5-11-2012
Hoe onderhandel je een auteursrechtelijk contract? 31 oktober 2012
I.
Voorstelling Kunstenloket
II.
Inleiding tot het auteursrecht
2
I.
Voorstelling Kunstenloket
“…wie zijn ze, wat doen ze, wat drijft hen…?”
3
1.
Missie =
▪
een neutraal aanspreekpunt zijn voor zakelijk en juridisch advies voor al wie te maken heeft met creatieve bedrijvigheid : Creatievelingen: professionals, semiprofessionals, amateurs en studenten => begeleiding en persoonlijk advies
4
2.
Kerntaken
▪ Informatieverstrekking en eerstelijnshulp inzake zakelijke en juridische aspecten van de creatieve activiteit ▪ Begeleiding en opvolging van de implementatie van het nieuw sociaal statuut van de kunstenaar ▪ Organiseren en stimuleren van vormings- en opleidingsprojecten 5
3.
Wanneer • Dagelijks tijdens kantooruren • Telefonisch advies op Ma + Do • Consultaties op afspraak 6
II. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
Inleiding tot het auteursrecht situering wettelijk kader beschermde werken de auteur beschermingsduur rechten van de auteur auteurscontracten naburige rechten beheer van rechten handhaving 7
1.
Situering
→
intellectuele (eigendoms)rechten (↔ materiële eigendomsrechten)
→
2 grote categorieën:
• artistieke of literaire eigendom : auteursrecht en naburige rechten • industriële eigendom : octrooien, merken, geografische aanduidingen, tekeningen en modellen 8
1.
Situering Intellectuele (eigendoms-) rechten
Industriële eigendomsrechten
Artistieke eigendomsrechten Octrooirecht Auteursrechten
Naburige Rechten
Tekeningen- en modellenrecht
Merkenrecht
9
2.
wettelijk kader op Belgisch niveau –
Wet van 30 juni 1994 betreffende het auteursrecht en naburige rechten (hierna “AW”) gewijzigd door : – Databankenwet 31 augustus 1998 – Wet 22 mei 2005 (omzetting Harmonisatierichtlijn) – Wet 4 december 2006 (omzetting richtlijn inzake volgrecht) – Wet 10 mei 2007 – Wet 10 december 2009 • # Koninklijke- en Ministeriële besluiten
–
Wet van 30 juni 1994 houdende de omzetting in Belgisch recht van de Europese richtlijn van 14 mei 1991 betreffende de rechtsbescherming van computerprogramma’s
–
Wet van 31 augustus 1998 houdende de omzetting in Belgisch recht van de Europese richtlijn van 11 maart 1996 betreffende de rechtsbescherming van databanken 31 augustus 1998
10
2.
wettelijk kader
op Europees niveau: – # richtlijnen inzake: – – – – – – – – –
Computerprogrammatuur (14 mei 1991) Verhuurrecht, uitleenrecht en naburige rechten (19 november 1992) Beschermingsduur (19 oktober 1993) Kabeldoorgifte en satellietuitzending (27 september1993) Databanken (11 maart 1996) Informatiemaatschappij (22 mei 2001) Volgrecht (27 september 2001) Handhaving intellectuele eigendomsrechten (29 april 2004) ...
11
2.
wettelijk kader
op internationaal niveau: – Conventie van Bern voor de bescherming van werken van letterkunde en kunst 1886 (versie van 24 juli1971) – Universele Auteursrechtconventie (6 september 1952) – Conventie van Rome (26 oktober 1961) – Agreement on Trade-related aspects of Intellectual Property rights 1994 – WIPO Copyright Treaty en WIPO Performance and Phonograms Treaty (WCT en WPPT, 20 December 1996) 12
3.
Beschermde werken • Werk van letterkunde en kunst • Vormgeving • Oorspronkelijkheid
13
3.
