners is gevonden, opgemaakt in 1832. Na 1832 is uit de legger en de kaart van het kadaster goed na te gaan waar de bebouwde eigendommen gelegen zijn en wie de eigenaar is. Vanaf 1811 tot 1832 zijn er in de Burgerlijke Stand overlijdensgegevens te vinden met de verwijzing naar een huisnummer. Dat zijn eigenlijk verpondingsnummers maar die werden door de ambtenaar van de burgerlijke stand als huisnummer toegepast. De Verponding was een soort onroerend goed belasting die plaatselijk geheven werd door de gaarder. We maken in 1795 kennis met de Valkenburgse gaarder die tevens secretaris van de gemeente is. Nauwkeurig registreert hij alle bebouwde en onbebouwde eigendommen van Valkenburg. Met grote letters schrijft hij bij de aanvang van een jaarafrekening: “Sequitatie die gedaan word door Jan Carpentier als bij de Municipaliteit van Valkenburg aangesteld tot de gaaringe der verponding over de Heerlijkheid Valkenburg en dat van sodanige ontfang en uitgaaf als dezelve heeft gehad en gedaan raakende de Verponding over de Landerijen en Huizen binnen de gemelde 3

Heerlijkheid geconverteerd, en dat vanwege de Ordinaire Verponding over den jaare 1799 en Extra Ordinaire Verponding over den jaare 1800.” Verponding werd geheven over de landerijen en de gebouwen. Daarvan werden jaarlijks lijsten aangelegd. De huizen en gebouwen kregen een volgnummer. Jan Carpentier begon zijn lijst met nummer 1 bij de steenfabriek van Binnendijk, gelegen aan de huidige Joghtlaan en daalde vervolgens af naar de grens met Voorschoten. In 1795 waren er totaal 67 nummers. Een nummer werd toegekend aan een huisje maar ook aan een fabriek met de bijbehorende schuren, loodsen en arbeidershuisjes. Zodra de eigenaar van de fabriek daarvan een deel verkocht kwam er echter een probleem, twee eigenaars konden niet hetzelfde nummer hebben. Misschien daarom werd alles omtrent 1806 opnieuw genummerd. Een andere route werd gevolgd, voor het gemak begon Jan maar bij zijn eigen kalkbranderij in het Joght te tellen. Als er een nummer-verwijzingslijst geweest is, dan is die niet bewaard gebleven. Die nieuwe nummering werd steeds meer als een soort huisnummer gehanteerd. Notarissen maakten er gebruik van in de transportakten. De ambtenaar van de Burgerlijke Stand verwees er naar en dat nog vele jaren na de invoering van het kadaster. Maar er was nog steeds geen landkaart waarop de huizen en landerijen waren opgetekend. Toen de landmeter J. Geus in 1822 met zijn assistenten heel Valkenburg in kaart bracht wist hij zich gesteund door de schout en het driemanschap dat het gemeentebestuur vormde. De Gouverneur van Zuid-Holland persoonlijk had er op aangedrongen. Maar of de eigenaars en bewoners van de huizen erg gesteld waren op de precieze metingen die in hun achteren voortuintjes werden verricht valt te betwijfelen. Tot dan toe waren ze gewend dat ondermeer aan de hand van de oppervlakte van hun opstallen en het aantal deuren en vensters de hoogte van de jaarlijks te betalen verponding werd vastgesteld. De kaart van Geus zou alle stiekeme uitbreidingen aan het licht brengen en dat zou misschien tot verhoging van die belasting leiden! Maar zo te zien in volle rust werden de eerste stappen gezet op de weg naar de dienst van het kadaster, die naar ik meen pas in 1832 echt van start ging. Voor het eerst was ieders onroerend goed geregistreerd. De kaart diende de gemeentesecretaris tot leidraad bij het


opstellen van de legger, een drietal grote en dikke opschrijfboeken zijn in het gemeentearchief bewaard gebleven. De bebouwde eigendommen werden naast het kadasternummer tevens voorzien van een volgnummer waarbij soms meerdere kadasternummers hetzelfde volgnummer kregen. Per kadasternummer werden de naam, het beroep en de woonplaats van de eigenaar vastgelegd. Aangezien het “Metrieke stelsel” nog niet doorgevoerd was werd de oppervlakte van het bezit aangegeven in bunders, roeden en ellen. Het dorp werd onderverdeeld in het Jog (nu het Joght), de Drift, het Middendorp, het Dorp, het Marktveld, het Boonrak, de Woerd, de Woerdkampen, de Broek, de Oostpolder, het Grote Veld en de Zijlhoek. De percelen werden omschreven als bouwland, weiland, tuin, bos en hakhout maar ook als watering of weg. De bebouwingen werden onderscheiden in huizen, erven, schuren maar ook wel als pannenbakkerij, kalk- of steenoven. Kortom, toen in 1827 uiteindelijk de kadastrale legger aan de hand van de kaart werd samengesteld stonden in Valkenburg alle onroerende bezittingen keurig te boek. Bovendien kon met de kaart nu precies nagegaan worden waar elke opstal opgericht was. Tot die tijd was dat alleen voorbehouden aan kapitale bezittingen zoals de buitenplaatsen Torenvliet, Zonneveld en Rhijnvliet. Aan de hand van de kadastergegevens en dank zij een bewaard gebleven inwonerslijst uit diezelfde tijd die het verpondingsnummer nog als uitgangspunt had, kon de relatie tussen de kadaster- en de voorafgaande verpondingsnummers met redelijke zekerheid worden vastgesteld. En om op de aanvangsvraag terug te komen: huis 28 in 1804 moet gezocht worden in de verpondingsnummering van 1795. De verderop afgebeelde verwijzingslijst (blz. 16) verwijst naar kadasternummer 218 en volgnummer 54 en als uw voorvader Cornelis de Vries heet is hij tevens eigenaar van het huis. Nadere gegevens omtrent het huis zijn onder dat kadasternummer te vinden in "Huizen en mensen op kadasternummer" (bladzijde 27 en vervolgens).

Zo maar een paar mensen en huizen Jan Carpentier, de secretaris van Valkenburg, was de lijst van Bebouwde Eigendommen begonnen met het bedrijf van zijn overbuurman, de Steenplaats van Binnendijk in het Jog. Die kwam als nummer 1 op de lijst. In 1806 of daaromtrent moest de lijst geheel veranderd worden. Nummer één op de lijst werd toen Jan Carpentier zelf. Met zijn kalkbranderij, van ouds genaamd De Gouden Berg. Eveneens gelegen aan de Korte Watering die reeds sinds tweehonderd jaren scheiding maakte tussen Valkenburg en Katwijk. Uiteraard aan de oever van de Rijn. Jan Carpentier had “De Gouden Berg”, waar drie turfgestookte kalkovens de “schulpen” tot kalk verwerkten, aan zijn vrouw te danken. Zij was dochter en erfgename van Pieter Borsboom die gedurende zijn werkzaam leven in Valkenburg tot enige welstand was gekomen. Het echtpaar woonde niet in het Ondermeestershuis van de firma en ook niet in de daarbij gelegen Kalkbranderswoning, hij en Neeltje zochten in 1803 hun onderkomen in het Boonrak, in de deftige grote en rondom vrij staande woning. Daar waar nu het later gebouwde gemeentehuis staat. Volgens Abraham Oosterlee, en die had het weer van zijn grootvader Abraham Oosterlee destijds dorpstimmerman, is die kapitale villa destijds gebouwd met gebruikmaking van een oud daar reeds aanwezig huis. Later verhuisde het echtpaar naar wat oude Valkenburgers zich nog herinneren als de boerderij van Varkevisser, zie omslag van dit boek en bladzijde 66. Jan Carpentier en Neeltje Borsboom kochten het huis, door hemzelf met nummer 47 ingeschreven, van Jacobus Verhoef die tevens eigenaar was van de er naast gelegen pannenfabriek nummer 48. Ze verhuisden naar nummer 46 toen de gebroeders Sesseler uit Delft de pannenfabriek kochten. Dat nieuwe door hen betrokken huis had omtrent die tijd het vernieuwde nummer 57 gekregen en stond dichter bij het dorp. Het is nog niet zo lang geleden afgebroken om plaats te maken voor het multifunctionele gebouw Rijnweide. Het stond bekend als de boerderij van Varkevisser!


4

Valkenburg in1627 getekend door P. van Bilderbeck.

5


Bewerkt gedeelte van de kadasterkaart van Valkenburg van 1825


Bewerkt gedeelte van de kadasterkaart van 1940

6

Sinds de Patriotten de dienst uitmaakten in het land was Jan met veel ijver begonnen met dat wat hen voor ogen stond, het kadaster: een totaal nieuwe registratie van de bebouwde en onbebouwde eigendommen aan de hand van een kaart. Het zou nog jaren duren voordat het zover was maar dat was niet aan de patriotten te wijten. Waarom Jan met tellen bovenaan de toen nog niet bestaande kadasterkaart van Valkenburg begonnen is, bij de Kleine Watering de grens met Katwijk, zal wel een vraag blijven. Hij wist precies waar iedere Valkenburger woonde, had geen kaart nodig. Tot op een stuiver schatte de belastinggaarder ieders eigendom naar waarde. Zoals de boerderijen en landen van de familie Bol. Slechts zelden werd er iets uit het familiebezit verkocht aan vreemden. Ary Bol en later zijn zoon Arie dreven de boerderij waarvan nu Middenweg 9 door de huidige eigenaar enigszins teruggebracht is tot de oorspronkelijke glorie. Ook het huis met erf en koeen paardenstalling dat thans op Hoofdstraat 4 tot particuliere woning dient was in het bezit van de familie en viel Dirk de zoon van Ary ten deel. Eveneens kende Carpentier nauwkeurig de bezittingen van Johannes van Egmond die er een sport van maakte huizen en land op te kopen en slechts te verkopen. Zelf boerde hij vanouds op de plaats waarvan het tegenwoordige Broekweg 20 een klein deel uitmaakt. Een boerderij die zijn zoon Willem zou erven, Zonneveld viel ten deel aan zoon Pieter van Egmond. De gaarder telde de stoffelijke goederen die Johannes Schoneveld zich verwierf. De timmermansbaas begon her en der grote huizen op te kopen en die te verbouwen tot huisjes waarin het toenemend aantal armen met grote gezinnen en weduwen voor om en nabij 25 gulden per jaar konden wonen. Zijn eigen huis en timmerwerkplaats was gelegen ten oosten van de Straatweg tegenover de Lange Commandeurssteeg. Toen met vrij uitzicht op het Veerpad en het Bleekveld dat volgens oud recht de baljuw ten dienste moest staan. Onze griffier of secretaris wist precies waar zich de Oude Pastorie bevond. Iets waar ik pas na lang nadenken achter kwam. De Pastorie of ook wel het Parochiehuis werd in 1806 door de kerkmeesters verkocht aan Dirk Bac die er zijn bakkerij vestigde. Het pand is sindsdien meer dan een eeuw zo gebruikt en wordt tegenwoordig in verdeelde staat bewoond. Was het in 1806 de oude pastorie dan is het goed mogelijk dat het van oorsprong het huis van de commandeur van de Duitse orde was, het Commandeurshuis. Thans Hoofdstraat 14 en 16. Hij ook wist de plaats en geschiedenis van het Oude Schoolhuis dat in 1806 door de kerkmeesters verkocht werd aan de gewezen lijfarts van de Grootvorst der Russen, Frederik Allamand, die in Valkenburg zijn laatste rustplaats 7

zocht en vond. Het huis bestaat niet meer maar zou gestaan hebben op de hoek van de Broekweg en de Kruisweg. Toentertijd was dat het enige huis in die hoek. De kerkmeesters kochten van Dirk Bac in die tijd het pand verpondingsnummer 24 dat later nummer 26 werd. Dat werd het nieuwe schoolhuis, het woonhuis van de schoolhouder en waarschijnlijk ook leslokaal. Het stond op de zuidoostelijke hoek van de Kerksteeg en de Dorpsstraat, thans Broekweg genaamd. Aangenomen dat de onbekende tekenaar vanuit de Broekweg deze tekening naar waarheid maakte moet dat grote, van kantelen voorziene huis uiterst rechts op de afbeelding hiernaast, het oude schoolhuis geweest zijn. Het nieuwe schoolhuis is dan te zien links op de afbeelding: de bakkerswinkel waarvoor twee dames in gesprek staan. Gerardus Vlasveld was ook zo’n verzamelaar van onroerend goed. Van De Hoop tot het Veerpad was alles tussen de Straatweg en de Rijn van hem. Hij liet een nieuw huis aan het Veerpad bouwen. Hij bezat de pannenbakkerij met het “Capitale Huis” aan de Rijn, thans ontdaan van het dak en daarmee van de dakpannen die er ooit gebakken werden. De pannenfabriek is gesloopt. Het hek er omheen afgebroken. De sloper moet geaarzeld hebben toen hij een opschrift met zijn moker moest bewerken. “De Hoop” las hij. Gehamerd in gesmeed ijzeren, sierlijke letters. Je slaat je hoop niet zomaar in elkaar, tot oudijzer. Dan maar liever een schep grond er overheen. De naam die Vlasveld ooit liet smeden verging tot roest en zou pas veel later weer opduiken. Jan Carpentier had al die kennis in zijn hoofd zitten en vond het niet nodig daarover iets op te schrijven. Jammer. De hierna volgende lijst is gemaakt om wat te kunnen beginnen met al die nummers. Over Jan staat er in de overlijdensacte: Overleden te Valkenburg in huis nummer 57 op 29 maart 1837 Jan Carpentier, 74 jaar, geboren te Leiden, zoon van Jacob Carpentier en Anna Maria Vermeulen. Weduwnaar van Neeltje Borsboom. Een duidelijk bewijs dat zijn verpondingsnummers hemzelf overleefden! Want nummer 57 is geen kadasternummer. Dat werd niet in de Burgerlijke Stand gebruikt. Nr. 57 is een verpondingsnummer en gezien de datum zoeken we in de onderstaande verwijzingslijst in kolom 1806. Daarin wordt verwezen naar kadasternummer 185. Op de kadasterkaart kan 185 gevonden worden in het Boonrack maar eenvoudiger is het zoeken in dat wat eigenlijk de hoofdmoot van dit boekdeel is: het overzicht "Huizen & mensen op kadasternummer" (zie inhoud op bladzijde 5).



8

Kadaster

Verwijzing verpondingnaar kadasternummers Kadaster

Verponding

Kadaster 1832 .

1832 351 47b 109 111 114 115 116 117 118 119 120 121 122 126 127 128 129 130 131 133 138 141 142 146 150 154 155 156 159 160 167 168 169 172 173 176 179 185 189 190 194 195b 196

1795 2 ? 26 26 25 24 23 22 21 20 19 18 17 ? 12 11 10 4 2 3 6 5 ? ? 8 8 7 7 9 9 13 13 13 15 15 44 45 46 49 50 51 51 51

naam eigenaar . . . Adrianus Kooy . . wed. Ary Bol . . . Willem van Egmond Willem van Egmond Gerrit van Berge . Hendrik Halder . . Hendrik Vlasveld de kerk Cornelis van der Nagel Cornelis de Wit . Willebrordus Tijse Cornelis Rhijnsburger Cornelis Rhijnsburger de kerk wed. Ary Bol . . . Johannes Schoneveld wed. Ary Bol . . . Adrianus Kooy . . Willem Adriaan Vlies Willem Adriaan Vlies Nicolaas van Beeftingh Nicolaas van Beeftingh Nicolaas van Beeftingh Nicolaas van Beeftingh Paul Francois Hubrecht Paul Francois Hubrecht Paul Francois Hubrecht Paul Francois Hubrecht Hendrik Vlasveld Hendrik Vlasveld Hendrik Vlasveld Hendrik Vlasveld Hendrik Vlasveld Hendrik Vlasveld Hendrik Vlasveld Johannes Schoneveld Jan Carpentier . . Jan Carpentier . . Maarten van der Werf Adrianus Kooy Bzn Dirk Bol . . . . . . . wed. Ary Bol . . . Dirk Bol . . . . . . .

9

nr. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 25 26 26 27 28 29 29 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 37

1806 2 ? 31 31 29\30 28 27 26 25 24 23 22 21 18 17 16 15 3 1 4 5 6 7 8 9 9 10 10 11\13 12 14 14 14 20 19 55 56 57 60 59 38 38 38

grootte omschrijving steenoven huis schuur erf hut huis, schuur en erf huis en erf huis, schuur en erf huis, schuur en erf huis, schuur en erf huis, schuur en erf huis, schuur en erf huis, kolfbaan en erf huis en erf huis en erf huis en erf pastorie, schuur en erf huis, schuur en erf huis, schuur en erf huis en erf huis en erf kalkoven, schuur en erf huis, schuur en erf huis en erf pannenwerk, schuur erf huis en erf huis en erf schuur en erf kalkovens en erf huis en erf schuur en erf pannenbakkerij huis erf huis en erf huis, schuur en erf schuren en erf schuur en erf huis en erf huis en erf huis, schuur en erf huis en erf huis en erf huis, schuur en erf huis, schuur en erf schuur en erf schuur en erf huis, schuur en erf

roe 16 0 9 1 3 3 2 3 2 7 0 1 1 2 5 1 3 13 20 7 3 43 4 1 13 17 2 1 46 3 2 20 2 2 1 6 2 2 8 4 1 0 15

el 30 20 20 40 60 90 4 20 0 70 86 38 85 70 70 16 30 10 0 20 10 30 20 77 40 50 11 26 70 10 90 30 60 88 14 10 30 96 50 40 0 60 10

197 198 199 201 203 204 205 206 207 208 209 211 213 214 215 216 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 238 239 240 241 244 247 307 312 465 539 752

Verponding

39 52 40 53 41 38 42 39 43 43 44 42 45 42 46 42 47 40 48 41 49 34 50 32 50 ? 51 31 52 30 53 29 54 28 54 28 56 27 55 27 56 27 56 27 57 36 58 35 59 37 60 37 61 62 55 63 55 64 56 65 66 67 54 68 54 69 54 70 54 71 54 72 54 73 57 74 57 75 76 47 77 48 78 65 79 62 80 64\66

39 40 41 41a 58 54 54 54 53 52 50 51 49 48 47 46 45 45 44 44 44 44 42 42 43 43 36 36 35 34 34 37 37 37 37 37 37 33 32 32 62 61 65 66 67


Kadaster 1832 . wed. Ary Bol . . . wed. Ary Bol . . . Maarten Houwer Maarten Houwer Jan Carpentier . . Cornelis de Wit . Cornelis de Wit . Cornelis de Wit . Johannes Schoneveld Johannes Schoneveld erven Pankras de Boer Arie de Vos . . . . Arie de Vos . . . . Jan Dobbe van Bergen C. R. van Bentfort van V. wed. Hendrik van Wel Cornelis de Vries Cornelis de Vries Johannes Schoneveld Johannes Schoneveld samen met 223 één Johannes Schoneveld Abraham Keyzer Abraham Keyzer Abraham Keyzer Abraham Keyzer de kerk . . . . . . . . Gerrit de Wit Gzn Gerrit de Wit Gzn Johannes Schoneveld de Diaconie armen de Diaconie armen Johannes Schoneveld Johannes Schoneveld Johannes Schoneveld Johannes Schoneveld Johannes Schoneveld Johannes Schoneveld wed. J F Allamand wed. J F Allamand wed. J F Allamand Frederik A Sesseler Frederik A Sesseler Jan Frakranen . . . Pieter van Egmond wed. Nic. v. der Lee

grootte huis en erf huis en erf huis en erf huis en erf huis en erf huis en erf huis en erf huis huis en erf huis en erf huis en erf schuur en erf huis en erf huis, schuur en erf huis en erf huis en erf huis en erf schuur en erf huis en erf huis en erf huis en erf huis, schuur en erf huis, schuur en erf huis en erf huis en erf kerk en kerkhof huis en erf schuur en erf huis en erf huis en erf huis en erf huis en erf huis en erf huis en erf huis en erf huis en erf huis en erf huis en erf huis en erf huis en erf huis en erf pannenbakkerij huis erf huis en erf huis, schuur en erf huis, schuur en erf

0 0 2 1 5 1 1 0 0 1 1 1 2 1 1 1 1 1 3 1

58 84 50 77 80 84 30 37 65 24 28 27 33 60 0 34 72 50 0 83

4 1 1 1 0 30 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 3 1 4 40 22 18 17

60 70 50 0 40 30 70 50 61 71 71 50 35 43 41 40 35 41 20 9 0 50 70 0 40

huisnummering 1795

huisnummering 1806


10

huisnummering 1806

Huisnummering 1795

11


Bewerking van de kadasterkaart 1832


12

Digitale versie

Hoofdstuk 2 Huizen & mensen op een rijtje 1795-1832

gezet

Mei 2006

13


Huizen tussen de kerk en het Marktveld Staan in onze tijd de huizen als makke schapen rond de dorpskerk gegroepeerd dat leek vroeger anders. Het schilderij dat Adriaen van de Venne in 1618 van de paardenmarkt te Valkenburg maakt geeft bijvoorbeeld een heel andere indruk. Maurits in zijn met zes witte schimmels bespannen koets op de Middenweg domineert natuurlijk het beeld. Maar tussen het Marktveld en de kerk is geen huis te zien. Het lijkt er zelfs op dat de woningen niet rond de kerk maar met hun gezicht naar de paardenmarkt gegroepeerd staan! Op dat wat de Middenweg moet zijn staan wel tien huizen en boerderijen. Ook de ter linkerzijde van de afbeelding is volgebouwd. En wat een variatie! Het is september, misschien wat somber weer, maar de rokende schoorstenen wijzen op inwendig bruisend leven. De kerk heeft een centrale plaats op de achtergrond, met open armen naar het ijdele gedoe op het Marktveld. Maar de kaart uit 1627 aan het begin van dit boekdeel afgebeeld, laat zien dat er wel degelijk huizen stonden tussen het Marktveld en de kerk. Adriaen heeft het kennelijk niet zo nauw genomen met de werkelijkheid. Zo gaat dat met kunstenaars. Wie wil weten welke huizen er van 1795 tot 1825 tussen het Marktveld en de kerk stonden kan beter op de hierna volgende bladzijden een zoektocht maken. Huizen & mensen op kadasternummer Dit is een overzicht van de bebouwde percelen, huizen, schuren, fabrieken en ander getimmerte in Valkenburg tussen 1795 en 1832. Gesorteerd naar het volgnummer gebruikt in de legger van het kadaster dat om en nabij 1832 tot stand kwam. De omschrijving en afmeting van de bebouwing is overgenomen uit de legger van het kadaster. Als regel wordt eerst het volgnummer en daarna het kadasternummer aangegeven. De daarmee overeenkomstige verpondingsnummers (eerst die van 1806 en daarna die van 1795) zijn daarnaast weergegeven. Voor wat betreft de hierna afgebeelde stukjes van de (bewerkte) kadasterkaart, het noorden is wel aan de bovenzijde van de afbeelding te vinden maar onder een hoek van ongeveer 30 graden naar rechts! Zoals op het hierna afgebeelde kaartje te zien is.

Volgnummer 1. Kadasternummer 35. Verpondingsnummers 2/1. Steenoven met huis, schuur en erf groot 16 roeden en 30 ellen. De Kleine Watering maakt nog steeds scheiding tussen Katwijk en Valkenburg. Toen tussen 1825 en 1832 het kadaster van Valkenburg werd opgesteld begon de ambtenaar met het meest noordwestelijke stukje van het dorp: een bosje groot 49 ellen en eigendom van Jan Carpentier. Het werd kadasternummer 1. Nadat hij een aantal stukjes weiland had gemeten kwam hij al doende op de plaats waar thans de Joghtlaan is en begon Ten noordwesten van de de gebouwen van de steenplaats in kaart te straatweg de steenplaats in brengen. Zo bekwam de steenplaats het kadaster- het Jog. Kadasternummer nummer 35. Maar omdat het een bouwsel was 130 is het steenbakkershuis werd er ook een volgnummer aan toegevoegd, nummer 1. De landmeter bleef vervolgens consequent aan die kant van de straatweg. Het woonhuis dat bij de steenplaats hoorde maar aan de andere kant van de weg stond, kwam pas later aan de beurt. Het kreeg dan ook een geheel ander nummer en volgnummer. Dat is goed te zien op het hierbij afgebeelde stukje van de kadasterkaart. Tweehonderd jaar eerder was er ook een steenplaats in Valkenburg. Die stond op het gedeelte van het Joght dat thans begrensd wordt door het Middenjoght, de Claudiusdreef en de Grote Watering. Het is goed te zien op de kaart van 1627 (blz. 10) zie ook D. Parlevliet’s "Historische atlas van Katwijk en Valkenburg 1620". Het is ongetwijfeld de steenplaats waarvan Adriaen Stalpaert in 1632 eigenaar is en Pieter Pieters Borsboom ondermeester. Waarschijnlijk ook de steenplaats die in 1692 gekocht is door Samuel Paridon wonende te Katwijk aan de Rijn. Er staan daar dan nog twee steenovens door oudheid tot puinhoop vervallen. Hij vraagt de vrouwe van Valkenburg in plaats daarvan twee kalkovens te mogen timmeren. Zij vraagt advies aan de baljuw en de welgeboren mannen van het dorp die haar raden het verzoek toe te staan mits Paridon de strooiakkers van de er naastgelegen pannenfabriek afdekt met pannen en er zorg voor draagt dat de vrij dicht in de buurt gelegen huizen geen overlast ondervinden. Maar het zou beter zijn als de fabriek wat verder van de huizen zou 14

liggen! De vrouwe gaf toestemming maar waarschijnlijk is de bouw toch niet doorgegaan. Er kwamen wel kalkovens, maar buiten de Rijndijk en niet landinwaarts bij mijn weten! In de "memorie van de huisgezinnen en waarvandaan gekomen" achterin het "keurenboek" van Valkenburg staat Ary Hendriks Binnendijk als ingekomen in 1684 van Leiderdorp en steenplaatser van beroep. Hij wordt in 1690 genoemd als eigenaar van een huis en steenplaats met het volgnummer 1. Met de vermelding dat er 1 lantaarn en 2 emmers aanwezig zijn om een eventuele brand te bestrijden. De lijst is opgemaakt voor de brandweer. Het lijkt erop dat het dezelfde steenbakkerij is die Frans Binnendijk in 1795 ten eigendom heeft. Arie, de zoon van Frans erft in 1805 de steenplaats, turfschuur, steenoven, vlet, tasveld en een woonhuis alsmede twee arbeidershuisjes staande daarachter. Belendend ten oosten en ten zuiden Jan Carpentier en ten noorden de Korte of Kleine Watering. Arie’s weduwe Leentje Koning, wonende te Katwijk, verkoopt in 1808 de helft van het geheel, met 1 morgen land aan Martinus van Oorde die vervolgens zijn deel van het bedrijf overdoet aan Adriaan Barthlomeuszoon Kooy. In 1833 wordt de fabriek, door deze Adriaan Kooy en een zekere Johannes Lisman verkocht. Nieuwe eigenaars worden Wilhelm Christoffel Löffler voor de helft, Willem Adriaan van der Vlies voor een kwart en Albertus Kleynenbergh, koopman te Leiden voor het andere kwart gedeelte. De steenplaats wordt dan omschreven als een oven, schuren, loodsen, tasvelden, werkplaats, woonhuis, koetshuis, stalling, vijf knechtshuisjes en een tuin. Belendend ten oosten en westen Willem Adriaan van der Vlies, ten zuiden de erven Bronckhuizen en ten noorden de Korte Watering. Op de kadastrale legger bekend zonder letter met de nummers 33, 34, 35, 36 en 130. De lijst van inwoners 1832 noemt als eigenaar van dit verpondingsnummer 1: Willem Adriaan van der Vlies met de bewoners: Wilhelm Christoffel Löffler totaal 2 inwoners.

