Hoge Gezondheidsraad. Jaarverslag

Hoge Gezondheidsraad

2013

Jaarverslag

Voorwoord

1. voorwoord Positivisme!

Dit jaarverslag over het 164e activiteitenjaar van de Hoge Gezondheidsraad heeft als belangrijkste doel u de talrijke aspecten te laten ontdekken van de werkzaamheden die in 2013 werden afgerond of die in 2014 worden voortgezet. Onze experts en leden van de administratie hebben werkelijk het beste van zichzelf gegeven om in deze moeilijke tijden van structurele hervormingen en besparingen de vele projecten tot een goed einde te brengen. De waarden die we hierbij nog steeds aanhangen zijn: “Wetenschap”, “Deskundigheid”, “Kwaliteit”, “Onpartijdigheid”, “Onafhankelijkheid” en “Transparantie”. Een belangrijke mijlpaal is dat voor alle adviezen de procedure voor de belangenverklaring en het belangenbeheer nu al meer dan een jaar gevolgd wordt. Deze ambitieuze doelstelling werd bereikt op een moment waarop onze parlementsleden een wetsvoorstel stemden dat in grote mate van onze keuzes uitgaat. De procedure van de Raad vindt nu zijn ingang in alle structuren die van de FOD Volksgezondheid afhangen. We hopen dat de definitieve goedkeuring van de wet van 21 december 2013 er eindelijk voor zal zorgen dat een dergelijke procedure dwingender wordt. De geloofwaardigheid van onze wetenschappelijke instellingen staat namelijk op het spel!

Een andere verwezenlijking is het deels vervangen van de Collegeleden en de procedure voor de vernieuwing van experts die begin 2014 afloopt. We benoemen voor het eerst niet alleen een honderdtal nieuwe experts, maar we verhogen ook het aantal benoemde experts tot bijna 300 en behouden een netwerk van meer dan 500 experts. Deze noodzakelijke vernieuwing komt net op tijd om de uitdagingen van de toekomst aan te gaan.

human resources en financiële middelen beter worden benut. Ons rest nog deze evoluties uit de dragen en de politieke wereld te overtuigen van het belang van deze werkwijze. 2014 wordt beslist een leerrijk jaar … In naam van de Hoge Gezondheidsraad Professor Jean NEVE, voorzitter van de HGR

Dit jaar staat ook voor de intensere samenwerking met de ministeriële kabinetten en de gewestelijke en gemeenschapsadministraties die door de zesde staatshervorming nieuwe bevoegdheden hebben gekregen op het vlak van gezondheid. De Raad toont zo aan dat zijn werking perfect is aangepast aan de huidige organisatie van dit land en dat hij een noodzakelijk wetenschappelijk adviesorgaan blijft in een pluralistisch België. Als laatste, maar niet het minste, vermeld ik de drijvende kracht van de HGR achter een hechtere samenwerking met andere Belgische wetenschappelijke instellingen binnen een echt “Health Research System”. Deze tool opent brede perspectieven voor efficiëntere adviezen met een grotere draagwijdte, zodat de verstrekte

1

Inhoudstafel

Inhoudstafel 1. VOORWOORD ..............................................................................................................................................................................................................................1 2. WIE ZIJN WIJ? ..............................................................................................................................................................................................................................4 3. WAT BETEKENT DE HGR VOOR JOU? ..........................................................................................................................................................................................5 4. VOORSTELLING VAN DE DOMEINEN .........................................................................................................................................................................................41 4.1. Geestelijke gezondheid en psychosociale factoren ................................................................................................................................................. 41 4.2. Fysische agentia ........................................................................................................................................................................................................ 42 4.3. Chemische agentia .................................................................................................................................................................................................... 43 4.4. Voeding en gezondheid, voedselveiligheid inbegrepen + Microbiologie van de voeding ................................................................................... 44 4.5. Bloed en bloedderivaten ........................................................................................................................................................................................... 45 4.6. Cellen, weefsels en organen van menselijke en dierlijke oorsprong .................................................................................................................... 46 4.7. Vaccinatie ................................................................................................................................................................................................................. 47 4.8. Infectiebeheersing in de gezondheidszorg .............................................................................................................................................................. 48 4.9. Cosmetologie en cosmetische toestellen ................................................................................................................................................................. 49 4.10. Public Health Genomics ............................................................................................................................................................................................ 50 5. REALISATIES 2013 ............................................................................................................................................................................................. 51 5.1. Vernieuwing van het College .................................................................................................................................................................................... 51 5.2. Beheer van belangenconflicten ................................................................................................................................................................................ 51 5.3. Risicoanalyse .............................................................................................................................................................................................................. 52 5.4. Health Research System (HRS) ................................................................................................................................................................................. 52 5.5. Deelentiteiten ............................................................................................................................................................................................................ 53 5.6. EuSANH ....................................................................................................................................................................................................................... 54 5.7. Communicatie ............................................................................................................................................................................................................ 54 5.8. Informatisering .......................................................................................................................................................................................................... 54 5.9. Algemene vergadering.............................................................................................................................................................................................. 55 5.10. Prijs van de HGR ........................................................................................................................................................................................................ 55 5.11. In memoriam ............................................................................................................................................................................................................. 55 5.12. Prix de la Pharmacie Francophone .......................................................................................................................................................................... 56 5.13. HON-certificaat .......................................................................................................................................................................................................... 56

2

Inhoudstafel

6. DE ADVIEZEN IN CIJFERS ...........................................................................................................................................................................................................57 7. DOELSTELLINGEN 2014 ............................................................................................................................................................................................................65 7.1. Health Research System (HRS) ................................................................................................................................................................................. 65 7.2. Informatisering .......................................................................................................................................................................................................... 65 7.3. Beheer van belangenconflicten ................................................................................................................................................................................ 65 7.4. EuSANH ...................................................................................................................................................................................................................... 65 7.5. Communicatie ............................................................................................................................................................................................................ 66 7.6. Strategische en operationele doelstellingen ........................................................................................................................................................... 66 8. STRUCTUUR VAN DE HGR .........................................................................................................................................................................................................68 9. LIJST GEPUBLICEERDE ADVIEZEN 2013 ....................................................................................................................................................................................71 10. Contact ....................................................................................................................................................................................................................................74

3

Wie zijn wij?

2. wie zijn wij? De Hoge Gezondheidsraad (HGR) is het wetenschappelijk adviesorgaan van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu. De HGR fungeert als link tussen de Belgische overheid en de wetenschappelijke wereld met betrekking tot diverse domeinen die aan de volksgezondheid gerelateerd zijn.

Missie

Om de volksgezondheid te beschermen en te verbeteren brengt de Raad wetenschappelijke adviezen uit als leidraad voor beleidsmakers en gezondheidswerkers. Dankzij een netwerk van experts en interne medewerkers steunen deze onpartijdige en onafhankelijke adviezen op een multidisciplinaire evaluatie van de huidige stand van de wetenschap. De Raad verstrekt zijn adviezen op verzoek of op eigen initiatief en maakt ze openbaar.

Visie

De Raad speelt in op de actualiteit in de volksgezondheid en vormt een hoogstaand wetenschappelijk expertisecentrum. Overheid en gezondheidswerkers erkennen de Raad voor deze kwaliteitsvolle bijdrage aan hun taken. In een stimulerende en respectvolle sfeer bouwen experts en personeel de activiteiten van de Raad verder uit en maken ze aan de buitenwereld bekend.

Waarden

Wetenschap – Deskundigheid – Kwaliteit – Onpartijdigheid – Onafhankelijkheid – Transparantie.

4

De Hoge Gezondheidsraad waakt al meer dan 160 jaar over de volksgezondheid in België!

Wat betekent de HGR voor jou?

3. WAT BETEKENT DE HGR VOOR JOU? Beste lezer, De adviezen van de Raad beïnvloeden op meerdere vlakken het leven van iedereen. De huisarts, onder andere, vindt er nuttige informatie die op de laatste wetenschappelijke ontwikkelingen berust om de vragen van zijn patiënten te beantwoorden. Daarom krijgt u dit jaar een jaarverslag in handen dat anders is dan andere jaren: we hebben de adviezen die we in 2013 hebben gerealiseerd voorgesteld vertrekkend vanuit het verhaal van een huisdokter en zijn patiënten. Aan de hand van hun ervaringen, interesses en de vragen die zij zich stellen, lichten we de adviezen van de HGR toe en laten we zien hoe deze adviezen te maken hebben met het dagelijks leven van jan en alleman. Veel leesplezier!

5

Fysische agentia

Fysische agentia: divers

D

eze ochtend begint Dr. De Raedt aan zijn huisbezoeken. De eerste patiënt, meneer Duve lijkt erg ongerust. De hele wijk heeft een aangetekende brief ontvangen waarin de gemeente meedeelt dat ze van plan is om een windmolen in de buurt te plaatsen. Sinds de aankondiging kunnen hij en zijn vrouw moeilijk de slaap vatten ’s avonds.

Voorzitter van de werkgroep: Prof. Wim Passchier

Een doordachte ontwikkeling van windenergie om de volksgezondheid te beschermen De toekomst van windenergie op land hangt af van de kwaliteit van de omgeving voor de omwonenden. Dit verdient dan ook onze specifieke aandacht. Niet alleen het lawaai, maar ook de ingreep op het landschap en de eenzijdig genomen beslissingen door de overheden dragen bij tot de aan de windmolens toegeschreven hinder. Langdurige hinder kan een voorbode van gezondheidsproblemen zijn. Windenergie moet bijdragen tot een duurzame elektriciteitsproductie. Dit duurzaamheidsbeleid heeft een groot draagvlak. Toch leiden de windmolenprojecten op land vaak tot klachten van de omwonenden. De klachten over de invloed op hun gezondheid en meer in het algemeen op hun levenskwaliteit zijn bovendien niet ongegrond. Dit is het besluit van de Hoge Gezondheidsraad op basis van het beoordelen van de wetenschappelijke rapporten ter zake. Het lawaai van de windmolens veroorzaakt mogelijk plaatselijke hinder en kan eventueel aanleiding geven tot slaapstoornissen die een

6

i

voorbode van ernstigere aandoeningen kunnen zijn. De mate van hinder hangt af van talrijke andere factoren. De Raad verwijst zowel naar de ingreep op het landschap en naar de gehechtheid van de omwonenden aan hun plaatselijke omgeving, als naar de eventuele kostprijs van een windmolenpark voor de lokale economie tegenover de voordelen van zo’n installatie. Het advies stelt 8 aanbevelingen voor om de ontwikkeling van windenergie op land te verenigen met de volksgezondheid en de levenskwaliteit van de omwonenden: 1)

Er zou een levenscyclusanalyse moeten worden verricht van de verschillende productiemogelijkheden voor elektriciteit in België.

2) De geluidsniveaus van de windmolens zouden zowel ‘s nachts als overdag aan de normen van de WGO moeten voldoen. 3) De effecten door slagschaduw zouden moeten worden vermeden door een ge schikte keuze van de situering en het ontwerp van de windmolen.

Het volledige advies nr. 8738 is te vinden op de website van de Hoge Gezondheidsraad: http://tinyurl.com/HGR-8738-windturbines (enkel beschikbaar in het Engels). Een samenvatting in het Nederlands vindt u ook op de website: http://tinyurl.com/ HGR-8738-windturbines-samenv.

Fysische agentia 4)

De veiligheidsproblemen moeten serieus worden genomen en op een passende manier worden opgelost door kwaliteitscontroles uit te voeren en een zorgvuldige keuze te maken op het vlak van situering en infrastructurele en technische maatregelen.

5)

De belanghebbenden moeten bij het ontwerp en de uitvoering van windmolenparken worden betrokken. Dit zou de maatschappelijke aanvaarding van het project bevorderen.

6)

De plaatselijke huisartsen zouden over de invloed van draaiende windmolens op de gezondheid en het welzijn moeten worden ingelicht en zouden net als de belanghebbenden bij de verschillende fases van het project moeten worden betrokken (zie 5).

7) Er moet met passende methodes toezicht worden gehouden op de gezondheid van de omwonenden van windmolenparken. 8)

België moet deelnemen aan of het voortouw nemen in een internationale studie over de eventuele specifieke invloed van draaiende windmolens op de gezondheid en het welzijn.

7

Public Health Genomics

Public Health Genomics

Z

ijn tweede patiënte, mevrouw Weetgraag is 10 weken zwanger en de toekomstige ouders hebben angst dat hun baby het downsyndroom zou hebben.

Voorzitter van de werkgroep: Prof. Herman Van Oyen

Niet-invasieve prenatale test voor het downsyndroom Tot voor kort was een vruchtwaterpunctie bij de moeder nodig voor een DNA-analyse van de foetus om genetische afwijkingen, zoals bijvoorbeeld het downsyndroom, op te sporen. Recentelijk kan men met een gewone bloedafname bij de moeder het geslacht en de rhesusgroep van de foetus bepalen door het DNA van de foetus te isoleren. De verdere ontwikkeling van deze technologie laat nu ook toe om met een klein bloedstaal van de moeder een foetus met het downsyndroom op te sporen alvorens op invasieve en gevaarlijkere methodes voor moeder en baby te moeten overgaan. De invasieve afnametechnieken (vruchtwaterpunctie) om bij de foetus een genetische aandoening te diagnosticeren zijn weliswaar heel doeltreffend, maar veroorzaken risico’s, uitzonderlijk bij de moeder, maar veel vaker bij de foetus. Het grootste risico is dat men de foetus verliest (0,5 tot 1 %). Dit is des te problematischer omdat het meestal om foetussen gaat die uiteindelijk geen chromosoomafwijkingen hadden. Het voordeel van de niet-invasieve methodes (een gewone

8

i

bloedafname bij de moeder) is dat er zonder risico een genetische diagnose kan worden gesteld. De minister heeft dan ook de HGR en het KCE verzocht advies te verlenen over de indicatie en de plaats van deze nieuwe genetische testen en vraagt om gezondheidseconomische aanbevelingen voor de aanpak en organisatie van deze testen indien ze als instrument voor prenatale screening nuttig zouden zijn. De wetenschappelijke instellingen worden ook gevraagd om de ethische aspecten van de technologie te bekijken van het al meer dan 20 jaar opsporen van down en de nood aan volledige en betrouwbare informatie voor de ouders die testen met een zo klein mogelijk risico voor moeder en ongeboren kind wensen. Deze vragen zullen ook door het Belgisch Raadgevend Comité voor Bio-ethiek worden behandeld, dat om advies wordt verzocht over de ethische kwesties, meer bepaald over de geïnformeerde toestemming en de nodige bijstand en voorlichtingsprocedure bij het overwegen van een zwangerschapsafbreking naar aanleiding van de interpretatie van de testresultaten.

De publicatie van dit advies is voorzien in 2014. De Hoge Gezondheidsraad heeft ook een advies uitgegeven over genetische zelftests: http://tinyurl.com/HGR-8714-DTC. (enkel beschikbaar in het Engels)

Public Health Genomics Dankzij het bestuderen van de criteria voor het adequate gebruik van deze technologie door de HGR en het KCE zullen dokters, patiënten, gezondheidsautoriteiten en de maatschappij inlichtingen kunnen inwinnen over deze nieuwe niet-invasieve genetische testen die minder risicovol zijn dan de huidige opsporingsmethodes voor het downsyndroom. Ook zullen ze die kunnen beoordelen en zo beslissingen kunnen nemen die zich op alle niveaus opdringen.

9

Fysische agentia

D

e ronde van Dr. De Raedt verloopt vlot tot hij meneer Doel tegenkomt. Die stelt hem vragen over een brief die hij gekregen heeft in verband met nieuwe veiligheidsregels bij behandelingen met radioactieve producten. Hij wil gerustgesteld worden over de eventuele risico’s die hij loopt als personeelslid.

Fysische agentia: ioniserende straling Voorzitter van de werkgroep: Prof. François Jamar

Nucleaire geneeskunde in vivo: stralingsbescherming voor personeel De Hoge Gezondheidsraad informeert inzake stralingsbescherming voor het personeel rechtstreeks of onrechtstreeks betrokken bij de nucleaire geneeskunde in vivo.

Correcte informatie Het personeel dat buiten de diensten nucleaire geneeskunde werkt en dat occasioneel kan worden blootgesteld, is in het algemeen onvoldoende geïnformeerd en mogelijks onvoldoende beschermd. Gepaste informatie en vorming dient hen te worden aangeboden. Eenvoudige beschermingsmaatregelen De HGR ondersteunt eveneens elk inlichtinggevend initiatief dat op een eenvoudige en/of picturale wijze de aandacht vestigt op eenvoudige handelingen en reflexen om zich te beschermen tegen ioniserende stralingen uit niet-ingekapselde (verspreidbare) bronnen. Onvoldoende technologen Problematisch zijn het onvoldoende aantal technologen met het diploma technoloog in de medische beeldvorming en de moeilijkheden die de hogescholen in beide gemeenschappen

10

i

ervaren om dit aan te pakken. Een inspanning op het vlak van organisatie en coördinatie tussen het federale niveau en het niveau van de deelentiteiten is onontbeerlijk. Gebrek aan bijkomende opleidingen De HGR is verontrust over het gebrek aan bijkomende opleidingen (50 u. basis + 10 u. gespecialiseerd) voor technologen of verpleegkundigen die zonder een specifiek diploma medische beeldvorming in de nucleaire geneeskunde werken, wegens de schaarste aan bovenvermeld personeel. Opleiding: operationeler en dynamischer De HGR meent dat de opleiding en informatie voorzien in artikel 25 van het Algemeen Reglement voor de Bescherming tegen Ioniserende Stralingen (ARBIS) voor een optimale bescherming van de werknemers kunnen worden verbeterd door ze operationeler en dynamischer te maken. Beperkte vorming in stralingsbescherming De HGR betreurt dat de faculteiten geneeskunde weinig belang hechten aan vorming in stralingsbescherming in de medische beeldvorming en nucleaire geneeskunde in het bijzonder, in het curriculum voor de toekomstige artsen, terwijl deze bij uitstek diegenen zijn die de onderzoeken

Het volledige advies nr. 8277 is te vinden op onze website: http://tinyurl.com/ HGR-8277-mednuc. Meer weten over dit domein? Kijk op pagina 42.

Fysische agentia met behulp van ioniserende stralingen zullen voorschrijven. Dergelijke opleiding zou idealiter gedurende de laatste Master jaren georganiseerd worden door de faculteiten. Brede verspreiding De HGR is opgetogen over de technische studies naar het blootstellingsniveau van het personeel in de nucleaire geneeskunde en over de praktische aanbevelingen die hieruit konden voortvloeien. Het is nu van belang dat deze informatie zo breed mogelijk verspreid wordt. Uniform informeren De HGR stelt vast dat indien de patiënt en zijn begeleider over stralingsbescherming geïnformeerd worden dit niet op uniforme wijze gebeurt. Een inspanning van het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC), in overleg met de wetenschappelijke en beroepsverenigingen in deze materie wordt aangeraden. De HGR is bereid om hieraan mee te werken. Geen publiek gerichte adviezen Op dit ogenblik brengt de HGR geen adviezen en aanbevelingen uit die specifiek gericht zijn op het publiek zoals bepaald door het ARBIS. Niet omdat deze doelgroep niet belangrijk is, verre van, maar omdat er andere initiatieven zijn die uitgaan van het FANC en de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu (FOD VVVL). Het zou dus niet opportuun zijn om nieuwe aanbevelingen te doen zonder rekening te houden met de zaken die al in beweging zijn (bv. de sensibiliseringscampagne van de FOD VVVL die in juni 2012 van start ging en op de website http://www.zuinigmetstraling.be te raadplegen is).

