Hollywood accounting, creatief boekhouden met een vleugje glamour! Hollywood accounting komt, zoals de naam al doet vermoeden, voort uit de entertainmentindustrie. Inderdaad, de oorsprong ligt in... Hollywood. Door Hollywood accounting worden schrijvers van wie boeken verfilmd worden benadeeld. Het principe komt hier op neer: verlaag de gerapporteerde winst op een film. Zodat mensen die een deel van de opbrengst krijgen achter het net vissen. Welkom in Hollywood! Zo zou bijvoorbeeld Winston Groom, schrijver van Forrest Gump, voor een deel uitbetaald worden in een deel van de winst. Dankzij de wondere wereld van Hollywood accounting echter, was het commerciële succes van de film ‘geconverteerd in een netto verlies’. Hij ontving niets. Ander voorbeeld: de film My Big Fat Greek Wedding. Een kaskraker zou je denken. Was het ook. Toch daagde de cast de studio voor het gerecht en eisten ze hun deel van de winst. De studio beweerde dat de film 20 miljoen dollar verlies had. Een mooi staaltje Hollywood accounting. Zo doen ze dat dus in Amerika. Misschien maar goed ook, dat er nog zo weinig Nederlandse acteurs en auteurs zijn doorgebroken in de States...
Spookbedrijven & ploffirma’s Belgen zijn gewoon een creatiever volkje dan wij Hollanders. Wie op internet zoekt naar ‘creatief boekhouden’, komt dan ook opvallend vaak terecht op url’s die eindigen op ‘.be’... Bijvoorbeeld een .be over het Belgisch-Amerikaanse Lernout & Hauspie, een zogeheten spraaktechnologiebedrijf. Rond 2000 deed L&H vrolijk mee met het oppompen van de internetbubbel. Immers, in de Nieuwe Economie van het internet ging het niet om winst. Een maximale burn-rate was het adagium! Op het hoogtepunt had L&H 6000 werknemers en kantoren in ruim 40 landen. Totdat uitkwam dat het bedrijf een soort spookbedrijf was, in onvervalst Vlaams ook wel ‘ploffirma’ genoemd. Een niet bijzonder creatieve, maar wel effectieve vorm van creatief boekhouden. De L&H-aanpak: ‘werken’ met postbussen, die meehelpen om de omzet te verhogen. Wat bleek? De opmerkelijk hoge omzet in ‘postbus’ Korea bestond helemaal uit transacties met fictieve afnemers, opgericht door L&H zelf. Honderd miljoen dollar nepomzet. Zo ook in Singapore. En meer van dat fraais. Kortom: met recht een ‘ploffirma’! Gevolg: de beurswaarde zakte met een slordige tien miljard euro tot nul. En de creatieve heren Lernout en Hauspie maakten kennis met het ‘cachot’...
Creatief boekhouden, les 1... Gewoon je eigen klanten verzinnen Het Deense beursgenoteerde IT-bedrijf IT-Factory groeide de afgelopen jaren tot ongekende hoogte. Het werd eind 2008 voor de tweede keer op rij uitgeroepen tot het meest veelbelovende bedrijf van het jaar. Aan het hoofd een flamboyante directeur, Stein Bagger. Deze gevierde zakenman en fitnessverslaafde hield zich graag op te midden van Riva’s en Maserati’s. Totdat bleek dat Stein Bagger er een bijzonder creatieve boekhouding en nog creatievere manier van zakendoen op na hield. De creative accounting strategie van Bagger: hij verzon een groot deel van zijn klanten. Wat had hij nog meer op z’n creatieve boekhoudkerfstok? Snode lease-afspraken en verder - ouderwets bewezen effectief! - vervalste handtekeningen. Hiermee wist hij grote sommen geld van banken en investeerders af te troggelen. Vaak niet de minsten. Zo leende een Deense bank 46,6 miljoen euro aan Bagger. Zonder ook maar één vraag te stellen. Overigens was Bagger niet alleen met boekhouden creatief. Zo bleek hij helemaal geen MBA en PhD behaald te hebben aan de Technische Universiteit van San Francisco...
Koninklijk boekhouden Een tijdje geleden werd bekend dat het salaris van kroonprins Charles in elf jaar tijd met maar liefst 300% was gestegen. Terwijl een Engelse prins nauwelijks belasting hoeft te betalen. Kortom: ‘royal creative accounting’ in optima forma! Charles ontvangt zijn royale inkomen van het hertogdom Cornwall, dat hij op z’n 21e cadeau kreeg van z’n queen mother. Z’n hertogdom is uitgegroeid tot een zakenimperium, met een totale waarde van 460 miljoen pond. Charles verdient enorm veel geld aan de planten die hij verkoopt via de kwekerij van z’n hertogdom. Er groeien ook nog vele bomen op z’n landgoederen. Deze bomen waren onderwerp van een opmerkelijke transactie. Volgens de wet mag Charles niets uit de boedel van het hertogdom verkopen. Toch wist hij met een knap staaltje boekhouden de bomen op het betreffende stuk grond op te eisen als zijn eigendom. Vervolgens verkocht hij ze voor een slordige 2,3 miljoen pond... terug aan het hertogdom! Volgens een voormalig paleismedewerker moet Charles nou eenmaal altijd op zoek naar extra inkomsten. Hij heeft namelijk nogal wat vaste lasten: pololessen voor z’n zoons, legio geldverslindende hobby’s en juwelen voor Camilla.