15

Volgnummer 2. Kadasternummer 47bis. Verpondingsnummers geen. Een hut groot 20 ellen. De hut heeft ergens in het Joght gestaan op het einde van de huidige Joghtlaan en nabij de Kleine- of Korte Watering. Heiltje Ouwersloot de weduwe van Ary Bol is in 1832 eigenaar. Volgnummer 3. Kadasternummer 109. Verpondingsnummers 31/26. Huis, schuur en erf groot 19 roeden en 20 ellen. Volgnummer 4. Kadasternummer 111. Verpondingsnummers 31/26. Huis en erf groot 1 roede en 40 ellen. Waarschijnlijk stond het aloude stamhuis van de Van Egmonds op de hoek van de Broekweg en de Kerksteeg. In 1544 stond er al een grote boerderij. Met redelijke zekerheid kon worden vastgesteld dat er in 1690 een zekere Willem van Egmond woonde. In 1795 had het geheel het verpondingsnummer 26. Niet lang daarna draagt de weduwe Willem van Egmond de boerderij aan de Broekweg over aan haar zoon Johannes van Egmond. Die laat zich kennen als een ijverig man met een grote behoefte tot het kopen en verkopen van allerlei onroerende goederen. Jarenlang houdt hij als Boerderij aan de Broekweg schepen en kerkmeester de dorpstouwtjes in handen. Hij wordt verantwoordelijk geacht voor de renovatie van de kerk in 1811 die in twee opzichten minder geslaagd was: de uitvoerders moesten jarenlang op hun centen wachten en het product kreeg geen schoonheidsprijs. In 1818 telt zijn veestapel 25 koeien en 11 paarden. Hij is dan 54 jaar en getrouwd met Neeltje Pieters Wouw. Tegen het eind van dat topjaar trouwt zijn zoon Willem met Adriana Barendina van Ommering, dochter van Gerrit van Ommering en Maria Vlasveld een dochter van de Valkenburgse pannenbakker Gerardus Vlasveld. In mei 1825 wordt door notaris Hummel de stoffelijke nalatenschap beschreven van Johannes van Egmond, in leven koopman (!) te Valkenburg en overleden op 15 september 1824. Erfgenamen zijn Neeltje van Egmond getrouwd met Hendrik Halder, Willem van Egmond, Pieter van


Egmond en Alida van Egmond. Willem erft de boerderij aan de Broekweg. Was tot die tijd het hele bedrijf bij de verponding ondergebracht onder het nieuwe nummer 31, in de legger van het kadaster worden de twee woonhuizen apart genummerd, de kadasternummers 109 en 111. Aangezien iedere erfgenaam 11000 gulden toekomt en de waarde Willems deel met de bijbehorende 15 bunder grond wordt geschat op 14.000 gulden moet hij drieduizend gulden ophoesten. Hij en zijn vrouw Geertrui Nell lenen geld met als onderpand de bouwmanswoning nr. 31 met koe en paardenstalling, schuren enzovoort met 15 bunder land staande en gelegen ten noordoosten de Dorpsstraat, ten zuidoosten de Broekweg ten zuidwesten Maarten Houwer en de erven Gerardus Vlasveld en ten noordwesten de Valkenburgse watering. De omtrent 1832 opgemaakte lijst van inwoners vermeldt als eigenaar en als bewoner van nummer 31: Willem van Egmond, totaal 11 inwoners. Een deel van de stal van de boerderij is nog bewaard gebleven. Gastvrij werden we door de eigenaar van het huis ter plekke ontvangen en rondgeleid. Vanuit het woonhuis stapten we in een met allerlei bewaarspullen volgestouwde schuur waarin de gemetselde vloer nog duidelijk sporen draagt van de eeuwenoude veehouderij. En mocht iemand nog twijfelen aan de ouderdom daarvan, twee de zolder dragende decimeters dikke balken kunnen u wellicht overtuigen. Maar laat u niet bedriegen, die balken horen daar eigenlijk niet. Ze zijn afkomstig van de gesloopte kerktoren van Valkenburg! Niet van de sloop van 1940 maar die van 1811.“Kijk”, wees Abraham, “daar zit de uitholling voor de grote kerkklok!” De balk was inderdaad aan de onderzijde boogvormig bewerkt en zichtbaar van grote ouderdom en zal, gezien de lengte waarschijnlijk verticaal opgesteld geweest zijn. “Die klok hangt nu in Delft in de kerk waar de prins begraven is!” vervolgde Bram. Hoe hij dat allemaal zo goed weet? Och, zijn grootvader was Abraham Oosterlee, een de historie minnende man die bovendien dorpstimmerman was. En die had het weer van zijn vader gehoord die ook heel wat Valkenburgse getimmerten op zijn naam had staan.

Volgnummer 5. Kadasternummer 114. Verpondingsnrs. 29&30/25. Huis, schuur en erf, groot 3 roeden en 6 ellen. In januari 1790 is door de kerk een huis geveild dat door Gerrit van Bergen voor ƒ 265 wordt gekocht en door Huybert Steenbergen gehuurd voor 28 gulden per jaar. Het is omschreven als een huis belend ten oosten de Kerksteeg, ten zuiden de Dorpsstraat, ten westen en ten noorden de weduwe van Willem van Egmond. Gerrit van Bergen is metselaar, Huybert arbeider. Kennelijk komen beiden tot samen- Huizen aan de Dorpsstraat op de hoek van de Kerksteeg en tegenover de kerk werking want in de verponding wordt het geheel gesplitst in twee delen de nummers 29 en 30 en in 1812 verkoopt Huybert zijn huisje nr. 29 dat tegen de zuid-westelijke gevel van nummer 30 is aangebouwd, voor 230 francs aan Gerrit die naast hem woont. Het bezit blijft in de familie, in de legger van het kadaster wordt omtrent 1832 Jan Dobbe van Bergen als eigenaar aangemerkt. De lijst van inwoners van dat jaar noemt als bewoners: verpondingsnummer 29: Pieter van Oosterlee totaal 2 inwoners Arie Hoogervegt totaal 5 inwoners verpondingsnummer 30: Paulus Verschoor totaal 3 inwoners Het dubbelhuis werd in 1940 afgebroken, zie foto's elders. De laatst bekende bewoners waren: Marinus Gravekamp en Jan Zandbergen


16

Volgnummer 6. Kadasternummer 115. Verpondingsnummers 28/24. Huis, schuur en erf, groot 3 roeden en 90 ellen Zag Valkenburg er, vanaf de Broekweg gezien, er tegen het eind van de 18e eeuw zo uit als de tekenaar van het op deze bladzijde afgebeelde deel van een prent laat zien? Sommigen betwijfelen dat. Misschien omdat ze gewend zijn aan de armoedige voorstellingen van oud Valkenburg van de ansichtkaarten van voor 1940. Die deftige huizen aan de Dorpsstraat passen niet in het beeld dat wij van Valkenburgs verleden hebben. Maar het toen stokoude raadslid Hendrik Halder verklaarde in 1867 tijdens een raadsvergadering: Rondom de kerk was er vroeger een stenen muur. Voor de ingang, tegenover de Sluipsteeg, stonden twee stenen pilaren waarop twee stenen Valken. De muur en de pilaren zijn in 1795 afgebroken. En die verklaring schijnt wonderwel te passen bij de afbeelding! Bovendien lijkt het erop dat het huis kadasternummer 115 op de plaats staat van het huis links met het uithangbord en de twee gezellig pratende dames ervoor. Het heeft er alle schijn van dat het een winkel is. En... in 1795 is Dirk Bac de broodbakker dan ook eigenaar van het huis beschreven als belendend ten zuidwesten de Sluys- of Kerksteeg, ten zuidoosten de Dorpsstraat, ten noordoosten Gerardus Vlasveld en ten noordwesten een gemene uitgang. Hij verkoopt de winkel in 1806 aan de kerk voor 530 guldens. De bakkerswinkel wordt na deze overdracht ingericht tot schoolhuis, onderkomen voor de schoolmeester Frederik van der Veen en zijn vrouw Wilhelmina de Bock. Frederik is een bekwaam en veelzijdig onderwijzer maar die langzamerhand zijn vooruitstrevende idealen ziet verzanden. Hij vertrekt begin 1818. Zijn opvolger is Gerrit Borsboom. Met diens komst wordt een oude Valkenburgse familienaam in ere hersteld. Hij en zijn vrouw Johanna Zijthof arriveren mei 1818 in Valkenburg. Een tijd breekt aan waarin de plaatselijke overheden (opnieuw) onder druk worden gezet om iets te doen aan de verbetering van het onderwijs. Daartoe moet het schoolhuis verbouwd worden en een grondige beurt hebben. Dat gaat zoveel kosten dat een commissie berekent dat het goedkoper zal zijn een ander, beter geschikt huis te kopen dat voorzien is van een grote zaal (volgnummer 8). Een en ander krijgt zijn beslag in 1826. 17

De kerkvoogden verkopen het afgedane schoolhuis aan Hendrik Halder, dan beschreven als het huis, erf en tuin nr. 28 belend ten oosten Hendrik Vlasveld, ten zuiden de Dorpsstraat, ten westen de Kerksteeg en ten noorden een gemeen slop. Door de kerk in eigendom verkregen op 22 mei 1806. De domineeszoon Hendrik Halder, getrouwd met een dochter van Johannes van Egmond en wonende op Zonneveld, verlaat boerenhofstede en veestapel. Ze gaan het kalmpjes aan doen. De inwonerslijst van 1834 vermeldt tenslotte als eigenaar en bewoner van verpondingsnummer 28: Hendrik Halder totaal 2 inwoners. Het huis werd in 1940 afgebroken en toentertijd bewoond door het gezin Oosterlee.

Dorpsstraat: vier huizen de kadasternummers 115, 116, 117 en 118


wapenbord of iets dergelijks vast houdt, bovenop de trapvormige gevel en in die positie gesteund door een ijzeren stang. Staan er op ons huidige gemeentehuis niet twee soortgelijke stenen beelden? Volgens de verponding is in 1795 de weduwe van Simon Doorneveld eigenaar. Pannenbakker en burgemeester Gerard Vlasveld, altoos bezig zijn bezit te vermeerderen, neemt ook dit eigendom onder zijn hoede. Een kleine dertig jaar later, in 1825, begint de inmiddels hoogbejaard geworden Gerardus zijn bedrijf over te dragen aan zijn zoon Hendrik en overlijdt niet lang daarna. Maar ook zoon Hendrik is de jongste niet meer zodat op de in 1834 uitgebracht lijst van inwoners van Valkenburg komt te staan: Eigenaar van verpondingsnummer 27 de erven Hendrik Vlasveld, bewoners zijn: Hendrik Hamerslag totaal 7 inwoners Dirk de Wit totaal 6 inwoners

De huizen op de Broekweg, medio 1940, oude kadasternummers 114, 115, 116 en 117. Rechtes het huis van de school nr. 117.

Volgnummer 7. Kadasternummer 116. Verpondingsnummers 27/23. Huis, schuur en erf, groot 2 roeden en 4 ellen. Het moet wel dit huis zijn dat in maart 1756 door de weduwe van Willem van der Spek ter boedelscheiding wordt opgegeven. Ze is door een beroerte getroffen. Als erfgenamen worden Cornelis en Pieter van der Spek genoemd, beiden wonende te Valkenburg. Ook Dirk Gravekamp komt voor. Op de boedellijst staat dit huis en erf beschreven als: belend ten oosten Lijsbeth Doen Verbaan, de weduwe van Willem van der Spek, ten zuiden de Heer- of Dorpsweg, ten westen Jan van der Horst en ten noorden een “gemeene” uitgang van achteren tot in de Kerksteeg. Het huis is verhuurd aan Dirk Dullaard voor 26 gld per jaar.Pieter Noordermeer verkoopt het in 1786 aan Pieter van Daalen voor 350 gulden. Het werd toen omschreven als een huis en erf tegenover de kerk, belendend ten oosten Jan Carpentier, ten noorden de Gemeene gang, ten zuiden de Straat en ten westen Dirk Bac. Het is het tweede huis van links zie blz. 34. Let eens op de hurkende leeuw die met beide klauwen een stenen

De laatste bewoners van het huis waren in 1940 de gezinnen van Dirk van Dijk en Jacob Bol. De huizen, hoewel toen van voren gezien onder één kap, waren ieder voorzien van een dwars daarop staand dak aan de achterzijde. Hetgeen mogelijk van belang is voor de interpretatie van de tekening op bladzijde 18.

Hetzelfde deel van de Broekweg, verder gesloopt.


18

Volgnummer 8. Kadasternummer 117. Verpondingsnummers 26/22. Huis, schuur en erf, groot 3 roeden en 20 ellen. In maart 1756 maakte notaris Jan Boers een acte van boedelscheiding op verzoek van de weduwe van Willem van der Spek. Zij is onder het vorige volgnummer reeds met name genoemd. Zo’n acte werd gewoonlijk ter plaatse opgemaakt. Het bezit, beschreven als een huis, erve, stal en verder getimmerte binnen Valkenburg de bebouwing aan de Dorpsstraat ook wel Voorstraat , thans Broekweg. gelegen, was haar tegenwoordige woonplaats. Belend ten oosten de weduwe D. Voet, ten zuiden de Heer- of Dorpsweg, ten westen het huis (volgnummer 7) en ten noorden een vrije uitgang tot in de Sluypsteeg. In februari 1786 wordt het huis op een openbare veiling gekocht door Jacobus Verhoef voor ƒ 525 als belendend ten noorden en noordoosten Jan Uytenhout, ten zuidoosten de Voorstraat ten zuiden noordwesten Pieter Noordermeer. Een maand later verkoopt Jacob Spierenburg het zelfde huis en erf, tegenover de kerk, aan Jan Carpentier voor 500 gulden. Ook uit de verponding blijkt dat Jan Carpentier in 1795 eigenaar is van nummer 22, het derde huis van links in het rijtje op de voorgaande tekening. Het pand is blijkbaar van hand tot hand gegaan want een zekere Johan George Gunderman verkoopt het in 1802 aan Dirk Spierenburg. Beschreven als een huis en erve belendend ten noorden en noordoosten Pieter van Daalen, ten zuidoosten de Dorpsstraat en ten zuiden en noordwesten de weduwe Simon Doorneveld. De prijs is dan ƒ 650. Zes jaar later, in 1808 verkoopt Dirk het huis aan het “Godsdienstig Zanggezelschap Oefening Leert”. “Onder de conditie dat de verkoper het huis en erf voor zover het thans door hem word bewoond zal blijven bewonen zolang het voorzegde gezelschap bestaat mits dezelve door de verkoper goed en als een braaf en eerlijk beheerder word gebruikt en daarvoor betalend ieder jaar een som van 20 gulden. Onder deze bepaling “dat de verkoper en de zijnen het zanggezelschap zullen ten dienste staan benevens de zangkamer behoorlijk schoonmaken en in orde houden en 19

verder alles doen dat door de verkoper reeds gedaan is verbindende de kopers dat door henlieden aan de verkoper zal worden vergund een varkenshok en kippenloop op het voorerf die door de verkoper zal moeten worden gemaakt en onderhouden worden. Tijdens de paardenmarkt mag de verkoper het benedenhuis gebruiken. Dit alles onder voorbehoud van nog te maken afspraken”. Het koor verkoopt in 1816 het huis, erve en tuin, voorzien van een zeer goede keuken, benedenvertrekken, grote kelder en ruime vierkante bovenzaal en zolder, uitgezonderd het zich daarin bevindende meubilair. De verkoop geschiedt in opdracht van de leden en de crediteuren. Het huis zijnde nr. 26 komt per 1 mei beschikbaar en is verwaarborgd in de brandwaarborg Maatschappij Van Royen te Den Haag. Gemachtigden zijn D. Halder, predikant te Valkenburg en George Gezelle, rentenier te Katwijk aan de Rijn. De premie van 10 gld voor de hoogste bieder valt toe aan Johannes van Egmond die na een bod van 600 gld het huis tenslotte koopt voor 624 gulden en dat om 21.30 uur in het Wapen van Valkenburg. Als getuigen tekenen Dirk Binnendijk, kastelein en Frederik van der Veen, schoolmeester. Voor de verkoop tekenen D. Halder en H. G. Gezelle. Op 2 mei 1816 wordt tenslotte het nog in het huis achtergebleven meubilair verkocht door A.D. Halder, secretaris van het plaatselijk bestuur van Oegstgeest, wonende te Leiden. Pieter van Egmond, erfgenaam van Johannes van Egmond verkoopt het huis in 1825 aan Cornelis de Wit, de waard van het Wapen van Valkenburg, die het een jaar later weer verkoopt aan de kerk van Valkenburg. Het schoolhuis moest uitgebreid en gerenoveerd worden en de gemeente en de kerkmeesters zagen de aankoop van dit huis als een oplossing voor beide problemen. In 1834 vermeldt de inwonerslijst dan ook als eigenaar van huis nr. 26 de kerk van Valkenburg, met bewoner: Gerrit Borsboom, totaal 7 inwoners Het in 1940 afgebroken huis, dat toen nog alle kenmerken van de oude glorie vertoonde, werd bewoond door meester Haantjes en later de familie Rhijnsburger.


Volgnummer 9. Kadasternummer 118. Verpondingsnummers 25/21. Huis, schuur en erf, groot 2 roeden. De weduwe D. Voet was in 1756 eigenaar van dit huis,tussen 1775 en 1786 of eerder Jan Uytenhout en daarna Pieter van Daalen. Die wordt dan ook in 1795 in de verponding onder nummer 21 als eigenaar genoemd. Hij verhuurt het in 1803 aan Jacob Wilhuyzen. Pieter’s weduwe, Ansje van Reyen, machtigt in 1815 de schoolmeester Cornelis Vos te Leiden om het huis voor haar te verkopen. Het is dan nummer 25 geworden en wordt verhuurd aan Abram Keyzer voor 46 gld per jaar. Belendend ten oosten en noorden Dirk Binnendijk, ten zuiden de Dorpsstraat en ten westen het zanggezelschap. De nieuwe eigenaar wordt Jan Dobbe van Bergen te Oegstgeest. De "Staat van Veehouders over het jaar 1818" vermeldt Martinus van Oorde als wonende in nummer 25 en eigenaar van zes koeien! Wat die steenbakker in dat huisje moet en waar hij zijn koeien houdt staat er niet bij! Iemand zal zich wel vergist hebben! Jan Dobbe van Bergen verkoopt in 1821 het huis aan Gerardus Vlasveld die het na zijn dood in 1825 doet overdragen aan Cornelis van der Nagel. De inwonerslijst van 1834 bevestigt verpondingsnummer 25 als zijnde van Cornelis van der Nagel, en als bewoner: Jan van der Nagel totaal 8 inwoners

Sluypsteeg". Om een eventuele brand te blussen zijn daar twee emmers beschikbaar. In februari 1735 verklaart in Rotterdam een zekere Johannes Wittert, zoon van wijlen Cornelis Wittert in leven vrijheer van Valkenburg, dat Pieter Willems Borsboom bewoner is van het Rechthuis te Valkenburg. En in het reeds genoemde keurenboek staat ook dat in 1740 Pieter van der Speck het Rechthuis gekocht heeft van Lauris Verdel en Gerritje van Es. Het pand is vervallen en moet worden opgeknapt. Dat gaat een lieve stuiver kosten. Hij vraagt aan Willem Veerman, de heer van Valkenburg, of hij erop kan rekenen dat het Rechthuis als zodanig in gebruik zal blijven.

Het huis stond ten oosten van het schoolhuis en werd in 1940 afgebroken. Laatste bewoner was Brittijn. Volgnummer10. Kadasternummer 119. Verpondingsnummers 24/20. Huis, kolfbaan en erf, groot 7 roeden en 70 ellen. Al ver voor 1795 is er sprake van het Regthuys, de herberg "Het wapen van Valkenburg" waarvan een kamer gebruikt werd door de baljuw en de welgeboren mannen van Valkenburg. Daar werd rechtgesproken in geschillen, de misdaad veroordeeld en vergaderd. In het "keurenboek" van Valkenburg staat een lijst van huizen met dezelfs brandgereedschap. Gedateerd 30 april 1690. Als nummer 42 wordt genoemd het "huys daert Wapen van Valkenburgh uythangt met uytgangt op den hoecke van de

"Voor de oorlog" Op de houten telegraafpaal een handwijzer naar het café Het Wapen van Valkenburg" waarvan rechts op de kaart de achtergevel zichtbaar is.

Het wordt met graagte toegezegd. Het Rechthuis wordt ook genoemd in 1775. Ary Buytendijk is overleden. Zijn weduwe Aagje Borsboom laat de boedel beschrijven. Onder meer het Reghthuys, met stalling en overdekte kolfbaan staande en gelegen omtrent het kerkhof, ten oosten de weduwe Adrianus van Ravensway


20

en de Nieuwe Straatweg, ten zuiden de Straat, ten westen Jan Uytenhout en ten noorden Hendrik Been (zie volgnummer 14). In januari 1776 wordt het openbaar geveild als een huis met erf en overdekte kolfbaan, zijnde een zeer neringrijke herberg en Rechthuis. Nog immer belend ten oosten de weduwe Adriaan Ravenswaay, ten zuiden de Straat, ten westen Jan Uytenhout en ten noorden Hendrik Been. Het gebruik als rechtkamer levert jaarlijks 40 gulden op. Het is vrijgesteld van dorpslasten. Wel moet aan de heer van Valkenburg een jaarlijkse som van drie gouden dukaten worden betaald. Pieter van Daalen steekt op met een bod van ƒ 2650, getrokken door Gerard de Leeuw ƒ 3600, het hoogste bod wordt uitgebracht door baljuw Worms met ƒ 4000. In 1795 is Johannes van Tricht eigenaar van dit huis met kolfbaan gelegen naast het huis van de kerk. Hij verkoopt het in 1796 aan Charles Pierre des Fontaines voor 1200 gld. In 1799 wordt het doorverkocht aan Johannes van Egmond voor 1000 gld. Belendend ten oosten en westen Pieter van Daalen, ten zuiden de Dorpsstraat, en ten noorden het huis van de kerk. Johannes verkoopt het begin 1801 aan Dirk Dobbe voor 1750 gld die het vervolgens in 1811 aan Dirk Binnendijk verkoopt voor 2450 guldens. Een flinke waardestijging! Aagje Borsboom blijkt in 1816 nog te leven en sterker nog, ze woont nog steeds in het Wapen van Valkenburg. Als weduwe van Tonis de Cocq maakt ze in dat huis haar testament. Dochter Grietje de Kok wed. Casper van der Vring krijgt haar klederen. Haar kleindochter Maria, dochter van wijlen Jannetje de Kok en Arie van der Kade, erft de rest. Medio 1817 geeft Dirk Binnendijk de herberg op. Zijn vrouw Geertruy van Wetering is drie jaar daarvoor overleden. Dirk bleef achter met zes kinderen. Als voogd over zijn 5 minderjarige kinderen Dirk, Krijntje, Antje, Dina en Alida besluit hij de zaak te verkopen. De oudste zoon Jan is tuinier te Oegstgeest. De omschrijving van het huis luidt: de herberg het Wapen van Valkenburg, sedert onheuglijke tijden tot Regthuys van Valkenburg gediend hebbende en daartoe zeer geschikt door een grote zaal welke in hetzelve is. Huis nr. 24, belendend ten westen Jan Dobbe van Bergen, ten noorden de pastorie, ten oosten Willem Tijse en ten zuiden de Straat. Het huis is belast met een hypotheek van ƒ 2300 t.b.v. Klaas van Wouw te Oegstgeest. Dan begint de verkoopprocedure zoals 21

die in zwang gekomen is. De premie op de hoogste bieder zijnde 13 gld wordt getrokken door Johannes Schoneveld met een bod van ƒ 1050. Finaal koper wordt Cornelis de Wit, schipper te Katwijk aan de Rijn, voor ƒ 1425. Johannes Schoneveld staat voor hem borg. De inwonerslijst van 1834 vermeldt voor huis nummer 24 als eigenaar en bewoner: Cornelis de Wit totaal 10 inwoners. Het huis speelde een grote en laatste rol in mei 1940. Eigenaar was de heer Ramp. De mannelijke bevolking van het dorp werd op bevel van de Duitse commandant gedwongen daarin te blijven. De grote kelder onder het huis bood hen bescherming tegen de Nederlandse granaten die op het dorp werden afgevuurd om die vijand te verdrijven. Er bleef niet veel van het "Wapen van Valkenburg" over.