11

Voeding en gezondheid, voedselveiligheid inbegrepen

Voeding & gezondheid, voedselveiligheid inbegrepen

“

KKom op, nog één voor de lunchpauze ...” Dr. De Raedt komt binnen bij mevr. Botram en het gaat al meteen over eten. Mevr. Botram is namelijk in de war door de tegenstrijdige informatie over palmolie. Sommige artikels stellen dat te veel palmolie slecht voor de gezondheid is en het risico op hart- en vaatziekten doet toenemen. Op andere plaatsen leest ze dat het een natuurlijke, soms biologische, plantaardige olie is en zelfs rijk aan vitamine E en A.

Voorzitter van de werkgroep: Prof. Guy De Backer

Verzadigde vetzuren en palmolie De Hoge Gezondheidsraad heeft een advies uitgebracht over de problematiek van de atherogene verzadigde vetzuren en palmolie. Schadelijke verzadigde vetzuren Een overmatige consumptie van bepaalde verzadigde vetzuren heeft nadelige gezondheidseffecten, waaronder het verhogen van het risico op cardiovasculaire aandoeningen. Het wordt aanbevolen om het verbruik van deze zogenaamde “atherogene” verzadigde vetzuren (ath-VVZ) tot maximum 8 % van de totale energie inname te beperken. Verbruik palmolie verminderen Palmolie bevat meer dan 40 % van deze schadelijke ath-VVZ. Het is een voorname bron van vetten wereldwijd en wordt in veel voedingsmiddelen en bereidingen gebruikt. Palmolie bevindt zich met name in talrijke producten: a gebak en taart; a kant-en-klare gerechten; a koffiekoeken; a pizza’s; a quiches en gezouten gebakjes;

12

i

a sandwiches; a zoete koekjes en reepjes; a smeerpasta’s; a margarines. Verbruik melkvetten verminderen Ook in bepaalde melkvetten zoals boter en slagroom zijn er veel schadelijke ath-VVZ. Een overmatig verbruik ervan wordt al lang afgeraden. Betere etikettering: “plantaardige olie” Het is thans niet verplicht om het type oliën die aanwezig zijn in de voedingsmiddelen te vermelden. Palmolie wordt vaak op het etiket aangeduid als “plantaardige olie”. Een wijziging van de Europese wetgeving zal echter het weergeven van de oliebron verplichten vanaf december 2014. Voorkeur aan onverzadigde vetzuren De consument moet de voorkeur geven aan voedingsmiddelen die arm zijn aan ath-VVZ en rijk aan onverzadigde vetzuren. Ecologisch aspect Dit advies concentreert zich op het nutritionele aspect van palmolie en de gevolgen ervan voor de gezondheid in geval van overmatig gebruik;

Het volledige advies nr. 8464 is te vinden op de website van de Hoge Gezondheidsraad: http://tinyurl.com/HGR-8464-palmolie. De HGR heeft ook algemene voedingsaanbevelingen uitgevaardigd: http://tinyurl.com/HGR-8309-voedingsaanbevelingen.

Voeding en gezondheid, voedselveiligheid inbegrepen de gevolgen van bepaalde procédé’s voor de productie van palmolie maar ook van biofuel op milieu, klimaat en indirect op de volksgezondheid werden in dit advies niet ontwikkeld maar zijn daarom niet minder belangrijk. Nood aan meer onderzoek Er is in België meer onderzoek nodig naar de bijdrage van voedingsmiddelen tot de inname van VVZ en van ath-VVZ in het bijzonder en dit zowel bij kinderen als bij volwassenen.

13

Vaccinatie

Vaccinatie

N

a zijn ochtendbezoeken gaat dr. De Raedt naar zijn praktijk en treft hij zijn jonge collega die onlangs bij het team is gekomen. Ze geeft hem de nieuwe aanbevelingen voor vaccinaties: “Neem eens de tijd om ze te lezen Jan, er staan belangrijke nieuwigheden in voor de vaccinatie van zwangere vrouwen, nog een prettige dag!”. r. De Raedt: “Ik moet het er zeker over hebben met mevr. Weetgierig en haar man bij de volgende afspraak ...”.

D

Voorzitter van de werkgroep: Prof. Marc Van Ranst

Vaccinatie tegen kinkhoest bij volwassen De Hoge Gezondheidsraad heeft haar aanbevelingen voor kinkhoest bij volwassenen herzien. Voor iedere zwangere vrouw wordt kinkhoestvaccinatie tussen week 24 en week 32 van de zwangerschap aanbevolen. Aanbevelingen, doelgroepen en vaccinatieschema Aanbevolen wordt de vaccinatie met het pediatrische DTPa-vaccin bij jonge zuigelingen stipt te starten op 8 weken kalenderleeftijd, ook voor prematuren. De herhalingsinentingen op de leeftijd van 15 maanden en 5-6 jaar moeten strikt toegepast worden (zie fiche kinderen “Vaccinatie tegen difterie, tetanus, kinkhoest”). Voor deze groepen worden pediatrische vaccins gebruikt. Op de leeftijd van 14-16 jaar wordt de systematische toediening van één dosis dTpa aanbevolen, als herhalingsvaccinatie tegen kinkhoest, difterie en tetanus. Voor alle volwassenen wordt de toediening van één dosis dTpa aanbevolen, ongeacht de voorgeschiedenis van een (volledige of onvolledige) kinkhoestvaccinatie, en zeker diegenen die

14

i

in contact komen met zuigelingen volgens het principe van de “cocoonvaccinatie” (bv. jonge of toekomstige ouders, grootouders en hun naaste familiecontacten alsook het verzorgend personeel van pediatrische diensten, materniteiten en kinderdagverblijven en onthaalmoeders van jonge kinderen). Buiten deze ene herhalingsdosis zal geen bijkomende herhalingsvaccinatie met het dTpa vaccin worden aanbevolen zolang er niet meer gegevens over het nut van tienjaarlijkse pertussisboosters beschikbaar zijn, met uitzondering van zwangerschap. Voor iedere zwangere vrouw wordt kinkhoestvaccinatie tussen week 24 en week 32 van de zwangerschap aanbevolen, ongeacht of de vrouw voordien een herhalingsinenting kreeg. Indien de vaccinatie niet tijdens de zwangerschap wordt gegeven, wordt ze zo snel mogelijk postpartum toegediend als onderdeel van de cocoonstrategie. In geval de zwangere vrouw tijdens de zwangerschap werd ingeënt of men deze inenting onmiddellijk na de bevalling plant, blijft “cocoonvaccinatie” voor partner en andere adolescenten en volwassenen die met de zuigeling in contact komen zeker aanbevolen.

Alle vaccinatiefiches vind je op onze website: http://tinyurl.com/HGR-vaccinatiefiches.

Vaccinatie Deze “cocoonvaccinatie” wordt best uitgevoerd een paar weken voor de bevalling. Er zijn momenteel geen gegevens beschikbaar over co-administratie van een kinkhoestvaccin en een griepvaccin bij zwangere vrouwen. Voor niet-zwangere vrouwen verwijzen we graag naar de tabel co-administratie. Borstvoeding is geen contra-indicatie om het dTpa vaccin te krijgen. Dit vaccin kan ook gegeven worden aan zwangere vrouwen die plannen borstvoeding te geven. Een interval van 1 maand tussen een vroegere dT en een dTpa inenting wordt als veilig minimum interval beschouwd (dit interval is gebaseerd op de gegevens beschikbaar uit de literatuur).

15

Infectiologie

Infectiologie

D

r. De Raedt maakt nuttig gebruik van zijn middagpauze en leest zijn e-mails. Gezien de ontwikkelingen van de epidemiologische toestand in Europa en België van het HIV-virus ontvangt hij regelmatig officiële folders voor zorgverleners over deze problematiek (Nationaal Aidsplan) en het aanbevolen condoomgebruik. Twee van zijn patiënten hebben hem vorige week een vraag gesteld. Ze wilden weten of ze de condooms achterwege konden laten, aangezien ze al lang een stabiel koppel vormen en de HIV-testen goed waren ...

Voorzitter van de werkgroep: Prof. Yves Van Laethem

Condoomgebruik bij HIV-serodiscordante partners In bepaalde omstandigheden en onder zeer strikte voorwaarden, is het mogelijk om niet terug te grijpen naar condoomgebruik. De Hoge Gezondheidsraad heeft algemene richtlijnen uitgevaardigd omtrent condoomgebruik bij HIV-serodiscordante (de ene partner is seropositief en de andere seronegatief) partners, waarbij de seropositieve partner een antiretrovirale behandeling volgt. Dit advies werd aangevraagd in het kader van de uitwerking van het “Nationaal Aidsplan”. Condoom blijft preventie bij uitstek! De HGR raadt het gebruik van een condoom aan voor de preventie van HIV en talrijke andere seksueel overdraagbare aandoeningen, net als andere medische en wetenschappelijke, nationale en internationale instanties dit al lang aanbevelen. Versoepeling mits voldaan aan strikte voorwaarden Zorgverleners kunnen de mogelijkheid voorstellen aan patiënten om geen condooms meer te gebruiken mits er voldaan is aan zeer strikte voorwaarden.

16

i

Voor wie? a Als twee HIV-serodiscordante partners een duurzame relatie hebben, waarbij de sero positieve partner cART behandeling volgt, waardoor zijn hoeveelheid virus in het bloed (of de virale lading) al 6 maanden onder de grensdetectie is; a En als beide personen geen condooms meer wensen te gebruiken (kinderwens, verbeteren van de levenskwaliteit, ontplooiing van het seksleven en bevorderen van het welzijn van het paar, enz.). Zeer strikte voorwaarden a Deze keuze moet onder medische bege leiding gemaakt worden, waarbij beide partners begeleid worden en geschikte medische en psychologische informatie krijgen; a Vóór elke beslissing, moeten beide partners een systematische screening ondergaan (voor HIV, HCV, syfilis en alle andere sek sueel overdraagbare aandoeningen die in het “Nationaal Aidsplan” zullen worden bepaald) rekening houdend met respectie velijke incubatietijden voor de verschillende verwekkers;

Het volledige advies (nr. 8902) is te vinden op de website van de Hoge Gezondheidsraad: http://tinyurl.com/HGR-8902-HIV.

Infectiologie a Beide partners mogen sinds de laatste screening op seksueel overdraagbare aan doeningen geen andere seksuele partners hebben gehad; a De seropositieve partner moet ononder broken zijn behandeling volgen; a De medische begeleiders moeten actief informatie verstrekken aan de betrokken partners; a De keuzevrijheid van de seronegatieve partner moet altijd voorrang hebben op de beslissingen die in het kader van de betrokken partners genomen worden, met andere woorden, de eindbeslissing ligt altijd bij hem/haar; a De medische begeleiders moeten de basis inlichtingen (uitgewerkt en verzameld door het toekomstig “Nationaal Aidsplan”) verstrekken.

Opvolging lopende prospectieve studies Het is absoluut noodzakelijk de resultaten van de huidige lopende prospectieve studies op te volgen en te analyseren. Op basis van deze nieuwe gegevens kunnen deze aanbevelingen eventueel aangepast worden.

Nationaal Aidsplan Het “Nationaal Aidsplan” moet bovendien technische documenten verstrekken, zodat het artsenkorps de relevante en juiste informatie omtrent de virale lading en de detecteerbaarheid ervan kan geven, alsook de informatie die in het document over de “systematische screening” moet worden opgenomen. De aan patiënten en partners aangeboden keuze om geen condooms te gebruiken wordt niet ondersteund door de gezondheidsautoriteiten en/of het artsenkorps als aan één van de bovenstaande voorwaarden niet kan worden voldaan of als één ervan niet kan worden nageleefd.

17

Cosmetologie & cosmetische toestellen


“

Genoeg over het werk, ik zal eens kennis maken met onze nieuwe collega.” Noem het beroepsmisvorming of een scherp opmerkingsvermogen, maar hij merkt op dat Dr. Notfree gaat trouwen en dat zij haar tanden lijkt te hebben gewit.

Voorzitter van de werkgroep: Prof. Roeland De Moor

Bleken/witten: aan de tand gevoeld Het bleken en witten van tanden Tanden bleken en witten zijn gangbare behandelingen in de algemene tandheelkunde. Behandelingen voor het witten van tanden herstellen de natuurlijke kleur van de tanden. Daarvoor wordt gebruik gemaakt van reinigende en poetsende agentia die de vlekken op de oppervlakte van de tanden verwijderen. Daarentegen streven bleekbehandelingen naar een kleur die witter is dan de natuurlijke kleur van de tanden. Dat gebeurt aan de hand van zuurstofradicalen, die inwendige vlekken en verkleuringen verwijderen. Deze twee termen worden vaak in dezelfde betekenis gebruikt. Huidige wetgeving De richtlijn van de Raad van de EU 2011/84/EU van 20 september 2011 beperkt het gebruik van tandbleekmiddelen: a a

18

alleen de beoefenaren van de tandheelkunde mogen tandbleekmiddelen gebruiken die tussen 0,1 % en 6 % waterstofperoxide (H2O2) bevatten of vrijlaten; tandbleekmiddelen die tot 0,1 % H2 O2 bevatten of vrijlaten worden vrij verkocht;

i

a a

producten met H2O2 -gehalten boven de 6 % worden als cosmetica verboden; het gebruik van tandbleekmiddelen mag niet aan personen onder de 18 jaar worden aangeboden.

De richtlijn werd in Belgisch recht omgezet door het Koninklijk Besluit van 22.03.2012 (gepubliceerd op 27.04.2012). Minder dan 0,1 % H2O2: welke risico’s en welke doeltreffendheid? Er zijn geen schadelijke effecten beschreven voor tandbleekmiddelen bestemd voor de mondhygiëne die tot 0,1 % H2O2 bevatten (zoals gel, kauwgom, mondspoeling en tandpasta). Er is echter geen wetenschappelijk bewijs voor de doeltreffendheid van deze producten en de advertenties zijn over het algemeen te optimistisch. Meer dan 0,1 % H2O2: wat zijn de risico’s? Het gebruik van tandbleekmiddelen met meer dan 0,1 % H2O2 is niet risicovrij.

U kan het volledige advies nr. 8782 raadplegen op de website van de Raad: http://tinyurl.com/HGR-8782-witten. De werkgroep Cosmetologie heeft ook een advies uitgevaardigd over fish pedicure: http://tinyurl.com/HGR-8773-fishpedicure.

Cosmetologie & cosmetische toestellen Qua nevenwerkingen werd het volgende aangetoond: a a a a a a

blekende agentia zouden de oppervlaktestructuur van het tandglazuur en de permeabiliteit van het tandbeen kunnen aantasten; dergelijke behandelingen kunnen de tanden gevoelig maken; er zijn meerdere cel- en weefselmechanismen geïdentificeerd die een verklaring bieden voor de door het peroxide veroorzaakte schade; indien gehalten van 10 % of meer worden gebruikt, kan H2O2 bijtend zijn voor de slijmvliezen of de huid, waardoor een brandend gevoel of weefselschade kan ontstaan; in de handel verkrijgbare peroxide-gebaseerde gels veroorzaken cytotoxiciteit. Om deze reden zijn geschikte barrières nodig om het tandvlees te beschermen tegen slijmvliesschade; tandvleesirritatie is ook een veelvoorkomend gevolg van thuisbleken.

a a a a a

er moeten meer controles worden uitgevoerd op de producten en de praktijken inzake tanden witten/bleken en dit om risico’s te beperken en om misbruik via te optimistische reclame te voorkomen; de lichtbronnen die worden gebruikt om de tandbleekmiddelen te activeren tijdens de bleekbehandelingen mogen enkel als medische hulpmiddelen worden verkocht/ geleverd; het grote publiek moet worden geïnformeerd over het feit dat er thans geen wetenschappelijk bewijs is voor de doeltreffendheid van tandbleekmiddelen met H2O2-gehalten ≤ 0,1 %; er moeten strenge regels worden ingevoerd i.v.m. de reclame voor alle producten met minder dan 0,1 % H2O2 bestemd voor bleekbehandelingen; er is verder onderzoek nodig.

Er moet worden benadrukt dat bleekmiddelen geen invloed hebben op de kleur van vullingsmaterialen. Wij wensen er ook op te wijzen dat sommige vlekken niet reageren op bleken. Aanbevelingen De HGR raadt het volgende aan: a

tanden bleken/witten moet door een professionele tandarts worden uitgevoerd die daarvoor een product met het gepaste H2O2-gehalte gebruikt. Vóór de behandeling zal deze de tanden onderzoeken en een diagnose stellen;

19

Geestelijke gezondheid & psychosociale factoren


E

r komt een erg onrustig kind bij de arts. Zijn zus die sinds kort voor hem zorgt, zegt dat ze zich totaal machteloos voelt tegenover het constant drukke gedrag van haar broer. Dr. De Raedt aarzelt en denkt bij zichzelf dat hij zeker de tijd moet nemen om naar hen te luisteren en hen door te sturen naar de geschikte ondersteunings- en begeleidingsdiensten.

Voorzitter van de werkgroep: Prof. Dirk Deboutte

Aandachtstekort en hyperactiviteit: Good clinical practice in de herkenning, de diagnose en de behandeling Er kan geen diagnose van ADHD gesteld noch medicamenteuze behandeling opgestart worden binnen de basis- en eerstelijnszorg. De Hoge Gezondheidsraad heeft aanbevelingen uitgebracht over de praktische herkenning, de diagnose en de behandeling van kinderen, jongeren en volwassenen met aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD). Voor zorgbeoefenaars a Na een eventuele eerste evaluatie en oriën tatie door de eerstelijnszorg (huisartsen, leer krachten, sociale bijstand, etc.) maken de diagnose, de advisering en het opstarten van de behandeling deel uit van de opdrach ten van een team geneesheren-specialisten (experts in de tweede- of derdelijnszorg). a Deze deskundigen moeten van een vorming terzake genieten. a De diagnose van de aandoening kan niet gesteld worden alleen op basis van een of andere vragenlijst, gedragsschaal of ge dragsobservatie.

20

i

a

Na opstarten en oppuntstelling door de tweedelijns deskundige kan de medicamenteuze behandeling verder onder toezicht van de huisarts gebeuren, waarbij een jaarlijkse controle door een tweedelijns deskundige aanbevolen wordt.

Voor de ouders a Ten behoeve van ouders van kleuters, kinde ren en jongeren moeten er laagdrempelige werkzame oudertrainingsprogramma’s in groep beschikbaar zijn. Daarnaar wordt in eerste instantie verwezen bij vermoeden van ADHD met gedragsstoornissen. Voor kinderen, jongeren en volwassenen met ADHD a Groepstrainingsprogramma’s moeten beschikbaar zijn (opleidingen inzake vaar digheden gericht met name op zelfcon trole, oplossen van problemen en/of sociaal functioneren) a Zo nodig wordt voorzien in een individueel (cognitief en gedrags-) aanbod. a Bij onvoldoende effect kan een gecombi neerde medicamenteuze behandeling (methylfenidaat) gegeven worden. Dit laatste is de regel bij ernstige ADHD.

