Hoe organiseer je een bosquiz?

Hoe organiseer je een bosquiz?

Een praktische leidraad De bosquiz is een ontspannende activiteit die de leden van je vereniging, je gezin, een jeugdvereniging, een klas,... samenbrengt en hen op een speelse manier ook iets bijleert over het bos en haar bewoners. Weet je wat hameren is? Wat een bosbode doet? Hoeveel bos we hebben? Dit alles en nog veel meer kom je te weten in deze bosquiz.



Door wie?



Deze activiteit werd oorspronkelijk uitgewerkt door de Vereniging voor Bos in Vlaanderen vzw. Deze vereniging is exclusief met bossen bezig en heeft in het kader van diverse activiteiten (Week van het Bos, Kom op tegen Kanker-bebossingsacties, educatieve plantacties, e.d.) quizelementen gebruikt.



Voor wie?

Deze quiz richt zich tot volwassenen, van jongvolwassenen tot senioren! Specifieke voorkennis is niet echt nodig, hoewel natuur- en bosliefhebbers een duidelijk voordeel hebben.

Waarover gaat het? De bosquiz bestaat uit 5 rondes en is opgebouwd rond een aantal bosthema's. Aan de hand van vragen krijgen de deelnemers inzicht in de verschillende milieubeschermende functies van bossen en de link tussen gezondheid en de rol van bossen voor een gezond leefmilieu! Na afloop hebben zij heel wat kennis opgedaan over het bos als biotoop, de verschillende bosfuncties en nog enkele bosnevenverschijnselen.

Praktisch Duur: 2,5 uur Aantal deelnemers: Onbeperkt Prijs: Gratis Locatie: Zoek een ruimte met voldoende plaats (voor tafels en stoelen)

Spelconcept De bosquiz bestaat uit 5 rondes en is opgebouwd rond een aantal bosthema's. In elke ronde komen die thema's aan bod. Zo zijn er vragen over geschiedenis, aardrijkskunde, kunst en cultuur, enz... alle gelinkt aan het bos. In elke ronde zijn 10 punten (1 punt voor elk correct antwoord) te verdienen. Daarnaast is er ook een tafelronde: de Bosanagramronde. Bij het indienen van het antwoordblad van de eerste ronde krijgt elk team de anagramronde mee. Gedurende de rest van de quiz kan hieraan gewerkt worden tussen de andere vragenrondes door. Na de voorlaatste ronde dient ook dit blad afgegeven te worden (kwestie van het verbeterwerk wat bij te kunnen houden). Deze ronde bestaat uit fotovragen, rebussen, taalspelletjes e.a. De laatste vraag is een anagram: de letters van het gezochte woord zijn telkens de beginletters van de vorige antwoorden. Deze ronde staat op 15 punten (1 punt voor elk correct antwoord). Voor je van start gaat, verdeel je de groep in teams van 4 tot 6 personen (4 à 5 personen is ideaal). Elke groep geeft zichzelf een teamnaam. Een spelleider (quizmaster) leidt het geheel in goede banen. Zorg ook dat je iemand hebt om te helpen verbeteren, want daar kruipt nogal wat tijd in. Die persoon kan ook de score bijhouden.

Troeven  Aanwezigen leren op een ludieke manier over het bos als biotoop voor planten en dieren, de impact van bossen op onze gezondheid en de vele functies die bossen vervullen.  De bosquiz is een op zich staande activiteit. Door de quiz in zijn totaliteit te spelen, krijgen deelnemers een veelzijdig beeld van bossen. Indien de quiz met andere activiteiten gecombineerd wordt, kunnen eventueel een aantal rondes uit de quiz geschrapt worden.  De antwoorden op de vragen zijn soms zo verrassend dat ze de deelnemers echt aan het denken zetten en een sensibiliserend effect hebben!  Er zijn ook een aantal ludieke opdrachten bij: er mag gelachen worden!

De voorbereiding



Hoe pak je het aan? De voorbereiding in 5 stappen



Spreek binnen je vereniging af of de quiz een bijeenkomst wordt op zich, of dat je hem koppelt aan een andere activiteit, bv. een boswandeling al dan niet met gids. Neem daarvoor contact op met de boswachter van het gebied, een natuur- of bosgids. Leg een lokaal vast dat geschikt is voor het aantal personen dat je verwacht.