Het Wapen van Valkenburg in 1940 beter bekend als café Ram


Volgnummer 11. Kadasternummer 120. Verpondingsnummers 23/19. Huis en erf, groot 86 ellen. Het huis ten noordoosten van het Wapen van Valkenburg wordt slechts in ellen bemeten. Een nietig stulpje. Maar toch wordt het in 1743 door de kindskinderen en erfgenamen van wijlen Geertje van der Laan de weduwe van Maarten van der Guynst geveild als een hecht, sterk en net betimmerd huis met een klein erf. Belendend ten westen het Rechthuis, ten noorden Jan Lelyveld, ten oosten de verkopers en ten zuiden de Heerweg. Met vrije toegang tot de waterput. Het werd toentertijd gekocht door Klaas Glasbergen. Let wel, de Dorpsstraat wordt hier als Heerweg geduid! In januari 1747 is hetzelfde huis van eigenaar veranderd en de belending ten westen in handen van de erfgenamen van Jan Lelyveld. In juni 1788 wordt er een huis en erf op de Voorstraat geveild. Let op, het is nu de Voorstraat! Belend ten oosten J. Verhoeff, ten westen Johannes van Tright, ten zuiden de Straat en ten noorden Pieter van Daalen. Het hoogste bod wordt uitgebracht door Pieter van Daalen met een bedrag van ƒ 167. In 1795 is Pieter van Daalen nog steeds eigenaar. Die in Leiden wonende man verkoopt het in 1811 door aan de Valkenburger Willebrordus Tijssen. Het huis, belendend ten zuidoosten de Dorpsstraat, ten noorden en westen Dirk Binnendijk en ten noordoosten Pankras den Boer, brengt 200 gulden op. In 1825 wordt de arbeider Willem Tijssen in de verponding vermeld als eigenaar van het huis 23 waarvoor hij jaarlijks 5 gulden moet opbrengen. De legger van het kadaster (voor 1832) vermeldt nog steeds Willebrordus als eigenaar. Ook de inwonerslijst van 1834 geeft zwart op wit: verpondingsnummer 23 is van Willebrordus Tijssen, de bewoners zijn: wed. Cornelis Steenbergen totaal 4 inwoners Gerritje Steenbergen huisvrouw van W. Tijssen 5 inwoners. Een overlijdensacte van 1837 schept wat duidelijkheid over de familie die in het wasserijtje nr. 23 op de Dorpsstraat (thans Broekweg) een armzalig bestaan leidde. Geertruyda Steenbergen heeft het moede hoofd neergelegd. Voor altijd. Zij was de vrouw van Willebrordus Teyssen, bleker,

62 jaar oud en dochter van Huybert Steenbergen en Krijna Pijle (zie volgnummer 5). Aldus verklaarde Wilhelmus Teysen, schipper. In 1940 was er het winkeltje van Albert van der Meij.

Het kleine huisje naast het Regthuys half verborgen achter de rug van de man.


22

Volgnummer 12. Kadasternummer 121. Verpondingsnummers 22/18. Huis en erf, groot 1 roede, 38 ellen. Volgnummer 13. Kadasternummer 122. Verpondingsnummers 21/17. Huis en erf, groot 1 roede 85 ellen. De opzet van dit boek, een brug te slaan tussen de verponding van 1795 en die van 1806/1810 en het kadaster, kon niet altijd voor honderd procent worden gerealiseerd. Daarom dit keer, in afwijking van de tot nu toe gevolgde regel, twee verschillende volg- en kadasternummers maar ook twee verschillende verpondingsnummers onder één hoed! Ook hierna is meer dan één kadasternummer bij elkaar gevoegd maar dat is dan omdat er slechts één verpondingsnummer beschikbaar is om de oude met de nieuwe situatie te kunnen vergelijken. In dit geval is het me niet gelukt om met redelijke zekerheid vast te stellen welk verpondingsnummer (22/18 of 21/17) bij welk volgnummer (12 of 13) behoort. Aan de hand van de kadasterkaart (zie voor een deel daarvan beide kaartjes hieronder) kan vastgesteld worden dat kadasternummer 121 het hoekhuis is en 122 het noordwestelijk daarvan gelegen huis. Volgens de meting van het kadaster is het tweede huisje groter dan het eerste! Om precies te zijn 47 ellen. Op de ansichtkaart, afgebeeld op de volgende bladzijde, zijn vier voordeuren te zien. Dat klopt met het kaartje van na 1929 hiernaast weergegeven.

Met behulp van dat kaartje en de ansigtkaart kunnen we vaststellen dat de kadasternummers 121 en 122 honderd jaar later uitgebreid zijn tot vijf. Er is dan ook een flinke aanpassing van de kadasternummering aan vooraf gegaan. Houdt er ook rekening mee dat die huisjes niet precies op de plaats van de huidige slagerswinkel staan. Bij de herbouw na 1940 en de afbraak van de zich daar bevindende huizen met inbegrip van het grote "sta in de weg huis" op de hoek van het Veerpad en de Hoofdstraat, is de huidige Broekweg een aantal meters verlengd richting Veerpad. De inwonerslijst van 1834 vermeldt teslotte: Verpondingsnummer 21: Eigenaar is Cornelis Rhijnsburger en de bewoner: Cornelis van der Zwan totaal 3 personen. Verpondingsnummer 22: Eigenaar Cornelis Rhijnsburger en de bewoner: Cornelis Rhijnsburger met totaal 7 personen. Cornelis Rhijnsburger was omstreeks die tijd vleeshouwer van beroep zodat de huidige slagerij, hoewel niet exact ter plekke aldaar, oude papieren heeft. Tenslotte een aantal relevante transporten, door mij van enig commentaar voorzien: (betreft ook het vorige volgnummer, kadasternummer 120)

1832

23

1832 bewerkt

1929

1743 07 01De kindskinderen en erfgenamen van wijlen Geertje van der Laan weduwe van Maarten van der Guynst veilen: 1)- een hecht sterk en net betimmert huis en klein erf ten westen het Rechthuis, ten noorden Jan Lelyveld, ten oosten de verkopers en ten zuiden de Heerweg met vrije toegang tot de waterput. Gekocht door Klaas Glasbergen. 2)- een hecht en sterk huis op de hoek van de Rijndijk, ten noordoosten en zuidoosten de Heerweg, ten zuidwesten het huis 1)- en ten noordwesten Jan Lelyveld met het andere deel van dit huis. Gekocht door Aagje Smit voor 130 gld. NB: Betreft zeer waarschijnlijk de kadasternummers 120 en 121. Jan Leleyveld is eigenaar van kadasternummer 122.


1747 01 02 Sprake van een huis ten westen het Rechthuis, ten zuiden de Heerweg, ten noorden de erfgenamen van Jan Cente Lelyveld. NB: Betreft waarschijnlijk kadasternummers 120. Nu zijn de erfgenamen van Jan Leleyveld eigenaar van kadasternummer 122. 1788 06 16 Openbare veiling van een huis en erf op de Voorstraat. Belend ten oosten Jacobus Verhoeff, ten westen Johannes van Tright met het Regthuys, ten zuiden de straat en ten noorden Pieter van Daalen. Hoogste bieder Pieter van Daalen met ƒ 167. NB: De Voorstraat of straat is een andere naam voor de Dorpsstraat en ligt ten zuiden van het verkochte huis. Ten oosten daarvan bevindt zich het eigendom van Jacobus Verhoef, dus waarschijnlijk kadasternummer 121. Pieter van Daalen wordt dus eigenaar van kadasternummer 120 en was al eigenaar van kadasternummer 122 dat beschouwd kan worden als liggende ten noorden van zijn nieuwe eigendom.

klopt dit verhaal. Want dan blijft de mogelijkheid bestaan dat Jacobus Verhoef zuidelijk daarvan, eigenaar is van kadasternummer 121. 1811 03 Pankras den Boer verkoopt twee huizen nrs. 21 en 22 ten oosten de Herenweg, ten westen en noorden Dirk Dobbe, en ten zuiden Pieter van Daalen aan Cornelis Rhijnsburger voor 567 gld. NB: In dit transport worden de verpondingsnummers genoemd. Een prachtige gelegenheid om de relatie tussen die nummers en de kadasternummers vast te leggen! Helaas, de beschrijving is te summier om iets met zekerheid te kunnen zeggen. Nu worden de huizen als aan de Herenweg liggende beschreven. Dirk Dobbe is op dat moment eigenaar van het Wapen van Valkenburg, kadasternummer 119. Pieter van Daalen ten

1795 08 25 Jacob Spierenburg verkoopt de helft van een huis en erf ten zuiden Jacob Dobbe, ten westen de verkoper, ten oosten en noorden de Dorpsweg aan Jacobus Verhoef voor 300 gld. NB: Dat ten oosten en noorden van de Dorpsweg verwijst ontegenzeggelijk naar het huis op de hoek dus kadasternummer 12, mogelijk nummer 122. Jacob Spierenburg de verkoper is dan eigenaar van het huis ten westen daarvan, kadasternummer 120. Maar wat te denken van Jacob Dobbe ten zuiden? Ten zuiden van kadasternummer 121 kan niet. Ten zuiden van nummer 122 ligt 121. Ergo, Jacob Spierenburg verkoopt de helft van het huis kadasternummer 122. We moeten maar aannemen dat de beschrijvers van het transport slechts vier windstreken kenden. 1796 01 21 Pieter van Daalen en de wed. Joris van Veen verkopen twee naast elkaar gelegen huizen, ten oosten de Dorpsstraat, ten westen en noorden Johannes van Tricht (het Wapen van Valkenburg) ten zuiden Jacobus Verhoef aan Aalbert Geerders. NB: Slechts als we aannemen dat de verkopers de kadasternummers 120 en 122 als liggende naast elkaar beschouwen De huizen op de hoek van de Dorpsstraat (Broekweg) en de Heerweg (Hoofdstraat).


24

zuiden van de twee huizen is met enige goede wil te vinden in kadasternummer 120. Maar of verpondingsnummer 21 het zuidoostelijke deel van het huis is en kadasternummer 121, zoals ik aangenomen heb, of het noordwestelijke deel en dus kadasternummer 122, wordt niet helder. 1811 04 27 Verkoop van huis nr. 23 door Pieter van Daalen te Leiden aan Willem Brordus Tijssen. Ten zuidoosten de Dorpsstraat, ten noorden en westen Dirk Binnendijk, ten noordoosten Pankras den Boer. Bedrag 200 NB: In dit geval is de relatie tussen het verpondingsnummer en het kadasternummer duidelijk. Verpondingsnummer 23 is kadasternummer 120. Ook de windstreken zijn uitgebreid en daarmee nauwkeuriger. Hoewel alles aardig verklaard kan worden ben ik er nog niet in geslaagd om vast te stellen in welk deel van de twee huizen op de hoek van de Dorpsstraat Cornelis Rhijnsburger zijn beroep uitoefende. Volgens de lijst van 1834 in verpondingsnummer 22. Zou dat de traditionele plaats van de slagerij zijn dan moeten in de verwijzingslijst (blz. 16) verpondingsnummers 21 en 22 van plaats verwisselen. Ik laat ze voorlopig maar staan.

Volgnummer 14. Kadasternummer 126. Verpondingsnummers 18/? Pastorie, schuur en erf groot 2 roede 70 ellen. Uit het keurboek van de gemeente Valkenburg kon de herkomst van de pastorie worden achterhaald. Daarin staat dat in 1789 voor rekening van de kerk het huis van Hendrik Been werd aangekocht om als pastorie te dienen. Het wordt nader omschreven in juli van dat jaar wegens een geding aangespannen door Cornelis Been contra de kerkmeesters Jacob Dobbe en Hendrik Binnendijk. De aard van dat geding is niet onderzocht. Het huis had ten oosten de Rijndijk, ten zuiden Johannes van Tricht, ten westen de Kerksteeg en ten noorden de weduwe Arie Bol. Daarmee werd het commandeurshuis dat sedert de reformatie tot woning van de predikant diende als zodanig afgedankt. In die tijd was de kerk niet verpondingsplichtig: niet voor het kerkgebouw, en de pastorie noch voor het schoolhuis. Daarin kwam tijdens de Franse tijd verandering. De pastorie kreeg verpondingsnummer 18. Uit een betaling blijkt dat het huis in 1816 bewoond werd door dominee Dirk Halder. En in 1820 leent Adrianus Diederikus Halder, getrouwd met de deftige dame Jacoba Judith Valeton, een flinke geldsom van de barones 25

van Boetzelaer. Ze geven op te wonen in het huis 18 te Valkenburg. Voor een goed verstaan: Adrianus D. was een zoon van de dominee. In 1825 was het huis in de verponding opgebracht en moest de Gereformeerde Gemeente van Valkenburg jaarlijks ƒ 18,25 betalen. De inwonerslijst van 1834 noemt geen namen: de kerk is eigenaar van huisnummer 18 en de bewoner wordt niet genoemd: predikantswoning totaal 3 inwoners In mei 1940 was de oude pastorie weer in particuliere handen en werd gebruikt als noodhospitaal. Er was weinig aan veranderd sinds 1832, althans het besloeg nog steeds dezelfde grond. Het huis stond zoals te zien is op de kadasterkaart met de noordelijke hoek van het huis dicht aan de Straatweg.

De pastorie (collectie P. Botermans)

Volgnummer 15. Kadasternummer 127. Verpondingsnummers 17/12


Huis, schuur en erf, groot 5 roeden 70 ellen. In 1629 koopt Pieter Pietersz Borsboom, ondermeester van de steenplaats van Adriaen Stalpaert, op last van Jacob Adriaensz van Heusden wonende te Valkenburg, een huis, hof, berging en schuur voor 400 gulden. Belend ten oosten de Rijndijk, ten zuiden de Heerweg, Aelwijn Andrieszn ackerland, Dirck van der Meulen secretaris en Jan Maertens van Huizen en boerderijen in het gebied Langeveld, timmerman; ten westen het Kerk- omsloten door de Straatweg, ook wel pad of de Sluypsteeg; ten noorden Dirck Cor- Dorpsstraat, de Kerksteeg en het Gangpad langs de Grote Watering ook nelis Meeszn van Duicker. Voorts verkoopt hij wel Sluipsteeg geheten in dat jaar aan Dirck van der Meulen een stuk leeg erf achter diens huis lopende tot het Kerkpad of de Sluipsteeg. Belend ten oosten en ten noorden de verkoper ten zuiden Dirck van der Meulen, ten westen Jan Maertensz van Langevelt met een scheidsmuur. Koopsom 200 gld. In maart 1635 is het huis van Pieter Pieters Borsboom onderpand voor het zijn minderjarige kinderen toekomende geld. Beschreven als een huis, erf, berg en schuur, belend ten oosten de Heerweg, ten zuiden de weduwe van Aelwijn Andrieszn, Leendert Cornelis Vos en de Heerweg, ten westen hij zelf en het huis van Dirk van der Meulen de secretaris en ten noorden Claas Jans van Boon met de Sluis of Kerksteeg. In mei 1757 erft de gerechtsbode Pieter van der Spek van Maria Helena Pierson een huis, erf en schuur. Belend ten oosten de Heerweg, ten zuiden Pieter van der Spek, ten westen de Kerksteeg, ten noorden de weduwe van Jacob Zandvliet. Toentertijd op ‘t kohier der verponding met nr. 13 aangegeven. Met waterlozing door een riool ten laste van het huis van Jan Kuytens. Daar benevens een wel bepote en beplante speeltuin met schuur, groot circa 45 roeden. Belend ten oosten Jacobus van Houten, ten zuiden Jan Kuytens, ten noorden de Watering. Staande over het voormelde huis en derhalve mede op nr. 13 in de verponding, hebbende de heer van Houten een uitpad door deze tuin. Dertig jaar later in 1788 verkoopt de weduwe Ary Bol een huis, erf, koe en paardenstalling aan Hanne de Vries uit Noordwijk voor 925 gul-

dens. Beschreven als ten oosten de Heerweg, ten zuiden Hendrik Been, ten westen de Sluipsteeg en ten noorden Jacob Haasbroek en de diaconiearmen. De in de transporten hiervoor genoemde huizen zijn niet precies te traceren. Betreft het kadasternummer 126 of 127 ? Opmerkelijk is dat soms meer dan één belending wordt opgegeven. Hoe dan ook, Dirk en Ary Bol zijn in 1795 eigenaar van het huis nummer 12 dat later het nummer 17 zal krijgen. Voorheen bezit van de weduwe Ary Bol. Zonder enige twijfel staat het op de plaats of is het de inmiddels tot burgerwoning omgebouwde boerderij die thans het adres Hoofdstraat 4 heeft. In een boedelscheiding rond 1825 krijgt Ary de bouwmanswoning nr. 17 definitief in eigendom. Dan zijn de belendingen ten noordoosten de Dorpsstraat, ten zuidoosten de pastorie, ten zuidwesten de Kerksteeg en ten noordwesten Johannes Schoneveld. Ook volgens de lijst van inwoners 1834 zijn de erven Ary Bol eigenaars van huisnummer 17 en de bewoners: Heiltje Ouwersloot wed. Arie Bol totaal 7 inwoners. En om deze keer eens wat verder te kijken dan de bedoeling is: in 1843 volgt de onvermijdelijke boedelscheiding bij notaris Jan Ant. Prijs te Leiden. Pieter Bol, bouwman te Valkenburg krijgt toegewezen een bouwmanswoning, schuur en berg, huisnummer 17 en nummer 127 in de kadastrale legger.


26

Volgnummer 16. Kadasternummer 128. Verpondingsnummers 16/11 Huis, schuur en erf groot 1 roede 16 ellen. Ooit was het huisje door de kerk bestemd voor de armen en van de diaconie. In 1795 is een zekere Cornelis de Wit eigenaar van het huisje dat in de verponding als nummer 11 met twintig stuivers per jaar belast is. In juni 1823 verkopen Marijtje Achterzoon weduwe van Cornelis de Wit en Maria de Wit huis nr. 16 aan Johannes Schoneveld voor 317 gld. Belend ten oosten de Dorpsstraat, ten zuiden Arie Bol, ten westen en noorden Cornelis Verhoef. De belasting is inmiddels vervijfvoudigd tot 5 guldens per jaar. De lijst van inwoners van 1834 vermeldt bij huis nr. 16 als eigenaar de erven Johannes Schoneveld, bewoner is: Maria de Wit totaal 1 inwoner

Volgnummer 17. Kadasternummer 129. Verpondingsnummers 15/10. Huis en erf groot 3 roeden 30 ellen. Het huis waarin de Gereformeerde kerk van Valkenburg in 1939 voor het eerst zelfstandig een kerkdienst hield is gelegen aan de Sluissteeg of het Gangpad langs de Grote Watering, de verbinding tussen de Kerkweg en de Hoofdstraat. Het huis dat toen bekend stond als “zaaltje de Vries” is duidelijk als boerderij begonnen en erg oud. Misschien wel zo oud dat het reeds in 1629 genoemd kon worden als eigendom van Dirk Cornelis Meeszn van Duycker en in 1635 Claas Jans Boon. Het werd in 1747 verkocht door Jan Maartens Verhoef en beschreven als een huis zo groot als de Scheyschutting lang is. Ten oosten ervan de Rijweg, ten noorden ‘t Gangpad van de Grote Watering, ten westen de Sluipsteeg en ten zuiden het huis van de erven Bouwe van Oorde. Midden 1799 verkocht Jacob Hazenbroek te Rijnsburg het huis aan Jan Verhoef te Katwijk en Cornelis Verhoef te Alphen voor ƒ 200. Belendend ten oosten de Straat, ten zuiden het huis van de weduwe Ary Bol, ten westen de Kerksteeg en ten noorden het Gangpad langs de Grote Watering Voor de verponding wordt Cornelis Hendriks Verhoef te Zwammerdam als eigenaar beschouwd die het klaarblijkelijk verhuurt aan Leendert van Duykeren en in 1825 verkoopt aan Ary Bol voor 410 gld. Beschreven als een huis en erf nr. 15 ten oosten de Straat, ten zuiden Ary Bol en ten westen en noorden de Kerksteeg. Het kadaster noemt omtrent 1827 de weduwe Heiltje Ouwersloot, weduwe van Ary Bol als eigenaresse. Hetgeen in de inwonerslijst van 1834 gecorrigeerd wordt, eigenaars van verpondingsnummer 15 zijn dan de erven Ary Bol en bewoner: Gerrit Hoogervegt totaal 5 inwoners. Een boedelscheiding in 1843 wijst het huis toe aan Dirkje Bol huisvrouw van Leendert Binnendijk, timmermansknecht te Valkenburg, het wordt dan beschreven als een huis en erf genummerd 15 en in het kadaster als nummer 129 ter grootte van 3 roe 30 el. Let wel, het verpondingsnummer gebruikt als huisnummer 15 en het kadasternummer 129 worden hier in één adem genoemd!

Rechtsvoor nog een stukje van kadasternummer 129 daarnaast en er achter huis kadasternummer 128.

27


Volgnummer 18. Kadasternummer 130. Verpondingsnummers 3/4. Huis en erf groot 13 roeden 10 ellen. De enige verbindingsweg met het naburige Katwijk, de huidige Katwijkerweg werd in de loop der jaren Rijweg, Straatweg, Heerweg en zelfs Hoge Rijndijk genoemd. Het laatste Valkenburgse huis aan de rechterzijde van die weg was kadasternummer 130. Een groot en oud huis. Het wordt in 1795 apart van de fabriek opgebracht in de verponding en is waarschijnlijk oorspronkelijk bedoeld voor de eigenaar of de werkmeester van de aan de andere zijde van de weg gelegen steenfabriek. Huizen en kalkbranderij op de grens van Katwijk en Valkenburg Eigenaar is dan de weduwe van Simon Binnendijk. En omdat zij Antje van Egmond is blijkt omtrent 1806 het huis eigendom te zijn van Dirk Binnendijk en Johannes van Egmond die het vervolgens in 1808 verkopen aan een zekere Alexander Mitchell. Uiteraard koopt hij niet alleen het huis maar ook de pannenbakkerij en dat in één koop. Het transport wordt door de schepenen Allamand en Bol vastgelegd en beschreven als de verkoop van een huis, erf, koeen paardenstalling en een pannen- en estrikbakkerij met ovens, schuur, loodsen en arbeiders woonhuis. Belendend ten westen de Hoge Rijndijk en Trijntje Binnendijk, ten noorden Jan Carpentier, ten zuiden de heren Pieter en Jan Lelyveld en ten oosten de Rijn, voorts nog 1 morgen 550 roeden houtland. Mitchell betaalt er maar liefst ƒ 6600 voor. Lang woont hij er niet. Hij kiest zijn domicilie in Warmond en bestuurt vandaar zijn bedrijf. In 1813 staat de ster van Napoleon nog hoog aan de hemel maar met de handel en nijverheid gaat het slecht. De economie gaat hard achteruit. Eind 1812 overlijd Mitchell’s vrouw, Jeanne Bourigard d’Atilen. Daarmee stort zijn wereld ineen. Er zijn kinderen uit een eerder huwelijk van zijn vrouw en dus moet er boedelscheiding gemaakt worden. Het resulteert in een boedelverkoop die in het huis van het Zanggezelschap te Valkenburg plaats vindt. Op rechterlijk gezag. Wanneer precies de steenbakker Adrianus Kooy Bzn. het huis in zijn bezit kreeg is nog niet bekend. In ieder geval wordt hij in de verponding

van omtrent 1825 genoemd als eigenaar van huis nr. 3 en moet daarvoor 8 gulden per jaar betalen. In januari 1833 wordt de eigendomsoverdracht aan Willem Adriaan van der Vlies door notaris Roskes te Leiden als één geheel met de steenfabriek omschreven als een steenbakkerij met oven, schuren, loodsen, tasvelden, werkplaats, woonhuis, koetshuis, stalling, vijf knechtshuisjes en tuin. Belend ten oosten Willem Adriaan van der Vlies, ten zuiden de erven Bronckhuizen, ten noorden de Korte Watering en nu komt het: op de kadastrale legger bekend onder de nummers 33, 34, 35, 36 en 130. Ook uit de inwonerslijst van 1834 blijkt dat het eigendom van het huis overgegaan is naar Willem van der Vlies en de bewoners zijn: Adrianus de Lange totaal 5 inwoners Hillebrand Dirkzwager, totaal 5 inwoners. Cornelis Steenbergen, totaal 3 inwoners

Volgnummer 19. Kadasternummer 131. Verpondingsnummers 1\2. Kalkoven, schuur en erf, groot 20 roeden. In het Keurenboek van Valkenburg staat een aantekening waaruit blijkt dat in 1763 een nieuwe kalkoven gebouwd is voor Jannetje Spierenburg de weduwe van Hendrik Borsboom. Zij legateert in 1765 aan Pieter Borsboom en Aagje Borsboom getrouwd met Johannes de Kok de kalkbranderij van ouds genaamd De Gouden Berg met 3 kalkovens, een Eesthuis, schuren en ondermeestershuis en verder getimmerte, erven en gronden daarbij behorende gelegen te Katwijk en Valkenburg met al de losse gereedschappen en aanslaan geschat op een waarde van 2000 gld. Voogden worden haar zoon Pieter Borsboom en haar zwager Pieter de Wit. Zodoende is in 1795 Pieter Borsboom eigenaar van 3 kalkovens, een huis en een stal. In 1803 gaat het eigendom over in handen van Jan Carpentier. Jan is getrouwd met Neeltje Borsboom. Aangezien Jan secretaris van Valkenburg en tevens is belast met de inning van de verponding begint de nieuwe nummering van de huizen bij zijn eigen bezit. De Gouden Berg wordt nummer 1 op de verpondingslijst. Jan doet in 1825 de kalkbranderij en het meesterhuis over aan Willem Adriaan van der Vlies die daarmee eigenaar wordt van die hele industriële hoek van Valkenburg: de


28

steenplaats en de kalkbranderij. Het kadaster echter noemt geen huis, slechts een schuur als bebouwing. Met het ondermeestershuis dat in 1765 als erfenis wordt beschreven zal waarschijnlijk volgnummer 20 worden bedoeld. Toch heeft het bedrijf ergens een plekje ingeruimd voor een werknemer, op de inwonerslijst van 1834 staat bij verpondingsnummer 1 eigenaar Willem Adriaan van der Vlies en bewoner is: Hendrik Hart totaal 5 inwoners.

Volgnummer 20. Kadasternummer 133. Verpondingsnummers 4/3. Huis, schuur en erf, groot 7 roeden 20 ellen. Dit grote huis zal ongetwijfeld uit de erfenis van Pieter Borsboom afkomstig zijn (zie volgnummer 19). Het is in 1795 eigendom van Jan Carpentier de man van Neeltje Borsboom. Hij draagt in 1825 het eigendom van het huis nummer 4 over aan Willem Adriaan van der Vlies en Antje Palmer. Deze woning, die voorzien is van negentien deuren en vensters, doet ƒ 25,00 per jaar in de verponding. De inwonerslijst van 1834 vermeldt als eigenaar van huis nr. 4 en als bewoner: Willem Adriaan van der Vlies, totaal 8 inwoners.