Het volledige advies is te vinden op de website van de Hoge Gezondheidsraad: http:// tinyurl.com/HGR-8846-ADHD. De HGR heeft ook een advies uitgebracht omtrent de veiligheid van stimulantia zoals Rilatine: http://tinyurl.com/HGR-8570-stimulantia.

Geestelijke gezondheid & psychosociale factoren a

Bij volwassenen (vanaf 18 jaar) is medicamenteuze behandeling eerste keuze. Cognitieve gedragstherapie kan zinvol zijn bij onvoldoende respons. Deze kan een alternatief zijn voor medicatie zo de patiënt bij voorkeur geen medicatie neemt of bij intolerantie van of non-respons op medicamenteuze behandeling.

Er is momenteel bijvoorbeeld immers onvoldoende opgeleid personeel voor de begeleidingsprogramma’s en het niet terugbetalen van psychologen maakt voor ouders de psychologische ondersteuning financieel moeilijk draagbaar.

Voor de leerkrachten a Leerkrachten hebben niet de opdracht ADHD bij kinderen op te sporen. Zij moeten in hun vorming kennis en vaardigheden opdoen om kinderen met gedragsproblemen via doelma tige en positieve ondersteunende methodes te begeleiden en nieuw gedrag aan te leren. Ze hebben tevens recht op ondersteuning en begeleiding in hun werk met kinderen en jongeren met ADHD. Hierbij kunnen ze beroep doen op het CLB. In het algemeen a Er is nood aan onderzoek in België naar de werkzaamheid, doelmatigheid en tevre denheid van de zorg voor kinderen, jongeren en volwassenen met ADHD in het algemeen en de diverse interventies in het bijzonder. a Over de veiligheid en de nevenwerkingen van stimulantia werd reeds eerder uitvoerig gerapporteerd (HGR advies nr. 8570, 2010). Opmerkingen a Om een aantal van deze aanbevelingen werkelijk te kunnen invoeren, zou eerst de Belgische geestelijke gezondheidszorg moeten worden aangepast, de ontwikkeling van de psychosociale aanpak mogelijk worden gemaakt en de toegankelijkheid ervan verbeterd worden.

21



H

et staat vast dat raadplegingen in verband met geestelijke gezondheidsproblemen toenemen. De tweede patiënt in de namiddag is helemaal het tegenovergestelde van de eerste. Zijn ouders zijn ongerust omdat hij bijna niet praat en omdat ze veel moeite hebben om tot hem door te dringen. Ze zijn op zoek naar geschikte oplossingen. Dr. De Raedt vraagt zich af waarom de stoornis niet eerder werd opgespoord, want hoe eerder de diagnose van autisme bevestigd wordt, hoe intenser en vroegtijdiger de interventie, hoe beter de resultaten zijn.

Voorzitter van de werkgroep: Prof. Ghislain Magerotte

Kinderen met autisme en hun gezin: hoe levenskwaliteit verbeteren? Ouders van kinderen met autisme voelen zich vaak hulpeloos en hebben veel vragen over de steun die hun ten goede zou moeten komen. Daarom heeft de HGR een overzicht gemaakt van het bestaande en te voeren beleid om de levenskwaliteit te verbeteren van kinderen (jonger dan 6 jaar) met autisme en hun gezin. Vroege diagnose Deze stoornis wordt immers gekenmerkt door een grote, allesoverheersende impact op meerdere vlakken en op het ganse gezin. Op dit ogenblik kan men zeer vroeg een diagnose stellen en een vroegtijdige zorg is bepalend voor de ontwikkeling van deze kinderen en de levenskwaliteit van het gezin. Overzicht sectoren De HGR heeft een algemeen overzicht gemaakt van alle betrokken sectoren: kindzorg, gezondheidszorg, onderwijs, maatschappelijk welzijn, de gehandicaptensector en de gezinsbegeleiding door ouderverenigingen. De Raad heeft kennis genomen van de bestaande Belgische initiatieven in deze verschillende sectoren en van de praktijken die door internationaal wetenschappelijk onderzoek worden aanbevolen.

22

i

Huidige praktijken onderzocht Het geheel van diensten en onderwijs beantwoordt enkel voor een heel klein deel aan de behoeften van kinderen met autisme en hun gezin omwille van zowel organisatorische als financiële redenen. Gezien de HGR enkel het wetenschappelijk aspect onderzoekt, heeft de HGR de huidige praktijken onderzocht en geeft ze aanbevelingen om deze praktijken te verbeteren. Meer betrokkenheid ouders en vrije keuze voor interventies De aanbevelingen hebben vooral de bedoeling om ouders meer te betrekken bij de zorg voor hun kind en bij het opstellen en opvolgen van het interventieprogramma, waarbij rekening wordt gehouden met de gezinssituatie en met eerbiediging van de levensstijl van elk gezin. Daarnaast streven ze na om de keuze voor interventies van instellingen en voorzieningen voor jonge kinderen met autisme te verzoenen met de keuzevrijheid van de gezinnen (in functie van de ondersteuningsbehoeften, maar ook van de afstand tussen woning en voorzieningen).

Het volledige advies is te vinden op de website van de Hoge Gezondheidsraad: http://tinyurl.com/HGR-8747-autisme. Wil je meer weten over het domein Geestelijke Gezondheid? Kijk dan op p. 41.

Geestelijke gezondheid & psychosociale factoren Daarvoor zijn er acties nodig op drie vlakken: a a a

informatie voor ouders om hun betrokkenheid te bevorderen; de organisatie van het geheel van diensten; de evaluatie en de kwaliteit van de diensten, alsook de opleiding van professionelen. Een specifieke opvolging omtrent dit onderwerp is gevraagd aan het KCE.

23

Varia

Varia

D

e derde patiënt, meneer Roock, wenst te stoppen met roken en stelt zich vragen bij de werkzaamheid en het risico van het gebruik van de elektronische sigaret.

Voorzitter van de werkgroep: Prof. Benoit Nemery de Bellevaux

De e-sigaret: voorzichtigheid geboden Gezien de opmars van de e-sigaret heeft de Hoge Gezondheidsraad de mogelijke gevolgen ervan voor de volksgezondheid onderzocht. De Raad acht enige terughoudendheid geboden bij het algemeen beschikbaar maken van de e-sigaret, vooral ingegeven om de eventuele aanzet tot het roken van gewone sigaretten te vermijden. Voorzorgbeginsel De Hoge Gezondheidsraad acht een strategie gebaseerd op het “voorzorgbeginsel” bijzonder aangewezen. E-sigaretten met nicotine via apotheker E-sigaretten met nicotine kunnen met geneesmiddelen geassimileerd worden en dienen garanties te bieden op vlak van kwaliteit, doeltreffendheid en schadeloosheid. De verkoop ervan wordt voorbehouden aan apotheken en de reclame valt onder de geneesmiddelenwetgeving. Het toezicht en de controle op de exclusieve verkoop in de apotheken moeten worden versterkt.

24

i

E-sigaretten zonder nicotine De verkoop van e-sigaretten zonder nicotine mag vrij blijven, maar zou moeten onderworpen worden aan nieuwe strenge regels inzake reclame (vooral de gezondheidsclaims) en een verkoopverbod aan personen onder de 18 jaar. Monitoring van het gebruik van e-sigaretten moet worden versterkt om eventuele misbruiken te signaleren en eventueel te beperken door het treffen van nieuwe maatregelen, zoals het instellen van een volledig reclameverbod, een controle en beperking van additieven en smaakstoffen van zeer variabele aard, het opleggen van normen die de kwaliteit en veiligheid garanderen en de beperking van het aantal verkooppunten. Geen capsules hervullen Het accidenteel opdrinken van een capsule met een hoge dosis nicotine kan in bepaalde omstandigheden schadelijk zijn. Daarom en om gevaarlijke cocktails te vermijden, moet het hervullen van capsules door de verbruikers worden verboden. Verboden op bepaalde plaatsen De wet op het rookverbod in bepaalde openbare plaatsen moet ook hierop van toepassing zijn.

Het volledige advies (nr. 8941) is te vinden op de website van de Hoge Gezondheidsraad: http://tinyurl.com/HGR-8941-esigaret. De Raad heeft ook een advies uitgebracht over shisha steam stones: http://tinyurl.com/HGR-8907-shisha.

Varia Nood aan objectieve informatie Objectieve informatie rond elektronisch roken, ondermeer in de gezondheids- en onderwijssector moet toegankelijk zijn. De huidige berichtgeving over de e-sigaret is vaak verwarrend en onvolledig. Meer onderzoek Onderzoek is onontbeerlijk om de eventuele schadelijke effecten, alsook effecten op lange termijn, van deze apparatuur en de inhoud ervan te kennen. Daarnaast zijn gegevens ook nodig om het gebruik van de e-sigaret in België te kennen, in het bijzonder bij jongeren. De e-sigaret is een onderwerp in volle ontwikkeling. Op basis van (een) nieuwe publicatie(s) of studie(s), zou de Raad zijn standpunt kunnen herzien.

25



M

eneer Weegschaal heeft al jaren een gewichtsprobleem. Talrijke diëten hebben niets opgeleverd. Ten einde raad denkt hij eraan om de stap te zetten naar een andere methode zoals lipolyse.

Voorzitter van de werkgroep: Prof. Albert De Mey

Hoe veilig en doeltreffend is lipolyse? De Hoge Gezondheidsraad heeft de veiligheid en doeltreffendheid van lipolysetechnieken onderzocht. Wat is lipolyse? Om slanker te worden, bestaat er de chirurgische methode van liposuctie. Hoewel de effecten onweerlegbaar zijn, is ze toch niet vrij van complicaties. Daarnaast zijn er ook niet-chirurgische methodes die trachten overtollig vet te corrigeren, zoals de verschillende soorten fysische en chemische lipolysetechnieken. Fysische methoden: tijdelijk een placebo-effect De fysische methoden (via radiofrequentie, ultrasonen, ...) hebben hoogstens een tijdelijk effect en een groot placebo-effect. Niet alleen de elektrische veiligheid, maar ook de veiligheid bij het toepassen van al deze technieken moet verzekerd worden.

bekwame personen. Het grote publiek moet hierover geïnformeerd worden. Toezicht arts De HGR raadt aan dat al deze technieken door een arts moeten worden uitgevoerd of minstens onder zijn rechtstreeks toezicht en verantwoordelijkheid. Extra studies Er bestaat maar weinig wetenschappelijke literatuur over lipolysetechnieken. Bovendien worden de meeste studies gesponsord wat voor controverse zorgt. Het is onontbeerlijk gerandomiseerde studies te ondernemen in verband met het effect op lange termijn om de impact objectief vast te stellen.

Chemische methoden De chemische methoden (door injectie van producten) zijn doeltreffend, maar mogelijks gevaarlijk. Hun gebruik moet voorbehouden zijn aan

26

i

Het volledige advies vind je op onze website: http://tinyurl.com/HGR-8837-lipolyse. Kijk op p. 49 voor de andere adviezen van het domein Cosmetologie.


Voeding & gezondheid, voedselveiligheid inbegrepen

K

leine Dentine heeft witte lijntjes op haar tanden. De arts vermoedt fluorose en vraagt de moeder naar de voedingsgewoonten van het gezin en meer bepaald naar de waterinname en eventuele voedingssupplementen.


Fluor in drinkwater en mogelijke gezondheidsrisico’s De HGR heeft een stand van de huidige kennis opgemaakt betreffende de blootstelling aan fluor aanwezig in drinkwater en de mogelijke risico’s voor de gezondheid beoordeeld. Geen risico bij nageleefde criteria In België vormt de consumptie van leidingwater (kraantjeswater) of fleswater geen risico voor de menselijke gezondheid voor zover de criteria inzake samenstelling en etikettering van de overheidsinstanties nageleefd worden. Bijzondere aandacht voor hoge fluorconcentraties Er moet een bijzondere aandacht besteed worden aan kraantjeswater en aan fleswater waarvan de fluorconcentratie gelijk of hoger ligt dan 1,50 mg/l. De etikettering van natuurlijk mineraal water moet in het bijzonder aan wettelijke bepalingen voldoen: a a

als fluorconcentratie > 1,0 mg/l: “bevat fluor”; als fluorconcentratie ≥ 1,5 mg/l: “dit product is niet geschikt voor zuigelingen of kinderen onder zeven jaar”.

i

Geschiktheid voor de bereiding van zuigelingenvoeding Overeenkomstig de aanbevelingen van de HGR wordt voor fluor de bewering “geschikt voor de bereiding van zuigelingenvoeding” slechts toegelaten wanneer het fluorgehalte van natuurlijk mineraalwater 1 mg/l niet overschrijdt. De Hoge Gezondheidsraad is van plan de criteria voor het toekennen van deze bewering te herzien op basis van de thans beschikbare gegevens. Specifieke informatieverstrekking In de streken waar de consumptie van fluorrijk kraantjeswater en fleswater gebruikelijk is, is een specifieke informatieverstrekking aan de bevolking nodig. Niet noodzakelijk bestemd voor gewoon verbruik Enkele natuurlijke mineraalwaters zijn wegens de kenmerken die ze vertonen niet noodzakelijk bestemd voor gewone consumptie, en dat in tegenstelling tot het leidingwater waar de criteria van drinkbaarheid nageleefd worden.

Het volledige advies nr. 8311 is te vinden op de website: http://tinyurl.com/HGR8311-fluor-NMW. Meer weten over voeding en gezondheid? Kijk op p. 44.

27

Voeding en gezondheid, voedselveiligheid inbegrepen De aandacht van de consumenten dient gevestigd te worden op de noodzaak om vóór elk verbruik de samenstelling van het product na te gaan en die van de producenten op de verplichting om de nodige informatie zo toegankelijk mogelijk te maken. Gefluoreerde voedingssupplementen De consumptie van gefluoreerde voedingssupplementen buiten elk medisch en/of tandheelkundig toezicht moet afgeraden worden.

28

Bloed & bloedderivaten

Bloed & bloedderivaten

D

e raadplegingen zijn eindelijk afgelopen. Wanneer hij vertrekt, valt zijn oog op een affiche voor een conferentie over severe bleeding. Hij heeft interesse in deze conferentie, want een van zijn patiënten is erg ongerust omdat hij een zware chirurgische ingreep moet ondergaan. Hij heeft namelijk bloedstollingsproblemen en wil gerustgesteld worden vooraleer hij bij de anesthesist langsgaat die hij niet kent.

Voorzitster van de werkgroep: Prof. Véronique Deneys

Deskundigenconferentie “Severe bleeding: from basics to practice” Massale bloeding blijft een belangrijke doodsoorzaak. In de afgelopen tien jaar is de behandeling van deze aandoening aanzienlijk veranderd. Het onderzoek, evenals de inspanningen om het gebruik van bloedcomponenten te rationaliseren, beogen om de behandeling van massale bloeding te optimaliseren. De laatste ontwikkelingen op dit gebied zullen binnenkort nieuwe perspectieven leveren. Naar aanleiding van deze recente ontwikkelingen hebben verschillende traumacentra een nieuwe strategie voor het behandelen van massale bloeding aangenomen. Deze bestaat erin om de toediening van cristalloïden/colloïden te beperken en de voorkeur te geven aan bloedcomponenten om zo de schadelijke gevolgen van hemodilutie in te dijken. Een 1/1/1 verhouding erytrocyten/plasma/trombocyten is aanbevolen, hoewel hierover geen consensus heerst. Een beter begrip van hemostase en bloedingsgerelateerde coagulopathie hebben het mogelijk gemaakt om de aanpak van bloedingsincidenten te verbeteren. Het belang van de factorconcentraten en fibrinogeen werd ook opnieuw gedefinieerd. Tevens is er veel vooruitgang

i

geboekt met betrekking tot het toezicht op de hemostase. Er is een hernieuwde belangstelling voor technieken die al lang bestaan, vooral voor volbloedhemostase (tromboelastografie). In de aanpak van massale bloeding is er dus heel wat veranderd. Dat betekent dat het van essentieel belang is dat de clinicus zich regelmatig hiervan op de hoogte stelt. Om de gezondheidswerkers een uitvoerige wetenschappelijke update ter beschikking te stellen, heeft de Hoge Gezondheidsraad een deskundigenconferentie georganiseerd om de problematiek van de massale bloeding in zijn geheel aan te pakken. Gedurende deze conferentie konden de deelnemers up-to-date presentaties volgen, waarin zowel fysiologische, klinische en therapeutische aspecten van massale bloeding, alsook het toezicht op en preventie van deze aandoening werden aangekaart. Er waren niet minder dan negen presentaties door internationaal vermaarde sprekers: 1. “Bleeding and anaemia: compensatory mechanisms” Ph. Van der Linden, Brussel; 2. “Erythropoiesis: preventive actions” Y. Beguin, Luik;

Meer informatie vind je op de website: http://tinyurl.com/HGR-expertmeetingSB.

29

Bloed & bloedderivaten 3. “Anticoagulant and antiplatelet agents” F. Mullier, Mont-Godinne, Namen; 4. “Monitoring and point-of-care diagnostic tools” S. Eeckhoudt, Brussel; 5. “Coagulopathy associated with massive haemorrhage” K. Brohi, Londen; 6. “Red blood cell/plasma/platelet ratio and massive transfusion protocols” A. Godier, Parijs; 7. “More pharmaceuticals and less plasma” N. Rahe-Meyer, Bielefeld; 8. “Damage control surgery” D. Ysebaert, Edegem; 9. “Do we need protocols, guidelines or personalised therapy?” J. Stensballe, Copenhagen. Er was ook een parallelle sessie, die werd gepresenteerd door Dr. M. Tonglet (Citadelle, Luik) met als titel, “Trauma management and bleeding research in Belgium”. Het symposium had een multidisciplinaire opzet. Dat aspect werd nageleefd, zowel door de sprekers als door het publiek. De verschillen in de interveniërende personen bij de aanpak van massale bloeding waren goed vertegenwoordigd (bloedbank, laboratorium, operatiekwartier, acute geneeskunde, hematologie, etc.). In totaal waren 330 deelnemers op deze dag aanwezig. Zowel reeds gediplomeerden als weldra afgestudeerden kwamen niet enkel uit België, maar ook vanuit het buitenland (30 deelnemers uit Nederland, Frankrijk, Duitsland, Luxemburg, Italië, Polen, Libië, Japan, Peru).

30

Nu deze conferentie achter de rug is, is de Hoge Gezondheidsraad een advies aan het voorbereiden over de behandeling van massale bloeding.

Varia

Varia

N

et vertrokken uit zijn praktijk krijgt dr. De Raedt een noodoproep vanuit het naburig sportcentrum. Een jonge voetballer is op het veld onwel geworden. Gelukkig gaat het maar om een bloeddrukval ten gevolge van een hypoglykemie.