Beschermde werken – werk van letterkunde en kunst « werk van letterkunde en kunst » -
geen definitie in AW niet-limitatieve opsomming in AW en de Conventie van Bern: Muzikale werken (compositie, ...), literaire werken (boek, speech, personage, scenario, ...), beeldende kunstwerken (schilderij, architecturaal werk, fotografisch werk, ...), audiovisuele werken (film, ...), computerprogramma‟s, databanken, ...
14 14
3.
Beschermde werken – werk van letterkunde en kunst – vbn.
15
3.
Beschermde werken – werk van letterkunde en kunst – vbn.
16
3.
Beschermde werken – werk van letterkunde en kunst – vbn.
17
3.
Beschermde werken – werk van letterkunde en kunst – vbn.
18 18
3.
Beschermde werken – werk van letterkunde en kunst – vbn.
19
3.
Beschermde werken – werk van letterkunde en kunst – vbn.
werk van bouwkunst – architectuur? • geen melding in de Belgische Auteurswet (wel in de voorbereidende parlementaire werken) • wel opgesomd in artikel 2 Conventie van Bern • voorzover aan de basisvoorwaarden van het auteursrecht is voldaan • zowel plannen, tekeningen, maquettes als de bouwkundige uitvoering zelf 20 20
3.
Beschermde werken – werk van letterkunde en kunst – vbn.
21
3.
Beschermde werken – werk van letterkunde en kunst – vbn. binnenhuisarchitectuur? • wanneer vormgeving niet louter doelgericht is, maar blijk geeft van enige creativiteit: – bijzondere indeling binnenruimtes – buitengewone vormgevingen – perfect harmonische plaats van meubels, gordijnen, etc. 22
3.
Beschermde werken – vormgeving
werk moet in een welbepaalde vorm zijn gegoten, doch vastlegging is niet vereist (artikel 8 §1 AW)
ideeën, principes, theorieën, systemen en methodes worden niet beschermd, want behoren tot het openbaar domein
23
3.
Beschermde werken – oorspronkelijkheid
begrip originaliteit of oorspronkelijkheid – subjectief element – geen wettelijke definitie, behalve aanwijzing in artikel 2 §5 AW • « ….foto’s die oorspronkelijk zijn, in de zin dat zij een eigen intellectuele schepping van de auteur zijn» – definiëring door rechtspraak en rechtsleer • eigen intellectuele schepping van de auteur: creatie van de menselijke geest • persoonlijke stempel van de auteur: eigen inbreng auteur moet terug te vinden zijn in het werk
24
3.
Beschermde werken – oorspronkelijkheid geen objectieve vereiste van nieuwheid adaptatie, vertaling combinatie van banale elementen ook mogelijk (cfr. Atomium) ongeacht: • vastlegging • geoorloofdheid (bv. pornografische films) • artistieke waarde 25
3.
Beschermde werken – met uitzondering van •
Welke werken worden uitgesloten van bescherming? – AW: officiële akten van de overheid • wetteksten, verslagen parlementaire commissies, vonnissen of arresten – Redevoeringen in parlement/rechtscolleges/politieke bijeenkomsten • alleen auteur recht om ze uit te geven – Werken uit ‘publiek’ of ‘openbaar’ domein • beschermingstermijn verstreken • niet origineel
26
3.
Beschermde werken – geen formaliteit
Het auteursrecht bestaat vanaf creatie, zonder dat aan enige formaliteit dient te zijn voldaan Wel mogelijkheid tot: - i-depot - © - Aangifte bij beheersvennootschap - Registratie door notaris
27
4.
De auteur • Basisprincipe: auteur = natuurlijke persoon die auteursrechtelijke creatie daadwerkelijk tot stand brengt of bracht => dus: geen rechtspersonen! Rechtspersonen kunnen de rechten wel verkrijgen via overdracht of licentie. 28
4.
De auteur
• vermoeden van houderschap (artikel 6, lid 2 AW): “eenieder wordt als auteur aangemerkt wiens naam of letterwoord waarmee hij te identificeren is als dusdanig op het werk, een reproductie van het werk, of bij een mededeling aan het publiek ervan wordt vermeld.”