Volgnummer 21. Kadasternummer 138. Verpondingsnummers 5/6. Huis en erf, groot 3 roeden 10 ellen. Het huis staat op het terrein van de pannenfabriek en wordt lange tijd met die fabriek als één beschouwd. In 1795 is het van Frans Binnendijk en wordt het onder nummer 6 in de verponding opgebracht. Het eigendom gaat over op Trijntje Binnendijk. Het wordt 1825: het huis is nu het nummer 5 toegewezen en in handen gekomen van Johannes van Egmond. Ook ergens een familielid. Die boer en handelaar in onroerend goed verkoopt het aan Nicolaas van Beeftingh. De inwonerslijst van 1834 vermeldt: eigenaar van huis nr. 5 Nicolaas van Beeftingh, bewoners: Jan de Wit totaal 8 inwoners Gijsbert Ouwersloot totaal 5 inwoners wed. Jan Ouwersloot totaal 3 inwoners Johannes van Tuijl totaal 3 inwoners. 29

Volgnummer 22. Kadasternummer 141. Verpondingsnummers 6/5. Pannenbakkerij, schuur en erf, groot 43 roeden 30 ellen. De pannenbakkerij kwam in 1772 in handen van Simon Binnendijk en Antje van Egmond. Zij, weduwe geworden, verkoopt het bedrijf in 1806 aan Dirk Binnendijk en Johannes van Egmond voor achtduizend gulden. Dirk koopt de helft van Johannes en verkoopt het geheel vervolgens in 1808 aan Alexander Mitchell voor ƒ6600. Het complex staat dan nog als nummer 5 in de verponding te boek en wordt omschreven Huis 138, de pannenfabriek 141 en het huisje nummer 147 aan de dijk als een huis, koe en paardenstalling, erf, pannen- en estrikbakkerij met ovens, schuur, loodsen en een arbeiders woonhuis. Belendend ten westen de Hoge Rijndijk en Trijntje Binnendijk, ten noordwesten Jan Carpentier, ten zuiden de heren Pieter en Jan Lelyveld en ten oosten de Rijn. In 1812 woont Jan Hogenwerf op Valkenburg 6. Hij was in het laatste jaar van de Franse tijd maire van het kanton Katwijk en doet het bedrijf kort daarna van de hand want in 1815 wordt het verkocht door Petrus Nieuwland, particulier, wonende te Valkenburg nr. 6 zijnde een huis, erve en tuin met stalling, koetsperceel benevens een pannen en estrikbakkerij met dezelver grond, velden, ovens, schuren, loodsen, behuizingen en erven voor werklieden en verdere gebouwen en gronden alles bij elkaar staande en gelegen te Valkenburg nr. 6. Strekkende voor en van de Hoge Rijndijk tot achteraan de Rijn, belendend ten oosten de Rijn, ten zuiden de heren Pieter en Jan van Lelyveld, ten westen de Hoge Rijndijk en ten noorden Jan Carpentier. De nieuwe eigenaar is Johannes van Egmond. Volgens de staat der veehouders van 1818 houdt een zekere A. van Velden op nummer 6 een paard. De zetbaas? In juni van datzelfde jaar verkoopt Johannes van Egmond het huis, erve en tuin, stalling, koetshuis, een pannen- en estrikbakkerij zijnde nr. 6 met dezelver gronden, ovens, schuren, loodsen, huizingen en erven staande en gelegen te Valkenburg strekkende van de Hoge Rijndijk tot achter aan de Rijn. Belendend ten oosten


de Rijn, ten zuiden de heren Lelyveld en Trijntje Binnendijk, ten westen denzelven en de Hoge Rijndijk en ten noorden Jan Carpentier aan Jacob van Staphorst te Amsterdam. Ruim een jaar later maakt deze eerbiedwaardige heer zijn testament en dat gebeurt in het huis nummer 6. Hij benoemt tot zijn enige erfgenaam zijn vrouw Maria Geertruy Tedeman. Nog voor het jaar 1819 ten einde was stierf hij. Nog geen maand na zijn verscheiden, op 9 januari 1820 maakt Maria Geertruy Tedeman haar testament. Op zondagmorgen 5 uur in huisnummer 6 uit hoofde van haar bedenkelijke gesteldheid en in het bijzijn van Johan Abraham de Meyer, medicijne doctor te Katwijk aan zee. Tot erfgenamen benoemt ze haar broers en zusters. Als getuige is aanwezig Adriaan Kooy, steenbakker te Valkenburg. Ze overleeft en verkoopt in april 1820 tezamen met Anna Martha Lafont wed. Roelof van Staphorst rentenierster op de Hoge Rijndijk te Zoeterwoude de florissante en welbeklante pannen- en estrikbakkerij met de daartoe behorende gebouwen, erven en landen en een hecht, sterk en aangenaam gesitueerd huis en erve bestaande uit 5 behangen kamers, 2 keukens, een kelder, zolder en een stalling voor 4 paarden en 4 koeien voorts een ruim koetshuis, tuinen, bepotingen en beplanting, twee grote ovens met turfschuren en 4 werken droogloodsen. Staande en gelegen te Valkenburg aan de Hoge Rijndijk strekkende van de dijk tot aan de Rijn. Belendend ten oosten de Rijn, ten zuiden de heren van Lelyveld, ten westen de Rijndijk en ten noorden de heer Carpentier. De fabriek wordt gekocht door Nicolaas van Beeftingh, rentenier te Amsterdam voor ƒ 11.100. Toen de landmeter in 1824 ten behoeve van het kadaster het bedrijf beschreef kwam daarin het huis niet voor. De voorgangers van Van Beeftingh woonden op het oude huisnummer 6. De lijst van inwoners 1834 geeft echter over nummer 6 te kennen: geen bewoners is fabriek.

Volgnummer 23. Kadasternummer 142. Verpondingsnummers 7/? Huis en erf, groot 4 roeden 20 ellen. Pas in de verponding van 1825 wordt het woonhuis nummer 7 van de pannenbakker apart genoemd van de pannenbakkerij nr. 6 waarvan het tot dan toe deel uit maakte. Als oude eigenaar van het huis wordt ge-

noemd Johannes van Egmond en de nieuwe eigenaar Nicolaas van Beeftingh. Het grote huis was voorzien van 13 van deuren of vensters voorziene openingen waarvoor de eigenaar jaarlijks 20 gulden moest betalen. Dat hij er zelf in woonde blijkt uit de inwonerslijst van 1834 waarin als eigenaar en bewoner van huis nummer 7 staat vermeld: Nicolaas van Beeftingh totaal 7 inwoners. Over hem komen we iets meer te weten uit een overlijdensacte van 14 april 1858. Te Valkenburg overleden Nicolaas van Beeftingh oud 74 jaar, lid van gedeputeerde staten van ZH. Weduwnaar van Charlotte Margaretha van Staphorst en zoon van Aernout van Beeftingh en Jacoba Maria Boon.

Volgnummer 24. Kadasternummer 146. Verpondingsnummers 8/?. Huis en erf, groot 1 roeden 77 ellen. Het huis is nog niet zo lang geleden afgebroken. In 1940 stond het er nog. Toen woonde de familie Slegt erin. En daarvoor mevrouw Bonte. Ooit stond het rondom vrij. Op zondag 24 augustus 1919 schreef de archeoloog Remouchamps aan zijn vader in België: “Beminde vader, ‘t Huisje is nu zo aardig. Gij zoudt er zeker plezier in hebben indien gij ‘t zaagt. Nelly zit in één dier gemakkelijke zetels aan het venster dat een uitzicht geeft op de Straatweg, het vlakke land met in de verte de helle witte plekken van de duinen waar de zon op zit. Morgen komt ook onze nieuwe meid. Gij hebt u misschien afgevraagd waarom ik in Valkenburg ben gaan wonen. Ten eerste was dit wel omdat, zoals ik het u geloof ik vroeger al schreef, er zeer weinig huizen te huur staan en allen overdreven duur zijn. Daarbij kwam ik, ingeval de Indische plannen zouden doorgaan ik vlak bij Leiden was, waar de leergangen voor Ind. ambten worden gegeven.” Op 12 oktober 1919 schrijft hij: ”Des morgens heel vroeg op, met de tram en gedeeltelijk te voet naar Leiden. Ik zit daar al verdiept in ‘t bestaan van de door de Romeinen in Nederland achtergelaten sporen. ‘t Rooken heb ik sedert twee maanden radicaal gelaten en ik voel me er wel bij. Vergenoegd zitten wij evenwel achter de ramen en ‘t zicht van ‘t troosteloze natte landschap verhoogt die innigheid in ons veilig huis. In


30

Dit eenzaam en op een lege vlakte staand huisje was in 1795 nog van Frans Binnendijk en werd door hem nagelaten aan Trijntje Binnendijk die er vele jaren woonde. Ze maakt in huisnr. 8 in het jaar 1819 ziek thuis haar testament. Ze is ongehuwd en vermaakt haar spullen aan de kinderen van wijlen haar broer Hendrik: Frans en Meijntje Binnendijk. Maar pas in 1829 is haar tijd gekomen, de boedel wordt beschreven, Jan Carpentier en Willem Adriaan van der Vlies zijn executeurs. De dienstmeid Aagje van Duyn erft 50 gld. Erfgenamen zijn de nichten Grietje van Haaster en Heintje Binnendijk en neef Frans Binnendijk. De executeurs is voor hun moeite 200 gulden toebedeeld. Nicolaas van Beeftingh heeft het

Door Remouchamp getekend schetsje van zijn huis.

‘t schuurtje liggen ‘t drooge 100 blokjes zware turf en een zakje kolen.” En op 4 januari 1920: “Vier uur nadat ik u een telegram zond is het kleintje ter wereld gekomen. De dokter (Hueting uit Katwijk-binnen) was ik ‘s nachts reeds gaan halen. De verpleegster ‘s middags.” Tenslotte op 25 januari 1920: Ons leventje in Valkenburg loopt ons - uiterlijk althans als was er geen wolkje aan de lucht. De notabelen; dominee en familie, en de schoolmeester, de eigenaar van de steenbakkerij enz. gaven de roerendste bewijzen van hartelijke belangstelling bij de geboorte van het jongetje.”

1920 foto Remouchamp

31


huis nr. 8 met erf en tuin gelegen aan de Rijndijk voor 1500 gld gekocht. In de verponding van 1825 is het een duur huis, voorzien van 14 van een deur of venster voorziene openingen naar de buitenwereld. Het wordt aangeslagen voor ƒ 16,20 Maar dat was voor rekening van Niolaas van Beeftingh, bewoner was te dien tijde ongetwijfeld één van diens werknemers: Hermanus Willems totaal 10 inwoners

Volgnummer 25. Verpondingsnummers 9/7. Kadasternummer 150. Schuur en erf, groot 13 roeden 40 ellen. Kadasternummer 154. Kalkovens en erf, groot 17 roeden en 50 ellen. Waar precies "De Vergrooting" het bedrijf van de heren Van Lelyveld staande en gelegen was is moeilijk vast te stellen. In de verponding van 1795 worden Paulus en Pieter van Lelyveld als eigenaars genoemd van vier kalkovens genummerd 8 en 66. Die nummers wijzen er op dat het om twee plaatsen gaat. De beide ovens nr. 66 staan dan waarschijnlijk ergens in het Boonrak ten zuidoosten van het huis kadasternummer 185 en zijn kort daarna afgebroken. De twee daarvoor in de plaats gekomen ovens verponde kalkbranderij van Lelyveld dingsnummer 8 staan op de plek die het kadasternummer 154 kreeg, halverwege de huidige Katwijkerweg. In 1825 is er in die situatie weinig veranderd, eigenaars zijn nu de erven Lelyveld en Hubrecht. De legger van het kadaster noemt Paul Francois Hubrecht als eigenaar. Dat is slechts ten dele waar want op 23 december 1826 verkoopt Paul Francois Hubrecht, lid gedeputeerde staten van ZH, wonende te Leiden aan zijn zoon Pieter Claudius 1/16 deel van de hem toekomende helft van ondermeer een kalkbranderij te Valkenburg en het daartoe behorende woonhuis, de twee kalkovens, twee turfschuren, een leschhuis en verder getimmerte bekend onder de nummers 9 en 10 in plaats van de inmiddels afgebroken nummers 65 en 66. Voorts 1/16 deel van 3 bunders, 97 roe, 40 el wei of hooiland gelegen te Valkenburg aan de Woensdagse

watering voor de kalkbranderij. Daarnaast nog 1/16 deel van 1 bunder, 13 roe, 54 el land eveneens voor de branderij gelegen en een zelfde deel van een stuk land naast de branderij gelegen bekend als het Graskampje in het Kooltuintje en het hoekje teelland onder Valkenburg. Vervolgens nog 1/16 deel van 70 roeden 9 ellen teelland van ouds genaamd De Peereboom. Tenslotte eveneens het 1/16 deel van de hem toekomende helft van 2 partijen weiland groot 2 bunders 6 roe 93 el gelegen voor en naast de kalkbranderij De Vergrooting en nog twee stukken gelegen als het voorgaande groot 1 bunder 56 roe 12 el met nog 1/16 deel van een stuk teelland binnendijks gelegen voor de laan der voormalige branderij De Vergrooting. Deze landen staan in het kadaster genummerd als 6, 240, 256, 265, 246, 247, 257, 15, 258 en 259 en zijn tezamen groot 11 bunder, 3 roe, 20 el. De verkoop betreft tevens een aantal soortgelijke bedrijven te Katwijk aan de Rijn, Zoeterwoude, Koudekerk, Oudshoorn en Alphen met nog wat onroerende goederen te Noordwijk en Noordwijkerhout. Totale verkoopsom is ƒ 2.067. Ook Geertruid Cornelia Clignet weduwe van Jan Lelyveld, wonende op het Rapenburg te Leiden verkoopt een kwart van de haar toekomende helft van de bezittingen van de heren Lelyveld aan Francois Jaques Dozy, medicijnendoctor op de Hogewoerd te Leiden. Hij betaalt totaal ƒ 8.270. Aan de hand van de genoemde kadasternummers zou het eenvoudig moeten zijn de plaats van de Vergrooting te bepalen maar er klopt niets van de nummers. Er is wel sprake van een laantje dat naar de kalkbranderij voerde. Dat doet me denken aan het Boonrack, daar stond een pannenfabriek bereikbaar via een laantje en zijn op de kadasterkaart gestippelde aanduidingen die doen denken aan een kalkbranderij. Opgave inwonerslijst 1834 perceel 9 eigenaars de erven Leleyveld, Geen bewoners, is fabriek


32

Volgnummer 26. Verpondingsnummers 10/7. Kadasternummer 155. Huis en erf, groot 2 roeden 11 ellen. Kadasternummer 156. Schuur en erf, groot 1 roede en 26 ellen. Werd er in de verponding omtrent 1795 nog gesproken van een erf nummer 7 toebehorende Paulus en Pieter van Lelyveld, kort daarna zijn de eigenaars een zekere Hubrecht en Jan Lelyveld. Dertig jaar later, in 1825 is er sprake van een huis, voorzien van zes van deuren of vensters voorziene openingen naar de buitenlucht. Het is dan het nieuwe verpondingsnummer 10 en eigendom van Paul Francois Hubrecht, lid gedeputeerde staten van Zuid Holland, wonende te Leiden. Voor een betere begrip is het goed de in volgnummer nr. 25 aanwezige gegevens te raadplegen. De lijst van inwoners omtrent 1834 vermeldt de erven Lelyveld als eigenaars van verpondingsnummer 10 waarvan de bewoners zijn: Hendrik van Leyden totaal 4 inwoners A. van Delft totaal 6 inwoners Cornelis van Haasteren totaal 7 inwoners

Volgnummer 27. Kadasternummer 159. Verpondingsnrs. 11&13/9. Pannenbakkerij, huis en erf, groot 46 roeden 70 ellen. De plaats waarop in 1795 het pannenwerk van Gerardus Vlasveld is gelegen staat bekend als De Hoop. Het is best mogelijk dat die naam nog aan de pannenfabriek te danken is. Gerardus doet zich kennen als een goede burger, is tot de overgang naar het kanton Katwijk (1811) burgemeester van Valkenburg en 150/154 De kalkbranderij van verwerft zich menig onroerend goed in Leliveld. het dorp. Als hij het in 1820 welletjes vindt verkoopt hij de fabriek aan zijn zoon Hendrik, blij een goede opvolger te hebben. Pa, die in 1820 in huis nummer 13 woont, laat het bedrijf als volgt transporteren: een pannenbakkerij met derzelver werkloodsen, schuren, ovens, erven en werven, arbeiderswoningen en meerdere aanhorigheden mitsgaders een kapitaal 33

woonhuis, erve, koeen paardenstalling, tuin, boomgaard, bleekveld en verder getimmerte, bepoting en beplanting alles staande en gelegen nevens den anderen te Valkenburg, belendend ten noordoosten de Rijn, ten zuidoosten het eerstvolgende perceel, ten zuidwesten de Rijndijk en de Dorpsstraat en ten noordwesten de Heren van Lelyveld zijnde de gebouwen genummerd met de nummers 11, 12, 13 en 14. Van welke percelen de verkoper verklaarde sedert meer dan 60 jaren geheel en alleen wettige eigenaar en bezitter te zijn. Gedeeltelijk als enige erfgenaam van zijn ouders Hendrik Vlasveld en Maria van der Salm en door eigen aanbouw en aankoop. Enkele jaren na de verkoop wordt het bedrijf opgemeten en gesplitst in het kadaster opgenomen: nummer 159 als pannenbakkerij met een huis en erf, nummer 160 is de kapitale woning die hierna beschreven zal worden. De oude Gerardus Vlasveld is in september 1824 overleden. Zoon Hendrik en kleinzoon Robbert Christian van Ommering zijn benoemd tot beredderaars. Johannes Schoneveld is voogd over Trijntje van Ommering. Maar in de lijst der inwoners van Valkenburg, kort voor 1834 opgemaakt, staat bij de nummers 11 en 13: eigenaars de erven Hendrik Vlasveld. Kennelijk is zoon Hendrik kort voor 1834 overleden. fabriek, geen bewoners Aangezien we in dit boek proberen de relatie tussen het kadaster- en de verpondingsnummers duidelijk te stellen, alles nog eens op een rijtje: 1)- De oude Vlasveld woont tussen 1812 en 1820 afwisselend op (verpondings)nummer 12 of 13. 2)- In 1820 wordt tijdens de verkoop het gehele complex beschreven als genummerd 11, 12, 13 en 14. Zonder nadere aanduiding. Nieuwe eigenaar wordt de jonge Vlasveld. 3)- Het kadaster (tussen 1824 en 1832 tot stand gekomen) beschrijft onder nummer 159 een pannenbakkerij met woonhuis en erf. Het op hetzelfde terrein gelegen kapitale woonhuis krijgt het kadasternummer 160. 4)- In 1832 zijn de verpondingsnummers 11 en 13 samen de fabriek zonder bewoners.


5)- In 1832 is het verpondingsnummer 14 een woonhuis bewoond door Pieter Zwaan. Aangezien we mogen aannemen dat de oude Vlasveld zijn laatste jaren in het kapitale woonhuis kadasternummer 160 gewoond zal hebben en het ook een voor de hand liggende nummervolgorde is neem ik aan dat het verpondingsnummer 12 is. Het huis kadasternummer 167, aan de zuidzijde van de Grote Watering krijgt dan het verpondingsnummer 14 en zal geweest zijn het onderkomen van Piet Zwaan. Zie volgnummers 28 en 29.

Volgnummer 28. Kadasternummer 160. Verpondingsnummers 12/9. Huis en erf, groot 3 roeden 10 ellen. De kapitale woning die oudtijds tot de pannenbakkerij (De Hoop?) gerekend werd is al oud en bestaat min of meer nog steeds. Volgens de samensteller van het boekje "Valkenburg aan de Rijn in oude ansichten deel 1" werd het huis in 1740 gebouwd. Als fundering werd gebruik gemaakt van tonnen die men vol met palen sloeg.

De woning van Vlasveld (collectie P. Botermans).

Vanaf de weg wordt het gebouw thans aan het oog onttrokken door allerlei aan- en naastgelegen bouwsels en vanuit de Rijn valt het minder op omdat het dak ervan verwijderd is. We mogen gerust aannemen dat verpondingsnummer 12 in 1825 op dat huis betrekking heeft. Die verpondingslijst schrijft het nog toe aan Hendrik Vlasveld. Het huis is echter volgens de inwonerslijst van 1834 eigendom van de erven Hendrik Vlasveld. Hendrik is inderdaad omstreeks die tijd overleden en de bewoner is: Gerardus Vlasveld met totaal 7 inwoners En aangezien de oude Gerardus in 1824 is overleden dient zich hierbij waarschijnlijk een kleinzoon aan!

Volgnummer 29. Kadasternummer 167. Verpondingsnummers 14/13. Huis, schuur en erf, groot 4 roeden 90 ellen. Volgnummer 29. Kadasternummer 168. Verpondingsnummers 14/13. Schuren en erf, groot 20 roeden 30 ellen. Volgnummer 29. Kadasternummer 169. Verpondingsnummers 14/13. Schuur en erf, groot 2 roeden 60 ellen. Gerardus Vlasveld had in 1820 al zijn bezittingen verkocht aan zijn zoon Hendrik. Als in 1822 de landmeter geheel Valkenburg vastlegt op de eerste kadasterkaart van het dorp heeft Hendrik maar liefst 52 nummers op zijn naam staan! Met recht een grootgrondbezitter. Bijvoorbeeld het gehele terrein met alle bebouwingen erop tussen het Veerpad en de Grote Watering en de Dorpsstraat (thans Hoofdstraat) is van hem, de nummers 160 tot en met 173 zoals gedeeltelijk hiernaast afgebeeld. De in dit volgnummer 29 (zie boven) begrepen kadasternumHet huis bij de sluis. mers 167, 168 en 169 komen nu


34

aan de orde. In de verponding van 1795 tot 1803 is sprake van huis nummer 13 met twee tuintjes dat van een zekere Pieter Stevens overgegaan is naar Gerardus Vlasveld. Maar pas in 1807 wordt er een transport beschreven dat mogelijk daarop slaat, niet Pieter zelf maar diens weduwe Aagje Prins verkoopt aan Gerardus Vlasveld een huis met koe en paardenstalling. Belendend ten oosten en zuiden de koper, ten westen de Wetering en ten noorden de Valkenburgse Watering. Met overpad en riool onder de Hoge Nog dichter bij de sluis. Rijndijk, liggende voor het huis der kerk bewoond door de predikant. Het is een nogal vage omschrijving waarbij ook de windstreken niet nauwkeurig opgegeven zijn. De beschrijver ging op het gevoel af. Het huis dat vroeger stond op de plaats waar thans Hoofdstraat 1 gelegen is, was in 1795 waarschijnlijk opgebracht onder verpondingsnummer 13. Na 1810 werd de nummervolgorde gewijzigd en kreeg het nummer 14 toegewezen. Zo werd in de inwonerslijst van 1834 gesteld: eigenaar van verpondingsnummer 14 de erven Hendrik Vlasveld. Bewoner: P. Zwaan, totaal 7 inwoners.

Volgnummer 30. Kadasternummer 172. Verpondingsnummers 20/15. Schuur en erf, groot 2 roeden 88 ellen. In de verponding van 1795 is er sprake van een nieuw huis (nummer 15) dat door Gerardus Vlasveld op het Veerpad gebouwd is. Het is naderhand tot twee woningen verklaard, de nummers 19 en 20, hetgeen omtrent 1806 gebeurd moet zijn. Er werd niet bij verteld welk deel nr: 19 was. De foto hierna afgebeeld geeft enigszins een indruk hoe het geheel er uitgezien zal hebben. Gerardus verkoopt het met de rest van zijn bezittingen aan zoon Hendrik waarbij het wordt beschreven als een dubbel huizen tussen het Veerpad en de Grote Watering perceel, erve en tuin, koeen paardenstalling, schuur, bergen en verder getimmerte met een arbeiders woonhuisje er naast. Belendend ten noordoosten de Rijn, ten zuidoosten het Veerpad en ten zuidwesten de Dorpsstraat. Dat is in 1820. De verponding van 1825 rekent voor huis 20 een jaarlijkse bijdrage van

Het huis van Vlasveld aan het Veerpad.

35


ƒ 16,20 en voor huis 19 slechts ƒ 9,50. We mogen dus aannemen dat huis 20 het grootste huis is. Hendrik woont er dan al want in 1818 vermeldt de staat der veehouders: Hendrik Vlasveld op nummer 20 heeft 12 koeien en 2 paarden. In die tijd boerde de oude Vlasveld op nummer 13. Vader en zoon hadden de pannenfabriek kennelijk als bijverdienste. De lijst van inwoners opgemaakt omtrent 1834 geeft tenslotte te kennen: huis nr. 20 eigendom van de erven Hendrik Vlasveld, bewoner: Neeltje Visser wed. Hendrik Vlasveld totaal 3 inwoners.

Volgnummer 31. Kadasternummer 173. Verpondingsnummers 19/15. Schuur en erf, groot 1 roeden 14 ellen. Het kleinere huisje dat deel uitmaakt van het hiervoor beschreven dubbelhuis wordt in de verponding onder nummer 19 opgebracht. Het is gelegen aan de Dorpsstraat. In 1813 wordt Neeltje Obdam de weduwe van Frans Hogervorst als bewoonster van het huis genoemd. De overige wetenswaardigheden zijn te vinden onder volgnummer 30. Op de lijst der inwoners omtrent 1834 staan als eigenaar van huisnummer 19 de erven Hendrik Vlasveld en als bewoners: Pieter de Wilde totaal 6 inwoners

Kadasternummer 174 Weiland, 6 roeden 88 ellen. Als uitzondering nu eens niet een bebouwing maar een stuk weiland. Althans dat wil de landmeter van het kadaster ons doen geloven. Maar het gaat om een heel bijzonder eilandje. Een stukje onbebouwd dat zeer oude papieren heeft als Bleekveld. Mogelijk heeft het water dat het landje vele eeuwen van het vaste land scheidde deel uitgemaakt van de grachtengordel rond het Romeinse Castellum. Het eilandje lag immers vlak voor de Hoofdpoort daarvan!

In 1743 veilen de kindskinderen en erfgenamen van wijlen Geertje van der Laan weduwe van Maarten van der Guynst een stukje land vanouds genaamd Het Bleekveld, ten noordoosten de Rijn, ten noordwesten het Veerpad, ten zuidwesten en zuidoosten een “gemeene” vaart tot aan het dorp. Gedoogd moet worden dat schout en gerechte daarop zullen mogen

Op de voorgrond het door water omgeven Bleekveld.

“bleyken en daarop komen met een draaiplank en Hoofde, ‘t welck bij burgemeesters van de Heerlijkheid zal moeten worden onderhouden gelyk van ouds gebruikelijk is”. Het bleekveld werd gekocht door Adrianus van der Weele voor 104 gld. Tien jaar later verkoopt hij het tegelijkertijd met een grutterij die op de hoek van de Commandeursteeg gestaan heeft met nog steeds “gedoogplicht voor het gebruik daarvan door de schout en gerechte met draaiplank en hoofde, te onderhouden door de burgemeesters” aan Pieter van der Spek. In 1801 is het in handen gekomen van Dirk Verbrugge die het tezamen met de grutterij te koop aanbiedt. De legger van het kadaster tenslotte schrijft het toe aan Hendrik Vlasveld. Het is kort tevoren (1820) door zijn vader aan hem overgedaan.