Bonnetjes blues Als creatief bedrijf ben je nou eenmaal creatief. Lange werkdagen, lange haren, een fotomodel bij de receptie, ruimschoots whisky & wiet in de kantoorla en een lekker gestyled-slordig slash casual loftkantoor. Maar als de belastingdienst op de koffie komt, kan het geen kwaad om in ieder geval niet een ‘creatieve’ of slordige boekhouding te hebben. Zo werd er bij een hoofdstedelijk reclamebureau een tijdje geleden een steekproef gedaan. De belastinginspecteur wilde een aantal willekeurig geselecteerde posten controleren. Wat bleek? Bij de personeelsdeclaraties ontbrak een bonnetje van € 16,10. Doordat de steekproef statistisch werd vermenigvuldigd, leidde het ontbreken van dit bonnetje ertoe dat de inspecteur € 20.000 aan loonbelasting wilde naheffen. In werkelijkheid was er slechts voor € 1.500 aan personeelsdeclaraties uitbetaald, maar dat maakt bij een steekproef helemaal niets uit. Een nogal duur foutje dus. Gelukkig is het betreffende bonnetje op miraculeuze wijze boven water gekomen en is de correctie van tafel geveegd. Hoe dan ook: bonnetjes bewaren! Niet heel creatief, maar wel voordelig.
Creative accounting? Witwassen! Sommigen noemen het ‘earnings management’. Anderen ‘income smoothing’. Weer anderen ‘cosmetic accounting’. ‘Big bath accounting’. En zo zijn er nog veel andere chique aanduidingen. Maar meestal gaat het dan gewoon ordinair om ‘creative accounting’. In normaal Nederlands: creatief boekhouden. En dat betekent soms een behoorlijk grijs gebied... ehm: witwassen! Dit is creatief boekhouden in z’n zuiverste vorm. Een voorbeeld. Witwassen met een ‘exotische’ lening. Een - liever niet - nader te noemen persoon (of syndicaat) heeft activiteiten in een nette handelsonderneming. En daarnaast uiteraard ook wat lucratieve bijverdiensten met bijvoorbeeld drugs. De inkomsten daarvan worden in het bancaire circuit gebracht. Liefst in een land met minder wet- en regelgeving op het gebied van witwassen. Bijvoorbeeld door het overboeken van geld naar een Zuid-Amerikaanse investeringsmaatschappij. Die leent het geld aan de handelsonderneming. En voilà: het geld heeft zo een ogenschijnlijk legale herkomst gekregen. Deze onderneming kan er nu legale activiteiten mee financieren. Bijvoorbeeld een restaurant in Rotterdam. Een kickboksgala organiseren. Of een modeboetiekje openen voor Svetlana.
Hoe grijzer de boekhouding...
hoe zwarter het geld!
Creatief boekhouden in de 15e eeuw Ook in vroegere tijden werd er creatief boekgehouden. Maar dan heel anders. We gaan terug naar het jaar 1458. Alles ging met de hand, telraam en ganzenveer. Dus de werkdagen waren soms lang en saai voor boekhouders, die indertijd overigens ‘klerken’ werden genoemd. En wat deed je dan als ‘klerk’ in de Middeleeuwen om je verveling een beetje te verdrijven? Creatief boekhouden! Maar dan heel letterlijk. Niks fiscale constructies via de Kaaiman Eilanden. Nee, echte creativiteit. Eerlijke creativiteit... Tekenen! Gewoon, op de debiteuren en crediteuren. Zoals op de afbeelding op deze pagina, een tekening van een onbekende klerk. Het betreft een rekening van ene Bartomeus Partant. Mocht u het exact willen weten: over de periode 14 oktober 1457 tot 14 oktober 1458. De onbekende creatieve boekhouder slash klerk heeft kunstig op deze rekening zitten tekenen. Best creatief getekend trouwens! De rekening is ingediend bij de rekenkamer van de graaf om gecontroleerd te worden. In de geschiedenisboeken is verder niet te vinden wat de reactie was van de graaf. En of hij het een mooie tekening vond...