29
4.
De auteur • werken in samenwerkingsverband (co-auteurschap) • werken op bestelling/in opdracht/arbeidsOK/statuut • audiovisuele werken (hoofdregisseur + personen die tot het werk hebben bijgedragen: scenarioschrijver, de bewerker, tekstschrijver, grafisch ontwerper, auteur van muziekwerken • anonieme/pseudonieme/postume werken 30
Co-auteurschap Samenwerking bij de creatie
Deelbare of splitsbare werken
Ondeelbare werken
Samenwerkingsok Afzonderlijke exploitatie
Samenwerkingsok Veto 31
4.
De auteur • “afgeleide” rechthebbende: • erfgenamen • beheersvennootschap • andere rechtverkrijgenden
32
5.
De beschermingsduur bescherming ontstaat van rechtswege bescherming tot 70 jaar na overlijden van de auteur ↓ nadien publiek domein • bijzondere regels voor: • anonieme/pseudonieme werken (op geoorloofde wijze toegankelijk voor publiek, art. 2 3 AW) • audiovisuele werken (langstlevende, art. 2 2 AW) • werken in samenwerkingsverband (langstlevende, art. 2 2 AW)
33
6.
De rechten van een auteur • morele rechten • vermogensrechten
34
6.
De rechten van een auteur – morele rechten • artikel 1 §2 AW • bestaansreden (verbonden aan de persoon van de auteur om de persoonlijke band die de auteur met zijn werk heeft te waarborgen) • soorten: • Recht op bekendmaking/divulgatie • Recht op vaderschap/naamvermelding • Recht op eerbied/integriteit • bijzondere regels voor audiovisuele werken (artikel 15 en 16 AW)
35
6.
De rechten van een auteur – morele rechten • kenmerken: • In principe onvervreemdbaar – globale afstand voor toekomstige uitoefening is nietig: » wel beperkte afstand » wel mogelijkheid tot globale afstand a posteriori – overeenkomsten mogelijk 36
6.
De rechten van een auteur – morele rechten • recht op bekendmaking - recht om werk bekend te maken of niet - niet-bekendgemaakte werken mogen niet in beslag worden genomen - inzake werk van bouwkunst = het recht om de plannen te overhandigen (werk op bestelling) ↓ contractuele aansprakelijkheid van auteur kan in het gedrang worden gebracht
37
6.
De rechten van een auteur – morele rechten •
bijzondere regels voor audiovisuele werken: - auteur die weigert/niet bij machte om zijn bijdrage af te werken : geen verzet tegen gebruik van bijdrage met oog op voltooiing werk (art. 15 AW) - morele rechten laten gelden na voltooiing werk (art.16 AW)
38
6.
De rechten van een auteur – morele rechten •
recht op vaderschap - recht om vaderschap op te eisen of te weigeren - +/-: recht op anonimiteit/pseudoniem - ghost-writing - conflict met materieel eigendomsrecht
39
6. •
De rechten van een auteur – morele rechten recht op eerbied verzet tegen elke wijziging van werk afstand mogelijk, doch steeds harde kern (ongeacht afstand, auteur zal zich steeds kunnen verzetten tegen elke misvorming/ verminking/andere wijziging/andere aantasting die zijn eer/reputatie kunnen schaden;artikel 1 §2, laatste lid AW) mogelijk conflict met materieel eigendomsrecht: • verzet tegen wijziging mogelijk, behalve – indien technische behoefte of behoefte vanuit gebruiks- of levensomstandigheden • verzet tegen vernietiging (AR vs rechtsmisbruik)
40
6.
De rechten van een auteur – vermogensrechten • artikel 1 §1 AW • kenmerken: – exclusieve aard + uitzonderingen – vervreemdbaar (geheel of gedeeltelijk) via overdracht of licentie + overdracht via erfopvolging
• traditioneel 2 soorten (reproductie + mededeling aan het publiek) 41
6.