36

Volgnummer 32. Kadasternummer 176 Verpondingsnummer 55/44. Huis, schuur en erf, groot 6 roeden 10 ellen. In februari 1772 was er een openbare veiling van een huis en erf staande en gelegen aan de Nieuwe Straat en van achter uitkomende aan de Rijn. Belend ten oosten de Rijn, ten westen de Straat, ten zuiden Jacob van Oosten en ten noorden de Gemeene Vaart. De misthoop achter de schuur is niet begrepen in de koop. Het achterhuis met een schuurtje is verhuurd aan Leendert van Duyckeren. noordwestelijk Boonrak De roerende goederen van Dirk Dullaert en zijn vrouw Maartje Taat zullen door Pieter van der Speck in beheer worden genomen. Hoogste bieder is Dirk Taat. Afgaande op de beschrijving is het waarschijnlijk het huis kadasternummer 176. Johannes Schoneveld was gedurende de periode die in dit boekdeel beschreven wordt dorpstimmerman en speelde bovendien een vooraanstaande rol in de kerk en de dorpspolitiek. Daarnaast verdiende hij goed zodat in de loop der jaren zijn onroerend bezit gestadig vermeerderde. Hij zette omstreeks 1800 voet aan wal in Valkenburg en kocht een huis van Pieter van Daalen. Er staat geschreven: Pieter van Daalen verkoopt huis en erf zijnde een timmermanswinkel aan Johannes Schoneveld te Sassenheim. Belend ten oosten de Rijn, ten westen de Ambachtstraat, ten zuiden Krijn van Oosten en ten noorden de Dorpsvaart en Neeltje van Egmond, voor 2300 gld. Op deze plaats stonden de kadasternummers 176 Uit een boedelbeschrijving en 179 maar of het deze huizen waren? 37

van de in 1812 overleden burgemeester Allamand blijkt dat Johannes Schoneveld in 1807 vijfhonderd gulden leende en dat daarvoor Johannes Schoneveld senior te Warmond borg gestaan had. In 1803 ging het eigendom van een schuur en erf nummer 44 over van Neeltje van Egmond aan Johannes van Egmond en Hendrik Binnendijk. Johannes Schoneveld kocht uiteindelijk ook dat deel van Johannes van Egmond. Daarmee kreeg hij de hele hoek naast de Wipsloot in handen. In de lijst van de verponding 1825 wordt hij dan ook genoemd als eigenaar van huis nummer 55 (het nieuwe nummer) en betaalt voor het genoegen van 14 vensters of deuren jaarlijks ƒ 14,50 belasting. Maar ook aan zijn leven op aarde kwam een einde. Een nieuwe dorpstimmerman diende zich aan. In de lijst van inwoners die omtrent 1834 werd gemaakt staat omtrent huis 55: eigenaar en bewoner: Johannes van Parijs totaal 3 inwoners

Volgnummer 33. Kadasternummer 179 Verpondingsnummer 56/45. Huis en erf, groot 2 roeden 30 ellen. In 1795 was het huis bekend onder het nummer 45 en eigendom van Krijn van Oosten hetgeen werd overgedragen aan de erfgenamen van Pieter Borsboom. Daartoe behoorde Neeltje Borsboom de vrouw van Jan Carpentier. Hij en Jannetje Borsboom kochten het in 1803. Met de planken in de kasten, bedsteden, schoorsteen, de losse planken in het achterhuis, onder het dak en het zogenaamde zoldertje, de losse trappen tot de zolders en twee liggende vuurplaatsen. Belendend ten oosten de Rijn, ten westen de Heerweg, ten zuiden Jan Carpentier en ten noorden Johannes Schoneveld. Het huis moest 400 gld opbrengen. Zo werd Jan eigenaar want hij was getrouwd met Neeltje Borsboom een dochter van Pieter. In 1825 was het huis inmiddels nr. 56 geworden en betaalde Jan Carpentier ƒ 11,20 voor de vier vensters en/of deuren die het huis rijk was. Ook Jan begon af te bouwen, de lijst van inwoners, omtrent 1834 opgemaakt geeft als nieuwe eigenaar Jacob Ouwersloot, de bewoners zijn: Jacob Ouwersloot totaal 3 inwoners Gerrit van Oosten totaal 2 inwoners


Was dit in 1995 nog over van kadasternummer 179?

Volgnummer 34. Kadasternummer 185 Verpondingsnummer 57/46. Huis en erf, groot 2 roeden 96 ellen. Op de plaats waarop thans het multifunctionele centrum Rijnweide gebouwd is stond een eeuwenoude boerderij met de familie Varkevisser als laatste bewoners. Eeuwenoud, want op de kaart van 1627 (blz.10) is inderdaad enige daarop lijkende bebouwing waar te nemen! Afgezien van tussentijdse renovatie of herbouw is het geruime tijd de woning van Jan Carpentier de secretaris van Valkenburg. Jan bekomt het eigendom omtrent 1795 van Jasper Verhoef die ook eigenaar is van de pannenfabriek even verderop in het Boonrak. In de lijst van inwoners rond 1834, gemeentearchief nr. 433, staat nog steeds geboekt als eigenaar en bewoner van huisnummer 57: Jan Carpentier totaal 4 inwoners

De uit drie delen bestaande boerderij van Varkevisser, ooit huis van Carpentier.

Volgnummer 35. Kadasternummer 189 Verpondingsnummer 60/49. Huis en erf, groot 8 roeden 50 ellen. Thans is het gezin Mieremet bewoner van het boerderijtje aan de Middenweg. Ary Berendrecht was in 1795 eigenaar van het huis, toen bekend in de verponding als nummer 49. Hij betaalde daarvoor 2 gulden en 15 stuivers per jaar. Zijn weduwe verkoopt het kort daarna aan Jan Carpentier. Die heeft het klaarblijkelijk doorverkocht want in 1816 is de bewoner Maarten van der Werff, een bouwman die zijn vrouw Maartje Berendrecht in dat jaar tot erfgename benoemt. In 1818 moet zij haar testa- Huizen aan de Middenweg ment maken en sterft kort daarna. Volgens de staat der veehouders van 1818 woont Maarten van der Werff er dan nog steeds


38

met 13 koeien. In datzelfde jaar woont er ook de pannenbakker Jan de Wit met zijn vrouw Neeltje Bol. Het huis is dan voorzien van het nieuwe verpondingsnummer 60 dat onderdak biedt aan twee gezinnen. Maarten van der Werff, kennelijk hertrouwd met Maria Timmer, maakt daar op 3 september 1819 met zijn vrouw een wederzijds testament. De lijst der inwoners 1834 vermeldt dat huis nummer 60 bewoond wordt door twee gezinnen. Maarten van der Werff is eigenaar, de bewoners zijn dan: Maarten van der Werf, totaal 9 inwoners Jan Klein, totaal 3 inwoners

Jan Zandbergen met de arrenslede over de Middenweg, links van hem het huis.

39

Volgnummer 36. Kadasternummer 190 Verpondingsnummer 59/50. Huis, schuur en erf, groot 4 roeden 40 ellen. In 1643 schilderde Jan van Goyen de Valkenburgse paardenmarkt en daarmee twee boerderijtjes die kennelijk aan de Middenweg stonden, niet ver van de Punt. De Paardenmarkt werd toen gehouden op het Marktveld waartoe toentertijd het gehele land tussen de Middenweg en de Achterweg beschikbaar was. En soms nog verder tot de Slotswatering toe. Uit oude kaarten blijkt dat daar inderdaad slechts twee huizen stonden. Ook de kaart van het kadaster toont slechts twee bebouwingen aan, de nummers 189 en 190. In 1795 is de winkelier Hendrik van Daalen eigenaar van het huis dat in de verponding nummer 50 had. Hij woont er want in 1813 maken hij en zijn vrouw Elisabeth Schoonderwoerd er hun testament. Het huis heeft dan het nieuwe nummer 59. In 1815 wordt Hendrik nogmaals genoemd als bewoner van huis 59 maar dan als bouwman. Hij bekent ƒ 500 schuldig te zijn aan Lijsje van Dam de weduwe van Baltus van Baele te Valkenburg. In haar hoedanigheid als moeder van Adriana en Hendrik van Baele. Johannes Schoneveld is toeziend voogd over de kinderen. De lijst van veehouders van 1818 vermeldt als bewoner van huis 59 Jan Carpentier met 1 paard! Een tijdelijk onderkomen of een verschrijving of nog een mij onbekende nummering? In 1826 wordt huis 59 nog steeds in de nalatenschap van Hendrik van Daalen genoemd. Met het testament van diens eerste vrouw Apolonia Oorsbeek. Het huis is dan verhuurd in drie delen. Huurders zijn Willem Peet voor ƒ 38, Willebrand Dirkzwager voor ƒ 28,60 en Cornelis de Haan voor ƒ 26 per jaar. In januari 1827 houdt Geertruy Vonk, de weduwe van Hendrik van Daalen, openbare verkoop van onroerende goederen waaronder een huis en erf zijnde een landbouwerswoning aan het eind van het Kleine Marktveld nr. 59 ten oosten de Herenweg, ten zuiden Maarten van der Werff, ten westen de Leiweg en


Gerrit Ouwersloot totaal 5 inwoners wed. Frans Verhoef totaal 5 inwoners Maria Berkhuizen totaal 1 inwoner Het huis was in 1940 verdeeld in vier kadasternummers en werd, naar mij is verteld, bewoond door de gezinnen Piet van Dijk en Bram Oosterlee.

ten noorden de erven Ary Bol. Het huis is het bezit van haar man gekomen per transport van 1 augustus 1785. Het is verhuurd in 5 partijen tot 1 mei a.s. voor ruim 160 gld per jaar. Een maand later bevestigen Geertrui Vonk wed. Hendrik van Daalen, tapster te Valkenburg, Cornelis Bogaerds, landbouwer te Rijnsburg, Jan van Zeyl en Dirk Buikmans voerman te Oudshoorn de ontvangst van 750 gld. van Adrianus Bartholomeuszoon Kooy, steenbakker, zijnde de kooppenningen voor huis nr. 59 als beschreven op 16 januari 1826. Het van 19 vensters en/of deuren voorziene huis doet omtrent die tijd ƒ 14,70 per jaar in de verponding. Er moet niet lang daarna nog een mutatie hebben plaatsgevonden. De lijst van inwoners van 1834 vermeldt als eigenaar Johannes Jacobus Bonte en als bewoners: Jan Star totaal 7 inwoners Cornelia den Haan totaal 6 inwoners Maarten van Vliet totaal 5 inwoners

Volgnummer 37. Verpondingsnummers 38/51. Kadasternummer 194 Schuur en erf, groot 1 roede. Kadasternummer 196 Huis, schuur en erf, groot 15 roeden 10 ellen. Voor 1795 was Ary Bol eigenaar van het huis aan de Middenweg thans benoemd als Middenweg de huisnummers 9 en 11. Daar op die plaats heeft al vele eeuwen een soortgelijke bebouwing gestaan hetgeen op de oudste kaarten te zien is. Onder het huis bevindt zich een middeleeuwse kelder en waterput. Na 1795 worden de gebroeders Dirk en Ary Bol als eigenaars van het bedrijf beschouwd. In 1818 wordt hun vee geteld, ze hebben samen 39 koeien, 6 paarden en 8 schapen. Verpondingsnummer 51 was inmiddels vervangen door 38. De boerderij wordt in de verponding van 1825 aangeslagen voor 13 openingen naar de buitenwereld voorzien van een deur of raam. Er heeft inmiddels een boedelscheiding plaats gevonden, het eigendom is overgegaan naar Dirk Bol. De lijst van inwoners (1834) vermeldt als eigenaar Dirk Bol, met de bewoners: Dirk Bol de oude totaal 5 inwoners Dirk Bol de jonge totaal 3 inwoners Het huis werd in 1940 bewoond door de families Klaas en Hendrik van der Nagel. De kelder diende toen voor veel Valkenburgers tot schuilplaats tegen de Hollandse granaten die op het dorp afgevuurd werden om de Duitse bezetter te verdrijven. Zie ook "Herleefd verleden. Strijd om Valkenburg ZH in mei 1940."


40

die op 21 juni 1843 door notaris Jan Ant. Prijs te Leiden vastgelegd werd? Uit de nalatenschap van Arie Bol en de weduwe Heiltje Ouwersloot werd het noordelijk deel van een schuur en een varkenshok toebedeeld aan Dirkje Bol huisvrouw van Leendert Binnendijk, timmermansknecht te Valkenburg. De kadasternummers 195 en 195bis. Volgnummer 39. Kadasternummer 197 Verpondingsnummer 39/52. Huis en erf, groot 58 ellen. De verponding van 1795 vermeldt als eigenaar van huis nummer 52 de weduwe van Ary Bol (Heiltje Ouwersloot). Haar belasting wordt echter in 1804 door de zonen Dirk en Ary Bol betaald. In 1826 wordt Ary Bol eigenaar van het huisje dat dan overgenummerd is naar 39. Een definitieve boedelscheiding in juni 1843 bij notaris Jan Ant. Prijs te Leiden wijst kadasternummer 197 toe aan Dirkje Bol de vrouw van Leendert Binnendijk. Volgens de lijst van Middenweg, de eerste inwoners is het huisje aan de Middenweg dat als huizen. nummer 39 in de verponding staat omtrent 1834: onbewoond.

De Middenweg gezien 225 jaar geleden gezien door de ogen van La Farque tijdens een paardenmarkt. Het huis rechts is mogelijk kadasternummer 196.

Volgnummer 38. Kadasternr. 195bis Verpondingsnummer 38/51. Schuur en erf, groot 60 ellen. Heiltje Ouwersloot, de weduwe van Ary Bol heeft ook nog een stukje eigendom overgehouden. Toen de bezittingen tussen haar beide zonen werden verdeeld kreeg Ary de boerderij bij de Grote Watering (thans Hoofdstraat 4 en omgeving). Dirk kreeg de boerderij aan de Middenweg en Heiltje bleef eigenaar van een schuur en erf, ten noordwesten van de oorspronkelijke boerderij gelegen. De plaats ervan wordt thans ingenomen door een kleine woning. Maar wat te denken van de boedelscheiding 41

Volgnummer 40. Kadasternummer 198 Verpondingsnummer 40/53. Huis en erf, groot 84 ellen. Ook dit huisje aan de Middenweg werd oorspronkelijk eigendom van Heiltje Ouwersloot de weduwe van Ary Bol. De beide zonen Dirk en Ary betaalden de verponding en leken eigenaars. Zelfs werden ze als zodanig beschouwd door de kassier van de verponding. Ook voor dit pandje werd Ary in 1826 als enige eigenaar aangemerkt. De legger van het kadaster bleef het echter op Heiltje houden. Zij was en bleef eigenaar. Het werd in 1743 toegewezen aan Dirkje Bol, huisvrouw van Leendert Binnendijk, timmermansknecht te Valkenburg. Maar ook dit huisje was bij het opmaken van de lijst van inwoners 1834 onbewoond.


vensters en/of deuren en dientengevolge op 15 gld. ‘s jaars. Het eigendom is omtrent 1832 overgedragen. Op de lijst van inwoners over 1834 staat als eigenaar van verpondingsnummer 41 aangegeven de heer Nicolaas van Beeftingh en als bewoners: Jan Spijker totaal 3 inwoners Simon Benschop totaal 4 inwoners Hendrik Peet totaal 4 inwoners

Volgnummer 42. Kadasternummer 201. Verpondingsnummer 41a/39. Huis en erf, groot 1 roede 77 ellen. Maarten Houwer boerde goed daarom kocht hij de schuur van de buurman Dirk Verbrugge. Althans, het bouwsel was als schuur nr. 39 in de verponding opgenomen. Zo werd Maarten eigenaar in 1800. Tussen 1800 en 1825 blijkt op de plaats van de schuur een woning te zijn gebouwd. Op de lijst van inwoners van 1834 wordt bovendien een nieuwe eigenaar genoemd: Cornelis Houwer. De bewoners zijn: Cornelis Houwer totaal 3 inwoners Jacob Zwaan totaal 2 inwoners Hoek Middenweg-Lange Commandeursteeg.

Volgnummer 41. Kadasternummer 199 Verpondingsnummer 41/38. Huis en erf, groot 2 roeden 50 ellen. De weduwe van Cornelis Vergunst procedeert in februari 1776 tegen Bregje Zegwaard de erfgename van Pieter Jacobs Bol over een huis, erve en tuin op de hoek van de Grote Commandeursteeg. Belendend ten oosten Benjamin Verbrugge, ten zuiden Ary Bol, en ten noorden de Commandeursteeg. Twintig jaar later blijkt Maarten Houwer, de chirurgijn, eigenaar van verpondingsnummer 38 waarmee dat huis wordt aangeduid. Bij de vernummering van omstreeks 1806 wordt het nummer 41. Zodat de veestapel van de chirurgijn, al of niet daar ondergebracht, kon worden vastgesteld op 6 koeien. Zijn huis werd in 1825 aangeslagen voor 17

Volgnummer 43. Kadasternummer 203 Verpondingsnummer 58/43. Huis en erf, groot 5 roeden 80 ellen. In 1795 is Pieter van Daalen eigenaar van een huis met een tuintje nummer 43. Het wordt in 1808 gekocht door Jan Carpentier als: een huis, erf, koe en paardenstalling en een vier roedenberg. Belend te oosten de Hoge Rijndijk of Straat, ten zuiden en westen Dirk en Ary Bol en ten noorden Hendrik van Daalen. In 1825 betaald Jan voor het huis en koetshuis met in totaal 15 vensters en/of deuren een bedrag van ƒ 6,70 per jaar. Op de lijst van inwoners 1834 staat: huisnummer 58 eigenaar Jan Carpentier, bewoners: Petertje Sigaar wed. Kornelis van Biezen, totaal 5 inwoners


42

Volgnummer 44. Kadasternummer 204 Verpondingsnummer 54/42. Huis en erf, groot 1 roede 84 ellen. Volgnummer 45. Kadasternummer 205 Verpondingsnummer 54/42. Huis en erf, groot 1 roede 30 ellen. Volgnummer 46. Kadasternummer 206 Verpondingsnummer 54/42. Huis en erf, groot 37 ellen. Het bebouwde eigendom dat in de verponding van 1795 met nummer 49 en later met nummer 54 werd opgenomen bleek in 1834 bewoond te worden door maar liefst vier huisgezinnen. Geen wonder dat het in het kadaster werd geboekt als drie afzonderlijke woonhuizen ieder met een eigen erf. Was dat een van oudsher bestaande situatie? Of stond er oorspronkelijk slechts één huis op de zuidoostelijke hoek van de Grote Commandeurssteeg? Het is vrijwel niet met zekerheid vast te stellen. Welk huis is bijvoorbeeld gekocht in 1710 door Borsboom en beschreven als een huis ten oosten de Rijndijk, ten zuiden Maartje van der Guinck en ten noorden Cornelis Jacobsz Bol en de weduwe van Jan Noordermeer? Met een gezamenlijke schutting tot aan de Commandeursteeg. In 1738 is er sprake van een boelhuis waarin beschreven wordt een groot sterk huis en erf staande op de hoek van de Grote Commandeursteeg aan de Rijndijk, ten zuiden de Uitwatering van Jan Noordermeer de oude, ten westen Jacob Knottert. Maar ook uit deze beschrijving valt niet exact op te maken welke hoek van de Grote Commandeursteeg bedoeld wordt! In 1763 verwerven Cornelis Jacobsz Bol en Cornelis Cornelisz van der Spek het eigendom van de helft van een huis en erve in de Grote Commandeursteeg. Omschreven als: belend ten oosten de genoemde weduwe en Pieter Willemsz Borsboom, ten zuiden Cornelis van der Spek en ten noorden de Grote Commandeursteeg. De andere helft is eigendom van de weduwe van Meyndert Willemsz Bol. Zij had het geërfd van Jannetje Pieters van der Spek en dat volgens een testament van 17 februari 1685. En weer valt niet me zekerheid te zeggen welk huis in de Commandeursteeg bedoeld wordt. In juni 1774 veilen Cornelis van der Nagel en de erfgenamen van Jannetje van der Mark een hecht, sterk en wel doortimmerd huis en erve aan de Hoge Rijndijk. Belend ten oosten de Straat, ten zuiden de verkopers, ten westen Pieter van Lelyveld en ten noorden de Grote Commandeursteeg. Hendrik van Daalen doet het hoogste bod. De beschrijving 43

laat deze keer maar één conclusie toe, dit is het huis op de zuidoostelijke hoek van de Grote Commandeursteeg! De verponding van 1795 vermeldt Hendrik van Daalen als eigenaar van de bebouwing nummer 42 waarvoor hij twee gulden per jaar moet bijdragen. Maar reeds in september 1795 wordt een veiling aangekondigd namens Hendrik van Daalen die een huis en erf wil verkopen. Belend ten oosten de Dorpsstraat, ten zuiden en westen Pieter van Daalen, ten noorden de Grote Commandeursteeg. Het huis doet twee gulden in de verponding en biedt mogelijkheid het aan drie gezinnen te verhuren. Gerrit Rigter huurt 1/3 deel voor 30 gld. per jaar, de twee andere huisdelen kunnen wekelijks 7 stuivers per week opbrengen. De schutting ten zuidoosten van het huis zal door de koper geheel moeten worden onderhouden. Jacob Dobbe doet het hoogste bod met ƒ 750. Als het hetzelfde huis is dat beschreven wordt, er zijn wat onzekerheden, is de koop kennelijk niet doorgegaan. Half december 1816 laten hij en zijn vrouw Geertruy Vonk namelijk hun testament opmaken in het huis genummerd 54. Als winkeliers. En in december 1826 volgt een beschrijving van de nalatenschap van wijlen Hendrik van Daalen. Het testament van hem en zijn eerste vrouw Apolonia Oorsbeek wordt genoemd en een lijst van goederen. Daarin ondermeer huis nr. 54 verhuurd in drie delen aan Jan van Zeyl voor ƒ 26, aan Ary de Roode voor ƒ 29,90 per jaar en aan Maria Beckhuizen voor 45 ct per week. Die meervoudige woning wordt in april 1827 verkocht door de weduwe Geertrui Vonk aan de herbergier van het Wapen van Valkenburg, Cornelis de Wit. Het geheel doet dan ƒ 14,90 in de verponding maar telt slechts drie vensters en/of deuren. De beschrijving luidt dan: een huis en erf, schuur en verder getimmerte aan de weg langs de Hoge Rijndijk zijnde nr. 54 belend ten oosten de Straat, ten zuiden Jan Carpentier, ten westen Johannes Schoneveld, ten noorden de Grote Commandeursteeg. Door de landmeter waren kort tevoren voor het kadaster drie aparte huizen opgemeten. Er staat in 1834: huis nummer 54 eigenaar Cornelis de Wit, bewoners: Abram Peet totaal 6 inwoners Jan Fiereman totaal 3 inwoners wed. Willem Peet totaal 1 inwoner wed. Gerrit de Wit totaal 2 inwoners


Volgnummer 47. Kadasternummer 207 Verpondingsnummer 53/40. Huis en erf, groot 65 ellen. Pieter van Daalen kocht alle huizen op rond de winkel van zijn zoon Hendrik. In 1795 was zo’n beetje de hele zuidoosthoek van de Commandeursteeg en de Straatweg van hem. Ansje van Reyen, zijn weduwe te Leiden, zag zich in 1815 genoodzaakt enkele bezittingen te Valkenburg van de hand te doen. Onder andere ook het huisje nummer 40 dat inmiddels het nieuwe nummer 53 heeft gekregen. Aangezien een vrouwmens zulke zaken niet zelf pleegt te regelen haalt ze de Leidse schoolmeester Cornelis Vos erbij. Zo wordt het huisje van Arend van der Zwart in de Commandeursteeg aan de Straatweg en de verkocht. Hij had als huurder niet veel in te breng- huizen Grote Commandeurssteeg en. Goed, we weten daardoor waar het stulpje staande en gelegen is. Het wordt beschreven als een huis en erf genummerd 53, belend ten oosten Hendrik van Daalen, ten zuiden Jan Carpentier, ten westen huis nummer 52. Koper is de timmerman Johannes Schoneveld voor 100 gld. Johannes koopt links en rechts huizen op om die te verbouwen en geschikt te maken voor meervoudige bewoning. Zodoende zijn in 1834 de erven van Johannes eigenaars en heeft Arend van der Zwart plaats gemaakt voor: Arie de Roode totaal 9 inwoners

Volgnummer 48. Kadasternummer 208 Verpondingsnummer 52/41. Huis en erf, groot 1 roede 24 ellen. Ook dit huis staat op of in de zuidelijke hoek van de Lange Commandeurssteeg en de Straatweg. Ook dit huis wordt door Ansje van Reyen in 1815 verkocht aan de dorpstimmerman Johannes Schoneveld voor 150 gld. Het transport wordt beschreven door notaris Hummel. Kort samengevat: een huis en erve genummerd 52 en verhuurd aan Jan Cock. Belend ten zuiden Jan Carpentier, ten westen Maarten Houwer, ten noorden de Commandeursteeg en ten oosten huis nr. 53. Het huis is iets groter dan

het voorgaande en doet 5 gld. in de verponding van 1825. Wat onze dorpstimmerman in de laatste jaren van zijn leven ermee doet, en misschien het huis met hem, blijkt min of meer uit de lijst van inwoners die omtrent 1834 het licht ziet: eigenaars van huis 52 zijn de erven Johannes Schoneveld en de bewoners: Hendrika van Heusden, totaal 4 inwoners Dirkje de Lange wed. Jan Kort, totaal 4 inwoners

Volgnummer 49. Kadasternummer 209 Verpondingsnummer 50/34. Huis en erf, groot 1 roede 28 ellen. Het huis op de noordwestelijke hoek van de Grote Commandeursteeg en de Straatweg was van ouds een grutterij. Omtrent 1753 wordt het verkocht door Adrianus van der Weele aan Pieter van der Spek voor 1250 gulden. Een groot bedrag voor die tijd. Het heet dan ook een welgelegen en neringrijke grutterij met dezelfs molen en verder toebehoren op de hoek van de Grote Commandeursteeg ten noordoosten de Heerweg, ten zuidoosten de voornoemde steeg, ten zuidwesten en ten noordwesten het parochiehuis. Eind 1763 nader beschreven beschreven als een grutterij met tuin, stal, grutmolen, gereedschappen en het Bleekveld. Voor wat betreft dat eilandje zie kadasternummer 174. De grutmolen, wat moeten we ons daarbij voorstellen? Waarschijnlijk was het een rosmolen, een door een paard aangedreven molen. Een meerkantig of rond getimmerte. Het paard sjokt een langdurige ronde om de molensteen die al gaande door het beest tot malen wordt bewogen. Het kan natuurlijk ook een kleiner bouwwerk geweest zijn, waarin vrouwen en kinderen het zware werk deden maar dat is gezien het jaartal niet waarschijnlijk. Daarvoor moeten we verder terug in de tijd. Het is tenslotte ook nog denkbaar dat er een windmolen heeft gestaan op de hoek van de Grote Commandeursteeg maar dan zou daarover toch meer bekend moeten zijn. Omtrent 1795 is Dirk Verbrugge eigenaar van het bedrijf. In april 1801 is er naar aanleiding van een geding een inventaris opname en wordt wijlen Benjamin Verbrugge genoemd. Niet slechts de grutterij maar ook het