Screening naar hartafwijkingen die voorbeschikken tot plotse hartdood bij adolescenten en jongvolwassenen Screening naar hartafwijkingen is niet bij alle jongeren aanbevolen. De Hoge Gezondheidsraad spreekt zich uit omtrent de vroegtijdige opsporing van hartafwijkingen die voorbeschikken tot plotse dood bij jongeren. Screening niet aanbevolen bij alle jongeren Hartafwijkingen die voorbeschikken tot plotse dood zijn zeldzaam bij jongeren en vormen een erg heterogene groep. Op dit ogenblik beschikt men niet over een screeningsmethode met voldoende sensitiviteit en specificiteit om deze op te sporen. Een systematische screening van alle jongeren zou een erg lage positief diagnostische waarde hebben en teveel jongeren zouden onterecht moeten worden doorverwezen voor verder onderzoek. Naast de nadelige psychologische effecten die hiermee kunnen gepaard gaan, is te verwachten dat de kostenbaten verhouding van een dergelijk programma ongunstig is, zeker indien herhaaldelijk uitgevoerd. In de toekomst kan evenwel een eenmalige screening overwogen worden nadat ervaring is opgedaan met een dergelijke aanpak in de groep

i

van sportende jongeren waar het risico op plotse dood hoger is. Screening bij sportende jongeren: gunstig maar genuanceerd De HGR meent dat de wetenschappelijke evidentie voor een systematische screening van alle adolescenten en jongvolwassenen (< 35 jaar) die recreatief of in competitieverband willen sporten, onvoldoende eenduidig is; het advies van de HGR is daaromtrent evenwel gunstig maar genuanceerd omdat er enerzijds wel een maatschappelijk en/of professioneel draagvlak aanwezig is om dit in overweging te nemen maar voor zover anderzijds aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan. Deze screening zou om de twee jaar worden herhaald met in de leeftijdsgroep 14-34 jaar een 12- afleidingen elektrocardiogram (ECG) om de vier jaar. Positionering van de screening De HGR meent verder dat screening op de juiste manier moet worden gepositioneerd naar het grote publiek toe. Ook al is screening een hulpmiddel om zoveel mogelijk mensen op een zo veilig en gezond mogelijke manier aan sport te laten doen, biedt hij geen garantie dat alle sportgerelateerde aandoeningen of overlijdens zullen voorkomen worden.

Het volledige advies nr. 8861 is te vinden op de website van de Hoge Gezondheidsraad: http://tinyurl.com/HGR-8861-screening-hart.

31

Varia De screening moet via een sensibiliseringscampagne zo veel mogelijk bekend gemaakt en aangeraden worden. Sportfederaties hebben daarbij een grote verantwoordelijkheid. Integratie pre-participatie onderzoek Een screeningsonderzoek naar hartafwijkingen die voorbeschikken tot plotse dood moet geïntegreerd worden in een pre-participatie onderzoek waarbij ook andere aspecten aan bod komen die nuttig zijn om een gericht en gepast advies aan de kandidaat-sporter te kunnen geven; dit moet worden uitgevoerd door een arts met bijzondere bekwaamheid in sportkeuring en onder bepaalde voorwaarden. Meer wetenschappelijk onderzoek Er is nood aan meer wetenschappelijk onderzoek naar de oorzaak en preventie van plotse dood bij jongeren. In dit verband is het essentieel dat de gegevens, verzameld bij screening, zorgvuldig worden geregistreerd, niet enkel wat betreft de prevalentie van bepaalde hartafwijkingen maar evenzeer naar de mogelijke bijwerkingen van screening. Het is eveneens belangrijk dat een sluitend register in werking treedt om plotse dood bij jongeren precies in kaart te brengen en dat systematisch onderzoek wordt uitgevoerd naar de oorzaken. Alleen op basis van dergelijke gegevens zal het op termijn mogelijk zijn de vele onbeantwoorde vragen die nu nog bestaan over het nut van screening naar hartafwijkingen die voorbeschikken tot plotse dood bij jongeren te behandelen.

32

Infectiebeheersing in de gezondheidszorg


O

ndertussen heeft mevrouw De Raedt een afspraak voor een echografie in het ziekenhuis. Haar man moet geen patiënten meer bezoeken en beslist om zich ernaar te begeven. Er zijn werken in het ziekenhuis en hij moet een omleiding volgen om de dienst verloskunde te vinden. Hij hoopt dat deze werken geen invloed hebben op de gezondheid van zijn vrouw en op het goede verloop van de bevalling.

Voorzitters van de werkgroep: Prof. Anne Simon et Dr. Georges Mascart

Werkzaamheden in zorginstellingen De Hoge Gezondheidsraad heeft aanbevelingen geformuleerd betreffende infectiebeheersing bij bouwen, verbouwen en technische werkzaamheden in zorginstellingen. Team voor ziekenhuishygiëne (TZH) Elke zorginstelling heeft wel eens te maken met werken op kleine of grote schaal. Het team voor ziekenhuishygiëne moet o.a. de aspecten opvolgen die betrekking hebben op de hygiëne in het kader van activiteiten in het ziekenhuis zoals bouw- of verbouwingswerken. Implicaties voor de volksgezondheid De verstoringen van de omgeving veroorzaakt door werken in of in de buurt van zorginstellingen kunnen het aantal sporen van Aspergillus spp. in de lucht significant doen toenemen en dus ook het gevaar dat er zich bij hoogrisicopatiënten nosocomiaal verworven aspergillosen kunnen ontwikkelen. Coördinatie vereist Om deze risico’s zoveel mogelijk te beperken vergen bouwen verbouwingswerken een duidelijke planning en coördinatie. Deze coördinatie is onontbeerlijk gelet op het grote aantal actoren dat tussen de ontwerpfase en de afwerking van het project een rol

i

speelt; we denken hierbij bv. aan het zorgpersoneel, architecten, de directeur van de instelling, de medisch directeur, het projecthoofd, de leden van de technische dienst, de veiligheids- en preventieadviseur, het TZH, die allemaal een onmiddellijke verantwoordelijkheid dragen voor de preventie van infecties die met bovengenoemde werken te maken hebben. Belang van richtlijnen Rekening houdend met die onmiddellijke implicaties voor de volksgezondheid en gelet op het feit dat er op nationaal niveau geen enkele harmonisering bestaat, heeft de Hoge Gezondheidsraad uit eigen beweging aanbevelingen ter attentie van de gezondheidswerkers en de gezondheidsactoren uitgebracht om dit tekort te verhelpen. Consensusdocumenten Er zullen eveneens “consensusdocumenten” verspreid worden; deze laatste zijn de samenvatting van nuttige informatie voor de verantwoordelijken voor de preventie van infecties in het kader van specifieke technische handelingen (zoals bv. in de sanitaire cel, bij het plaatsen van muur- en vloerbekledingen, verwarming, enz.). Deze praktische eerstelijns instrumenten zijn bestemd voor gebruik op het terrein (hulp bij het nemen van beslissingen en een checklist voor de opvolging).

Het volledige advies nr. 8580 is te vinden op de website van de Hoge Gezondheidsraad: http://tinyurl.com/HGR-8580-works. Je vindt meer informatie over het domein Infectiebeheersing in de Gezondheidszorg op p. 48.

33

Fysische agentia

Fysische agentia: niet-ioniserende straling

D

e arts treft zijn vrouw op de dienst verloskunde. Ze moet een echografie laten maken om te weten of de baby gezond is. Hoewel het een nieuwe trend is, weten ze dat het niet de bedoeling is om een eerste fotoalbum van de baby te maken. Ze zullen dus geen beroep doen op souvenirecho’s waarvoor ze onlangs nog reclame hebben ontvangen. De echografie uitgevoerd tijdens het bezoek aan hun gynaecoloog, prof. Goedgezien, zal voor hen volstaan.

Voorzitter van de werkgroep: Prof. Luc Verschaeve

Enkel medische echografieën De HGR heeft de veiligheid onderzocht van medische en niet-medische prenatale echografieën. Ultrasonen: gevaarlijk of niet? Ultrasonen worden reeds meer dan dertig jaar gebruikt voor medische doeleinden zonder dat van een duidelijk schadelijk effect iets is gebleken. Er heerst echter nog enige onzekerheid gezien het gebruik van ultrasonen nog steeds toeneemt en er nieuwe technologieën verschijnen met mogelijk andere blootstellingsomstandigheden. Gelet op de onzekerheden is het belangrijk om waakzaam te blijven en de voor het onderzoek nodige blootstelling zo laag mogelijk te houden. Medische echografieën aanbevolen Het uitvoeren van echografische onderzoeken tijdens de zwangerschap is zeker aanbevolen maar moet worden beperkt tot enkel de screening, diagnose en monitoring, uitgevoerd door arts-echografisten en opgeleide echografietechnici. De Raad beveelt aan om een ad hoc reglementering uit te werken om goed opgeleide echographie-technici toe te laten routinematig verloskundige echografieën uit te voeren

34

i

en dat in een medisch uitgeruste omgeving en na geschikte opleiding. De Raad herinnert er ook aan dat de onderzoeken dienen te gebeuren onder toezicht en verantwoordelijkheid van geneesheren die zelf adequaat zijn opgeleid. Niet-medische echografieën afgeraden - Verschillende types Er zijn verschillende benamingen voor niet medische echografieën: pret-echo’s (entertain ment ultrasound), souvenir-echo’s (aandenken op video), niet-diagnostische echografieën, echo’s zonder medische aanleiding, commer ciële echo’s, affectieve echo’s, enz. Bij de daarbij gebruikte beeldvorming gaat het om een echografie die stilstaande beelden van de foetus produceert. Deze worden vervolgens omgezet in drie dimensies en tonen het uiterlijk voorkomen van de foetus in kleur. Deze beelden zijn dus zeer verschillend van de tweedimensionale zwart-wit “doorsnede” beelden verkregen bij het uitvoeren van conventionele medische echografieën. Op 4D echografieën zijn de bewegingen van de foetus te zien: hier wordt gedurende een bepaald tijdsinterval een reeks 3D-beelden gemaakt.

Het volledige advies nr. 8635 vindt u terug op de website: http://tinyurl.com/HGR8635-echo.

Fysische agentia - Lange blootstelling aan ultrasonen Voor een maximale beeldkwaliteit worden bepaalde gedeelten van het lichaam van de foetus (profiel, gezicht, genitaliën, enz.) continu aan ultrasonen blootgesteld. Boven dien kan deze blootstelling aanslepen om aan de wens te voldoen om alle aanwezigen van het beeld te laten genieten. De potentiële risico’s voor de foetus die verbonden zijn aan de thermische en mechanische effecten van de ultrasonen worden dan ook aanzien lijker geacht. - Geen gezondheidswerker Het maken van echografische beelden door een andere persoon dan een gezondheids werker kan werkelijke indirecte schade veroorzaken. Bij een echografie zitten ouders vaak met de vraag of hun kind “normaal” is. Een ‘fotograaf-echografist’ kan en mag deze vraag echter niet beantwoorden. Daarentegen, een gezondheidswerker en operator staat open voor dialoog, levert passende antwoorden en bevordert de continuïteit van de algemene opvolging van de zwangerschap. Meer onderzoek aanbevolen Aangezien er nog enige onzekerheid bestaat over de effecten op lange termijn alsook die van herhaalde blootstelling en de technologie steeds verandert, kan verder onderzoek naar de biologische effecten van ultrasonen gebruikt in de prenatale diagnose worden aanbevolen.

35

Fysische Infectiebeheersing agentia in de gezondheidszorg


D

e echografie brengt hen goed nieuws: hun baby lijkt in goede gezondheid te verkeren. Bij het verlaten van de dienst vergissen ze zich van gang en staan ze voor een deur “verboden toegang voorbehouden voor bevoegd personeel”, het is het operatiekwartier. Bij complicaties is het best mogelijk dat de bevalling daar plaatsvindt.

Voorzitter van de werkgroep: Prof. Youri Glupczynski

Infectiepreventie in de operatieafdeling De Raad heeft praktische aanbevelingen uitgebracht voor de preventie van postoperatieve wondinfecties in de operatieafdeling. Huidige toestand De in België geldende normen voor ziekenhuizen en hun diensten (waaronder de operatieafdeling) zijn niet meer aan de huidige behoeften aangepast. Ook brengen verschillende veldonderzoeken een grote variatie aan het licht in de interne organisatie en infectiepreventie die de ziekenhuizen in hun operatiekwartieren toepassen. Anderzijds werd (wordt) de preventie van postoperatieve wondinfecties als een netelig punt ervaren door vele teams voor ziekenhuishygiëne (TZH) en als een moeilijk domein dat voor verbetering vatbaar is. Verschillende niveaus De preventie van postoperatieve wondinfecties gaat gepaard met de toepassing van aanbevelingen uit de vakliteratuur die in de eerste plaats gaan over de patiënt, de zorgverstrekkers en de omgeving waarin de ingreep plaats vindt. Deze aanbevelingen zijn in wisselende mate wetenschappelijk onderbouwd (sterk, vermoedelijk, weinig). Dat is niet verwonderlijk omdat

36

i

postoperatieve wondinfecties relatief zeldzaam zijn en door vele factoren veroorzaakt worden, zodat het moeilijk is om er grootschalige gerandomiseerde studies over op te zetten. Het nut van bepaalde preventiemaatregelen is dus soms niet wetenschappelijk bewezen, zodat men dan terugvalt op theoretische argumenten en/of de ervaring van deskundigen (de zogenaamde “expert opinion”). Protocols voor de lokale situatie Bij afwezigheid van wetenschappelijk bewijs, theoretische argumenten of consensus van deskundigen is het uitschrijven van protocols en procedures voor de lokale situatie primordiaal. Het Comité voor ziekenhuishygiëne van de instelling, de leidinggevenden van het operatiekwartier en de directie van de instelling moeten deze procedures en reglementen goedkeuren en doen toepassen op de werkvloer in het kader van het huishoudelijk reglement. Gemeenschappelijke inspanning Infectiepreventie kan niet zonder een nauwgezette organisatie en een goede coördinatie tussen alle beroepsgroepen (verpleegkundigen, chirurgen, anesthesisten) die bij het heelkundig gebeuren betrokken zijn, maar ook het engagement en de verantwoordelijkheid van de directie

Het advies nr. 8573 is te vinden op de website: http://tinyurl.com/HGR-8573-opera tiekwartier. De Raad heeft eveneens een advies gepubliceerd over de preventie van tuberculose: http://tinyurl.com/HGR-8579-TBC.

Infectiebeheersing in de gezondheidszorg kan niet genoeg benadrukt worden. Zij moet immers de nodige middelen ter beschikking stellen, teamhoofden ondersteunen en verantwoordelijken aanduiden om het operatiekwartier van dag op dag en in crisissituaties te beheren. Tenslotte moeten alle hiërarchische structuren van het ziekenhuis het huishoudelijk reglement en de verschillende procedures die dat aanvullen, doen toepassen. Praktisch document Omwille van de complexe materie en het aantal in acht te nemen parameters in het beheren en beheersen van het infectierisico werd dit document opgesplitst in verschillende hoofdstukken, waaronder de architectonische en structurele aspecten van het operatiekwartier, het beperken van besmettingsrisico’s bij de patiënt (van voor tot na de ingreep), de logistiek van personen en materiaal in het operatiekwartier en tenslotte het huishoudelijk onderhoud. Deze indeling is enigszins artificieel. Elke aanbeveling is belangrijk, maar men zal toch een hogere prioriteit toekennen om die maatregelen toe te passen waarvan de doeltreffendheid door wetenschappelijke studies werd aangetoond of die algemeen als nuttig voor bepaalde types heelkunde erkend zijn. Algemene Vergadering 2014 Dit onderwerp is zo belangrijk en complex dat de HGR heeft besloten om dit het hoofdthema te maken van de eerstvolgende Algemene Vergadering op 14 mei 2014 “Nosocomiale infecties: geen nulrisico”.

37

Cellen, Infectiebeheersing weefsels & organen in de gezondheidszorg van menselijke en dierlijke oorsprong

B

ij het verlaten van het ziekenhuis horen ze een oorverdovend geluid en zien ze een man met een koeler uit een helikopter stappen en snel naar binnen lopen. Er zit ongetwijfeld een transplantatieorgaan of -weefsel in de koeler.

Cellen, weefsels & organen van menselijke en dierlijke oorsprong Voorzitster van de werkgroep: Prof. Hilde Beele

Kwaliteitsnormen voor weefsels Om de kwaliteit te garanderen van geleverde weefsels, heeft de Hoge Gezondheidsraad een digitale brochure opgesteld die de kwaliteitsnormen voor weefsels omschrijven. Menselijk lichaamsmateriaal De kwaliteitsnormen vormen een geheel van regels inzake goede praktijk met betrekking tot de donatie, de verkrijging, de wegneming, het testen, de bewerking, de bewaring en de distributie van menselijk lichaamsmateriaal (MLM) dat voor toepassing op de mens bestemd is. Bovendien zijn ook specifieke vereisten die van toepassing zijn op bepaalde MLM opgenomen in deze normen.

toegelicht of verduidelijkt in deze kwaliteitsnormen. Vervangt vorige kwaliteitsnormen Deze kwaliteitsnormen vervangen de vorige gemeenschappelijke en specifieke kwaliteitsnormen voor weefsels van menselijke oorsprong die voor toepassing op de mens bestemd zijn met uitzondering van de aspecten inzake microbiologische controle waarvoor de vorige normen van toepassing blijven tot de publicatie van het advies van HGR 8698 hieromtrent.

Kwaliteitsnormen voor weefsels Deze kwaliteitsnormen hebben alleen betrekking op de weefsels. Kwaliteitsnormen voor cellen worden later afzonderlijk gepubliceerd. Rekening houdend met de wetgeving Deze normen herhalen niet wat al vastgelegd is in de nationale wetgeving, maar houden er wel rekening mee (Wet van 19 december 2008; KB, 2009). Bovendien worden bepaalde elementen die vastgelegd zijn in de wetgeving verder

38

i

De volledige brochure 8716 kunt u hier bekijken: http://tinyurl.com/HGR-8716-weefsels. De HGR heeft tevens een advies gepubliceerd rond inactivatie en securisatie van weefsels en cellen ten overstaan van bacteriën, virussen of prionen: http://tinyurl.com/ HGR-8785-virus.

Voeding en gezondheid + Chemische agentia

Voeding en gezondheid + Chemische agentia

V

oordat ze naar huis keren, gaan de arts en zijn vrouw nog even langs bij de winkel waar hun geboortelijst ligt: ze hebben alles met zorg uitgekozen. Voor hun baby zullen ze zeker geen plastic, maar glazen zuigflessen nemen, want die bevatten geen bisfenol A of andere hormoonverstorende stoffen.