De rechten van een auteur – vermogensrechten • systematiek van vermogensrechten: • exclusieve rechten • vergoedingsrechten – geen toestemming van auteur vereist – recht op vergoeding • zuivere uitzonderingen – exhaustieve lijst – restrictieve interpretatie (“gesloten” systeem van uitzonderingen)
42
6.
De rechten van een auteur – vermogensrechten • reproductierecht in de enge zin van het woord: • tastbare reprodukties • direct of indirect, tijdelijk of duurzaam, geheel of gedeeltelijk • verveelvoudigen of laten verveelvoudigen in de brede zin van het woord: • adaptatie en vertaling • bestemming • distributie • verhuur en uitlening
43
6.
De rechten van een auteur – vermogensrechten • recht op mededeling aan het publiek • traditioneel: • in het openbaar aan het publiek een werk kenbaar maken, het laten zien, het laten horen • efemere vorm • niet tastbaar, niet duurzaam karakter • maar ook: • Kabeldoorgifte • uitzending via satelliet • on-demand
44
6.
De rechten van een auteur – vermogensrechten – uitzonderingen • • • •
uitzonderingen op de vermogensrechten AW: gesloten systeem van uitzonderingen restrictieve interpretatie dwingend recht: – men kan de uitzonderingen niet wegcontracteren – tenzij contracten in online-omgeving (sinds 2005) • werk moet op geoorloofde wijze bekend zijn gemaakt 45
6.
De rechten van een auteur – vermogensrechten – uitzonderingen •
vergoedingsrechten (uitzondering + compensatie) a. privé-kopie (geluids- en audiovisuele werken) b. reprografie c. onderwijs/wetenschappelijk onderzoek d. openbare uitlening e. bloemlezing van overleden auteur
46
6. •
De rechten van een auteur – vermogensrechten - uitzonderingen zuivere uitzonderingen: a. citaat b. actuele verslaggeving c. parodie d. …
47
6.
De rechten van een auteur – vermogensrechten - uitzonderingen Dick Bruna (Nijntje) / Deng
inbreuk op auteursrecht, is geen parodie!
48
6.
De rechten van een auteur – vermogensrechten – uitzonderingen
DENG, aangepaste versie
49
6.
De rechten van een auteur – vermogensrechten – uitzonderingen
Geen parodie!
50
7.
Naburige rechten • naburige rechten zijn rechten naburig aan het auteursrecht, toch ook van het auteursrecht afwijkende regels • ≠ voorwerp van bescherming en categorie van begunstigden • pas in 1994 ingevoerd in de Auteurswet, ter aanmoediging van de creatieve alsook industriële prestaties van uitvoerende kunstenaars, producenten en omroeporganisaties • in hoofdzaak geregeld door de Auteurswet 51
7.
Naburige rechten – wie? • naburige rechten komen toe aan: • uitvoerende kunstenaars (bvb zanger,muzikant,acteur, …) • de producent van fonogrammen of van de eerste vastlegging van films • omroeporganisaties (radio – tv)
52
7.
Naburige rechten – wat? • wat wordt beschermd door naburige rechten? • de artistieke prestaties van uitvoerende kunstenaars, muv louter technische prestaties, of voorlezen puur feitelijke informatie
• de eerste vastlegging van een fonogram (master of moederband) of film (master) door een producent • de eerste uitzending (niet de inhoud, zijnde het programma, maar wel het signaal waarmee programma aan publiek wordt meegedeeld) door
een omroeporganisatie 53
7.
Naburige rechten – hoe? • geen formaliteiten, loutere ‘daad’ volstaat
54
7.
Naburige rechten – welke rechten? • Beschermingsomvang: • regels van het auteursrecht zijn mutatis mutandis van toepassing op de naburige rechten • op een aantal bijzonderheden na
55
7.
