Hoofdlijnen van het Nederlands belastingrecht
door
Mr. P.M. van Schie Prof. dr. CA. de Kam Mr. J. Lamens Mr. drs. F.J.P.M. Haas
Twaalfde herziene druk
Kluwer Deventer - 2004
INHOUDSOPGAVE
Voorwoord bij de twaalfde druk Inhoudsopgave Enkele afkortingen
V IX XV
DEEL 1
Belastingen: algemeen
1
HOOFDSTUK 1
Belastingen in Nederland 1.1 1.2 1.3
1.4 1.5 1.6 1.7 1.8
1.9
Inleiding Belastingbegrip Belastingstelsel 1.3.1 Typologie van belastingstelsels 1.3.2 Inkomstenbelasting 1.3.3 Premies voor de sociale verzekeringen 1.3.4 Vennootschapsbelasting 1.3.5 Omzetbelasting 1.3.6 Accijnzen Rijksbelastingen nader bezien Belastingbeginselen Doeleinden van belastingheffing Gevolgen van belastingheffing Belastingen van decentrale overheden 1.8.1 Argumenten voor eigen belastingen 1.8.2 Internationale vergelijking Internationale fiscale trends 1.9.1 Toenemende belastingconcurrentie 1.9.2 Fiscale concurrentiepositie van Nederland 1.9.3 Belastingcoördinatie
3 3 5 8 8 9 19 22 27 29 29 32 36 43 49 50 52 52 53 54 60
IX
Inhoudsopgave
1.10
1.9.4 Behandeling van leefvormen Belastingherziening
61 63
HOOFDSTUK 2 Belastingrecht
67
2.1
Materieel en formeel belastingrecht
67
2.2
Wetgeving, uitvoering en rechtspraak 2.2.1 Wetgeving 2.2.2 Uitvoering: de Belastingdienst 2.2.3 Rechtspraak Rechtsvinding Belasting betalen: graag of niet
71 71 72 76 76 79
2.3 2.4
DEEL 2 Belastingen afzonderlijk
87
HOOFDSTUK 3 Inkomstenbelasting 3.1
3.2
3.3
Inleiding 3.1.1 Geschiedenis Draagkrachtbeginsel 3.1.2 Karakter 3.1.3 Structuur van de wet 3.2.1 Algemene bepalingen 3.2.2 Boxenstelsel en tarieven 3.2.3 Subjectieve belastingplicht 3.2.4 Toerekeningsregels 3.2.5 Objectieve belastingplicht 3.2.6 Het fiscale inkomensbegrip 3.2.7. Bronnen van inkomen Belastbare winst uit onderneming 3.3.1 Vier vragen 3.3.2. Onderneming en ondernemer 3.3.3 Soorten winst 3.3.4 Volgorde behandeling 3.3.5 Objectieve vrijstellingen 3.3.6 Omvang totale winst 3.3.7 Gewone jaarwinst 3.3.8 Stakingswinst
89 89 89 89 90 91 91 92 95 98 102 104 108 108
108 109 116 117 117 119 121 146
Inhoudsopgave
3.4
3.5
3.6
3.7 3.8 3.9 3.10
3.3.9 Fictieve stakingswinst 3.3.10 Eindafrekeningswinst 3.3.11 Doorschuiving 3.3.12 Aandelenfusie, juridische splitsing en juridische fusie 3.3.13 Ondernemersaftrek 3.3.14 De vennootschap onder firma Ander inkomen uit werk en eigen woning 3.4.1 Belastbaar loon 3.4.2 Belastbaar resultaat uit overige werkzaamheden 3.4.3 Belastbare periodieke uitkeringen en verstrekkingen 3.4.4 Belastbare inkomsten uit eigen woning Belastbaar inkomen uit aanmerkelijk belang 3.5.1 Algemeen 3.5.2 Regeling in hoofdzaken Belastbaar inkomen uit sparen en beleggen 3.6.1 Belastbaar inkomen 3.6.2 Rendement 3.6.3 Bezittingen en schulden 3.6.4 Erfrechtelijke verkrijgingen 3.6.5 Heffingvrij vermogen 3.6.6 Vrijstellingen 3.6.7 Waardering Persoonsgebonden aftrek Belastingheffing van buitenlandse belastingplichtigen Heffingskorting Wijze van heffing
149 151 151 155 156 158 158 158 162 166 169 172 172 174 179 180 180 181 183 183 184 186 189 196 196 205
HOOFDSTUK 4 Loonbelasting
207
4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8 4.9 4.10 4.11
207 208 211 211 218 218 219 220 221 222 223