Voorzitter van de werkgroep: Prof. Guy Maghuin-Rogister

Bisfenol A-blootstelling langs voeding en niet-voeding Na een dringend advies in 2010 (HGR adviesnr. 8697) heeft de HGR een uitgebreider advies opgesteld over de evaluatie van de verschillende blootstellingswegen aan bisfenol A (BPA) en de alternatieven ervoor, in het bijzonder voor kinderen jonger dan drie jaar. Gevaren van blootstelling aan BPA Het kan niet worden uitgesloten dat er effecten optreden onder de huidige waarde van de aanvaardbare dagelijkse inname (ADI) van 50 µg/kg lichaamsgewicht per dag, voornamelijk wegens de hormoonontregelende eigenschappen van de stof. Onder deze omstandigheden, acht de HGR het als voorzichtig om de blootstelling aan BPA en aan andere hormoonontregelaars te verminderen, zelfs tot onder de waarde van de huidige ADI. Deze aanbeveling is in het bijzonder relevant voor zwangere vrouwen en zuigelingen. Blootstellingswegen aan BPA langs voeding en niet-voeding Buiten specifieke gevallen of beroepsmatige blootstelling, blijkt dat de inname via de voeding

i

voor meer dan 90 % verantwoordelijk is voor de totale blootstelling aan BPA voor bevolkingsgroepen van alle leeftijden. In gebruikelijke omstandigheden bedraagt de blootstelling aan BPA door tandmaterialen, inademen van huishoudelijk stof of huidabsorptie na contact met warmtegevoelig papier minder dan 5 % van de totale blootstelling voor zuigelingen, kinderen en volwassenen. Bij blootstelling via de voeding ligt het niveau meestal lager dan de huidige ADI. Bij deze gegevens wordt er echter geen rekening gehouden met het bereiden van voedsel (opwarmen en koken) voor verbruik, behalve voor zuigelingenvoeding. Alternatieven voor bisfenol A Buiten polycarbonaat, een synthetisch polymeer dat BPA bevat, zijn er geen alternatieven voor dit materiaal die grondig onderzocht werden. Onder de alternatieven vinden we terug: a polyethyleen tereftalaat (PET); a polypropyleen (PP); a polyethersulfon (PES) en polyfenylsulfon (PPSU); a siliconen.

Het volledige advies nr. 8732 is te vinden op de website van de Hoge Gezondheidsraad: http://tinyurl.com/HGR-8732-BPA (enkel beschikbaar in het Engels). Het advies van 2010 (nr. 8697) is ook te vinden op de website: http://tinyurl.com/HGR-8697-BPA. De Raad heeft ook een advies uitgebracht over endocriene verstoorders: http://tinyurl.com/HGR-8915-HCS. 39

Chemische agentia Sommige componenten van deze materialen kunnen naar de voeding migreren, het is dan ook belangrijk te benadrukken dat de doeltreffendheid en de veiligheid ervan zou moeten worden beoordeeld volgens een geavanceerde methodologie en de wetenschappelijke kennis. Ook voor BPA bestaan er vele alternatieven die nog niet volledig werden onderzocht op hun toxicologische eigenschappen. Hetzelfde geldt voor talrijke andere contaminanten (bv. ftalaten, verhardingsstoffen voor inkt, enz.) waaraan de consument is blootgesteld. Daarom is het aangewezen om enerzijds “multi-contaminante” analysemethodes aan te bevelen, zodat een brede waaier van potentiële hormoonontregelende stoffen tegelijk kan worden gemonitord, en anderzijds ook biologische screenmethodes om de aanwezigheid op te sporen van tot hiertoe ongekende hormoonontregelaars.

“EINDE” 40

Voorstelling van de domeinen

4. VOORSTELLING VAN DE DOMEINEN 4.1. Geestelijke gezondheid en psychosociale factoren Voorzitter: Prof. Jacques De Mol Wetenschappelijke secretaris: Sylvie Gérard

Voorstelling

In het domein van de geestelijke gezondheid brengen de werkgroepen adviezen, aanbevelingen of rapporten uit over gezondheidsproblemen die geheel of gedeeltelijk verband houden met het gedrag van individuen en groepen of met de organisatie van het leven in de maatschappij (psychosociale factoren). Het is de bedoeling aanbevelingen uit te brengen betreffende het te voeren beleid voor een betere beheersing van die problemen, met name: • voor kinderen en jongeren (autisme, gedrags stoornissen, ADHD,…); • voor ouderen; • betreffende risicogedragingen zoals versla vingen aan diverse stoffen (alcohol, tabak enz.) en de aan buitengewone gedragingen gerelateerde verslavingen. De groep geestelijke gezondheid behandelt eveneens psychosociale factoren die bepaalde gezondheidsproblemen veroorzaken, bestendigen of verergeren alsmede de opleiding terzake van de gezondheidsbeoefenaars.

In 2013

Meerdere ad-hocwerkgroepen zijn in 2013 bijeengekomen. De werkgroep inzake de diagnose en de behandeling van de aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD), waarvan de werkzaamheden in 2012 waren aangevangen, heeft zijn opdracht afgerond met de publicatie van het advies “Good clinical practice in de herkenning, diagnose en behandeling van ADHD” . De groep rond “de levenskwaliteit van jonge kinderen met autisme en hun gezin” (HGR 8747), die in 2011 was opgestart, heeft in 2013 ook zijn werkzaamheden afgerond. De eind 2012 gevalideerde adviezen over “Angst” en “Depressie” werden herwerkt. Huisartsen werden geraadpleegd om ze toegankelijker te maken en beter af te stemmen op de verwachtingen van dit doelpubliek. De adviezen zijn nu beschikbaar op de website van de HGR. Tot slot zijn de werkzaamheden van een nieuwe werkgroep over dementie van start gegaan.

41


4.2. Fysische agentia Voorzitter subdomein ioniserende straling: Prof. François Jamar Wetenschappelijke secretaris: Veerle Mertens Voorzitter subdomein niet-ioniserende straling: Prof. Luc Verschaeve Wetenschappelijke secretaris: Eric Jadoul

Voorstelling

De opdracht van de werkgroepen in het domein van de Fysische agentia bestaat erin adviezen en aanbevelingen uit te brengen om de gezondheidsrisico’s van verschillende fysische agentia en hun toepassingen in te schatten. Zij beoordelen ook de maatregelen die genomen worden om de blootstelling van mens en leefmilieu zoveel mogelijk te beperken. Dit domein is onderverdeeld in twee belangrijke subdomeinen: ioniserende en niet-ioniserende straling.

42

Subdomein ioniserende straling In 2013

Gepubliceerd advies 8277: “Informatie inzake stralingsbescherming voor het personeel rechtstreeks of onrechtstreeks betrokken bij de nucleaire geneeskunde in vivo”.

Subdomein niet-ioniserende straling In 2013

De experten hebben gewerkt aan advies HGR 8635 “Medische en niet-medische prenatale echografieën”.


4.3. Chemische agentia Voorzitter: Prof. Luc Hens Wetenschappelijke secretaris: Marleen Van den Brande

Voorstelling

De werkgroep “chemische agentia” buigt zich over de invloed van scheikundige stoffen in de omgeving op de volksgezondheid. Hierbij zijn pesticiden en biociden zeker niet de enige dossiers die aan de werkgroep worden voorgelegd, er worden ook vragen gesteld over de risico’s van blootstelling aan andere chemische stoffen. De werkgroep “chemische agentia” is ook de expertengroep die zich onder meer buigt over de wetgeving die door de FOD VVVL wordt voorbereid in het kader van de wet betreffende productnormen ter bevordering van duurzame productie- en consumptiepatronen en ter bescherming van volksgezondheid, leefmilieu en werknemers. Daarnaast kan de werkgroep ook zelf het initiatief nemen om gezondheidsproblemen te bestuderen die te wijten zijn aan de blootstelling aan chemische omgevingsfactoren, “Milieu en gezondheid” behoren hierbij eveneens tot het interesseveld.

In 2013

De werkgroep heeft de volgende adviezen afgewerkt in 2013: • HGR 8939: Dringend advies ingevolge het treinongeval in Wetteren met betrekking tot blootstelling aan toxische stoffen • HGR 8914 & 8915: Endocriene verstoorders • SHC 8738: Public health effects of siting and operating onshore wind turbines (enkel beschik baar in het Engels) Daarnaast heeft de werkgroep ook gewerkt aan verschillende adviezen omtrent Koninklijke Besluiten, beroepen tegen de beslissingen van het Comité voor Advies inzake Biociden (CAB) en “open consultations”.

43


4.4. Voeding en gezondheid, voedselveiligheid inbegrepen + Microbiologie van de voeding Voeding en gezondheid, voedselveiligheid inbegrepen (VGVV) Voorzitter: Prof. Guy De Backer Wetenschappelijke secretarissen: Michèle Ulens, Anouck Witters, Anne-Madeleine Pironnet Voorstelling

De opdrachten van de permanente werkgroep VGVV zijn talrijk. Hij brengt adviezen uit in het kader van het voedingsbeleid van de FOD. Projecten zoals het NVGP-B (Nationaal Voedingsen Gezondheidsplan voor België) kunnen deze adviezen goed gebruiken als wetenschappelijke argumentatie van bepaalde acties. Er wordt ook advies verleend over voedingssupplementen, over de etikettering van op de markt gebrachte producten, over de bijhorende voedingsen gezondheidsbeweringen en de kenmerken van bepaalde producten, zoals voedingsmiddelen die voldoen aan de bijzondere nutritionele behoeften van specifieke bevolkingsgroepen (“bijzondere voeding” of “dieetvoedingsmiddelen” genoemd). Bovendien voert de groep risico-evaluaties uit in het kader van het normerend beleid van de FOD met betrekking tot de veligheid van voedingsmiddelen (bv. additieven, chemische of microbiologische contaminanten, novelfoods of novel ingredients, materialen in contact met voedingsmiddelen, erkenning van natuurlijk mineraal water, …). De VGVV-werkgroep neemt deel aan het European Food Safety Authority (EFSA) netwerk (network of organizations operating in the fields within the EFSA’s mission EC Regulation 178/2002).

44

In 2013

De werkgroep heeft in 2013 verscheidene projecten afgewerkt. Dit gaf aanleiding tot de publicatie van meerdere adviezen die van nut kunnen zijn voor de overheidsinstanties, voor de voedingsindustrie en voor de verbruikers: • Beoordeling van de blootstelling aan bepaalde contaminanten aanwezig in drinkwater en hun mogelijke gezondheidsrisico’s. Geval van Fluor (HGR 8311). • Compléments alimentaires: demande de NAREDI visant à augmenter les limites maximales pour certaines vitamines et mi néraux (CSS 8905). (enkel in het Frans) • Réponse du CSS aux questions posées par Madame la Ministre L. Onkelinx concernant l’avis CSS 8666 relatif aux acides gras trans d’origine industrielle (CSS 8909) (enkel in het Frans) • De problematiek van de atherogene verza digde vetzuren en palmolie (HGR 8464) De volgende projecten werden opgestart en/of zijn nog in behandeling: • Aanbevelingen voor het gebruik van moeder melk voor het eigen kind in het ziekenhuis (HGR 8734) • Red meat, processed red meats and the prevention of colorectal cancer (SHC 8858) • Herziening van de criteria voor de erkenning van natuurlijk mineraal water (HGR 8894) • Strategie om de jodiuminname van de Bel gische bevolking te verhogen (HGR 8913) • Rol van melk en melkproducten in het kader van een evenwichtige voeding (HGR 8918)

Microbiologie van de voeding Voorzitter: Prof. Georges Daube Wetenschappelijke secretaris: Jean-Jacques Dubois Voorstelling

In dit domein pakken de deskundigen van de HGR de problemen aan op het gebied van de microbiologie van de voeding. Een vaste werkgroep komt regelmatig bijeen om de ingediende aanvragen te behandelen. De werkzaamheden van deze groep houden rechtstreeks verband met de regelgeving en informatie betreffende de microbiologische hygiëne van de voedingsmiddelen.

In 2013

In 2013 werden er geen adviezen uitgebracht in dit domein.


4.5. Bloed en bloedderivaten Voorzitter: Prof. Véronique Deneys Wetenschappelijke secretaris: Roland Hübner

Voorstelling

In dit domein bestaat de algemene opdracht van de HGR erin om goede transfusiepraktijken uit te werken en te harmoniseren. Het is de permanente zorg van de werkgroep om de mogelijkheid van overdracht van bekende of nog onbekende besmettelijke ziekten via bloedtransfusie zoveel mogelijk te beperken. Men denkt hier aan transfusie in al haar aspecten: de kwalificatiecriteria van donoren, de opsporing van overdraagbare ziekten en de klinische aanwijzingen van de verschillende bloedcomponenten.

In 2013

Een van de belangrijkste verwezenlijkingen van 2013 was de organisatie van de deskundigenconferentie: “Severe bleeding: from basics to practice”. Deze conferentie vond plaats op 28 november 2013 en had als doelgroep clinici en de gemeenschap van transfusiegeneeskunde. Het advies over de “Aanvaarding als bloedgevers van dragers van HFE-genmutaties voor hemochromatose” werd in de Belgische Senaat verdedigd. Er werd een artikel voorbereid dat voor publicatie aan een wetenschappelijk tijdschrift zal worden voorgelegd.

De werkgroep besteedt ook een bijzondere en voortdurende aandacht aan de invloed van zijn risicoanalyses op een passend beheer van de beperkte hulpbronnen, namelijk de donoren. Een betere transfusiepraktijk is bovendien noodzakelijk om te garanderen dat de beslissingen van clinici gebaseerd zijn op de laatste beschikbare wetenschappelijke data op dit gebied en dit ten voordele van de patiënten.

45


4.6. Cellen, weefsels en organen van menselijke en dierlijke oorsprong Voorzitter: Prof. Hilde Beele Wetenschappelijke secretaris: Muriel Baltes

Voorstelling

De opdracht van de werkgroep belast met dit domein bestaat erin de overdracht van ziekten door transplantatie van organen, weefsels en cellen van menselijke of dierlijke oorsprong of door het gebruik van medische hulpmiddelen die cellen bevatten, te controleren en om, in functie van de wetenschappelijke ontwikkelingen, maatregelen voor te stellen ter voorkoming van de overdracht van ziekten. De werkgroep verstrekt ook adviezen over de kwaliteit en de veiligheid van cel- (of weefsel) bestanddelen van menselijke of dierlijke oorsprong die in medische hulpmiddelen verwerkt zijn.

In 2013

De groep bracht adviezen uit om de administratie te ondersteunen bij haar regelgevende functie op zowel nationaal als Europees niveau. Daarnaast verleende deze ook advies over meer technische vragen of procedures. De werkgroep heeft meerdere adviezen over ontwerpen van koninklijke besluiten behandeld. Er werd ook advies verstrekt via openbare raadplegingen in het kader van de Guide to the quality and safety of tissues and cells (HGR 8923) en The regulation on advanced therapy medicinal product (HGR 8924). De groep bracht de herziening uit van de kwaliteitsnormen voor cellen en weefsels (HGR 8716: “Kwaliteitsnormen voor menselijk lichaamsmateriaal dat voor toepassing op de mens bestemd is: weefsels”) en heeft een aantal normen meer in detail uitgewerkt (HGR 8698 “Microbiologische aspecten in het kader van de praktijk van banken voor menselijk lichaamsmateriaal”). De groep heeft ook projecten vastgelegd voor 2014, zoals een project over baarmoedertransplantatie en over bloedafname in de perinatale periode.

46

Tot slot rondde de groep deel II “Bacteriën” (HGR 8785) af van het rapport “Inactivatie en securisatie van weefsels en cellen ten overstaan van bacteriën, virussen of prionen”. Dit advies vormde het uitgangspunt voor de praktische aanbevelingen omtrent microbiologische aspecten (HGR 8698).


4.7. Vaccinatie Voorzitter: Prof. Marc Van Ranst Wetenschappelijke secretaris: Veerle Mertens

Voorstelling

In 2013

De groep staat ook in voor de regelmatige bijwerking van de technische fiches betreffende elke aanbevolen vaccinatie in de basisvaccinatiekalender van het kind, de adolescent en de volwassene alsook van de fiches betreffende de inhaalvaccinatie of de regels inzake goede vaccinatiepraktijk. Deze fiches werden gebundeld in de vorm van de vaccinatiegids en worden jaarlijks geëvalueerd en indien nodig herzien.

Professor Van Ranst heeft op 12 december zijn ontslag ingediend als voorzitter van het domein vaccinatie. Hij was sinds 2000 benoemd expert van de HGR. Hij werd, binnen de KUL, aangesteld als hoofd van het departement “Microbiologie en Immunologie” wat zodanig veel van zijn tijd in beslag neemt dat hij verplicht is te schrappen in andere bezigheden. De HGR bedankt hem van harte voor al het werk dat hij gedurende 13 jaar voor de Raad heeft verricht op het vlak van adviezen rond vaccinaties.

De adviezen en aanbevelingen van de permanente werkgroep “Vaccinatie” hebben betrekking op het toepassen van vaccinatie in het algemeen of een vaccin in het bijzonder ten behoeve van de volksgezondheid.

Zoals elk jaar werden aanbevelingen verstrekt omtrent vaccinatie tegen seizoensgebonden griep. In 2013 werden ook verschillende vaccinatiefiches geüpdatet.

47


4.8. Infectiebeheersing in de gezondheidszorg Voorzitter: Prof. Patrick De Mol Wetenschappelijke secretaris: Jean-Jacques Dubois

Voorstelling

In het domein “Infectiebeheersing in de gezondheidszorg” betreffen de activiteiten van de deskundigen van de HGR de preventie van infecties die in algemene zin tijdens de gezondheidszorg en meer in het bijzonder in de specifieke omgeving van de verzorgingsinstellingen kunnen opduiken. De specifieke rol van wetenschappelijk adviesorgaan van de Raad in deze materie werd al aangehaald in 1946 in de “Gezondheidswet”. Deze rol werd versterkt met de publicatie in het Staatsblad van het Koninklijk Besluit van 26 april 2007. Het team voor ziekenhuishygiëne in elke instelling moet instaan voor de “implementatie van richtlijnen en aanbevelingen opgesteld door officiële instanties, zoals de Hoge Gezondheidsraad” (sic). Dat heeft tot onmiddellijk zeer gunstig gevolg dat de actoren van de ziekenhuishygiëne bij de werkgroepen van de HGR betrokken worden, m.a.w. dat de deskundigen die in de verschillende (federale, gewestelijke en provinciale) platformen betrokken zijn, hun steentje kunnen bijdragen bij het uitwerken van de preventie en de beheersing van dit type infecties.

48

In 2013

De uitgebrachte adviezen in 2013 zijn: • HGR 8573 “Aanbevelingen inzake preventie van infecties in de operatieafdeling”; • HGR 8579 “Aanbevelingen betreffende de preventie van tuberculose in de verzorgings instellingen”; • HGR 8580 “Aanbevelingen inzake preventie van infecties gedurende bouwen verbou wingswerken en technische interventies in de verzorgingsinstellingen”.


4.9. Cosmetologie en cosmetische toestellen Voorzitter: Prof. Hilde Beele Wetenschappelijke secretaris: Anne-Madeleine Pironnet

Voorstelling

Dit domein heeft betrekking op de invloed op de volksgezondheid van cosmetische producten, toestellen en technieken, de esthetische heelkunde alsmede van de context waarin die toegepast of gebruikt worden: lokalen, kwalificatie en opleiding van het personeel, informatieverstrekking aan de gebruikers, goede praktijken die de veiligheid en de kwaliteit moeten waarborgen, enz.