Naburige rechten – welke rechten UK? • Morele rechten (in principe niet overdraagbaar) – Naamsvermelding – Integriteit (verbod vervorming, verminking of wijziging die eer en reputatie schaden)
• Vermogensrechten (wel overdraagbaar) – Reproductierecht (incl. bewerking, vertaling, verdeling) – Verhuring en uitlening – Publieke mededeling met inbegrip van de beschikbaarstelling aan het publiek (live of via technische middelen: radio, kabel, internet, on demand, pay per view, sateliet, ...)
56
7.
Naburige rechten – welke rechten UK? • Exclusieve rechten: – Net als bij de auteurs, zijn de vermogens- en morele rechten van een UK exclusieve rechten; in beginsel beschikt enkel UK over deze rechten (wel mogelijkheid tot licentie/overdracht) – Ook hier uitzonderingen: kosteloze privé-uitvoering, thuiskopie, parodie, …
57
7.
Naburige rechten – beschermingsduur • Beschermingsduur: tot 50 jaar na de prestatie, eerste vastlegging of uitzending • Potentiële verlenging: indien vastlegging van de prestatie (maken van de moederband voor fonogrammen en maken van het negatief
op geoorloofde wijze gepubliceerd of aan het publiek meegedeeld is, vervallen de rechten vijftig jaar na datum van het eerste feit (dit is de mededeling aan het publiek of de publicatie). M.a.w. als binnen de termijn van 50 jaar na de prestatie het lied voor films)
op een CD voor de eerste maal wordt meegedeeld aan het publiek (bijvoorbeeld via de radio) dan gaat opnieuw een termijn van 50 jaar lopen. 58
Hoe sluit ik nu een geldig contract omtrent voorgaande rechten?
59
8.
Sluiten van contracten: algemeen • wat? – overeenkomst of contract = een afspraak tussen 2 of meer personen – strekt partijen tot wet, i.e. is even bindend als de wet – principe van consensualisme: akkoord over essentiële bestanddelen volstaat, dus geen bijzondere vorm (geschrift,…) vereist → ! In sommige gevallen legt de wet toch verplichting op om afspraken schriftelijk vast te leggen (cfr. bewijs tav auteur)
– Sowieso is een geschrift steeds nuttig als bewijs van de gemaakte afspraken
60
8.
Sluiten van contracten: algemeen •
Precontractuele aansprakelijkheid: – “Gewekt vertrouwen mag niet beschaamd worden”
Tijdens onderhandelingen tussen partijen: Goede trouw Algemene zorgvuldigheidsplicht Informatieplicht • Buitencontractuele aansprakelijkheid: Schadevergoeding voor effectief geleden verlies / gederfde winst wegens foutief (opzettelijk / nalatigheid) beschamen van rechtmatige verwachtingen (Artikel 1382 B.W.: fout – oorzaak – schade)
61
8.
Sluiten van contracten: algemeen •
Geldigheidsvoorwaarden van een overeenkomst – Handelingsbekwaamheid – Toestemming → Overeenkomst kan nietig zijn als ze tot stand kwam door: dwaling (substantiële vergissing over voorwerp contract) bedrog geweld – Geldig voorwerp – Geldige oorzaak 62
9.
Auteurscontracten •
•
Vermogensrechten: overdraagbaar – roerende rechten – vatbaar voor gehele of gedeeltelijke overdracht • volledige overdracht of slechts voor 1 bepaalde exploitatiewijze Morele rechten: in principe onoverdraagbaar – een welomschreven toestemming voor een afstand van een bepaalde (actuele) uitoefening van één van de morele rechten wel mogelijk – globale afstand nietig
63
9.
Auteurscontracten • Overdracht: algemene term – gewone/niet-exclusieve of exclusieve licentie ~ huur – vervreemding of afstand ~ koop, buy-out
64
9.
Auteurscontracten • Algemene regels (gelden enkel voor overeenkomsten waarbij auteur van het werk wo gecontracteerd wordt, partij is)
- vereiste van schriftelijk bewijs ten aanzien van de auteur (niet enkel onderhandse akte of authentieke akte, ook factuur, offerte, bestelbon MAAR wel melding van uitdrukkelijke overdracht) = bewijsregel en geen geldigheidsvereiste
65
9.