2. Kies een spelleider





Bepaal wie van je vereniging de spelleider wordt. Een goede spelleider is iemand die met enthousiasme de quiz presenteert, de deelnemers weet te boeien, niet bang is om voor een groep te staan en de nodige vaart in de quiz houdt. De spelleider neemt het spelreglement en de vragen vooraf grondig door. Hij/zij legt het verloop van de quiz en het puntensysteem uit aan de deelnemers.

3. Tref de nodige praktische regelingen

 Duid iemand aan om de score bij te houden. Voorzie daarvoor pen en papier, een flipchart, een bord,...  Wie treedt op als onafhankelijk jurylid die in geval van betwisting de knoop kan doorhakken?  Wie zorgt voor spelmateriaal?  Zorg voor schrijfmateriaal voor de teams Je hebt een zandloper of een een klok nodig om de tijd voor het beantwoorden van vragen te volgen. Indien je een grote opkomst verwacht, voorzie je ook best microfoons en versterker. Informeer bij de uitleendienst van je gemeente of de provincie of je ze kunt ontlenen. Doe tijdig je aanvraag (4 tot 6 weken vooraf). Werk eventueel met voorinschrijving.  Wie neemt de omkadering en de aankleding van de zaal voor zijn rekening? Gebruik aangepast materiaal (seizoensgebonden boselementen).





De avond zelf

1. Leg een datum vast en reserveer tijdig een lokaal

4. Zorg voor prijzen

Voorzie een aantal originele prijzen: bos- en natuurboeken , wandelgidsen, nuttig gerief voor boswandelingen, picknick, loupepotjes, ...

5. Promoot de quiz

Bedenk welke acties je kan ondernemen om je activiteit te promoten. Je kan uitnodigingen versturen volgens de afspraken binnen je vereniging en de activiteit aankondigen in het ledenblad, een streekkrant, een ander lokaal blad. De quiz kan passen binnen een aantal andere activiteiten van je vereniging of themadag (Week van het Bos, Dag van de Aarde, milieuweekend...). Je kan er ook voor samenwerken met een andere vereniging of een natuurvereniging Als je het evenement promoot als een actieve quiz, waar iedereen plezier aan beleeft en er iets van opsteekt, trek je gegarandeerd meer volk aan. Maak de mensen nieuwsgierig en geef ze in de uitnodiging als "teaser" al een paar leuke vraagjes mee, waardoor ze zin krijgen om mee te doen.



De timing



Trek 5 minuutjes uit voor een welkomstwoord en het indelen van de teams. De quiz zelf duurt ongeveer 1,5 uur.



De spelregels



De deelnemers worden in groepjes van maximum 5 personen verdeeld. De quiz bestaat uit 5 rondes + 1 tafelronde. Elk team krijgt 1 punt per juist antwoord. De groep die eindigt met het hoogste aantal punten is de winnaar. Bij betwisting of gelijke stand beslist het onafhankelijk jurylid wie de punten krijgt (bv. door te kijken wie het meeste punten haalde op de tafelronde of door schiftingsvraag).



De quizrondes 5 gevarieerde rondes 1 tafelronde



Checklist

Vooraf  zaal reserveren  aanduiden quizmaster  papier en pennen  zandloper of klok  tekenpapier+ stiften  scorebord  microfoons  uitnodigingen versturen  publicatie ledenblad+ lokale promoprijzen

 jurylid aanspreken  barman voorzien  eventueel foto's maken

De dag zelf  tafels en stoelen klaarzetten  zaal aankleden  drank  prijsuitreiking  installeren microfoons  scorebord  frigo's vullen  barman/vrouw voorzien

Bosquiz

Bosaardrijkskunde: Het Amazonewoud is met z'n 7 miljoen km2 zoals bekend het grootste regenwoud op aarde. Maar over hoeveel landen strekt het zich uit? 4. a. 3 b. 6 c. 9 d. 11 Commentaar: Brazilië, Colombia, Peru, Venezuela, Ecuador, Bolivië, Guyana, Suriname & Frans Guyana

Commentaar: Een (Vlaamse) gaai kan verschillende eikels (max. 5) in zijn bek houden en tot 3 km ver wegbrengen. Hij steekt de eikels in de grond en laat ze als het ware ontkiemen. Als de eikel ontkiemd is, breekt hij open en komt er een klein plantje en 2 zaadlobben te voorschijn. De Vlaamse gaai vindt bijna al zijn schatten terug en eet de zaadlobben op ... De eikels die hij niet terugvindt, groeien uit tot nieuwe eikenboompjes. Daarom wordt de gaai ook wel de 'boomzaaier' genoemd.