In 2013

In 2013 werden verschillende adviezen afgewerkt: • SHC 8782: Tooth bleaching – tooth whitening (enkel in het Engels) • HGR 8773: Fish pedicure • HGR 9102: UV nagellampen • CSS 9116: Parfums et lotions dans certains produits sanitaires (enkel in het Frans, open consultation) • HGR 8837: Lipolyse Meerdere adviezen zijn lopende: • HGR 8866: Aluminiumverbindingen • HGR 8893: Producten voor tatoeage en per manente en semi-permanente make-up • HGR 8892: Predictoren van ontevredenheid en psychosociale problemen na cosmetische chirurgie

49


4.10. Public Health Genomics Voorzitter : Prof. Herman Van Oyen Wetenschappelijke secretarissen: Sylvie Gérard, Roland Hübner, Anouck Witters

Voorstelling

Deze werkgroep heeft als opdracht de volksgezondheid te verbeteren door de kennis over het menselijk genoom en de toepassingen ervan onder de vorm van genoomtests of interventies over te brengen naar de gezondheidszorgpraktijk.

50

In 2013

De werkgroep werkt momenteel aan adviezen met betrekking tot de opsporing van foetale afwijkingen via het bloed van de moeder (nietinvasieve prenatale tests, NIPT) en heeft daarvoor zijn kerngroep versterkt met experten uit relevante bijkomstige disciplines. In 2013 werd gewerkt aan een advies aangaande NIPT voor opsporing van o.a. foetale trisomie 21 (syndroom van Down). (publicatie voorzien in 2014)

Realisaties en 2013

5. REALISATIES 2013 5.1. Vernieuwing van het College Het Koninklijk Besluit (KB) van 5 maart 2007 houdende oprichting van de HGR bepaalt dat het College (het beslissingsorgaan van de Raad, samengesteld uit 40 van de benoemde experten) om de drie jaar voor een derde wordt vernieuwd (de eerste keer na vier jaar). In 2013 was het zover. Na een oproep tot kandidaten tussen de benoemde experts werden bij KB van 21 mei 2013 14 nieuwe leden benoemd, terwijl 26 leden in hun functie werden herbevestigd. De Raad dankt de 14 leden die hun plaats hebben afgestaan voor hun inzet en rekent erop verder op hun belangstelling en expertise beroep te kunnen doen voor gerichtere dossiers.

5.2. Beheer van belangenconflicten De laatste jaren neemt de aandacht van de Hoge Gezondheidsraad voor het beheren van belangenconflicten steeds toe. De politieke wereld is niet blijven stilstaan en op 21 december 2013 kwam er een nieuwe wet uit over transparantie en het beheer van belangenconflicten. Meer dan ooit vragen burgers en beleidsmakers naar een onafhankelijke expertise, transparantie en onpartijdigheid.

Referentiecomité

Het Referentiecomité1 kreeg van het College van de HGR de opdracht om adviezen te verlenen over de risico’s van belangenconflicten en speelt 1 Op 31/12/2013 zijn de leden van het Referentiecomité prof. Van Steirteghem (Voorzitter, HGR); Marc Bogaert (HGR), prof. Vercruysse (HGR), prof. Kolanowski (HGR), dr. Eisenhuth (Comité voor Bio-ethiek), mr. Jobken (Juridische dienst van de FOD).

een steeds prominentere rol. In januari 2013 werd het voorzitterschap overgenomen: Prof. Bogaert gaf de fakkel door aan Prof. Van Steirteghem, emeritus hoogleraar aan de VUB. Deze laatste is editor van het tijdschrift COPE (Committee on Publication Ethics) en in deze hoedanigheid erg geïnteresseerd en actief in de materie. De taak van het Referentiecomité is sinds zijn aanvang in 2010 onveranderd: aanbevelingen aan het Bureau en het College verstrekken. Het Comité heeft de algemene verklaringen van de kandidaten voor benoemd expert of Collegelid geanalyseerd. Dit waren meer dan 350 verklaringen, waarvan 60 % geen problemen stelden en 36 % een risico van belangenconflict inhielden afhankelijk van het behandelde dossier. Het College heeft het advies gevolgd om 15 experts niet te benoemen, omdat het Comité oordeelde dat er een te groot risico op een belangenconflict was. Meestal ging het om een expert als werknemer bij of eigenaar/aandeelhouder van een privéonderneming die binnen een van de werkdomeinen van de HGR actief is. Het Referentiecomité heeft in 2013 een tabel opgemaakt die als leidraad dient om het risico op belangenconflicten in de belangenverklaringen van de kandidaten te beoordelen. De tabel werd voorgelegd aan het Bureau en aan de voorzitters/ vicevoorzitters van de domeinen en vervolgens aangepast volgens de opmerkingen van het Bureau. Het is de bedoeling om tijdens elke vergadering van het College op een punt van deze tabel terug te komen. Op die manier kunnen de leden feedback geven, de tabel laten verbeteren om meer respons bij de voorzitters van de werkgroepen op te wekken.

In het algemeen behandelt het Referentiecomité alle nieuwe adviesaanvragen en de projectvoorstellen op eigen initiatief vooraleer de werkgroep is samengesteld. Het Comité brengt dan algemene aanbevelingen uit over de risico’s op belangenconflicten en over de nodige expertises in de werkgroep om de multidisciplinariteit maximaal te garanderen, wat ook een factor van onafhankelijkheid en onpartijdigheid is. In 2013 werden 76 nieuwe aanvragen of projecten aan het Referentiecomité voorgelegd. In 12 gevallen werd een risico vastgesteld dat grondig werd geanalyseerd en beheerd. Er werd ook dieper ingegaan op 17 dossiers van afzonderlijke adviezen (190 experts). Het oordeel van het Comité steunt op de analyse van de algemene en de ad-hocverklaringen. Onder andere de volgende elementen spelen een rol in de beoordeling: wat is de aard van de banden, is de band permanent of niet, is de band recent of bestaat ze al langer, wordt de deskundige voor zijn onderzoeken betaald, wat is het doel van het advies? In 10 gevallen werd een mogelijk belangenconflict waargenomen, waaronder 6 van secundair belang. Dit leidde ofwel tot een aangepaste samenstelling van de werkgroep, tot een herlezing van het advies door de permanente groep of een peer review of tot een bespreking met de voorzitter van de werkgroep zodat hij extra aandacht aan het evenwicht in de groep zou besteden. Elk advies van het Referentiecomité krijgt een prioriteitenrangorde en wordt aan het Bureau bezorgd dat hierover een beslissing neemt. De prioritaire adviezen worden vervolgens systematisch meegedeeld aan de voorzitters van de werkgroepen door de voorzitter van het Referentiecomité.

51

Realisaties 2013 De minder gevoelige dossiers worden meestal onmiddellijk aan de wetenschappelijke secretaris bezorgd die het dossier opvolgt. De opvolging en het beheer van belangenconflicten haalde betere resultaten dan in 2011 en 2012. De HGR heeft met de hulp van het Referentiecomité in een position paper zijn advies verleend over de wetsontwerpen betreffende de transparantie en de belangenconflicten. Onze invloed was belangrijk, want in het uiteindelijk gestemde wetsontwerp werden de belangrijkste aspecten van de raadgevingen van de HGR overgenomen. De wet van 21/12/2013 verplicht de federale adviescommissies rond volksgezondheid, ziekteverzekering, veiligheid van de voedselketen en leefmilieu een belangenverklaring aan de experts te vragen en het risico op belangenconflicten te laten beoordelen door een onafhankelijk comité.

Belangenverklaringen

De HGR beschikt gemiddeld over 94 % van de algemene verklaringen en 83 % van de ad-hocverklaringen van de experts voor de in 2013 door het College gevalideerde adviezen. Slechts in 2,2 % van de gevallen kwam het voor dat er een belangenverklaring en een ad-hocverklaring van de expert ontbrak. Sinds een derde van het College hernieuwd werd, hebben alle leden van het College een algemene belangenverklaring ingediend. Slechts 6 % van de 341 experts die in 2013 hebben deelgenomen aan de werkvergaderingen, hebben geen belangenverklaring ingevuld. Van 2011 tot 2013 steeg het aantal van 80 % naar 94,5 %, wat een mooie verbetering is.

52

Van de 21 personen zonder verklaringen, waren er 12 slechts éénmaal aanwezig in 2013; het percentage experts met een belangenverklaring dat ten minste 2 maal aanwezig was komt dan neer op 98 %. Onder de 21 personen bevinden zich slechts 3 benoemde experts; vanaf 17 april 2014 zullen alle benoemde experten in orde zijn met de algemene belangenverklaringen. Gezien de HGR ervaring heeft met het beheer van belangenconflicten en omdat er nog andere wetenschappelijke instellingen zijn die met wetenschappelijke experts samenwerken vond de Raad het interessant om aan de FOD voor te stellen om dit beheer naar alle betrokken actoren uit te breiden. De HGR heeft de goedkeuring van het Directiecomité gekregen om in een eerste fase dit project binnen de FOD Volksgezondheid te coördineren en vervolgens naar andere organisaties uit te breiden. Hoewel de werkzaamheden al meerdere maanden gestart zijn, zal de publicatie van de wet over de transparantie en de belangenverklaringen er ongetwijfeld voor zorgen dat er nog sneller vooruitgang wordt geboekt.

5.3. Risicoanalyse De verplichting om binnen de federale overheidsdiensten een intern controlesysteem op te zetten is gebaseerd op 3 koninklijke besluiten (KB’s). Elk jaar moet de voorzitter van de FOD tegen 15 februari een verslag aan het Auditcomité van de Federale overheid (ACFO) bezorgen over de werking van het intern controlesysteem en de verbeteringen die hij wil aanbrengen. Ter voorbereiding van dit verslag heeft de Raad zoals alle diensten van de FOD een risicoanalyse uitgevoerd. Alle potentiële gebeurtenissen die,

als ze voorkomen, een negatieve invloed hebben op het bereiken van de operationele doelstellingen, werden geïdentificeerd en herleid naar risico’s. Deze risico’s werden geanalyseerd en beoordeeld. Elk risico werd beoordeeld naar de impact (ernst) en de kans dat het risico zich voordoet. Uit de combinatie van beide (impact en kans) volgde de beoordeling van de grootte van het risico. Nadat de risico’s werden geïnventariseerd en beoordeeld, werd nagegaan welke beheersmaatregelen reeds aanwezig zijn om deze risico’s af te dekken. Prioritaire risico’s werden eruit gehaald en de gewenste reactie (vermijding, beperking, deling, aanvaarding) werd bepaald. Deze risicoanalyse is niet alleen van belang voor het jaarlijks verslag voor het ACFO, maar dient ook om de prioriteiten van het operationeel plan voor 2014 te bepalen. (zie hoofdstuk 7.6)

5.4. Health Research System (HRS) Dit jaar verheugen wij er ons over dat we op een zeer actieve manier hebben bijgedragen tot de verdere coördinatie van onze adviesprogramma’s met die van verschillende Belgische instellingen met bevoegdheden inzake het verlenen van adviezen alsook gezondheidsbeheer en -beoordeling, zoals de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu (FOD V V VL), het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE), het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid (WIV) en het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (RIZIV). Het geïntegreerd HRS-instrument is nu een jaar in werking en levert zijn eerste resultaten. De HRS-POP database is een performante gegevensbank, die continu wordt geüpdatet

Realisaties en 2013 en die het online uitwisselen van informatie bevordert tussen deze elkaar grotendeels aanvullende instellingen. Terwijl 2012 een druk jaar was m.b.t. de technische implementatie van dit project, werd 2013 besteed aan het versterken van de relaties tussen de partners en het uitbreiden van het project naar andere instellingen, zoals het CODA (Centrum voor Onderzoek in Diergeneeskunde en Agrochemie) en het FAGG (Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten). Op basis van de informatie in de gegevensbank en de relaties die tijdens de uitvoering van het project werden gelegd en/of versterkt, is het bv. tot samenwerking gekomen met het KCE over autisme, met het WIV en de FOD-DGGZ (DG Gezondheidszorg) over de bestrijding van de MDRO’s (Multi Drug Resistant Organisms), met het KCE, de FOD en het WIV over nietinvasieve prenatale testen, met het WIV en met de FOD-DG4 (DG Dier, Plant en Voeding) over de Belgische wetgeving inzake voeding, enz. Dit jaar was ook het jaar dat contacten werden aangeknoopt tussen de ICT-afdelingen die de gegevensbank beheren, de VDIC (Vesalius Documentation and Information Center)-bibliotheek en de communicatiediensten van de FOD om de gegevensbank uit te breiden tot een gezamenlijk publicatiesysteem voor de gevalideerde adviezen. Onze dank gaat uit naar mevrouw Béatrice Toussaint en de andere actieve leden van het netwerk voor de energie die zij in deze zeer waardevolle uitbreiding van het project hebben geïnvesteerd. De HGR betreurt echter dat al deze mogelijkheden tot overleg en samenwerking om verschillende

redenen nog niet uitmonden in concrete resultaten waarmee overlapping kan worden vermeden. Tot slot is, zoals vorig jaar, de validatiefase van het werkprogramma volledig transparant verlopen met de 5 HRS-partners en de vertegenwoordigers van de deelentiteiten die werden uitgenodigd op de uitzonderlijke plenaire zitting van het College van 4 december 2013. Het werkprogramma van de HGR is ook op onze website beschikbaar (http://tinyurl.com/SHC-workprogramme2014).

5.5. Deelentiteiten De staatshervorming voorziet opnieuw de overdracht van een aantal bevoegdheden naar de Gemeenschappen en Gewesten. Daartoe behoren ook sommige materies inzake Volksgezondheid waarin de Raad actief is. Om ervoor te zorgen dat de deelentiteiten blijven beschikken over wetenschappelijke ondersteuning met alle kwaliteitsgaranties bij het nemen van hun beleidsbeslissingen, wat door een verdere versplintering van het wetenschappelijke advieslandschap in gevaar zou kunnen worden gebracht, heeft de Raad zijn initiatieven voortgezet, onder meer door vertegenwoordigers van de deelentiteiten uit te nodigen op alle vergaderingen van zijn College. Deze vertegenwoordigers zijn regelmatig aanwezig en relaties worden geleidelijk aan aangeknoopt. Na de Duitstalige Gemeenschap, ging de HGR zijn activiteiten en methodologie ook voorstellen bij het Kabinet en de Administratie van het Waals Gewest. Regelmatige contacten over vaccinatie hebben reeds plaatsgevonden met het Vlaams Gewest en er was naar aanleiding van het 65-jarig bestaan van de Koninklijke Academie

voor Geneeskunde (Nederlandstalig deel) een meer formele bijeenkomst met de Vlaamse overheid op 6 december 2013. We zullen in 2014 onze contacten met de Brusselse overheid, de Franse Gemeenschap en andere belangrijke politieke actoren voortzetten, zowel wat betreft de strategische cellen als de administraties die eraan zijn gekoppeld. Deze inspanningen beginnen vruchten af te werpen en nemen een concrete vorm aan, onder meer dankzij officiële adviesaanvragen vanuit de deelentiteiten in verband met problematieken zoals de bof, invasieve meningokokkeninfecties of de eventuele aanpassing van de vaccinatiekalender. In het kader van de samenwerking met de deelentiteiten is ook een advies over de screening op colorectale kanker geformuleerd. De HGR heeft ook proactief de aandacht van de verschillende bevoegde ministers gevestigd op zijn adviezen over de problematiek van chloor, windturbines en cardiale screening bij adolescenten en jonge volwassenen. Tot slot heeft de HGR recenter en op een meer omvattende manier deelgenomen aan de discussies i.v.m. het overeenkomstprotocol over de strijd tegen MDRO’s en het nieuwe “Lex Alimentaria” wetsvoorstel. Deze discussies verlopen niet altijd even vlot maar we zullen doorgaan met op de best mogelijke manier het woord te geven aan wetenschappelijke praktijkdeskundigen, via de Raad en zijn wetenschappelijk en administratief secretariaat.

53

Realisaties 2013

5.6. EuSANH Tijdens een fase van 3 jaar als door de EU ondersteund pilootproject heeft het EuSANH-netwerk zijn nut bewezen en eind 2011 brak de definitieve realisatie aan. Dit jaar was een jaar van overgang bij het voorzitterschap van het netwerk. Spanje, meer bepaald het Instituto de Salud Carlos III, heeft de teugels overgenomen van Nederland. Via de nieuwe voorzitter, de heer Carlos Segovia, werden gedurende het jaar een hele reeks contacten gelegd in Europa om de rol van het jonge netwerk onder de bestaande Europese adviesorganen nader te bepalen. Zo is bv. het EuSANH-netwerk voortaan lid van het “Stakeholders’ Advisory Board of the Joint Programming Initiative on Healthy Diet” (http://www.healthydietforhealthylife.eu/). Onze rol als stakeholder is om bij te dragen tot de Strategic Research Agenda en andere relevante activiteiten waaruit de voordelen van een door wetenschappelijke kennis gestuurd gezondheidsbeleid duidelijk naar voren komen. De HGR heeft dus beslist om dit jaar zijn voedingsaanbevelingen voor België te herzien in samenwerking met de partnerinstituten van EuSANH en de lopende werkzaamheden, vooral die van de EFSA (Europese Autoriteit voor voedselveiligheid). Het verslag van onze EuSANH-workshop, die in 2012 in Malta werd gehouden over vaccinatiekalenders, is nu online gepubliceerd in Vaccine. Het kan worden geraadpleegd via http:// www.sciencedirect.com/science/article/pii/ S0264410X13010980.

54

De eerste auteur van deze publicatie, Dr. H. Theeten, werkt voor het Vaccine and Infectious Disease Institute van de Universiteit Antwerpen en is één van de deskundigen van de werkgroep Vaccinatie van de Hoge Gezondheidsraad. Zij was tevens de eerste laureaat van de Prijs van de HGR. De punctuele contacten met Frankrijk worden voortgezet (Anses: Agence nationale de sécurité sanitaire de l’alimentation, de l’environnement et du travail; HCSP: Haut Conseil de la Santé Publique, enz.) in het kader van de banden die in het EuSANH-netwerk werden gelegd. Er werden inzichten uitgewisseld rond bepaalde adviezen (autisme, watercriteria, voedingsaanbevelingen, enz.).

5.7. Communicatie Dankzij de hulp van een tijdelijke student-stagiair, de heer Thomas Jamar, werd het mogelijk om wat meer werk te verzetten. Zo werden bijvoorbeeld samenwerkingsverbanden gesmeed met 40 professionele beroepsverenigingen die bereid zijn om onze adviezen te verspreiden naar, in totaal, meer dan 100.000 leden. Onze lijst met perscontacten is gestegen met 49 % ten opzichte van 2012. Ook de mailinglijst kende een groei van 23 %. Gemiddeld verschijnen er 27,5 persartikels na het versturen van een persbericht. Een eerste stap richting sociale media is gezet. Elke publicatie van een advies wordt via Twitter en LinkedIn de wereld in gezonden.