Karakter Van wie geheven? Door wie geheven? De inhoudingsplichtige Maatstaf van heffing. Het belastbare loon Aftrekposten Bruteren Socialeverzekeringspremies Voorlopige teruggaaf Verschuldigde belasting en tarief Afdrachtvermindering Loonbelastine eindheffine
XI
Inhoudsopgave
HOOFDSTUK 5
Dividend- en kansspelbelasting
225
5.1 5.2
225 227
Dividendbelasting Kansspelbelasting
HOOFDSTUK 6 Vennootschapsbelasting
229
6.1
Klassieke stelsel
229
6.2 6.3 6.4 6.5
Structuur van de wet Subjectieve belastingplicht Voorwerp van de belasting Het winstbegrip 6.5.1 Verrekenprijzen 6.5.2 Financiële dienstverlening binnen concerns 6.5.3 Aftrekbare en niet-aftrekbare bedragen 6.5.4 Objectieve vrijstellingen Fiscale eenheid Bijzondere regelingen Verrekening van verliezen Tarief Fiscale faciliteiten voor beleggingsinstellingen Voorkoming van internationale dubbele belasting Vergelijking eenmanszaak/eenmans-BV
230 230 233 237 237 238 239 247 255 259 260 263 263 264 265
6.6 6.7 6.8 6.9 6.10 6.11 6.12
HOOFDSTUK 7 Successierecht, schenkingsrecht en recht van overgang
267
7.1 7.2 7.3 7.4 7.5 7.6 7.7 7.8 7.9 7.10
267 268 269 270 272 273 274 274 276 278
XII
Inleiding Verkrijging krachtens erfrecht Heffingsgrondslag Waardering Vrijstellingen Schenkingsrecht Recht van overgang Tarief Bedrijfsopvolging Enkele formele regels
Inhoudsopgave
HOOFDSTUK 8
Omzetbelasting
279
8.1
Karakter
279
8.2 8.3 8.4 8.5 8.6 8.7 8.8 8.9 8.10 8.11 8.12
Het Europese kader Systeem van de wet De ondernemer Belastbare feiten Plaats van de prestatie Maatstaf van heffing Tarief Vrijstellingen Enige bijzondere regelingen Overdracht van een onderneming Voldoening op aangifte
280 281 282 285 289 290 291 292 296 297 298
HOOFDSTUK 9 Accijnzen en BPM
301
9.1
Karakter
301
9.2 9.3 9.4 9.5 9.6 9.7
Belastbare feit Belastingplichtige Maatstaf van heffingen tarief Heffingstechniek Verbruiksbelastingen Belasting van personenauto's en motorrijwielen
302 302 303 303 304 305
HOOFDSTUK 10 Verkeersbelastingen en motorrijtuigenbelasting
307
10.1 10.2
307 310
Belastingen van rechtsverkeer Motorrijtuigenbelasting
HOOFDSTUK 11 Belastingen van decentrale overheden en milieuheffingen
313
11.1 11.2 11.3
313 314 315
Inleiding Provinciale belastingen Gemeentelijke belastingen
XIII
Inhoudsopgave
11.4 11.5
Waterschapsbelastingen Milieuheffingen 11.5.1 Inleiding 11.5.2 Rijksbelastingen op milieugrondslag 11.5.3 Provinciale milieuheffingen 11.5.4 Heffing Wet verontreiniging oppervlaktewateren 11.5.5 Gemeentelijke milieuheffingen
321 322 322 324 327 327 329
HOOFDSTUK 12
Formeel belastingrecht
333
12.1 12.2 12.3 12.4 12.5 12.6 12.7
333 339 340 341 343 351
12.8 12.9
Aanslagbelastingen Voldoenings-en afdrachtbelastingen Belasting geheven bij wege van uitnodiging tot betaling Bezwaar Rechtsgang Bijzondere bepalingen Algemene rechtsbeginselen en algemene beginselen van behoorlijk bestuur Fiscaal strafrecht Invorderingswet 1990
354 361 362
HOOFDSTUK 13 Internationaal belastingrecht
367
13.1 13.2 13.3 13.4 13.5 13.6 13.7 13.8
367 368 369 370 372 372 373 375
Inleiding Nederlands internationaal belastingrecht Belastingverdragen Methoden in de belastingverdragen De Belastingregeling voor het Koninkrijk Eenzijdige regeling Regelgeving Europese Gemeenschap De Nederlandse heffingswetten
Trefwoordenregister
XIV
377