44

steeg en ten zuiden en noordwesten Pieter van Daalen. Maar of dat over de grutterij gaat? In de verponding van 1795-1803 staat Jan Schoonenberg als eigenaar te boek. Met de aantekening dat de vorige eigenaar Dirk Verbrugge was. Het huis heeft dan het nummer 34. In 1813 is Trijntje Brancers weduwe van Pancras den Boer bewoonster van het pand, dat dan het nieuwe verpondingsnummer 50 voert. Klaarblijkelijk inwonende bij haar schoonzoon Jan Schoonenberg, schilder, als getrouwd hebbende Petronella den Boer! De verponding van 1825 schrijft het eigendom van huis 50 toe aan de erven Trijntje den Boer-Branckers. De inwonerslijst van 1834 corrigeert: eigenaar en bewoner is Jan Schoonenberg, totaal 6 inwoners

Hoek Commandeursteeg en Heerweg (Hoofdstraat)

Bleekveld, een paardenstal en een wagenhuis met tuin in de Grote Commandeursteeg behoren tot het geheel. De grutterij wordt daarin beschreven als belend ten oosten de Heerweg, ten zuidoosten de Commandeursteeg en ten zuiden en noordwesten Pieter van Daalen. De beschrijving van de stal (ten oosten Pieter van Daalen ten zuiden Dirk en Ary Bol, ten westen Maarten Houwer en ten noorden de Dorpsstraat) doen denken aan de andere kant van de Commandeursteeg. Mogelijk kadasternummer 201. In november 1801 verkoopt een zekere Klaas Poorter een huis naastbijgelegen ten noordoosten de Heerweg, ten zuidoosten de Commandeur45

Volgnummer 50. Kadasternummer 211 Verpondingsnummer 51/32. Schuur en erf, groot 1 roede 27 ellen. Volgnummer 50. Kadasternummer 213 Verpondingsnummer 49/? Huis en erf, groot 2 roede 33 ellen. De kadasternummers 211 en 213 kregen in de legger van het kadaster hetzelfde volgnummer. Deze percelen behoorden bij elkaar. In 1789 werden twee huizen van de kerk openbaar geveild. Ten eerste een huis en erf zijnde de oude pastorie in de Commandeursteeg. Belend ten zuidoosten de Grote Commandeursteeg, ten zuidwesten de Kleine Commandeursteeg, ten noordwesten Arend van Egmond en ten noordoosten Arend van Egmond en Benjamin Verbrugge. Er worden verscheidene condities bepaald ingeval het huis afgebroken zal worden. De hoogste bieder voor dit perceel is Ary van der Mouw met ƒ 455. Ten tweede een gewoon huis staande en gelegen in de Commandeursteeg belend te zuidoosten Benjamin Verbrugge, ten zuidwesten de Oude Pastorie, ten noordwesten Arend van Egmond en ten noordoosten de Dorpsweg. Het hoogste bod is van Jacob Dobbe met ƒ 130. De omschrijving van het laatste huis valt niet geheel te rijmen met die van kadasternummer 211. Wat bijvoorbeeld te denken van de belending ten noordoosten de Dorpsweg? Goed, de Straatweg ook wel de Heerweg genoemd kan ook best als Dorpsweg genoemd worden. Maar dan moet het huis ergens tussen 209 en 213 gestaan hebben! We keren terug tot de voormalige


pastorije” wordt genoemd het Commandeurshuis is. Mogelijk staat het er nog steeds, Hoofdstraat nummers 14 en 16. Aan de hand van het op de voorgaand bladzijde gedeelte van een meer dan een eeuw geleden gemaakte ansichtkaart is te zien dat het huis er tegenwoordig anders bij staat. Als er toen al sprake was van een tweedeling dan lijkt me het deel rechts op de foto het meest authentiek. Thans is het dak van het hoge gedeelte van dat huis met de twee bovenramen er afgesloopt en gelijk getrokken met het lagere linker deel. De verponding maakt tenslotte duidelijk dat in 1830 de broodbakker Dirk Bac het eigendom van zijn huis nummer 49 overgedaan heeft aan Arie de Vos en zijn vrouw Anna Margaretha van der Teyst. De inwonerslijst van 1834 noemt hem eigenaar en bewoner: Arie de Vos totaal 3 inwoners Het huis van de bakker, zo'n honderd jaar geleden.

pastorie. Die was in 1795 gedeeld eigendom van Neeltje van Egmond, Jan Schoonenberg en Pieter van Daalen. Neeltje van Egmond droeg haar helft over aan Johannes van Egmond en Dirk Binnendijk die het weer doorverkochten aan Jean Francois Allamand. Maar in 1818 woont de broodbakker Dirk Bac in het huis. Dat moet omtrent 1806 in zijn bezit gekomen zijn zoals blijkt uit een hypotheekacte. Dirk leent in dat jaar 100 gld. á 5% van Jean Francois Allamand op een huis binnen Valkenburg, belend ten noordoosten de Heerweg, ten noordwesten Adriana van Hoeken, ten zuidwesten de Kleine Commandeursteeg en ten zuidoosten Johannes Schoonenberg en Johannes Schoneveld. Ten overvloede wordt hij in de verponding 1825 genoemd als eigenaar van huis 49. Dirk Bac was de eerste bakker die het Commandeurshuis tot bakkerij verbouwde. Het Commandeurshuis? Stond dat dan niet in de Grote Commandeurssteeg? In mijn eerste boek Zicht op oud Valkenburg citeer ik op bladzijde 208 uit Oudheden en Gestichten van Rhijnland: “Vanouds plachten de commandeurs in Valkenburg te wonen in hetzelfde huis dat tegenwoordig (1725) door de predikant bewoond wordt”. Tenzij het tegendeel wordt aangetoond hou ik het er voorlopig op dat het huis dat in 1789 “De oude

Een acte van 31 april 1878 regelt de boedelscheiding en een acte van 7 mei 1878 de verkoop van de bakkerij van Jan Casper van Leeuwen aan Arie Notenboom, bakker te Vrijenham. Beide acten werden verleden bij notaris J. Craene te Warmond. Koopsom 1900 gulden. Wat het tweede door de kerk verkochte huis betreft; ik denk dat kadasternummers 210 en 211 deel uitmaakten van een huis met het oude verpondingsnummer 33 dat voor 1804 gesloopt is. Het wordt in dat jaar beschreven als een huis nummer 33 dat omgeven door ten oosten de Heerweg, ten zuiden Jan Schoonenberg en ten westen Johannes van Egmond, inmiddels afgebroken is. Uit de verponding van 1795-1803 is moeilijk op te maken wie en wanneer eigenaar is van huis nummer 32 of het gesloopte nr. 33. Genoemd worden Neeltje van Egmond, Johannes van Egmond en Hendrik Binnendijk, Aart den Broeder en tenslotte Dirk Bac. Een verkoopacte (transport) noemt mei 1804 Pieter van Daalen die aan Johannes van Egmond een huis verkoopt met uitgang naar de Heerweg. Belend ten zuiden de Kleine Commandeursteeg, ten zuidoosten de Grote Commendeursteeg, ten noordwesten de verkoper en ten noordoosten de koper, Johannes van Egmond. Koopsom 305 gld. In november 1811 verkoopt Johannes het vernieuwde verpondingsnummer 51 aan Dirk Bol. Het wordt omschreven als belendend ten zuidwesten de Kleine Commandeursteeg, ten zuidoosten de Grote Commandeursteeg, ten noordwes-


46

ten Dirk Bol en ten noordoosten Jan Schoonenberg. Deze keer gaat het voor 300 gld. van de hand. Dirk Bol moet het naderhand aan Dirk Bac hebben verkocht want in de verponding van 1825 wordt hij genoemd als oude eigenaar van huis nr. 51. Als nieuwe eigenaar vanaf 1830 wordt genoemd Arie de Vos en zijn vrouw Anna Margaretha van der Teyst. De landmeter van het kadaster trof slechts een schuur met erf aan. Ook de lijst van inwoners van 1834 meldt over verpondingsnummer 51: eigenaar Arie de Vos, bewoners: geen

duidelijk dat tussen 1795 en 1805 Jacobus Verhoef als eigenaar van nummer 31 plaats maakt voor Adrianus van Hoeken. In 1825 is dat huis bedeeld met verpondingsnummer 48 en eigendom van Jan Dobbe van Bergen. Het is waarschijnlijk dit hierbij afgebeelde huisje. De bewonerslijst van 1834 geeft daarover te kennen: eigenaar Jan Dobbe van Bergen, bewoners: Antje van Zijl wed. Jacob van der Peet totaal 4 inwoners Jan Nonnekes totaal 2 inwoners.

Volgnummer 51 Kadasternummer 214 Verpondingsnummer 48/31. Huis, schuur en erf, groot 1 roede 60 ellen. De oudste door mij gevonden verwijzing naar dit ten noordwesten van het parochiehuis gelegen pand (er zullen er ongetwijfeld nog meer te vinden zijn) is een transport uit 1719 waarin de nagelaten goederen van wijlen Dirk Cornelisz Outshoorn worden opgesomd. Genoemd wordt de helft van een huis en erf belend ten oosten de Rijweg, ten zuiden Hermanus van Schie en het parochiehuis, ten westen de Commandeursteeg en ten noorden Cornelis Jacobs Bol en de weduwe van Jan Noordermeer. Het is uiteraard niet met zekerheid te zeggen dat dit het huis is dat in 1834 het kadasternummer 214 kreeg. In honderd jaar kan er veel veranderen. De verponding van 1795 maakt

Volgnummer 52 Kadasternummer 215 Verpondingsnummer 47/30. Huis en erf, groot 1 roede. Het huis nummer 30 wordt in de verponding van 1795 beschreven als eigendom van de Heer van Valkenburg. Het is het veerhuis. In 1829 wordt het verkocht door baron Otto van Wassenaar aan de Zoeterwoudse predikant Christiaan Reinhart van Bentfort van Valkenburg de toenmalige heer van het dorp. De lijst van inwoners 1834 noemt hem daarom als eigenaar van huis 47 en als bewoner de dorpsveldwachter: Louwrens Rijnsburger totaal 2 inwoners

47


Het veerhuis

Volgnummer 54 Volgnummer 53 Kadasternummer 216 Verpondingsnummer 46/29. Huis en erf, groot 1 roede 34 ellen. Het huis op de hoek van de Straatweg en de Dorpsstraat was vanouds een smederij. Het zou me niets verwonderen als Cornelis van der Beelt er al in 1690 zijn beroep in uitoefende. Hij wordt genoemd in de lijst die in dat jaar opgemaakt werd ten behoeve van de brandweer. In de klapwakerslijst van 1740 wordt de smederij niet met een naam in verband gebracht maar Giliam van Hoek verkocht het bedrijf in 1787 aan Joris van Veen. Voor 2200 harde Hollandse goudguldens. In 1796 verkoopt diens weduwe het hele spul voor 1500 gulden aan Pieter van Daalen. Die verkoopt het een jaar later met 200 gulden winst aan Hendrik van Wel. Dat krijgt zijn weerslag in de verponding want in dat jaar wordt Hendrik van Wel als eigenaar van huis nummer 29 aangemerkt. In 1825 komt daarin verandering, zijn weduwe neemt het beheer over. De inwonerslijst van 1834 noemt als eigenaar van huis nummer 53 Maria Boekholst, bewoners: Anthony Koppers totaal 8 inwoners Maria Boekholst weduwe van Hendrik van Wel totaal 1 inwoner

De smederij.

Verpondingsnummer 45/28.

Kadasternummer 218 Huis en erf, groot 1 roede 72 ellen. Kadasternummer 219 Schuur en erf, groot 1 roede 50 ellen. Mogelijk is het erf reeds in juli 1700 in een verkoopacte genoemd als gelegen achter perceel kadasternummer 220 of 222 belend ten oosten Willem Gravekamp, ten zuiden het Parochiehuis, ten westen de Commandeursteeg en ten noorden Pieter van Leeuwen. Dat zou dan betekenen dat het huis 218 toen eigendom was van Pieter van Leeuwen. Op de brandweerlijst van 1690 komt deze persoon inderdaad voor als eigenaar en bewoner van een huis destijds voorzien van het nummer 15. Maar of huizen gelegen tussen de dat zelfde huis er in 1788 nog steeds stond is onzeStraatweg en de Kleine Commandeursteeg ker. In juni van dat jaar wordt, tijdens een openbare veiling, een huis met schuur en tuin op de Voorstraat te koop aangeboden. Belend te oosten de gemeene gang en daaraan Joris van Veen, ten zuiden Arend van Egmond, ten westen de Kleine Commandeursteeg en ten noorden de Dorpsstraat. Het hoogste bod is van Ary van der Mouw met ƒ 414. In 1795 is dit huis onder verpondingsnummer 28 nog steeds in handen van deze winkelier. In 1819 ligt Trijntje van Meygaarden de weduwe van Krijn van Oosten ziek te bedde in hetzelfde huis dat dan verpondingsnummer 45 heeft. Gelukkig is ze gezond van geest zodat ze haar testament nog kan maken. Trijntje overlijdt in maart 1819. De nieuwe winkelier treedt aan in 1820, een zekere Cornelis de Vries. In 1825 betaalt hij keurig zijn negen gulden verponding voor het huis en winkel nummer 45 waarin 11 van vensters of deuren voorziene gaten uitzicht bieden op de Dorpsstraat aan de voorzijde, een gemene gang ten noordoosten, de Kleine Commandeursteeg ten zuidwesten en een achtertuin met schuur ten zuidoosten. De inwonerslijst van 1834 benadrukt nogmaals zijn eigendom en bovendien als bewoners: Kornelis de Vries totaal 9 inwoners


48

Figuur 65

Volgnummer 55 Kadasternummer 221 Verpondingsnummer 44/27. Huis en erf, groot 1 roede 83 ellen. Dit huis en erf behoorde oorspronkelijk tot de hierna beschreven boerderij. Het is sinds de invoering van het kadaster tussen 1825 en 1832 een eigen leven gaan leiden en was toen eigendom van Johannes Schoneveld. Aangezien het in de verponding onder nummer 44 bleef en dat nummer nog vele jaren nadien gebruikt werd zijn de gegevens opgenomen onder volgnummer 56. Het zou afgebeeld kunnen zijn op de ets op de volgende bladzijde. Het meest linkse huis. In 1940 stond er het huis dat hieronder is weergegeven. Zwaar beschadigd door de oorlogshandelingen werd het tijdens de Duitse bezetting afgebroken. Bekend als huis Van Duyckeren.

49

Volgnummer 56 Verpondingsnummer 44/27. Kadasternummer 220 Huis en erf, groot 3 roeden. Kadasternummer 222 en 223 (in de legger samengevoegd) Huis en erf, groot 4 roeden 60 ellen. Hoe de huizen tussen de Dwarse-, Kleine- of Korte Commandeursteeg en de kerk precies staande en gelegen waren is moeilijk vast te stellen. In 1700 werd een boerderij beschreven als huis en erf met stalling voor koeien en paarden en een wagenhuis met een 5 roeden-berg, staande bij de kerk, ten oosten de Commandeursteeg, ten zuiden en noorden Jacob Bol en ten westen de Heerweg of de kerk. Let op ten zuiden en noorden Jacob Bol! Wat plaats betreft moet het wel de samengevoegde kadasternummers huizen tussen de kerk en de 222 en 223 betreffen! Met Commandeursteeg zal wel Kleine Commandeursteeg de Dwarse steeg bedoeld zijn. En met Heerweg de toenmalig zogeheten Kruisweg! Toen het jaar 1799 plaats moest maken voor 1800 zal er in Valkenburg geen bijzondere aandacht verspild zijn aan allerlei sombere voorspellingen en millenniumproblemen. De toren van de kerk, hoewel gehavend door de blikseminslag en daarom ontdaan van de superhoge spits staat nog steeds stevig op zijn plaats. Niemand twijfelt aan de fundamenten van dat eeuwenoude bouwwerk. Ook niet aan de vastigheid van de boerderij van Dirk van Egmond. Maar op die grens van twee eeuwen biedt hij zijn huis en erf, de koestal, twee hooibergen en een karnmolen te koop aan. Belast met een jaarlijkse rente van 15 stuivers voor de kerk en 15 stuivers voor het Mauritiusgilde of het dorp Valkenburg. Koper wordt Gerardus Vlasveld. Dirk verkoopt ook het ernaast gelegen huis. Belend ten noorden Jacobus Verhoeff, ten zuiden en oosten de Dorpsstraat en ten westen de Kleine Commandeursteeg. Pieter Bol koopt het voor ƒ 1005. Gezien de belendingen moet dit ernaast gelegen huis aan de andere zijde van de Steeg gelegen zijn. Maar welk huis is bedoeld? Kadasternummer 218?


dat alles staande en gelegen tegenover de kerk gemerkt met nr. 44 belend ten noordoosten de Commandeursteeg, ten zuidoosten Abraham Keyzer, ten zuidwesten en noordwesten de Dorpsstraat. Als we tenslotte helemaal niet meer weten welk deel van de huizen op bijgaand stukje kadasterkaart bedoeld wordt houden we ons maar vast aan de lijst van inwoners: daarin staat als eigenaar van huis nummer 44 omtrent 1834 opgegeven: eigenaar de erven Johannes Schoneveld, bewoners: Arie Bol Dzn totaal 4 inwoners Geertje van der Wilde wed. Johannes Schoneveld 1 inwoner Maria Schoneveld wed. Cornelis Risman totaal 3 inwoners

De huizen ten noord-oosten van de kerk >1750.

In 1825 blijkt Hendrik Vlasveld, pannenbakker, eigenaar van huis num mer 44 in wijk 2 en betaalt daarvoor ƒ 9,50 in de verponding. Zijn vader Gerardus overleed in 1824, de boedelbeschrijving beschrijft nummer 44 als een tot twee woningen omgebouwd huis. Belend ten noordoosten en zuidoosten nummer 45 (kadasternummer 118), ten zuidwesten en ten noordwesten de Dorpsstraten. Meer duidelijkheid verschaft een verkoopacte. In 1826 verkoopt Hendrik Vlasveld aan Johannes Schoneveld een huis met erf, koeien- en paardenstalling, twee bergen, een karnmolen en verder getimmerte met nog een huis en erf verbouwd tot twee woningen

Volgnummer 57 Kadasternummer 224 Verpondingsnummer 42/36. Huis, schuur en erf, groot 1 roede 70 ellen. Volgnummer 58 Kadasternummer 225 Verpondingsnummer 42/35. Huis, schuur en erf, groot 1 roede 50 ellen. In mei 1763 verkopen Pieter, Ary en Jacob Bol een huis en erve belend ten oosten de Dwarse Commandeursteeg, ten zuiden de weduwe Jasper Verhoef en ten westen de Dorpsweg aan Klaartje Bol. Was dat het huis dat in 1795 als verpondingsnummer 36 te boek staat? Volgens een aantekening wordt dat nummer in 1800 al in drie partijen verhuurd. Van nummer 35 staat niets dergelijks vermeld. Zijn het vier huizen onder twee nummers? Beide worden tussen 1795 en 1805 in eigendom overgedragen door Jacobus Verhoef aan Adrianus van Hoeken. Twintig jaar later, in 1825, is Abraham Keyzer eigenaar van het grote huis verpondingsnummer 42 waarin naar mijn mening de beide oude nummers 35 en 36 zijn samengevoegd. De bebouwing wordt belast met ƒ 12,50 per jaar vanwege de maar liefst 32 vensters en/of deuren die het telt. Abraham woont er zelf in. Als hij zondagsmorgens de kerk uitstapt hoeft hij alleen maar de Dorpsstraat over te steken en dan staat hij voor de deur van zijn huis. Hij niet alleen, volgens de inwonerslijst van 1832 zijn de bewoners van huisnummer 42 en dus de volgnummers 57 en 58 tezamen: Abram Keyzer de oude totaal 3 inwoners Machiel Buitenom totaal 6 inwoners wed. J. van Leeuwen totaal 2 inwoners


50

Volgnummer 59 Kadasternummer 226 Verpondingsnummer 43/36. Huis en erf, groot 1 roede. Volgnummer 60 Kadasternummer 227 Verpondingsnummer 43/36. Huis en erf, groot 40 ellen. In 1795 is Gerardus Vlasveld eigenaar van huis verpondingsnummer 36 en in 1818 nog steeds, het nummer is dan echter veranderd in 43. Hij woont er niet zelf want in dat jaar heeft Klaas Dedel daar een veestapel van 7 koeien en 2 paarden. In 1825 draag Gerardus het eigendom over aan Abraham Keyzer die daarmee de hele hoek in handen krijgt. De lijst van inwoners per 1834 geeft aan dat Abraham Keyzer de oude, eigenaar is en de bewoners van verpondingsnummer 43 zijn: Gerrit Driebergen totaal 3 inwoners Matje Dedel wed. Willem van de Vijver totaal 4 inwoners

Volgnummer 61 Kadasternummer 228 Verpondingsnummer geen Kerk en kerkhof, groot 30 roeden 30 ellen. Kadasternummer 228 bis Begraafplaats, groot 2 roeden. Bleef de kerk naar oud gebruik verstoken van een verpondingsnummer, de inlijving bij Frankrijk maakte daaraan een einde. Ook bij de invoering van het kadaster van 1822 tot 1832 werd er geen verschil gemaakt. De kerk en het kerkhof, hetgeen toen iets anders betekende dan een begraafplaats, werden opgemeten en in de legger opgebracht. In 1825 werd er echter geen verpondingsnummer toegekend. De kerktoren was in 1811 gesloopt en een deel van het gebouw eveneens. De plattegrond, hoe summier ook, geeft dat enigszins aan. Op het hiernaast afgebeelde kaartje valt het snijpunt van de vier windstreken nog steeds in het hart van de oorspronkelijke toren.

51

Volgnummer 62 Kadasternummer 229 Verpondingsnummer 36/55 Huis en erf, groot 2 roeden 70 ellen. Volgnummer 63 Kadasternummer 230 Verpondingsnummer 36/55 Schuur en erf, 50 ellen. Het huis 55 dat in 1795 op de hoek van de Kruisweg en de Middenweg staande en gelegen was behoorde toe aan de weduwe van Jan Brouwer. In 1813 maakt ze als Hendrica van Duyvenbode haar testament (nog steeds wonende in hetzelfde huis) en benoemt tot haar enige erfgenaam Willem van Egmond. Als getuigen treden op Jan Carpentier, Frederik van der Veen, Johannes Schoneveld en Jan Hendrik Bac. In datzelfde jaar 1813 verkoopt Willem vanuit dat huis maar nu met het nummer 36 een aantal meubilaire goederen. In april 1819 wordt het huis bewoond door Leendert van Duyn, pannenwerker te Valkenburg. Grootvader en wettige voogd over de twee nagelaten minderjarige kinderen van Cornelis Ouwersloot en Neeltje van Duyn te weten Gerrit en Antje. Hij machtigt Jacobus Ouwersloot, gepensioneerde kapitein te Amersfoort om namens hem te compareren ten sterfhuize van Trijntje van Meygaarden de weduwe van Arie van der Mouw en aanwezig te zijn bij het opmaken van een inventaris. Volgens nadere verklaring van Antje Ouwersloot, weduwe van Krijn van Oosten bevinden zich ten huize van haar zoon Gerrit Ouwersloot te Valkenburg nog twee stukken gerookt vlees, tezamen wegende ongeveer 20 ponden die alsnog gewaardeerd worden op 4 gld. Alles blijft onder bewaring van Ariaantje van Oosten die de winkel zolang blijft beheren. In 1819 woont Jannetje Ouwersloot er ook, zij wordt gewaardeerd als meerderjarige ongehuwde dochter. De verponding van 1825 geeft aan dat het eigendom over het huis in 1823 overgegaan is aan Ariana van Oosten, winkelierster die voor het van 7 deuren en/of vensters voorziene huis ƒ 12,85 per jaar betaalt. Hoewel het kadaster de eigenaar ziet in de winkelier Gerrit de Wit houdt de inwonerslijst van 1834 het op Adriana van Oosten gehuwd met Gerrit de Wit en de bewoner Gerrit de Wit totaal 4 inwoners


Volgnummer 62 Kadasternummer 229 Verpondingsnummer 36/55 Huis en erf, groot 2 roeden 70 ellen. Volgnummer 63 Kadasternummer 230 Verpondingsnummer 36/55 Schuur en erf, 50 ellen. Het huis 55 dat in 1795 op de hoek van de Kruisweg en de Middenweg staande en gelegen was behoorde toe aan de weduwe van Jan Brouwer. In 1813 maakt ze als Hendrica van Duyvenbode haar testament (nog steeds wonende in hetzelfde huis) en benoemt tot haar enige erfgenaam Willem van Egmond. Als getuigen treden op Jan Carpentier, Frederik van der Veen, Johannes Schoneveld en Jan Hendrik Bac. In datzelfde jaar 1813 verkoopt Willem vanuit dat huis maar nu met het nummer 36 een aantal meubilaire goederen. In april 1819 wordt het huis bewoond door Leendert van Duyn, pannenwerker te Valkenburg. Grootvader en wettige voogd over de twee nagelaten minderjarige kinderen van Cornelis Ouwersloot en Neeltje van Duyn te weten Gerrit en Antje. Hij machtigt Jacobus Ouwersloot, gepensioneerde kapitein te Amersfoort om namens hem te compareren ten sterfhuize van Trijntje van Meygaarden de weduwe van Arie van der Mouw en aanwezig te zijn bij het opmaken van een inventaris. Volgens nadere verklaring van Antje Ouwersloot, weduwe van Krijn van Oosten bevinden zich ten huize van haar zoon Gerrit Ouwersloot te Valkenburg nog twee stukken gerookt vlees, tezamen wegende ongeveer 20 ponden die alsnog gewaardeerd worden op 4 gld. Alles blijft onder bewaring van Ariaantje van Oosten die de winkel zolang blijft beheren. In 1819 woont Jannetje Ouwersloot er ook, zij wordt gewaardeerd als meerderjarige ongehuwde dochter. De verponding van 1825 geeft aan dat het eigendom over het huis in 1823 overgegaan is aan Ariana van Oosten, winkelierster die voor het van 7 deuren en/of vensters voorziene huis ƒ 12,85 per jaar betaalt. Hoewel het kadaster de eigenaar ziet in de winkelier Gerrit de Wit houdt de inwonerslijst van 1834 het op Adriana van Oosten gehuwd met Gerrit de Wit en de bewoner Gerrit de Wit totaal 4 inwoners