Auteurscontracten - restrictieve interpretatie: bij twijfel interpretatie in voordeel van auteur - specifiëringsplicht: → per exploitatiewijze expliciete vermelding van: » duur » geografische reikwijdte » Vergoeding (auteur kan rechtsgeldig rechten verlenen
zonder dat hij financiële vergoeding krijgt, maar moet expliciet worden vermeld per explwijze) 66
9.
Auteurscontracten -
Overdracht materiële drager (corpus mechanicum) => geen recht om werk te exploiteren + recht op toegang – ‘De overdracht van het voorwerp dat een werk omvat, leidt niet tot het recht om het werk te exploiteren Met het oog op de uitoefening van zijn vermogensrechten moet de auteur op een redelijke manier toegang tot zijn werk behouden’
bv. aankoop schilderij – geen overdracht intellectuele rechten – wel tentoonstellingsrecht
67
9.
Auteurscontracten - overdracht van rechten over toekomstige werken mogelijk, MAAR: - slechts voor beperkte tijd, en - voorzover genre van de werken bepaald is
- overdracht over nog onbekende exploitatievormen nietig
68
9.
Auteurscontracten • Specifieke regels • verstrenging (deze regels komen er bij) – uitgavecontract – opvoeringscontract – audiovisueel adaptatiecontract • versoepeling (deze regels krijgen voorrang indien conflict) – werken in uitvoering van arbeidsovereenkomst / statuut – werken in uitvoering van bestelling – audiovisueel productiecontract
69
9.
Auteurscontracten • Bespreking voorbeelden: - licentiecontract - overdracht
70
9.
Auteurscontracten • Inhoud - Identiteit en hoedanigheid partijen - Voorwerp - Omschrijving/Definiëring werk(en) - Rechten en plichten van partijen - Geografische reikwijdte - Duur - Vergoedingen en Betalingstermijnen - Gevallen van beëindiging - Sancties - Toepasselijk recht en bevoegde rechtbank
71
10.
Beheer van rechten • eigen beheer • via beheersvennootschappen : – ratio: • de massa exploitatie van auteursrechtelijk beschermde werken kan door hen worden gecontroleerd, hetgeen voor de auteurs zelf onmogelijk is • het bekomen van een licentie door gebruikers van auteursrechtelijk beschermde werken wordt gecentraliseerd – taak: innen van de bij wet erkende rechten en verdelen onder rechthebbenden 72
10.
Beheer van rechten – BV
• werking: doorgaans vrijwillige aansluiting • uitzondering: - kabeldistributie - vergoedingsrechten (soms zelfs door slechts 1 representatieve beheersvenootschap) • toezicht door: • vennoten • commissaris-revisor • ministeriële vertegenwoordiger • minister van Economische Zaken
73
10.
Beheer van rechten – BV
•
verschillende beheersvennootschappen:
• SABAM, SACD/SCAM, SOFAM, REPROBEL, PROCIBEL, • •
•
AUVIBEL (auteurs) SABAM, Librius, SEMU, REPROBEL (uitgevers) BAVP, PROCIBEL, SIMIM, AUVIBEL (producenten fonogrammen en audiovisuele werken) PlayRight, AUVIBEL (uitvoerende kunstenaars)
74
11. •
Handhaving van rechten Wat te doen bij vaststelling inbreuk op het auteursrecht? – Ingebrekestelling, compromis, bemiddelingsprocedure – Strafrechtelijke procedure: bedrieglijk opzet of kwaadwillig oogmerk bewijzen – Burgerlijke procedure: • kort geding: spoedeisend karakter • stakingsvordering: procedure zoals in kort geding maar uitspraak ten gronde over inbreuk auteursrecht en bevel tot staken van vordering (evt met dwangsom) • procedure ten gronde: schadevergoeding 75
VRAGEN?
76
BEDANKT!
[email protected] of +32 2 204 08 00
77