5.8. Informatisering Sinds april 2013 kunnen de experts hun belangenverklaring online invullen via de webapplicatie “e-expert”. Dit vereenvoudigt het werk van zowel het secretariaat, want de gegevens van de experts moeten niet meer worden ingevoerd, als dat van de experts wanneer zij hun gegevens willen bijwerken. De oude gegevens blijven bewaard waardoor ze niet meer van een blanco blad moeten vertrekken zoals vroeger het geval was met het papieren document. Alle verklaringen worden nu na interne validatie automatisch op onze website gepubliceerd, zonder dat ze, zoals voorheen, manueel moeten worden geüpload. Het project voor 2014 is om deze webapplicatie open te stellen voor alle experts die met de FOD samenwerken. De experts hoeven dan geen afzonderlijke verklaring per commissie meer in te vullen. Het project Ganesha, de databank van de Raad waarin alle gegevens van de experts en de dossiers verzameld worden, is nu afgerond. De gegevens van Ganesha worden gesynchroniseerd met die van e-expert en de link tussen experts, dossiers, belangenverklaringen en onkostennota’s voor verslagen is nu verzekerd. Met de applicatie “zitpenningen” kunnen facturen worden opgesteld voor de vergaderingen van de experts. Vanaf 2014 zal de HGR per werkgroep aan de experts een gedetailleerd overzicht kunnen versturen van alle uitbetaalde bedragen.

Realisaties en 2013 De HGR heeft in 2013 het samenwerkingsplatform SharePoint uitgetest. Het Referentiecomité blijft dit gebruiken en er is ook een site gemaakt om de kandidaturen voor experts te beheren. Dankzij SharePoint was het niet nodig om honderden pagina’s van CV’s af te drukken en te verzenden, maar externe experts ondervonden wel meerdere problemen bij het gebruik ervan. ICT onderzoekt de situatie om te bekijken of SharePoint op termijn een goede oplossing voor deze externe personen is. Intern daarentegen functioneert de tool heel goed en de meeste werknemers van de Raad gebruiken SharePoint regelmatig om gemakkelijk met meerdere personen aan een document te werken.

5.9. Algemene vergadering De Algemene Vergadering van 2013 werd geheel gewijd aan het thema “Volksgezondheid en Duurzame Ontwikkeling”. De Raad werkt aan een advies rond dit thema en wou de gelegenheid van de Algemene Vergadering aangrijpen om hierover van gedachten te wisselen met de geïnteresseerde deelnemers. De Raad had het genoegen de Staatssecretaris bevoegd voor Duurzame Ontwikkeling, de heer Verherstraeten, te mogen verwelkomen. Daarnaast mocht de Raad rekenen op Prof. Gies, Hoofd van het Departement Milieuhygiëne van het Duitse Federaal Agentschap voor Leefmilieu. Onze eigen experten, de professoren Hens, Jamar, De Henauw en De Mol, belichtten ieder een aspect van duurzame ontwikkeling en volksgezondheid dat in het advies waaraan de Raad werkt, zal worden opgenomen. Uit het debat werden een aantal opmerkingen mee-

genomen die bij de uitwerking van het advies kunnen worden gebruikt.

5.11. In memoriam

Tot slot overhandigde Prof. J. Nève, voorzitter van de HGR de Prijs van de HGR aan de laureaten.

De Raad is bedroefd door het overlijden van mevrouw prof. Jeanne Dony Crotteux, oudvoorzitster van de Raad, op 10 juli 2013.

De Algemene Vergadering is uitgegroeid van een bijeenkomst voor grotendeels interne deskundigen naar een grootschalig evenement dat toegankelijk is voor iedereen. Hiernaast bleek dat er ook nood was aan een ontmoetingsplaats voor het intern netwerk van deskundigen. Op 6 maart vond de eerste “Dag van de HGR experten” plaats. Uit een kleine peiling bleek dat alle aanwezige experten het initiatief nuttig beoordeelden (100 %), dat ze de thema’s interessant vonden (96 %) en dat ze graag volgend jaar terugkomen (96 %).

Gediplomeerd in de farmacie aan de Universiteit van Luik in 1948, werd Jeanne Dony Crotteux in 1951 aangeworven als wetenschappelijk directeur bij de dienst voor geneesmiddelenanalyse (laboratorium biologie en microbiologie) van de Algemene Pharmaceutische Bond, een positie die zij bezette tot 1976. Parallel, in 1956, verwierf ze haar doctoraat in de farmacie aan de Université Libre de Bruxelles, waar ze zich het jaar nadien aansloot als assistent.

5.10. Prijs van de HGR

Vanaf dat moment waren de domeinen microbiologie, bacteriologie, immunologie en hygiëne haar belangrijkste gebieden van onderwijs en onderzoek.

Voor het tweede jaar reikte de HGR zijn prijs Wetenschap en Gezondheid uit; deze beloont recente doctorandi die een interessante thesis hebben afgeleverd met betrekking tot een van de activiteitendomein van de Raad. De laureaten voor 2013 waren: • 1ste prijs: de heer Ambroos Stals met “Molecular Detection of Noroviruses in Ready to-eat Foods and Fruit Products” • 2de prijs: de heer Robert Hilbrands met “Immune Monitoring in Type 1 Diabetic Recipients of Defined Beta Cell Grafts: Contribution to Assess Clinical Outcome”.

Ze presenteerde haar proefschrift van het hoger onderwijs in 1964 en werd benoemd tot hoofd van het onderzoek in 1965 en bijzonder hoogleraar in 1972 en hoogleraar in 1979. Ze werd toegelaten tot het emeritaat in 1991. Als auteur van bijna tachtig publicaties voornamelijk gewijd aan de microbiologische kwaliteit van geneesmiddelen, de effectiviteit van antimicrobiële stoffen en de microbiologische kwaliteit van voedingsmiddelen en cosmetica, leidde zij het Laboratorium voor Bacteriologie en Hygiëne van het “Institut de pharmacie” en het microbiologisch laboratorium van de “Ecole de santé publique”. Ze was ook voorzitter van het “Institut de pharmacie” van 1982 tot 1986 en, als zodanig, lid van het bestuur van de universiteit.

55

Realisaties 2013 Op internationaal vlak werd zij aangesteld als vicevoorzitter van de “Féderation internationale pharmaceutique” van 1970 tot 1978 en heeft ze vele jaren meegewerkt als expert bij de WHO, de Raad van Europa (lid van de Europese Farmacopee) en de Europese Commissie.

5.13. HON-certificaat

Tenslotte was zij voorzitter van de Hoge Gezondheidsraad van 1986 tot 1995.

De Health On the Net Stichting (HON, http://www. HealthOnNet.org) geeft certificaten af aan websites die medische informatie verstrekken op een begrijpelijke, betrouwbare en relevante manier.

De Raad betuigt zijn medeleven aan haar naaste familie.

5.12. Prix de la pharmacie francophone De “Prix de la Pharmacie Francophone” van de Franse Academie voor Farmacie ging naar Jean Nève de huidige voorzitter van de Hoge Gezondheidsraad en professor aan de ULB. De prijs die sinds 2000 wordt uitgereikt, ging voor de eerste keer naar een Belg. Deze prijs heeft als doel het belonen, promoten en naar waarde schatten van de professionele activiteiten en het wetenschappelijk werk van een Franstalige apotheker die een belangrijke invloed op de volksgezondheid heeft gehad zowel in eigen land als over de grenzen. De officiële prijsuitreiking vond plaats op 18 december in Parijs in de Franse Academie voor Farmacie.

56

De Hoge Gezondheidsraad heeft eind 2013 het HON cerificaat ontvangen voor zijn website http://www.hgr-css.be.

Deze internationale stichting zonder commerciële doeleinden is gebaseerd in Zwitserland. Zij geniet internationale bekendheid en is vertegenwoordigd in 102 landen. Ongeveer 8300 medische websites zijn gecertificeerd door HON. HON evalueerde de website van de Raad en oordeelde dat deze voldoet aan de HONgedragscode: 1. Deskundigheid: identificatie en kwalificatie redactie en auteurs; 2. Aanvullend: het aanvullen en niet vervan gen van de arts-patiënt relatie; 3. Privacybeleid: het garanderen van vertrou welijkheid van gegevens van de website bezoeker; 4. Attributie: het citeren van bronnen van informatie en het dateren van de pagina’s; 5. Rechtvaardiging: de rechtvaardiging van alle claims over producten of behandelingen; 6. Toegankelijkheid: de toegankelijkheid van informatie, identificatie van webmaster en contactinformatie; 7. Financiering: het weergeven van de bron nen van inkomsten; 8. Openheid over reclamebeleid: duidelijk onderscheid tussen de redactionele inhoud en reclame.

De Hoge Gezondheidsraad geeft informatie op het gebied van volksgezondheid door zijn wetenschappelijke adviezen te publiceren op zijn website. Het HON-certificaat getuigt van de betrouwbaarheid van de informatie verspreid op deze manier en dit, op internationaal vlak.

De adviezen in cijfers

6. DE ADVIEZEN IN CIJFERS De adviezen van de Raad kunnen op een vraag van de overheid antwoorden (advies op aanvraag) of producten of specifieke procedés beoordelen (“productadviezen”). Ze kunnen ook op eigen initiatief (zgn. “projecten”) worden uitgebracht. De “productadviezen” handelen meestal over voedingssupplementen en novel food, maar betreffen ook beroepsprocedures voor biociden en andere producten zo gevarieerd als toestellen voor nucleaire geneeskunde, cosmetische toestellen, enz. De ingediende dossiers omvatten naast adviesaanvragen ook projecten op eigen initiatief, open consultations en notificaties. Al deze dossiers monden niet noodzakelijk uit in een advies: ze kunnen ook met een verklarende brief worden afgesloten of op verschillende andere manieren (zonder gevolg, teruggetrokken, enz.).

57


Tabel 1 “Aantal ingediende dossiers in 2013”

In 2013 werden de statistieken van de HGR verder verfijnd om de verschillende soorten dossiers en de hieraan verbonden taken beter te kunnen volgen. Er werd een onderscheid gemaakt tussen adviesaanvragen over producten of specifieke procedés, regelgevende ontwerpen (richtlijnen, wetten, koninklijke of ministeriële besluiten), informele aanvragen (open consultation), notificaties en andere aanvragen. Na een periode van stabiliteit in 2011 en 2012 steeg het aantal ingediende dossiers met 19 % in 2013. DG 4 – Dieren, planten en voeding en DG 5 – Leefmilieu zijn hiervoor verantwoordelijk met respectievelijk 13 en 9 bijkomende aanvragen.

58


Grafiek 1 “Spreiding van de aanvragers volgens het aantal aanvragen” 1% 1% 1% 3%

FOD VG - DG4 - Dieren, planten en voeding FOD VG - DG5 - Leefmilieu

3%

HGR (eigen initiatief)

4%

Minister van volksgezondheid

8%

FANC Federatie Wallonië-Brussel

45 %

FAGG

15 %

FOD VG - DG2 - Gezondheidszorgberoepen FOD VG - DG1 - Ziekenhuizen

19 %

Staatssecretaris voor leefmilieu

59


Grafiek 2 “Evolutie van het aantal inkomende en uitgaande dossiers voor de periode 2009-2013 en lopende dossiers tot 31/12/2013” 120

IN

114

OUT

100 99

100

83

80

66 60

71

81

Lopende dossiers Onbesliste aanvragen Adviezen op eigen initiatief

70

66

36

55

Adviesaanvraag over een product Adviesaanvraag

40

21

20

22 0

2009

2010

2011

2012

22 2013

Grafiek 2 toont aan dat er voor het eerst in jaren een evenwicht is tussen de inkomende en uitgaande dossiers. De HGR heeft het stijgend aantal binnenkomende dossiers kunnen verwerken, maar het aantal lopende dossiers, namelijk 101 blijft groot. Op 31/12/2013 verhielden de dossiers zich als volgt: 21 adviesaanvragen over producten, 22 andere adviesaanvragen (niet over producten) en 36 adviezen op eigen initiatief. De 22 hangende dossiers zijn adviesaanvragen over producten waarvoor de HGR wacht op het antwoord van derden. In 2013 heeft de Raad 99 dossiers afgesloten, waaronder 81 adviezen. Dit is een stijging met 33 % ten opzichte van 2012, voornamelijk omdat in 2013 de herziening van de 17 vaccinatiefiches werd afgerond.

60


Grafiek 3 “Spreiding van de adviezen per domein en soort”

35

Advies over producten/ specifieke procedés Advies over besluiten

30

Advies over andere aanvragen

25

Advies op eigen initiatief

20

Open consultation

15

Administratieve afsluiting

10

ia Va r

Ge es te lij ke

ge zo nd he Fy id sis sz ch or g Ch e fa em ct isc or en he fa ct or en Ce Vo lle ed n, in g w ee fs Bl el oe se d n In or fe ga ct ne ie be n he er sin g Va cc in Co at ie sm et ol og ie

0

Ph Ge n

5

Het domein “Voeding en gezondheid, voedselveiligheid inbegrepen en microbiologie van de voeding” beslaat 33 % van de uitgaande dossiers. Dit is een sterke daling tegenover de 68 % uit het recordjaar 2012, maar kan beschouwd worden als een terugkeer naar de normale gang van zaken.

61


Tabel 2 “Aantal uitgaande dossiers per domein en per soort”

Na validatie door het College verschijnen de adviezen op de website van de Raad, behalve de adviezen over ontwerpen van koninklijk of ministerieel besluit, die tot hun bekendmaking onder “embargo” vallen. Sinds 2012 worden de “productadviezen”, die voordien vertrouwelijk waren, ook gepubliceerd. Bepaalde delen moeten echter vertrouwelijk blijven en worden dus verborgen.

62


Tabel 3 “Evolutie van de behandelingstermijnen van de dossiers per soort tussen 2011 en 2013”

De gemiddelde behandelingstermijn van de dossiers is met 5 % gestegen (15 kalenderdagen), maar de HGR tracht zoals altijd prioriteit te geven aan de dossiers waarvoor adviesaanvragen werden ingediend. Voor deze dossiers is de HGR erin geslaagd om de termijn met 11 % (22 kalenderdagen) in te korten. In de huidige context van besparingen was dit enkel mogelijk door langere termijnen (40 kalenderdagen) voor de adviezen op eigen initiatief te hanteren, dit is een stijging met 5 %.

63


Grafiek 4 “Evolutie van de termijn voor adviesverlening in maanden” 30

25

20

24,5

23,2 20,8

Advies op eigen initiatief Advies op aanvraag

15

10

8,0

4

5

0

2011

2012

5,6

2013

Een interessante vaststelling is dat de kortste antwoordtermijn voor een adviesaanvraag 9 kalenderdagen was tegenover 8 dagen in 2012 en 35 dagen in 2011: de HGR slaagt erin om net als vorig jaar voor dringende aanvragen kort op de bal te spelen. De prijs die we hiervoor moeten betalen komt echter steeds hoger te liggen: de langste termijn werd nog veel langer. De termijn steeg van 1473 kalenderdagen in 2011 naar 2157 in 2012, tot 2577 kalenderdagen dit jaar.

64

Doelstellingen 2014

7. DOELSTELLINGEN 2014 7.1. Health Research System (HRS) De HGR verbindt er zich concreet toe om de databank HRS-POP up-to-date te houden en systematisch te raadplegen bij de validatie van nieuwe aanvragen en projecten op eigen initiatief. Wij blijven ook zoeken naar mogelijkheden om samen te werken met bestaande en nieuwe partners. We zullen proberen om het opstellen van het jaarlijkse werkprogramma nog verder te verbeteren in overleg met de HRS-partners en de deelentiteiten om de onderzoeksprioriteiten voor de volksgezondheid in België zo goed mogelijk te bepalen. Onze aandacht zal vooral uitgaan naar het domein Geestelijke gezondheid en naar de opvolging van de besprekingen over de Lex Alimentaria en de strijd tegen MDRO’s. Wij hopen dat de samenwerkingen rond autisme en niet-invasieve prenatale tests ook in 2014 zullen worden verdergezet.

7.2. Informatisering Via de applicatie e-expert kunnen de experts online hun gegevens en hun belangenverklaring invullen. Deze applicatie zal voor alle experts die met de FOD samenwerken worden opengesteld. De experts hoeven dan geen afzonderlijke verklaring meer per commissie in te vullen. De HGR zal het project coördineren ten opzichte van de informaticadienst. De interne databank Ganesha van de Raad wordt verder ontwikkeld en verlicht het administratief werk, onder meer met een module voor het beheer van de rapporteurskosten en voor de opvolging van de adviezen.

Een netwerk van “coaches” voor SharePoint werd binnen de FOD samengesteld. Zij zullen zich in 2014 richten op de te verbeteren punten om het platform geschikter te maken voor het samenwerken met externe experts. Intern moet het platform geleidelijk aan het intranet van de FOD-medewerkers vervangen. Er zullen betere opleidingen voor de gebruikers worden aangeboden.

7.3. Beheer van belangenconflicten Op dit ogenblik is de werkmethode voor het beoordelen van het risico op belangenconflicten goed bijgeschaafd, maar op papier moet de procedure volledig herschreven worden om beter bij de werkelijkheid aan te sluiten. Er ontbreekt nog een overzicht van de verantwoordelijkheden van elk personeelslid bij het beheer van belangenconflicten. Ook het Referentiecomité dat in januari 2014 tot “Commissie voor de deontologie” herdoopt zal worden heeft een intern reglement nodig. De beoordelingsregels (tabel) die in 2013 werden opgesteld moeten verder verfijnd worden. Elke vergadering van het College biedt de gelegenheid om voor deze punten feedback te krijgen van de experts en de voorzitters van de werkgroepen en om meer respons op te wekken. Na drie jaar in functie heeft de Commissie voor de deontologie zijn routine gevonden. Het hoofddoel is het verankeren van onze werkmethode en die naar heel de FOD uit te breiden en daarna naar de wetenschappelijke instellingen zoals het RIZIV, FAGG, FAVV, enz.

Een betere communicatie over de werkzaamheden van de Commissie, het standaardiseren van de methode van adviesverlening aan de voorzitter van de werkgroep, maar ook intern blijven prioritair. De rol van de Commissie voor de deontologie is uiteraard het beoordelen van de verklaringen om te zien of er een risico op belangenconflicten is. Zij heeft echter ook de taak om voor een mentaliteitsverandering bij de deskundigen te zorgen. Het verstrekken van adviezen en aanbevelingen aan het Bureau en het College en het houden van persoonlijke gesprekken tussen de voorzitter van het Comité en de verschillende belangrijke deskundigen van de Raad spelen hierbij een grote rol.

7.4. EuSANH Als lid van de bestuursraad van EuSANH zal de HGR zich ook in 2014 inzetten om de organisatie verder uit te bouwen. Er zijn gesprekken lopende tussen de partners om samen te werken rond een nieuw Europees project uit Horizon 2020 en hiertoe een sollicitatie in te dienen bij de Europese Commissie. Mogelijke samenwerkingsvormen werden bepaald in het domein van de voeding, vaccinatie, Public Health Genomics en geestelijke gezondheid. Deze zal onder andere vorm aannemen bij het herzien van de voedingsaanbevelingen voor België. Het advies autisme, dat onlangs werd gepubliceerd, is een mooi voorbeeld van samenwerking: op Belgisch niveau met het KCE, en op internationaal niveau door de adviezen van de Nederlandse en Franse partners te gebruiken.