Ronde 1

1.





2.



3.



Bosgastronomie: Hout en houtskool zijn onmisbaar in de culinaire wereld en de gastronomie. De populariteit van het Indische eten in het buitenland berust vooral op de Noordindiase specialiteiten. Graag de benaming voor een grote, koepelvormige houtskooloven die in de grond of in een dikke lemen muur wordt geplaatst. De bereiding vindt plaats boven een houtskoolvuur. De combinatie van houtskool en het speciale leem verleent het eten een unieke smaak, zonder uiteraard de typische kruiden- mengeling te vergeten. De gerechten die hierin klaargemaakt worden - vis, vlees, gevogelte, brood, maar vooral kip - krijgen trouwens ook de benaming van dit soort oven. Hoe heten die gerechten?

Bosgeschiedenis: We zoeken de naam van een enorm woud dat zo'n 10 000 jaar geleden ontstond, na de laatste ijstijd. Indertijd besloeg het zowat gans Brabant, Zuid-Oost-Vlaanderen, stukken van Henegouwen en had het uitlopers tot in de West-Vlaamse heuvelzone. Vanaf de 10e eeuw na Chr begon de grootschalige exploitatie, met pieken in de 14e en 19e eeuw. De dag van vandaag schieten er van het ooit 5. zo grootste bos nog maar enkele geïsoleerde bossen over. Bekende relicten van dit bos zijn het Zoniënwoud, het Meerdaalwoud, het Hallerbos en het Raspaillebos. Wat is de naam van dit woud? a. Belgenwoud b. Brabants Woud c. Kolenwoud d. Sprokkelwoud 6. Bosbewoners: Iedereen weet dat eekhoorns eikels verzamelen en verbergen voor slechtere tijden. Welke vogel doet dit ook? a. Ekster b. (Vlaamse) gaai c. Specht d. Lijster

a. b. c. d.

Ketjap Shoyu Tandoori Sushi

Bostaal: Rust Roest, een aloude Vlaamse zegswijze. Ook uilen roesten, in bomen nog wel. Wil dat zeggen dat ze: a. Gezellig samen in een boom komen rusten b. Er hun roest (nest) bouwen c. Keverlarven uit vermolmd hout komen halen d. Samen vechten om een vrouwtje te versieren Bosafkortingen: Er wordt veel gesproken over gecertificeerd hout. Dit is hout afkomstig uit duurzaam beheerd bos. Welke van de volgende afkortingen staat voor een label dat duurzaam hout verzekert:



a. b. c. d.

SFC CWP FSC SDW



Commentaar: FSC staat voor Forest Stewartship Council

7.

Boskunst & -cultuur: Louis Paul Boon was een Vlaamse auteur die nauw verbonden was met zijn streek. Veel - zoniet alle - verhalen en romans van Boon spelen zich af in de omgeving van Aalst of in Oost-Vlaanderen. Sommige daarvan spelen zich voor een belangrijk deel ook af in bossen. Zo vertelt de roman “De bende van Jan De Lichte” de geschiedenis van een roversbende die zich schuilhield in een Oost-Vlaams bos. In welk bos vonden deze schavuiten onderdak?



a. Brakelbos b. Gentbos c. Buggenhoutbos d. Raspaillebos



Commentaar: Het Raspaillebos behoort, samen met het Moerbekebos en het Karkoolbos, tot een 150 hectaren groot bosgebied op de flanken van de Bosberg en strekt zich uit over de gemeenten Geraardsbergen en Galmaarden. Volgens sommige bronnen heeft het bos aan deze boeven- verhalen zijn naam te danken. De woorden 'Raspeel', 'Rapaille' en 'Raplage' verwijzen alle naar 'gespuis'. Het Picardische 'Raspe', dat een synoniem is voor hakhout, lijkt echter een plausibeler etymologische verklaring. De hakhoutcultuur wordt er immers reeds eeuwen beoefend.

8. Boscijfers: Jaarlijks verdwijnt er wereldwijd enorm veel bos. Hoeveel keer de oppervlakte van België verdwijnt er jaarlijks?

a. b. c. d.