Volgnummer 64 Kadasternummer 231 Verpondingsnummer 35/56 Huis en erf, 61 ellen. Huisje 56 is met erf en al minder dan een roede groot. Echt een huisje voor de armen. Dat is het dan ook tot 1795 of daaromtrent. Pieter van Daalen kocht dat soort stulpjes met graagte op. Geldbelegging. Een zekere Cornelis van Starkenburg vindt er te dien tijde onderdak. In huis 35 nieuw staat er op een klein kladpapiertje dat tussen de bladen van het verpondingsboek verscholen ligt. Het is een exact bewijs dat er inderdaad sprake is van een vernummering! Pieter van Daalen ging de weg van alle

Huizen tussen het Marktveld en de kerk omtrent 1775 (P.C. la Farque)


52

vlees, zijn weduwe Ansje van Reyen te Leiden machtigt schoolmeester Cornelis Vos om het huis te verkopen. Die komt daarvoor naar Valkenburg en vindt Johannes Schoneveld bereid er ƒ 75 voor neer te tellen. Het huis wordt beschreven en getransporteerd als: een huis en erve nummer 35. Belend ten oosten Willem van Egmond, ten westen de Gemeenweg en ten noorden de Dorpsstraat. In 1834 is volgens de inwonerslijst het pand in handen van de erven Johannes Schoneveld, de bewoners zijn: Abram Keyzer de jonge totaal 8 inwoners wed. Gerrit Spierenburg totaal 5 inwoners Volgnummer 65 Kadasternummer 232 verpondingsnrs. 34/geen Huis en erf, 71 ellen. Volgnummer 66 Kadasternummer 233 Verpondingsnrs. 34/geen Huis en erf, 71 ellen. De verponding van 1795 maakt er geen gewag van, het zijn immers huisjes van de diaconie en daarvoor is geen belasting verschuldigd. Daarin komt met de Fransen verandering, ook de kerk moet betalen. Dat blijft zo. In 1825 worden de beide huisjes belast met ƒ 6,20 per jaar en blijken te zijn voorzien van het nummer 34. Een terloopse aantekening spreekt van het Hofje. De inwonerslijst van 1834 noteert de bewoners: wed. Vergunst totaal 1 inwoner wed. Van der Zwart totaal 3 inwoners wed. Leendert Spannenmaker totaal 6 inwoners wed. Pieter Peet totaal 2 inwoners

53

Volgnummer 67 Kadasternummer 234 Verpondingsnummer 37/54 Huis en erf, groot 50 ellen. Volgnummer 68 Kadasternummer 235 Verpondingsnummer 37/54 Huis en erf, groot 35 ellen. Volgnummer 69 Kadasternummer 236 Verpondingsnummer 37/54 Huis en erf, groot 43 ellen. Volgnummer 70 Kadasternummer 238 Verpondingsnummer 37/54 Huis en erf, groot 41 ellen. Volgnummer 71 Kadasternummer 239 Verpondingsnummer 37/54 Huis en erf, groot 40 ellen. Volgnummer 72 Kadasternummer 240 Verpondingsnummer 37/54 Huis en erf, groot 35 ellen. Jacob Dobbe, de meester-metselaar van ons dorp was hem voorgegaan in de exploitatie van een zestal kleine huisjes voor de armen die tussen het Marktveld en de kerk stonden. Johannes Schoneveld de meester-timmerman nam het van hem over. Met de nodige aanpassingen natuurlijk. Daar ben je nu eenmaal timmerman voor. Stonden de huisjes in 1795 en 1825 nog steeds onder één nummer in de verponding (oud 54 nieuw 37), het kadaster mat elke bebouwing nauwkeurig op en kende elk apart bouwsel een eigen kadaster en volgnummer toe. Toch kwam in 1834 de inwonerslijst nog steeds met nummer 37. Johannes Schoneveld was overleden en zijn erven eigenaar. Er woonden vijf gezinnen in de zes huisjes. de bewoners waren: Gerrit van den Oever totaal 5 inwoners wed. Gerrit van Egmond totaal 4 inwoners wed. P. Zandbergen totaal 1 inwoner Adrianus Gravekamp totaal 6 inwoners Jacob van Egmond totaal 7 inwoners


Volgnummer 73 Kadasternummer 241 Verpondingsnummer 33/57 Huis en erf, groot 2 roeden 41 ellen. Het huis rechts op de hieronder afgebeelde ansichtkaart zou het huis kunnen zijn dat in 1743 voor 1000 guldens wordt verkocht aan Dirk Hanjer de toenmalige dorpstimmerman. Verkoper is Trijntje van der Hut de weduwe van Cornelis Outshoorn, ze wordt bijgestaan door de voogden Willem van Egmond en Jasper Verhoef. Houtwaren, timmermans en metselaarsgereedschappen zijn bij de koop begrepen. Het huis, erf, schuur en timmerhuis aan het Marktveld heeft belendend ten oosten de Leyweg, ten zuiden het Marktveld, ten westen de heer van Valkenburg, ten noorden de H.Geest-armen en de weduwe Kellenaars. Zestig jaar later (1803) bekomt Johannes van Egmond het gedeeltelijke eigendom van een huis belend ten zuidoosten de Zijweg, ten zuidwesten de Dorpsstraat, ten noordwesten de Voorstraat en ten noordoosten Jacob Dobbe. De andere helft kocht hij nog datzelfde jaar van Jan Carpentier en Jannetje Borsboom. Toen beschreven als ten zuidoosten de Zijweg, ten westen en noorden de Dorpsstraat en ten oosten Jacob Dobbe en de Gemeene Gang. Koopsom 163 gld. Het huis komt uiteindelijk in het bezit van Jean Francois Allamand. Die koopt het op oudejaarsdag 1810 voor 635 guldens als

Rechts het huis kadasternr. 241 (collectie P. Botermans)

huis nummer 33. Het werd verhuurd, in 1811 o.a. aan Jacob Withuys voor 115 francs en 50 centimes (om en nabij 55 gld) per jaar. Allamand overlijdt in 1812, zijn weduwe doet omtrent 1830 het huis over aan Johannes Jacobus Bonte. De lijst van inwoners van 1834 bevestigt dat eigendomsrecht en beschrijft de bewoners: Pieter van Dijk totaal 6 inwoners Dirk van Dijk totaal 5 inwoners De tuin, kadasternummer 242, blijft kennelijk in bezit van Adrienne Frederique Allamand huisvrouw van de rijksontvanger Pieter Lucas Mulder want die verkoopt het stukje land in 1835 aan Adriaan Kooy. En een opgave van 1838 (GA419) bewijst dat het eigendom van huis kadasternummer 241 en tuin 242 overgegaan naar Gerrit Borsboom, onderwijzer.

Volgnummer 74 Kadasternummer 244 Verpondingsnummer 32/57 Huis en erf, groot 3 roeden 20 ellen. Op de ansigtkaart (blz. 92) blijkt dat er een gammel stenen bouwsel opgetrokken is op de plaats waar honderd jaar daarvoor een tuintje kadasternummer 243 werd bemeten. Het huis kadasternummer 244 is daardoor op de foto aan het oog onttrokken. Een grote, statige woning waarin in 1743 (zie volgnummer 73) de heer van Valkenburg woonde. De lijfarts van de grootvorst der Russen, Frederick Allamand, kocht het zich ten eigendom in 1802 via Johannes van Egmond en van Jacobus Verhoef. Dan wordt het beschreven als: een huis en tuin. Belend ten zuidoosten de Sijweg (ook wel geschreven als Leyweg), ten westen Dirk en Ary Bol, ten noorden het Schoolhuis en ten oosten de Dorpsstraat. De koopsom bedraagt maar liefst 2700 gulden hetgeen wel iets zegt over de grootte ervan. Op 29 mei 1812 om vier uur in de middag is er familieraad in het huis nummer 32. De eigenaar Jean Francois Allamand, de Maire van het kanton Katwijk, is overleden. Zijn weduwe Anna Elisabeth Meijndershagen ontvangt die middag de bloedverwanten en goede vrienden. Het gaat om de kinderen Adriënne Frederique 11 jaar en Henriëtte Francoise Nathalie oud 3 maanden. Van vaderszijde zijn aanwezig:


54

1)- Gijsbert Hoppesteyn, maire van Oegstgeest wonende te Leiden op de Rapenburg als last en procuratie hebbende van de heer David van Guericke Divisiegeneraal commandant van de Keizerlijke orde der Reünie wonende te Utrecht, oudoom. 2)- Dirk Halder, gereformeerd predikant te Valkenburg 3)- Willem Lodewijk Hoorn, adjunct van de maire te Katwijk aan de Rijn. Van moederszijde: 4)- Jan la Tour, fabriceur te Leiden, oudoom 5)- Hendricus Zacharias Alexander Gurnofeau, fabriceur te Leiden, neef. 6)- Hebbende de heer Johannes Jacobus la Tour, neef, die insgelijks lid van de familieraad is zich laten excuseren. Die avond werden de voogden over de kinderen benoemd. Op 29 mei 1812 werd een enkele dagen durende boedelbeschrijving voltooid: vele bladzijden papier. Beschreven werd ondermeer het eigendom van een huis en erve of tuin, staande en gelegen binnen Valkenburg belend te zuidoosten de Leyweg, ten westen Dirk en Ary Bol, ten noorden het schoolhuis en ten oosten de Dorpsstraat volgens transportbrief acte nr. 10 van 1 mei 1802 overgedragen door Johannes van Egmond, Jannetje Borsboom en Jan Carpentier zijnde het huis nr.32. Waarbij nog negen transportbrieven de oudste van datum 19 april 1686 en de jongste van 1 mei 1801 gepasseerd met nrs. 1 tm 9 hebbende Jean Francois Allamand het eigendom bekomen als enige zoon en erfgenaam bij het sterven van zijn vader Frederik Allamand. De weduwe betaalde in 1825 maar liefst ƒ 36,20 belasting voor het huis. Waarschijnlijk waren, voor wat betreft de verponding, de huizen volg nummers 74 en 75 bij elkaar gevoegd onder het nummer 32. De lijst van inwoners 1834 schrijft het eigendom van huis 32 toe aan Lamberta Anna Margaretha Kooy gehuwd met Johannes Jacobus Bonte, bewoner: Johannes Jacobus Bonte totaal 2 inwoners Adriaan Kooy Bzn totaal 5 inwoners Jan de Graaf totaal 6 inwoners

55

Volgnummer 75 Kadasternummer 247 Verpondingsnummer 32/? Huis en erf, groot 1 roede 9 ellen. In de verponding van1804 wordt gewag gemaakt van het ongenummerde Oude Schoolhuis. Het is omtrent 1806 verkocht aan Frederik Allamand en in de verponding waarschijnlijk bij het huis 32 ondergebracht. Het werd omschreven als: het huis en erf van ouds geweest en zijnde het schoolhuis, belend ten noorden de Broekweg, ten oosten de Dorpsstraat ten zuiden en westen de heer Frederik Allamand. Wie er woonde is niet bekend. Het eigendom was in 1825 in handen van de weduwe van Jean Francois Allamand die het huis van zijn vader had geërfd. Ze verkoopt in 1833 het kadasternummer 247 aan Lamberta Anna Margaretha Kooy de vrouw van Johannes Jacobus Bonte. De lijst van inwoners 1834 geeft geen duidelijkheid betreffende dit oude Schoolhuis.

Volgnummer 76 Kadasternummer 307 Verpondingsnummer 62/47 Huis en erf, groot 4 roeden. Op het kaartje hiernaast is een groot huis nummer 307 weergegeven dat op vrijwel dezelfde plaats staat als thans het gemeentehuis. Bovendien is het dezelfde plek waarop op de kaart van 1627 (blz.10) de molenwerf getekend is. Daar stond de molen van Valkenburg, op die afbeelding niet als zodanig te herkennen, het weggetje dat daarheen pannenfabriek in ‘t Boonrak voerde is echter goed te zien. Dat er een korenmolen stond wordt bevestigd in de "Historische atlas van Katwijk en Valkenburg 1620" van D. Parlevliet. Maar ook door een lijst van de brandweer die een opsomming geeft van de brandweermiddelen die in 1690 aanwezig waren. Het huis en molenwerf nummer 33 van Jacob Arents van der Merck beschikt over één emmer. Met een extra aanwijzing omtrent de plaats: nummer 32 is de


pannenfabriek van Jacob Verhoef en die is op het kaartje van 1627 goed te zien! Over het huis dat er in de periode die dit boek beschrijft nog stond is op bladzijde 13 al iets gezegd en op bladzijde 16 afgebeeld. Het werd tussen 1795 en 1803 verkocht als huis nr. 47 door Jacobus Verhoef aan Jan Carpentier. In 1812 maken Jan en zijn vrouw Neeltje Borsboom een wederzijds testament op, in dat huis maar nu voorzien van het nummer 62. Jacobus Verhoef verkocht de ernaast gelegen pannenfabriek aan de gebroeders Sesseler uit Delft die klaarblijkelijk ook het huis van Jan Carpentier overnamen. De verponding van 1825 beschrijft hen als eigenaars van huis nr. 62 in wijk 2 waarvoor ze 22 gld. per jaar moeten bijdragen. Maar de lijst van inwoners 1834 beschrijft als eigenaar van huis nummer 62 Frederik Adrianus Sesseler, maar vreemd genoeg, bewoners: geen

Huize Welgelegen een tweehonderd jaar na de molen.

Volgnummer 77 Kadasternummer 312 Verpondingsnummer 61/48 Pannenbakkerij, huis en erf, groot 40 roeden 50 ellen. De pannenbakkerij stond in het Boonrak en was gelegen aan de Rijn op de plaats benoorden de sloot waarin thans een aantal woonboten verankerd liggen. Sinds oude tijden wordt daar de industrie beoefent. Zoals reeds gezegd werd in de brandweerlijst van 1690 het bedrijf als huis en pannenbakkerij omschreven, eigendom van Jacob Verhoef die een eventuele brand kon blussen met behulp van twee emmers, een haak en een tobbe. D. Parlevliet in zijn "Historische atlas van Katwijk en Valkenburg 1620" markeert het geheel als steenplaats en "Oude Plaets". In 1795 blijkt Jacobus Verhoef eigenaar van het pannenwerk nummer 48 en betaalt maar liefst 20 gulden per jaar aan de verponding. Ook de weduwe van Jan Verhoef heeft iets met het bedrijf te maken. Met een advertentie in de Leidse krant nr. 113 van Vrijdag 20 september 1811 wordt het bedrijf te koop gezet. Resultaat: begin 1812 verkoopt Jasper Jacobus Verhoef, koopman te Valkenburg nummer 61 een huis, erve, stalling en pannenbakkerij met de pannen- en estrik werken, ovens, gebouwen, schuren enz. en een partij hooiland groot 2 HA 29A en 77CA (2 morgen 412 roeden). Belend ten zuidoosten Paulus en Pieter van Lelyveld, ten westen de Hoge Rijndijk, ten noordwesten de sloot of de vaart van de erven van de weduwe Arie Berendrecht en ten noordoosten de Rijn. Op het huis nr. 61 rust een jaarlijkse last van 9 gulden en 10 stuivers te betalen aan de weduwe Schravendijk te Rijnsburg. Voorts worden getransporteerd: een partij hout en teelland gelegen in het Duyfrack groot ruim 1 hectare, een partij houtland ruim 64 are en een deel van een partij houtland van ouds genaamd De Susse. Dit geheel wordt gekocht door de gebroeders Frederik Adrianus en Jacobus Wilhelmus Sesseler, kooplieden te Delft, wonende aldaar op de Korenmarkt wijk 2 nr. 115. Daarmee doen de gebroeders Sesseler hun intrede in Valkenburg. Frederik Adrianus zal zijn sporen verdienen als de laatste maire van het kanton Katwijk en tot op hoge ouderdom burge-


56

meester van Valkenburg blijven en natuurlijk ook nog pannenbakker. Zijn broer zoekt zijn heil in het leger. Jacobus Verhoef gaat naar Rotterdam. De lijst van inwoners 1834 noemt tenslotte als eigenaar en bewoner van het op het terrein van de pannenbakkerij staande huis nummer 61: Frederik Adrianus Sesseler totaal 3 inwoners.

Rijn en andere erfgenamen. Trijntje is uit Valkenburg vertrokken. Ary Bol is toeziend voogd. De waarde wordt vastgesteld op 5000 gulden. In 1810 is Hendrik Binnendijk bewoner. Het huisnummer is inmiddels gewijzigd in 65. Hendrik verkoopt ruim 2 hectare weiland achter het slot Torenvliet gelegen aan Abraham Gevers te Rotterdam. Hij doet dat voor hemzelf en voor Antje van Egmond zijn moeder de weduwe van Simon Binnendijk wonende te Leyden in de Lange Diefsteeg. De veestapel van Hendrik Binnendijk wordt in 1818 geteld op 42 koeien, 5 paarden en 2 schapen. De boerderij is inmiddels weer in handen van Abraham Gevers gekomen die het in 1827 verkoopt aan Jan Frakranen te Rotterdam, koopman net als hij. De inwonerslijst omtrent 1834: van huis nummer 65 is eigenaar Jan Frakranen, bewoners zijn: Hendrik Binnendijk totaal 10 inwoners.

Bebouwing nr. 78 Kadasternummer 465 Verpondingsnrs. 65/65 Huis en erf, groot 22 roeden 70 ellen. De boerenhofstede Torenvliet lag niet op dezelfde plaats als het kasteeltje met die naam. Voor zover ik weet wel op land dat tot Torenvliet toebehoorde. Het oude Torenvliet lag meer naar het zuidwesten. Hoewel het boek Zicht op oud Valkenburg Bebouwing nr. 79 Kadasternummer 539 Verpondingsnrs. 62/66 daarover informeert wil ik toch een laatste Huis en erf, groot 18 roeden. transport van dit huis vermelden. Transport Het huis Zonneveld behoorde ongetwijfeld tot één der oudste huizen of van een buitenplaats met tuin en boomdeel van de kadasterkaart waarop de kastelen van de omgeving. In 1797 verkoopt Gerrit Duyndam Zonneveld gaard, groot 1 morgen 368 roeden, ten oosboerenhofstede Torenvliet is vastgelegd. Rechts van boven naar onder de Achterweg, aan Pankras den Boer, met 28 morgen land, een vaste stoel in de kerk en ten de erven Hulzenbeek met het Marktveld, de Watering is de Slotswatering. het recht op een graf. De verponding kost ten noorPankras dat jaar 93-0-0. Zonneveld staat den en ten zuiden de erven Hulzenbeek. dan nog te boek als ongenummerd. Hij Met recht van vaart in de Rijn met brug heeft de boerderij kennelijk aan Jasper over de Broekweg belast met 30 stuivers Jacobus Verhoef verkocht want die Rottervoor de armen en 18 stuivers per jaar damse koopman verkoopt het goed alweer voor de Commanderij te Katwijk. Koper in 1805. Kopers zijn Frederic Allamand, Willem Leonardus Veerman 1800 gld. gewezen lijfarts van de keurvorst der RusDat was in 1747. Het huis is afgebroken sen en Johannes van Egmond, bouwman en sindsdien is er sprake van een boerdeen koopman. Om welke reden het tweetal rij onder die naam. In 1795 is Aernout steeds samengaat is mij niet bekend geGevers eigenaar van de boerderij genumworden. Het huis wordt dan beschreven merd 65 kort daarna opgevolgd door als: het huis Sonneveld met dezelfs getimKlaas van Rijn. In 1809 wordt een boemertens, bargen watermolen en 30 mordelbeschrijving uitgevoerd voor Trijntje Hofstede Torenvliet aan de Achterweg. gen 349 roe land en een stoel in de kerk. Heemskerk de weduwe van Klaas van 57


De prijs is ƒ 12000. De verkoper mag acht jaar lang een stuk land uitkleien. De zoon van de lijfarts, Jean Francois Allamand verkoopt omtrent 1809 zijn helft aan Johannes van Egmond van de huismanswoning vanouds genaamd Sonnevelt met dezelfs plantagie, boomgaard, zomerhuis, barg en verder getimmerte benevens de helft van een gestoelte in de kerk van Valkenburg en nog 30 morgen 349 roeden wei- of hooiland teel- of bosland staande bij en aan den ander. Voorts de helft van een partij zandland gelegen als voren groot 2 morgen en tenslotte de helft van een partij zandland 3 morgen 300 roeden. Dat alles voor 6000 gulden. Jean Allamand moest hem daarbij wel een handje helpen met een hypotheek van 4050 gulden op de helft van de boerderij, af te lossen in 5 jaarlijkse termijnen. Hendrik Halder, een zoon van dominee Dirk Halder en getrouwd met een dochter van Johannes van Egmond houdt op de bouwwoning nr. 64 zijnde Zonneveld in 1818 een veestapel van 19 koeien en 1 paard. In hoeverre hij huurpenningen aan zijn schoonvader moet betalen is niet bekend. Omtrent 1825 verhuist hij naar een huisje in het dorp en wordt zijn plaats ingenomen door Pieter, een zoon van Johannes van Egmond. De inwonerslijst van 1834 bevestigt hem als eigenaar en bewoner; Pieter van Egmond totaal 9 inwoners

Rhijnvliet naar C. Pronk 1729.

Bebouwing nr. 80 Kadasternummer 752 Verpondingsnrs. 67/64 &67 Huis, schuur en erf, groot 17 roeden 40 ellen. Rhijnvliet was gelegen op de plaats waar nu de voormalige boerderij Voorschoterweg 24 staande en gelegen is. De Zijlhoek. Zoals Torenvliet en Zonneveld behoorde Rhijnvliet waarschijnlijk tot de zestien hoeven waarop het vroeg-middeleeuwse Valkenburg werd getaxeerd. In 1749 is het Nicolaas van Persijn, capitein van de infanterie in garnizoen liggende te Den Haag het huis vanouds genaamd Rhijnvliet, met dezelfs boerenhuis en onderhorige landerijen 24 morgen en 17 roeden tezamen verkoopt aan Maarten Brouwer te Katwijk aan Zee. Deze meester hoepmaker verkoopt een jaar later 44 bomen, staande op en rondom het Herenhuis, voor 179 gulden. In 1795 is Jacobus Verhoef eigenaar van het huis in de verponding staande als nummer 64. Zijn weduwe draagt het eigendom voor 1804 over aan Jasper Jacobus Verhoef. In 1812 is de situatie weer veranderd. In dat jaar transporteert Jannetje Brouwer de weduwe van Klaas Jaspers Verhoef, wonende te Valkenburg nr. 67 en bouwvrouw, aan Nicolaas van der Lee, bouwman te Rijnsburg een huismanswoning genaamd Rhijnvliet met koeien en paarden, stalling en dorsvloer, bergen en schuren, tuin en boomgaard en verdere bepoting en zeven partijen weiland allen aan elkander gelegen aan de Hoge Rijndijk, belend ten oosten de Herenweg, ten zuiden de Kaswatering, ten westen de Abdije van Rijnsburg en ten noorden de laan van Zonneveld. en nog drie partijen land tegenover het voormelde gelegen. Bovendien wordt er boeldag gehouden, allerlei goederen worden verkocht. Nicolaas van der Lee zit niet stil. In 1813 wordt hij genoemd als wonende op nummer 67. In 1818 huist hij in nummer 66. Ook in de staat der veehouders van 1818 wordt het nummer 66 als Rhijnvliet genoemd. Klaas van der Lee op nummer 66 (Rhijnvliet) heeft 16 koeien en 3 paarden. In 1820 is het weer huis 67 waarin Guurtje Verhoef, bouwvrouw, weduwe en erfgename van Nicolaas van der Lee als moeder van Jannetje, Jasper en Johanna van der Lee een inventaris doet opmaken van de goederen op de boerderij Rhijnvliet. Ze betaald in de verponding van 1825 als eigenaar van huis 67 voorzien van 10 vensters en/of deuren 10,70 gld. per jaar. De inwonerslijst van 1834 geeft te kennen: Guurtje Verhoef wed. Nicolaas van der Lee totaal 5 inwoners.