Hond van de zaak Over reclamebureaus wordt altijd gezegd dat ze zo creatief zijn als hun laatste werk. Maar soms zijn ze ook creatief in de boekhouding. Zo was er een reclamebureau met een hond, genaamd Flip. Gewoon, de hond van de twee partners van het bureau. Ging elke dag gezellig mee. Niks bijzonders, komt vaker voor in ‘the creative industry’. Echter... Flip was onderdeel van de bedrijfsvoering. Alles voor Flip werd geboekt als kosten voor de zaak. Van blikjes Bonzo tot inentingen, pens, dog walker, ontwormingstabletten en een designdrinkbak... Kortom: een hond van de zaak! Zelfs de aanschaf was betaald door het bureau. De bureau-accountant vond het allemaal wel grappig en gaf z’n fiat. Op één voorwaarde: Flip moest een functie hebben. Nu had het bureau openslaande deuren op de gracht en er was weleens een insluiper geweest. Dus was een functieomschrijving snel gevonden: ‘waakhond’. Flip was overigens een allervriendelijkste jachthond, een Friese stabij, maar dat maakte niet uit. Als hij maar kon blaffen. Het is verder niet bekend of Flip geboekt stond als deel van de inventaris of dat hij ook nog salaris ontving.
Creative accounting in de Roaring Twenties Canada, 1921. Journalist Fowler ging op weg naar Moose Factory, een verafgelegen plaats, om drie ballonvaarders te interviewen. Hij wilde collega-journalisten voor zijn, die stonden te wachten in Toronto. Daarom charterden Fowler en vijf collega’s een privétreincoupé. Die stopten ze vol met eten en drinken en vertrokken richting Moose Factory. De kosten van de expeditie kwamen uit op 7.200 dollar, in die tijd een behoorlijke ‘som gelds’. Terug in Amerika moest Fowler z’n kosten verantwoorden. Hij schreef alles op wat noodzakelijk was voor een expeditie naar het verre noorden: wollen dekens, parka’s, sneeuwschoenen... Hij kwam niet helemaal uit. Daarom voegde hij toe: de aankoop van een tweedehands hondenslee en een team Huskies. De accountant vond dit nog steeds niet sluitend. Daarom voegde Fowler nog toe: het overlijden van de leidershond en een compensatie van 80 dollar, te betalen aan de eigenaar. Plus een herdenkingssteen, à raison van 20 dollar. Weer werd de declaratie afgewezen - nipt. Daarop voegde Fowler het ultieme item toe: bloemen voor de achtergebleven teef-weduwe, 150 dollar!
‘I love the smell of Tipp-Ex in the morning!’
Dirk Jan Hendriks, creatief boekhouder
Boekhouden? Vertalen! Een beetje boekhouder heeft gevoel voor taal. Want als boekhouder ben je gewoon een soort creatieve vertaler. Eigenlijk doe je niet meer dan zo’n beetje de gegevens van een factuur ‘vertalen’ naar een grootboekrekening, jaarverslag of aangifte. Hoe oorspronkelijker de ‘vertaling’, hoe creatiever de boekhouder. Zo kun je de aanschaf van een BMW coupé voor de zoon van een directeur-grootaandeelhouder opvoeren/vertalen als ‘sponsoring’. En een facelift of siliconenborsten voor z’n vrouw als ‘representatiekosten’. Of een nieuwe Wii Sports computer als ‘sportkosten t.b.v. gezondheid directeur’. En niet te vergeten een luxe vakantie in een zessterrenhotel als ‘huur tijdelijke kantoorruimte i.v.m verbouwing’. Of een 24-karaats gouden ring voor een echtgenote als ‘relatiegeschenk’. En zo zijn er nog vele prachtige vertaalslagen te maken. Maar doe het niet te doorzichtig, zoals bij een visfraude in Urk. Daar werd Aziatische platvis verkocht als ‘schol’. En schol uit de Noordzee is veel duurder dan platvis uit Azië. Er werd 180.000 kilo vis in beslag genomen. Kortom: als creatief boekhouden of ‘creatief vertalen’ fraude wordt, dan wordt de vis uiteindelijk duur betaald...
Tot slot, archiefvernietiging en vuilnisbak-bv’s! Creatief boekhouden, laten we eerlijk zijn, is eigenlijk gewoon: gesjoemel. Daar hebben we in dit boekje de nodige voorbeelden van gezien. Maar hoe herken je nou zo’n creatief boekhouder? Ze zijn niet, zoals IT’ers, herkenbaar aan foute pakken en witte sokken met Mickey Mouse-motief. Maar wel aan hun gedrag. Daarom nog even een paar tips. Let goed op als er opeens veel papier door de shredder gaat. En pas op als er over en weer capaciteit wordt verkocht en fictief omzet en resultaat wordt gerealiseerd. Of als er bedrijven in de jaarrekening worden geconsolideerd die niet (helemaal) in eigendom van het moederbedrijf zijn - gewoon fraude dus... Oppassen is het ook als slechte vorderingen worden overgeboekt naar een ‘vuilnisbak-bv’ die niet wordt meegeconsolideerd omdat de aandelen worden geparkeerd bij een buitenlandse trust. Oppassen is het ook... Enfin, zo kunnen we nog wel even doorgaan. Hoe dan ook, Kop of Munt is gelukkig geen creatieve boekhouder. Maar wel: een boekhouder voor creatieve bedrijven. Of, zoals we het zelf mooi zeggen: ‘Kop of Munt is gespecialiseerd in financiële dienstverlening voor creatieve bedrijven.’