65

Doelstellingen 2014

7.5. Communicatie Gezien de Hoge Gezondheidsraad immers ook op internationaal vlak wenst erkend te worden als referentiecentrum wat betreft de volksgezondheid, zal er gewerkt worden om de Engelse versie van de website verder te ontwikkelen. Meer en meer adviezen worden in het Engels opgesteld gezien de samenwerking met internationale experten die het Frans/Nederlands niet machtig zijn of gezien de relevantie van het advies op internationaal vlak. Begin 2014 is de HGR verhuisd naar het gebouw aan het Victor Hortaplein in Brussel, waar ook de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu gevestigd is. Dit vergemakkelijkt de samenwerking met de FOD, zonder dat de Raad hierdoor zijn onafhankelijkheid zal verliezen uiteraard. De communicatie-afdeling zal in 2014 de eigen identiteit van de HGR verder versterken. Nu de operationele doelstellingen uit het rapport van midden 2012 (“Het opstellen van een strategisch communicatieplan in het kader van een nieuw communicatiebeleid bij de Hoge Gezondheidsraad”) goed ingeburgerd zijn, is het tijd om additionele doelstellingen op te starten. Er spelen zich momenteel verschillende trends af op vlak van communicatie. Een nieuw rapport over deze trends en de haalbaarheid ervan voor de HGR zal in 2014 worden opgesteld.

7.6. Strategische en operationele doelstellingen Zes strategische doelstellingen van de HGR 1. De HGR wil zijn prioriteiten afstemmen op wat het beleid wil, wat de wetenschappelijke wereld bezighoudt en wat in de maatschappij leeft, in samenwerking met de andere adviesorganen. 2. De HGR breidt zijn extern wetenschappelijk netwerk uit en maakt het dynamischer. 3. De HGR steunt op bekwaam, gemotiveerd en voldoende personeel. 4. De HGR verleent kwalitatieve adviezen en werkt efficiënt. 5. De HGR werkt transparant en communiceert volgens het beoogde doel. 6. De HGR dient te beschikken over de nodige middelen.

Operationele doelstellingen voor 2014 1. Prioriteiten afstemmen Binnen het Health Research System zijn verschillende instellingen actief; het moet dan ook de bedoeling zijn om binnen dit netwerk samenwerkingsverbanden tot stand te brengen. Een eerste vereiste is de timing van de werkprogramma’s te laten samenvallen om de gezamenlijke en individuele prioriteiten te kunnen bepalen en op elkaar af te stemmen. 2. Het expertennetwerk van de HGR Het mandaat van de experten die bij de HGR benoemd zijn is 6 jaar geldig. In 2013 werd de procedure opgestart om dit mandaat te verlengen of stop te zetten; tegelijk wordt het aantal benoemde experten uitgebreid tot 300. Deze procedure dient in april 2014 uit te monden in een ministerieel besluit.

66

Het is altijd nuttig om het expertennetwerk te motiveren en te dynamiseren. Verschillende acties worden ondernomen: een dag van de experts organiseren, alle benoemde experts betrekken, de erkenning van het werken voor de HGR verhogen, de impact van de adviezen opvolgen, enz.

3. Personeel Niet alleen de ontwikkeling van de competenties van het personeel is een aandachtspunt, ook de vervanging van vertrekkers is cruciaal. Zo zullen 2 medewerkers in 2014 met pensioen gaan en moeten ze absoluut vervangen worden. 4. Kwaliteit De werkmethodes van de HGR worden continu bewaakt; waar nodig worden ze aangepast of worden nieuwe initiatieven genomen. Voor 2014 voorzien we o.a. het beter definiëren van verschillende types adviezen, verbeteren van de voorbereiding van de behandeling van vragen en de beoordeling van projecten. Hiertoe zullen adviesaanvragen en -projecten bij de start van de procedure beoordeeld worden op basis van scope, budget, relevantie, expertise, planning, werkzaamheden van verwante instellingen, literatuur, peer review, doelgroepen, enz. Zo ook is het de bedoeling om in de adviezen de wetenschappelijke conclusies te scheiden van de aanbevelingen en van andere elementen waarmee rekening moet worden gehouden (sociale, ethische, economische aspecten, enz.). Een herziening van de werking van het intern Leescomité is aan de orde. Hoe moeilijk het ook is, toch zal de HGR ook in 2014 proberen te evalueren of en in welke mate er gevolg aan zijn adviezen wordt gegeven en wat de impact ervan is.

Doelstellingen 2014 Het beheer van belangenconflicten om de onpartijdigheid en de onafhankelijkheid van de adviezen van de HGR te bevorderen blijft een groot aandachtspunt. De HGR wil beschikken over onpartijdige experts en transparant zijn over hen. In 2014 zal de huidige aanpak verder worden verfijnd (o.a. evaluatietabel), in een interne procedure worden gegoten, zal een huishoudelijk reglement voor de Commissie voor de deontologie worden ontwikkeld, etc. In de loop van 2013 leidde de HGR een project binnen de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu om het systeem van aangifte van belangen en beheer van belangenconflicten zoals dat in voege is bij de HGR, ook uit te breiden naar alle diensten van de FOD op wie dit toepasbaar zou kunnen/moeten zijn. Op basis van de wet van 21 december 2013 is het de bedoeling om de methodologie van de HGR verder uit te breiden tot een gemeenschappelijke aanpak van het belangenbeheer voor alle experts van het HRS en de andere instellingen die in deze wet bedoeld worden.

5. Transparantie Voor de HGR is het belangrijk om doelgericht te communiceren. Er werden dan ook een reeks overeenkomsten met beroepsverenigingen gesloten. Het doel is om verder te gaan op de ingeslagen weg en om een netwerk van opinion leaders uit te bouwen (invloedrijke experts, parlementsleden, enz.) die op hun beurt de standpunten van de HGR kunnen verspreiden.

6. Middelen Om zijn taken te kunnen uitvoeren en zijn doelstellingen te realiseren dient de HGR natuurlijk te beschikken over de nodige middelen, o.a. op het vlak van informatica. Daarom wordt verder gebouwd aan e-Expert, een tool voor de contacten tussen experten en de HGR (kandidatuurstelling, belangen, …) en de bijhorende databank (Ganesha). Daarnaast zijn uiteraard ook de nodige financiële middelen vereist. In het kader van het huidig financieel klimaat moet de Raad op zoek naar bijkomende middelen; het is daarom de bedoeling om een regelgeving uit te werken die toelaat bijkomende ontvangsten te genereren (subsidies, dotaties, inkomsten, etc.). Ook het reglement van inwendige orde (huishoudelijk reglement) dient te worden aangepast. Tot slot: de HGR verhuist naar een andere locatie en wordt deel van Eurostation. Het is evident dat dergelijke operatie de nodige inspanningen zal vergen op het vlak van logistiek maar ook qua communicatie en aanpassingen vanwege het personeel.

De HGR zal ook de mogelijkheid onderzoeken om moderne media en technieken (Twitter, LinkedIn, …) te gebruiken voor zijn communicatie.

67

Structuur van de HGR

8. structuur van de HGR Bureau NEVE Jean, voorzitter BEELE Hilde, vicevoorzitter DE MOL Patrick, vicevoorzitter PAUWELS André, coördinator HGR LAURENT Roxane, administratieve coördinatrice PETERS Fabrice, wetenschappelijke coördinator

College ADANG Dirk BAUDOUX Etienne BEELE Hilde CELESTIN-WESTREICH Smadar DAUBE Georges DE BACKER Guy DE GUCHT Véronique DE HENAUW Stefaan WJ DE MOL Patrick DE SUTTER Petra DEMOULIN Vincent DENEYS Véronique ECTORS Nadine EGGERMONT Gilbert FABER Chantal GORDTS Bart HENS Luc JAMAR François MAES Annemarie MUYLLE Ludo NEMERY DE BELLEVAUX Benoît NEVE Jean PAQUOT Michel PASSCHIER Willem Frederik PATESSON René PAULUS Patrick PELC Isidore SCIPPO Marie-Louise

68

SIMON Anne SINDIC Marianne SION Jean-Paul VAN LAETHEM Yves VAN OYEN Herman VAN RANST Marc VANDERKELEN Alain VANSANT Margareta VERHAEGEN Jan VERSCHAEVE Luc VOLDERS Micheline

Benoemde experts ADANG Dirk ANGENON Elyane BAATOUT Sarah BAUDOUX Etienne BAUTMANS Ivan BEELE Hilde BERTRAND Sophie BIELEN Didier BLUST Ronny BOSMANS Hilde BRASSEUR Daniel BROCHIER Bernard BUZIARSIST Jamila BYL Baudouin CARPENTIER Alain CARPENTIER Yvon CASTELAIN Philippe CELESTIN-WESTREICH Smadar CHRISTIAENS Geneviève CLAPUYT Philippe CLINQUART Antoine CORNU Olivier CORTEN Philippe COVENS Peter CRAS Patrick CRASSON Marion DANCKAERTS Marina

DAUBE Georges DE BACKER Guy DE BOURDEAUDHUIJ Ilse DE COEN Wim DE GUCHT Véronique DE HENAUW Stefaan WJ DE MEULENAER Bruno DE MOL Jacques DE MOL Patrick DE PAEP Rudi DE SCHRIJVER Koen DE SCHRYVER Antoon DE SUTTER Petra DE THIBAULT DE BOESINGHE Leopold DE VOS Filip DE ZUTTER Lieven DEBOUTTE Dirk DECAT Gilbert DELFORGE Alain DELLOYE Christian DELZENNE Nathalie DEMOULIN Vincent DENEYS Véronique DESTAIN Jacqueline ECTORS Nadine EGGERMONT Gilbert FABER Chantal FERRANT Augustin GEERAERD Annemie GERARD Michèle GLUPCZYNSKI Youri GORDTS Bart GOSSET Christiane GOUBAU Patrick GUILLAUME Michèle GUNS Johan GUSTIN Pascal HALLEZ Serge HARDEMAN Frank HEINEN Ernst HENS Luc

Structuur van de HGR HEYNDRICKX Marc HEYRMAN Jan HOET Perrine HOLSBEEK Ludo HOORNAERT Marie-Thérèse HOPPENBROUWERS Karel HOUF Kurt HOYOUX Claire IEVEN Greet JACQUET Paul JAMAR Franc¸ois JANSSEN Colin JANSSENS Herwig JORIS Jean-Paul KITTEL France KORNREICH Charles LAGROU Katrien LAMBERMONT Micheline LATINNE Dominique LEVY Jack LISMONT Daniel LISON Dominique LOOS Mark MACQUET Claude MAES Annemarie MAGEROTTE Ghislain MAGHUIN-ROGISTER Guy MAHILLON Jacques MASSCHELEIN Raphael MELIN Pierrette MERTENS John MUTSERS Jacques MUYLLE Ludo NEMERY DE BELLEVAUX Benoit NEVE Jean PAQUOT Michel PAQUOT Nicolas PASSCHIER Willem Frederik PASTORET Paul-Pierre PATESSON René PAULUS Patrick

PEETERMANS Willy PELC Isidore PEVERNAGIE Dirk PIERARD Denis PIRNAY Jean-Paul POTVLIEGE Catherine PUSSEMIER Luc QUOILIN Sophie RIGO Jacques ROMBAUT Bartholomeus SCHETGEN Marco SCHOETERS Greet SCHOTTE Christiaan SCHUERMANS Annette SCIPPO Marie-Louise SIMON Anne SINDIC Marianne SION Jean-Paul SMAGGHE Guy SMEETS Peter SOKAL Etienne SONCK Michel SPAPEN Patrick STEURBAUT Walter STEVENS Wim STOCKBROECKX Benoît STRUELENS Lara SWENNEN Béatrice SYMOENS Francoise TABAK Marc TACK Denis TAMINIAU Patricia THIERENS Hubert THIRY Etienne THOMAS Isabelle TIMMERMANS Jean-Pierre TOUNGOUZ NEVESSIGNSKY Michel TYTGAT Jan UYTTENDAELE Mieke VAN BOGAERT Martine VAN CAMP John

VAN DAMME Pierre VAN DE VYVER Nathalie VAN DEN BOGAERT Walter VAN DEN BROUCKE Stephan VAN DER ELST Josiane VAN EIJKEREN Marc VAN GAAL Luc VAN GEYT Caroline VAN GOMPEL Alfons VAN GOOL Stefaan VAN LAETHEM Yves VAN LAREBEKE-ARSCHODT Nicolas VAN MAELE-FABRY Geneviève VAN OYEN Herman VAN RANST Marc VAN RIET Ivan VANDE PUTTE Maria VANDEKERCKHOVE Bart VANDENPLAS Yvan VANDERKELEN Alain VANDERSTRAETEN Jacques VANHAECKE Tamara VANHAVERE Filip VANHOOREN Hadewijch VANMARCKE Hans VANSANT Margareta VERBANCK Paul VERBEKEN Gilbert VERHAEGEN Jan VERSCHAEVE Luc VERSCHRAEGEN Gerda VEULEMANS Hendrik VINCK Bart VINCK Jan VLEMINCKX Christiane VLEUGELS Arthur VOLDERS Micheline

69

Organigram van de HGR

Coördinator van de Hoge Gezondheidsraad

PAUWELS André Wetenschappelijk secretariaat PETERS Fabrice (coördinator) Wetenschappelij ke medewerkers BALTES Muriel DUBOIS Jean-Jacques GERARD Sylvie HÜBNER Roland JADOUL Eric MERTENS Veerle PIRONNET Anne-Madeleine ULENS Michèle VAN DEN BRANDE Marleen WITTERS Anouck

Vertaaldienst CLERINX Marc DECEUNINCK Mariebelle HANTSON Evelyn PLAS Anne-Marie Administratieve dienst BERTHAULT Florence (budgettaire correspondente) COPPIETERS-AMEYE Koenraad HUART Patrice LORTHIOIR Mélanie MARJAUX Diane VAN BAEL Diane VANDERKELEN Lutgarde Communicatiedienst DEHAUT Philippe LEE Wendy (communicatieverantwoordelijke)

Quality Manager

70

Administratief secretariaat LAURENT Roxane (coördinatrice)

EVERAERT Sandrine

Lijst gepubliceerde adviezen 2013

9. LIJST GEPUBLICEERDE ADVIEZEN 2013 Domein

Adviesnummer

Titel

Link

8672 8800 8785

8884

8916

8716

8418

8723

8719 8773 9102 8277

71

Lijst gepubliceerde adviezen 2013 Fysische agentia: ioniserende straling

8901

Immunochemical Faecal Occult Blood Tests for Colorectal Cancer Screening (enkel beschikbaar in het Engels)

8770

Advies betreffende een ontwerp van koninklijk besluit betreffende de beschikbaarheid van consumenteninformatie over het specifieke energieabsorptietempo http://tinyurl.com/HGR-8770-radiogolven en de reclame voor consumentenproducten die radiogolven uitzenden

8738

http://tinyurl.com/HGR-8738-windturbines Public health effects of siting and operating onshore De samenvatting: http://tinyurl.com/HGR-8738-windturbineswind turbines (enkel beschikbaar in het Engels) samenv

8846

Good clinical practice in de herkenning, diagnose en behandeling - ADHD

http://tinyurl.com/HGR-8846-ADHD

8580

Aanbevelingen betreffende infectiebeheersing bij bouwen, verbouwen en technische werkzaamheden in zorginstellingen - Aanbevelingen voor interne en externe werknemers

http://tinyurl.com/HGR-8580-works

8573

Aanbevelingen voor de beheersing van de postoperatieve infecties in het operatiekwartier

http://tinyurl.com/HGR-8573-operatiekwartier Brochure: http://tinyurl.com/HGR-8573-operatiekwartier-br

8902

Aanbevelingen betreffende de preventie van tuberculose in zorginstellingen

http://tinyurl.com/HGR-8579-TBC

8902

Advies van de HGR betreffende de algemene richtsnoeren in verband met het gebruik van condoom bij HIV-serodiscordante partners die een antiretrovirale behandeling volgen

http://tinyurl.com/HGR-8902-HIV

9124

Vaccinatie tegen seizoensgebonden griep – Winterseizoen 2013-2014

http://tinyurl.com/HGR-9124-vaccinatie-griep1314

8803

Vaccinatie prematuren

http://tinyurl.com/HGR-8803-prematuren

8939

Dringend advies ingevolge het treinongeval in Wetteren met betrekking tot blootstelling aan toxische stoffen

http://tinyurl.com/HGR-8939-wetteren

8941 en 9106

Plaats van de e-sigaret als hulp bij tabaksontwenning en toxicologische en verslavende risico’s bij het verbruik ervan, alsook van de shisha-pen

http://tinyurl.com/HGR-8941-esigaret

8907

Toxicologische en verslavende risico’s bij verbruik van shisha steam stones

http://tinyurl.com/HGR-8907-shisha

Fysische agentia: niet-ioniserende straling

Fysische agentia: andere

Geestelijke gezondheid Infectiebeheersing in de gezondheidszorg

Infectiologie

Vaccinatie

Varia

72

http://tinyurl.com/HGR-8901-CRC

Lijst gepubliceerde adviezen 2013 Varia


8861

Vroegtijdige opsporing van hartafwijkingen die voorbeschikken tot plotse hartdood bij adolescenten en jongvolwassenen

http://tinyurl.com/HGR-8861-screening-hart

8732

Bisphenol A – dietary and non-dietary routes of exposure (enkel beschikbaar in het Engels)

http://tinyurl.com/HGR-8732-BPA

8311

Beoordeling van de blootstelling aan bepaalde contaminanten aanwezig in drinkwater en hun mogelijke gezondheidsrisico’s - geval van FLUOR

http://tinyurl.com/HGR-8311-fluor-NMW

8905

Demande NAREDI modifications limites maximales vitamines et minéraux dans les compléments alimentaires (enkel beschikbaar in het Frans)

http://tinyurl.com/HGR-8905-demande

8909

Réponse aux questions posées par Madame la Ministre L. Onkelinx concernant l’avis CSS 8666 relatif aux acides gras trans (AGT) d’origine industrielle (enkel beschikbaar in het Frans)

http://tinyurl.com/HGR-8909-8666

8464

De problematiek van de atherogene verzadigde vetzuren en palmolie

http://tinyurl.com/HGR-8464-palmolie

73

Contact

10. contact Hoge Gezondheidsraad Adres: Victor Hortaplein 40/10, 1060 Brussel Tel: +32 2 524 97 97 E-mail: [email protected] Website: www.hgr-css.be Perscontact Wendy Lee Communicatieverantwoordelijke GSM: +32 477 98 01 02 Tel: +32 2 524 91 69 E-mail: [email protected] Illustratrice: Emeline Halloin Wettelijk depot: D/2014/7795/2 ISBN nr.: 9789490542337

De voor het publiek toegankelijke adviezen en brochures kunnen integraal geraadpleegd worden op de website van de Hoge Gezondheidsraad. Een gedrukte versie van de beschikbare brochures kan worden verkregen op bovenvermeld correspondentieadres (per brief of e-mail).

74

....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... .................................................................

75

....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... ................................................................. ....................................................................................................................................... .................................................................

76

www.hgr-css.be

Victor Hortaplein 40 bus 10 B-1060 Brussel

Hoge Gezondheidsraad. Jaarverslag

Recommend Documents