58

Lijst met persoonsnamen en namen van straten en streken. Abdije van Rijnsburg . . . . . . . . . 58 Achterweg . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 Achterzoon Marijtje . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Allamand Adrienne Frederique . . . . . . . 54 Adriënne Frederique . . . . . . . 54 burgemeester . . . . . . . . . . . . . 37 Frederic . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 Frederick . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Frederik . . . . . . . . . . . . . . . 7, 55 Henriëtte Francoise Nathalie 54 JF ...................... 9 Jean Francois . . . . 46, 54, 55, 58 schepenen . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Ambachtstraat . . . . . . . . . . . . . . 37 Andrieszn Aelwijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Atilen Jeanne Bourigard d’ . . . . . . . 28 Bac Dirk . . . . . . . . . . . . 7, 17, 18, 46 Jan Hendrik . . . . . . . . . . . . . . 51 Baele Adriana van . . . . . . . . . . . . . . 39 Baltus van . . . . . . . . . . . . . . . . 39 Hendrik van . . . . . . . . . . . . . . 39 bakker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 bakkerij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Bebouwde Eigendommen . . . . . . . 4 Beckhuizen Maria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 59

Beelt Cornelis van der . . . . . . . . . . . 48 Been Cornelis . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Hendrik . . . . . . . . . . . 21, 25, 26 Beestingh Aernout van . . . . . . . . . . . . . . 30 Nicolaas van . . . . . . 9, 29-31, 42 Benschop Simon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Bentfort C. R.van . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Bentfort van Valkenburg C. R.van . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Berendrecht Arie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 Ary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Maartje . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Berge Gerrit van . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Bergen an Dobbe van . . . . . . . . . . . . . . 9 Gerrit van . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Jan Dobbe van . 9, 16, 20, 21, 47 Berkhuizen Maria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 Biezen Kornelis van . . . . . . . . . . . . . . 42 Binnendijk Alida . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Antje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Arie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Ary Hendriks . . . . . . . . . . . . . 15 Dina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Dirk . . . . . 19-22, 25, 28, 29, 46 Frans . . . . . . . . . . . . . 15, 29, 31 Heintje . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Hendrik . . . . . 25, 31, 37, 46, 57 Jan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Krijntje . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Leendert . . . . . . . . . . . . . . 27, 41 Meijntje . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Simon . . . . . . . . . . . . . 28, 29, 57 Trijntje . . . . . . . . . . . . . . . 29-31 Bleekveld . . . . . . . . . . . . . 7, 36, 44 Bock Wilhelmina de . . . . . . . . . . . . 17 Boekholst Maria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Boer Pancras den . . . . . . . . . . . . . . 45 Pankras de . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Pankras den . . . . . 22, 24, 25, 57 Petronella den . . . . . . . . . . . . 45 boerderij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Boetzelaer barones van . . . . . . . . . . . . . . 25 Bogaerds Cornelis . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 Bol Arie . . . . . . . . . . . . . . . 25, 27, 50 Ary . . . . 7, 9, 15, 26, 27, 40-42, 45, 50, 54, 55, 57 Cornelis Jacobs . . . . . . . . . . . 47


Cornelis Jacobsz . . . . . . . . . . 43 Dirk7, 9, 26, 40, 42, 45, 46, 54, 55 Dirkje . . . . . . . . . . . . . . . . 27, 41 familie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Jacob . . . . . . . . . . . . . . . . 49, 50 Klaartje . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Meyndert Willemsz . . . . . . . . . 43 Neeltje . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 Pieter . . . . . . . . . . . . . 26, 49, 50 Pieter Jacobs . . . . . . . . . . . . . 42 schepenen . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Bonte Johannes Jacobus . . . 40, 54, 55 mevrouw . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Boon Claas Jans . . . . . . . . . . . . . . . 27 Claas Jans van . . . . . . . . . . . . 26 Jacoba Maria . . . . . . . . . . . . . 30 Boonrack . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Boonrak . . . . . . . . . . . 4, 32, 38, 56 Borsboom Aagje . . . . . . . . . . . . . 20, 21, 28 Gerrit . . . . . . . . . . . . . 17, 19, 54 Hendrik . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Jannetje . . . . . . . . . . . 37, 54, 55 Neeltje . . . . . . . 7, 28, 29, 37, 56 Pieter . . . . . . . . . . . 4, 28, 29, 37 Pieter Pieters . . . . . . . . . . . . . 26 Pieter Pietersz . . . . . . . . . . . . 26 Pieter Willems . . . . . . . . . . . . 20 Pieter Willemsz . . . . . . . . . . . 43 Brancers

Trijntje . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 brandwaarborg Maatschappij Van Royen te Den Haag . . . . . 19 Broeder Aart den . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 Broek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Broekweg . . . . . . . 7, 15-17, 55, 57 Broers Jan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 Bronckhuizen erven . . . . . . . . . . . . . . . . . 15, 28 Brouwer Jannetje . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Maarten . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Buikmans Dirk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 Buitenom Machiel . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Buytendijk Ary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Carpentier de heer . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Jacob . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Jan 3, 4, 7, 9, 14, 15, 18, 19, 28, 29, 31, 37-39, 42-44, 51, 55, 56 chirurgijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Clignet Geertruid Cornelia . . . . . . . . . 32 Cock Jan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 Cocq Tonis de . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Commanderij . . . . . . . . . . . . . . . 57 Commandeurshuis . . . . . . 7, 25, 46 Commandeursteeg 36, 42-45, 48, 49

Daalen DPieter van . . . . . . . . . . . . . . 24 Hendrik van . . . . . 39, 40, 42, 44 Pieter van . . . . 18, 19, 21, 22, 24 25, 37, 42-46, 52 Pieter van . . . . . . . . . . . . . . . 48 Dam Lijsje van . . . . . . . . . . . . . . . . 39 De Gouden Berg . . . . . . . . . . 4, 28 De Hoogte . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 De Hoop . . . . . . . . . . . . . . . . 33, 34 De Peereboom . . . . . . . . . . . . . . 32 De Susse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 De Vergrooting . . . . . . . . . . . . . 32 Dedel Klaas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 Matje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 Delft A. van . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 Dijk Dirk van . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Pieter van . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Dirkzwager Hillebrand . . . . . . . . . . . . . . . 28 Willebrand . . . . . . . . . . . . . . . 39 Divisiegeneraal . . . . . . . . . . . . . 55 Dobbe Dirk . . . . . . . . . . . . . . . . . 21, 24 Jacob . . . . 24, 25, 43, 45, 53, 54 Doorneveld Simon . . . . . . . . . . . . . . . . 18, 19 Dorp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Dorpsstraat . . 7, 16, 17, 19, 20, 22 25-27, 34-36, 43, 45, 48-50, 53, 55 dorpstimmerman . . . . . . . . . . . . 54

Dorpstraat . . 21, 24, 25, 50, 54, 55 Dorpsvaart . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 dorpsveldwachter . . . . . . . . . . . . 47 Dorpsweg . . . . . . 18, 19, 24, 45, 50 Dozy Francois Jaques . . . . . . . . . . . 32 Driebergen Gerrit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 Drift . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Duicker Dirck Cornelis Meeszn van . . 26 Dullaard Dirk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Dullaert Dirk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 Duycker Dirk Cornelis Meeszn van . . . 27 Duyckeren Leendert van . . . . . . . . . . . . . . 37 Duyfrack . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 Duykeren Leendert van . . . . . . . . . . . . . . 27 Duyn Aagje van . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Leendert van . . . . . . . . . . . . . . 51 Neeltje van . . . . . . . . . . . . . . . 51 Duyvenbode Hendrica van . . . . . . . . . . . . . 51 Dwarse Commandeursteeg . . . . 50 Egmond Alida van . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Antje van . . . . . . . . . . 28, 29, 57 Arend van . . . . . . . . . . . . . 45, 48 Dirk van . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 Gerrit van . . . . . . . . . . . . . . . . 53


Jacob van . . . . . . . . . . . . . . . . 53 Johannes . . . . . . . . . . . . . . . . 37 Johannes van7, 15, 19, 21, 28-30, 46, 54, 55, 57 Neeltje van . . . . . . . . . 15, 37, 46 Pieter va . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Pieter van . . . . . . . . . 7, 9, 19, 58 Willem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Willem van . 9, 15, 16, 51, 53, 54 Es Gerritje van . . . . . . . . . . . . . . 20 Extra Ordinaire Verponding . . . . 3 fabriceur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 Fiereman Jan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 Fontaines Charles Pierre des . . . . . . . . . 21 Frakranen Jan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9, 57 Gangpad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Geerders Aalbert . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Gemeene Vaart . . . . . . . . . . . . . . 37 Gemeenweg . . . . . . . . . . . . . . . . 53 Gereformeerde Gemeente . . . . . 25 Geus J ........................ 3 Gevers Abraham . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 Arnout . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 Gezelle George . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 H. G . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 Glasbergen Klaas . . . . . . . . . . . . . . . . 22, 23 60

Goyen Jan van . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 Graaf Jan de . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 Graskampje . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Gravekamp Adrianus . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 Dirk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Marinus . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Willem . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Grote Commandeurssteeg . . . . . 43 Grote Commandeursteeg . . . 42-44 Grote Commendeursteeg . . . . . . 46 Grote Veld . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Grote Watering . . . . . . . 27, 34, 41 grutterij . . . . . . . . . . . . . . . . 36, 44 Guericke David van . . . . . . . . . . . . . . . . 55 Guinck Maartje van der . . . . . . . . . . . 43 Gunderman Johan George . . . . . . . . . . . . . 19 Gurnofeau Hendricus Zacharias Alexander55 Guynst Maarten van der . . . . . 22, 23, 36 H.Geest-armen . . . . . . . . . . . . . . 54 Haan Cornelia den . . . . . . . . . . . . . . 40 Cornelis de . . . . . . . . . . . . . . . 39 Haasbroek Jacob . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Haaster Grietje van . . . . . . . . . . . . . . . 31 Haasteren 61

Cornelis van . . . . . . . . . . . . . . 33 Halder A.D . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 Adrianus Diederikus . . . . . . . 25 D . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 Dirk . . . . . . . . . . . 15, 25, 55, 58 Hendrik . . . . . . . . . . . . 9, 17, 58 Hamerslag Hendrik . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Hanjer Dirk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Hart Hendrik . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Hazenbroek Jacob . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Heemskerk Trijntje . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 Heerweg . . . . . . . 18, 22-24, 26, 28 37, 44-46, 49 Herenweg . . . . . . . . . . . . 24, 39, 58 Het wapen van Valkenburg . . . . 20 Heusden Hendrika van . . . . . . . . . . . . . 44 Jacob Adriaensz van . . . . . . . 26 Hoek Giliam van . . . . . . . . . . . . . . . 48 Hoeken Adrianus . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Adrianus van . . . . . . . . . . . . . 47 hoepmaker . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Hoge Rijndijk . . . . . 28-30, 35, 42, 43, 56, 58 Hogenwerf Jan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Hogervorst

Frans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Hogewoerd . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Hoofdstraat . . . . . . . . 7, 27, 35, 46 Hoogervegt Arie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Gerrit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Hoorn Willem Lodewijk . . . . . . . . . . . 55 Hoppesteyn Gijsbert . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 Horst Jan van der . . . . . . . . . . . . . . . 18 Houten Jacobus van . . . . . . . . . . . . . . 26 Houwer Cornelis . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Maarten . . . . . . 9, 16, 42, 44, 45 Hubrecht erven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Paul Francois . . . . . . . . . . . 9, 32 Paul Francois . . . . . . . . . . 9, 33 Pieter Glaudius . . . . . . . . . . . 32 Hueting dokter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Hulzenbeek erven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 Hummel notaris . . . . . . . . . . . . . . . 15, 44 hut . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Trijntje van der . . . . . . . . . . . 54 Jog . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Joght . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Joghtlaan . . . . . . . . . . . . . 3, 14, 15 Kade Arie van der . . . . . . . . . . . . . . 21


Maria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 kalkbranderij . . . . . . . . . . . . . . . 28 Kalkbranderswoning . . . . . . . . . . 4 kalkoven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Kaswatering . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Katwijkerweg . . . . . . . . . . . . . . . 32 Kellenaars weduwe . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Kerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 kerkhof . . . . . . . . . . . . . . . . . 20, 51 kerkmeesters . . . . . . . . . . . . . . 7, 25 Kerkpad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Kerksteeg . . . . . . . 7, 17, 18, 25-27 Kerkweg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Keyzer Abraham . . . . . . . . . . . . 9, 50, 51 Abram . . . . . . . . . . . . . 20, 50, 53 Klein Jan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 Kleine Commandeursteeg . 45, 46, 48, 49 Kleine Marktveld . . . . . . . . . . . . 39 Kleine Watering . . . . . . . . . 3, 7, 14 Kleynenbergh Albertus . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Knottert. Jacob . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 Kok Grietje de . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Jannetje de . . . . . . . . . . . . . . . 21 Johannes de . . . . . . . . . . . . . . 28 kolfbaan . . . . . . . . . . . . . . . . 20, 21 Koning Leentje . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Kooltuintje . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

koopman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 Kooy Adriaan . . . . . . . . . . . . . . 30, 54 Adriaan Barthlomeuszoon . . . 15 Adrianus . . . . . . . . . . . . . . . 9, 28 Adrianus Bartholomeuszoon . 40 Lamberta Anna Margaretha . 55 Koppers Anthony . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Kort Jan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 Korte Watering . . . . . . . . . . . 15, 28 Kruisweg . . . . . . . . . . . . . 7, 49, 51 Kuytens Jan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Laan Geertje van der . . . . . 22, 23, 36 Lafont Anna Martha . . . . . . . . . . . . . 30 Lange Adrianus de . . . . . . . . . . . . . . 28 Dirkje de . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 Lange Commandeurssteeg . . . . . . 7 Langeveld Jan Maertens van . . . . . . . . . . 26 Langevelt Jan Maertensz van . . . . . . . . . 26 Lee Jannetje van der . . . . . . . . . . . 58 Jaspe van der . . . . . . . . . . . . . 58 Johanna van der . . . . . . . . . . . 58 Nic. v. der . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Nicolaas van der . . . . . . . . . . 58 Leeuwen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 wed. J. van . . . . . . . . . . . . . . . 50

Leiderdorp . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Leiweg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 Leleyveld Jan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 Lelyveld erven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 heren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 heren van . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Jan . . . . . . 22, 23, 28, 29, 32, 33 Jan Cente . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Paulus . . . . . . . . . . . . 32, 33, 56 Pieter . . . . . . . . . . 28, 29, 32, 56 Pieter van . . . . . . . . . . . . . 33, 43 Leyden Hendrik van . . . . . . . . . . . . . . 33 Leyweg . . . . . . . . . . . . . . . . . 54, 55 lijfarts van de Grootvorst der Russen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Lisman Johannes . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Lõssler Wilhelm Christoffel . . . . . . . . 15 Maire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Mark Jannetje van der . . . . . . . . . . . 43 Marktveld . . . . 4, 14, 39, 53, 54, 57 Mauritiusgilde . . . . . . . . . . . . . . 49 medicijne doctor . . . . . . . . . . . . . 30 medicijnendoctor . . . . . . . . . . . . 32 Meijndershagen Anna Elisabeth . . . . . . . . . . . . 54 metselaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 Meulen Dirck van der . . . . . . . . . . . . . 26 Meyer

Johan Abraham de . . . . . . . . . 30 Meygaarden Trijntje van . . . . . . . . . . . . 48, 51 Middendorp . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Middenweg . . . . . . . . 14, 38-41, 51 Mieremet de heer . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Mitchell Alexander . . . . . . . . . . . . . 28, 29 Mouw Arie van der . . . . . . . . . . . . . . 51 Ary van der . . . . . . . . . . . . . . . 45 Mulder Pieter Lucas . . . . . . . . . . . . . . 54 Nagel Conelis van der . . . . . . . . . . . . 9 Cornelis van der . . . . . . 9, 20, 43 Jan van der . . . . . . . . . . . . . . . 20 Nell Geertrui . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Nieuwe Straat . . . . . . . . . . . . . . . 37 Nieuwe Straatweg . . . . . . . . . . . 21 Nieuwland Petrus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Noordermeer Jan . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43, 47 Obdam Neeltje . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Oever Gerrit van den . . . . . . . . . . . . 53 Ommering Adriana Barendina van . . . . . 15 Gerrit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Robbert Christian van . . . . . . 33 Trijntje van . . . . . . . . . . . . . . . 33


ondermeester . . . . . . . . . . . . . . . 26 Ondermeestershuis . . . . . . . . . . . . 4 onderwijzer . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Oorde Bouwe van . . . . . . . . . . . . . . . 27 Martinus van . . . . . . . . . . 15, 20 Oorsbeek Apolonia . . . . . . . . . . . . . . 39, 43 Oosten Adriana van . . . . . . . . . . . . . . 51 Ariaantje van . . . . . . . . . . . . . 51 Gerrit van . . . . . . . . . . . . . . . . 37 Krijn van . . . . . . . . . . 37, 48, 51 Oosterlee Abraham . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Pieter van . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Oostpolder . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Ordinaire Verponding . . . . . . . . . 3 Oude Pastorie . . . . . . . . . . . . 7, 45 Oude Schoolhuis . . . . . . . . . . 7, 55 Outshoorn Cornelis . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Dirk Cornelisz . . . . . . . . . . . . 47 Ouwersloot Antje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 Cornelis . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 Gerrit . . . . . . . . . . . . . . . . 40, 51 Gijsbert . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Heiltje . . . . . . . . . . 15, 26, 27, 41 Jacob . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 Jacobus . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 Jan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 paardenmarkt . . . . . . . . . . . . . . . 39 Palmer Antje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 62

pannenbakkerij . . . . . . . . 29, 33, 56 Paridon Samuel . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Parijs Johannes van . . . . . . . . . . . . . 37 Parochiehuis . . . . . . . 7, 44, 47, 48 Pastorie . . . . . . . . . . . 7, 21, 25, 26 Patriotten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Peet Abram . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 Hendrik . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Jacob van der . . . . . . . . . . . . . 47 Pieter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 Willem . . . . . . . . . . . . . . . 39, 43 Persijn Nicolaas van . . . . . . . . . . . . . . 58 Pierson Maria Helena . . . . . . . . . . . . . 26 Pijle Krijna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Poorter Klaas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 predikant . . . . . . . . . . . . . . . 35, 55 Prijs Jan Ant . . . . . . . . . . . . . . . 26, 41 Prins Aagje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 Rapenburg . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Ravenswaay Adriaan . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Ravensway Adrianus van . . . . . . . . . . . . . 20 Rechthuis . . . . . . . . . . . . . . . 20-24 Regthuys . . . . . . . . . . . . . . . . 20, 21 Remouchamps 63

archeoloog . . . . . . . . . . . . . . . 30 Reyen Ansje van . . . . . . . . . . . . . 20, 44 Ansje van . . . . . . . . . . . . . . . . 53 Rhijnsburger Cornelis . . . . . . . . . . . . 9, 24, 25 Rhijnvliet . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Rigter Gerrit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 rijksontvanger . . . . . . . . . . . . . . 54 Rijn Klaas van . . . . . . . . . . . . . . . . 57 Rijndijk . . . . . . . . . . . 23, 25, 26, 43 Rijnsburger Louwrens . . . . . . . . . . . . . . . . 47 Rijnweide . . . . . . . . . . . . . . . . 4, 38 Rijweg . . . . . . . . . . . . . . . . . 28, 47 Risman Cornelis . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Roode Arie de . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 Ary de . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 Roskes notaris . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Scheyschutting . . . . . . . . . . . . . . 27 Schie Hermanus van . . . . . . . . . . . . 47 Schoneveld Johannes 7, 9, 17, 21, 26, 27, 33, 37, 43, 44, 46, 49-51, 53, 58 Maria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 schoolhuis . . . . . 17, 19, 25, 54, 55 Schoonderwoerd Elisabeth . . . . . . . . . . . . . . . . 39 Schoonenberg

Jan . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45, 46 Johannes . . . . . . . . . . . . . . . . 46 Schravendijk weduwe . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 secretaris . . . . . . . . . . . . . . . . 4, 26 Sesseler Adrianus Frederik . . . . . . . . . 56 Frederik A . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Frederik Adrianus . . . . . . 56, 57 gebroeders . . . . . . . . . . . . . 4, 56 Jacobus Wilhelmus . . . . . . . . . 56 Sigaar Petertje . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Sijweg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Slegt familie . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Slotswatering . . . . . . . . . . . . . . . 39 Sluipsteeg . . . . . . . . . . . . 17, 26, 27 Sluissteeg . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Sluypsteeg . . . . . . . . . . . . . . 19, 26 Sluys- of Kerksteeg . . . . . . . . . . . 17 smederij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Smit Aagje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 Spannenmaker Leendert . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 Speck Pieter van der . . . . . . . . . . 20, 37 Spek Cornelis Cornelisz van der . . 43 Cornelis van der . . . . . . . . . . . 18 Jannetje Pieters van der . . . . . 43 Pieter van der . . . . 18, 26, 36, 44 Willem van der . . . . . . . . . 18, 19 Spierenburg


Dirk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 Gerrit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 Jacob . . . . . . . . . . . . . . . . 19, 24 Jannetje . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Spijker Jan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Stalpaert Adriaen . . . . . . . . . . . . . . . 14, 26 Staphorst Charlotte Margaretha van . . . 30 Jacob van . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Roelof van . . . . . . . . . . . . . . . 30 Star Jan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 Starkenburg Cornelis van . . . . . . . . . . . . . . 52 Steenbergen Cornelis . . . . . . . . . . . . . . 22, 28 Geertruyda . . . . . . . . . . . . . . . 22 Gerritje . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Huybert . . . . . . . . . . . . . . 16, 22 steenplaats . . . . . . . . . . . . . . 14, 26 steenplaatser . . . . . . . . . . . . . . . 15 Stevens Pieter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 Straat . . . . . . 18, 21, 22, 27, 42, 43 Straatweg . . . . . . . 7, 25, 28, 44, 45 Taat Dirk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 Maartje . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 Tedeman Maria Geertruy . . . . . . . . . . . 30 Teysen Wilhelmus . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Teyssen

Willebrordus . . . . . . . . . . . . . . 22 Willem . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Teyst Anna Margaretha van der 46, 47 Tijse Willebrordus . . . . . . . . . . . . . . . 9 Willem . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Tijssen Willebrordus . . . . . . . . . . . . . . 22 Willem Brordus . . . . . . . . . . . 25 Timmer Maria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 timmerman . . . . . . . . . . . . . . 26, 53 timmermansknecht . . . . . . . . . . . 27 Torenvliet . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 Tour Jan la . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 Johannes Jacobus la . . . . . . . 55 Tricht Johannes van . . . . . . . 21, 24, 25 Tright Johannes van . . . . . . . . . . 22, 24 Tuijl Johannes van . . . . . . . . . . . . . 29 Uitwatering . . . . . . . . . . . . . . . . 43 Uytenhout Jan . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19, 21 Valeton Jacoba Judith . . . . . . . . . . . . . 25 Valkenburg Christiaan Reinhart van Bentfort van . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 de heer van . . . . . . . . . . . . . . . 54 Heer van . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 Valkenburgse Waterin . . . . . . . . 35

Varkevisser boerderij van . . . . . . . . . . . . . . 4 familie . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Veen Frederik van der . . . . 17, 19, 51 Joris va . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Joris van . . . . . . . . . . . . . . 24, 48 veerhuis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 Veerman Willem . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Willem Leonardus . . . . . . . . . 57 Veerpad . . . . . . . . . . . . . . 7, 34-36 Velden A. van . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Venne Adriaen van de . . . . . . . . . . . . 14 Ver hoef Jan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 Jasper Jacobus . . . . . . . . . . . . 56 VeJacobus . . . . . . . . . . . . . . . 56 Verbaan Lijsbeth Doen . . . . . . . . . . . . . 18 Verbrugge Benjamin . . . . . . . . . . 42, 44, 45 Dirk . . . . . . . . . . . . . . . . . 36, 42 Verdel Lauris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Vergunst Cornelis . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 wed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 Verhoef Cornelis . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Cornelis Hendriks . . . . . . . . . 27 Frans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 Guurtje . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

Jacobus 4, 19, 24, 47, 50, 54, 56, 58 Jan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Jasper . . . . . . . . . . . . . 38, 50, 54 Jasper Jacobus . . . . . . . . . 57, 58 Klaas Jaspers . . . . . . . . . . . . . 58 Verhoeff J . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Jacobus . . . . . . . . . . . . . . 24, 49 Vermeulen Anna Maria . . . . . . . . . . . . . . . 7 Verschoor Paulus . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Vijver Willem van de . . . . . . . . . . . . . 51 Visser Neeltje . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Vlasveld Gerard . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Gerardus . . 7, 15, 17, 20, 33-35, 49, 51 Hendrik . . . 9, 17, 18, 33-36, 50 Maria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Vlies Adriaan van der . . . . . . . . . . . 15 Willem Adriaan . . . . . . . . . . . . 9 Willem Adriaan van der 28, 29, 31 Vliet Maarten van . . . . . . . . . . . . . . 40 Voet D . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 Vonk Geertrui . . . . . . . . . . . . . . 40, 43 Geertruy . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 Voorschoterweg . . . . . . . . . . . . . 58 Voorstraat . . . . . 19, 22, 24, 48, 54


Vos Arie de . . . . . . . . . . . . . 9, 46, 47 Cornelis . . . . . . . . . . . 20, 44, 53 Leendert Cornelis . . . . . . . . . . 26 Vries Cornelis de . . . . . . . . . . . 4, 9, 48 Hanne de . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Vries de Cornelis . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Vring Casper van der . . . . . . . . . . . . 21 Wapen van Valkenburg . 19, 21, 24 Wassenaar baron Otto van . . . . . . . . . . . . 47 Wassenaarse Watering . . . . . . . . . 3 watermolen . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 waterput . . . . . . . . . . . . . . . . 22, 23 Weele Adrianus van der . . . . . . . 36, 44 Wel Hendrik van . . . . . . . . . . . . 9, 48 Werf Maarten van der . . . . . . . . . . . . 9 Werff Maarten van der . . . . . . . . 38, 39 Wetering Geertruy van . . . . . . . . . . . . . 21 Wilde Geertje van der . . . . . . . . . . . 50 Pieter de . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Wilhuyzen Jacob . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Willems Hermanus . . . . . . . . . . . . . . . . 32 winkelier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 64

winkelierster . . . . . . . . . . . . . . . . 51 Wipsloot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 Wit Cornelis de . . . . 9, 19, 21, 27, 43 Dirk de . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Gerrit de . . . . . . . . . . . . 9, 43, 51 Jan de . . . . . . . . . . . . . . . . 29, 39 Maria de . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Pieter de . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Withuys Jacob . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Wittert Cornelis . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Johannes . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Woerd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Woerdkampen . . . . . . . . . . . . . . . 4

Worms baljuw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wouw Klaas van . . . . . . . . . . . . . . . . Neeltje Pieters . . . . . . . . . . . . zaaltje de Vries . . . . . . . . . . . . . . Zandbergen Jan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . wed. P. . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zandvliet Jacob . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zanggezelschap Oefening Leert . Zegwaard

21 21 15 27 16 53 26 19

Bregje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Zeyl Jan van . . . . . . . . . . . . . . . 40, 43 Zijl Antje van . . . . . . . . . . . . . . . . 47 Zijlhoek . . . . . . . . . . . . . . . . . 4, 58 Zijthof Johanna . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Zijweg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Zonneveld . . . . . . . . . . 7, 17, 57, 58 Zwaan Jacob . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 P . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

Piet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pieter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zwan Cornelis van der . . . . . . . . . . . Zwart Arend van der . . . . . . . . . . . . . wed. Van der . . . . . . . . . . . . .

Boeken en bronnen Historische atlas van Katwijk en Valkenburg 1825, D. Parlevliet 1990. ISBN 90 800 311 27, uitgeverij van den Berg, Katwijk. Historische atlas van Katwijk en Valkenburg 1620, D. Parlevliet 1993.ISBN 90 800 311-3-5, uitgeverij van den Berg, Katwijk. Historische atlas van Katwijk en Valkenburg 1544, D. Parlevliet 1996.ISBN 90 800 311 51, uitgeverij van den Berg, Katwijk. Valkenburg aan den Rijn in oude ansichten deel 1, Jan P. Juffermans 1974, ISBN 90 288 4098 2/CIP, Zaltbommel Valkenburg aan den Rijn in oude ansichten deel 2, Laurens M. van Zijp 1980, ISBN 90 288 4099 0/CIP, Zaltbommel Vissen in vrijheid, Katwijk van de Franse tot de Duitse tijd, J.P. van Brakel, ISBN 90-72233-03-4, Genootschap Oud Katwijk, 1988. Zicht op oud Valkenburg, Van de Romeinse tot de Franse tijd; Jan Portengen, ISBN 90-5166-233-5, Eburon 1991. Herleefd Verleden, Strijd om Valkenburg ZH in mei 1940, Jan Portengen, ISBN 90-5166-436-2, Eburon 1995. Ansichten collecties van P. Botermans en G. Russchenberg te Valkenburg. Foto collectie van de gebroeders Van Dijk te Valkenburg Afbeeldingen, prenten en foto s uit de collectie van de vereniging Oud Valkenburg. Gemeentearchief van Valkenburg ZH Gemeentearchief van Katwijk Gemeentearchief van Leiden Algemeen Rijksarchief te Den Haag Iconografisch Bureau te Den Haag. Centraal Bureau voor Genealogie te Den Haag

65

34 34 23 44 53

Hoofdstuk 1 Huizen & mensen om te beginnen

Recommend Documents