De helft van de oppervlakte van België 2 maal de oppervlakte van België 3 maal de oppervlakte van België 10 maal de oppervlakte van België



Commentaar: Een groot deel van het verdwenen bos verdwijnt door illegale houtkap, zwerflandbouw en illegale export.

9. Bosvaria: In de kleuterklas werd het ons al eens verteld, bomen - meer bepaald loofbomen - verliezen in de herfst hun bladeren. Maar voor zij hun bladeren verliezen, veranderen ze eerst van kleur. In welke volgorde verliest het blad zijn kleur?

a. b. c. d.

Rood - Groen - Bruin - Geel Groen - Geel - Rood - Bruin Groen - Rood - Geel - Bruin Groen - Rood - Bruin - Geel



Commentaar: Elk jaar verliest een boom bij ons zijn bladeren. Dit heeft bepaalde redenen. Indien de boom zijn bladeren tijdens de winter zou houden en deze groen zouden blijven, zouden de bladeren kapot vriezen. Daarom moeten ze afvallen. De boom sluit de bladeren af. Omdat bladeren voedsel betekenen voor de boom, probeert de boom de voedingsstoffen te recuperen. Eerst onttrekt hij de groene kleur, waarin de meest waardevolle voedingsstoffen zitten. Daarna onttrekt hij de rode kleur, waarin andere voedingsstoffen zitten, ... dan geel en bruin ...

10.

Bos & gezondheid: Constipatie is een eeuwenoud probleem. Jong en oud worden er ooit wel mee geconfronteerd. In sommige bossen vindt men een natuurlijk laxeermiddel dat reeds jaren gekend is om het vervelende euvel op te lossen. Op welk takje moet je knabbelen als je last hebt van constipatie?



a. b. c. d.



Commentaar: Al vele eeuwen is de bast van de spork of vuilboom - in de apotheek bekend als bastjes - in gebruik als zeer effectief en tevens behoedzaam laxeermiddel. De mensen wisten toen nog dat verse bast sterke braakneigingen veroorzaakt, en niet mag gebruikt worden. Sporkbast moet dan ook minstens een jaar liggen voordat men de bastjes als laxeermiddel mag gebruiken.

Linde Zwarte els Spork Robinia

Ronde 2

1.





2.



4. Bosgastronomie: Hout is onmogelijk weg te denken in de wereld van wijn en geestrijke dranken. Vele dranken ontlenen hun typische smaak en geur aan de houten tonnen, vaten en fusten waarin ze worden bewaard. We zoeken de naam van een gebogen plat stuk hout. Meerdere van deze stukken vormen de wand van een ton of vat. Wat is de echte Nederlandse naam van zo een ding ?

Bosaardrijkskunde: Echte oerbossen vindt men in Europa niet meer. Of toch, er is 1 Europees land waar zich nog een stuk ongerept bos a. Een tonwand bevindt met onder andere nog wilde wolven en wisenten: het laatste b. Een fuust oerwoud van Europa. Welk land? c. Een duig a. Oekraïne d. Een chenard b. Polen c. Estland d. Roemenië 5. Bostaal: Wat betekent de uitdrukking "Hij is erg onder de boompjes" ? Commentaar: Polen, namelijk het Nationaal Park Bialowiesza a Hij kleedt zich in donkere tinten b. Hij stelt zich aan Bosgeschiedenis: Niet zo heel lang geleden werd een bos in c. Hij is neerslachtig de gemeente Flobecq - Vloesberg - bezet door actievoerders uit d. Hij houdt van bomen protest tegen een illegaal stort, illegale zandwinningen en illegale wegenaanleg in dat bos. Hoe heet dat bos? a. Muziekbos b. d'Hoppebos c. Brakelbos d. Vloesbergbos

6.

3. Bosbewoners: De meesten onder ons kennen de eekhoorn als typische bosbewoner. Maar waar precies in het bos maken eekhoorns hun nest? a. Tussen de wortels van oude bomen b. Als een vogelnest in de top van een boom



c. In stapels dode takken d. In boomholtes



Commentaar: Elk jaar maakt een eekhoorn verschillende nesten. Ze zien eruit als bollen en zijn van takken en bruine bladeren. Door boven op de bollen bladeren te schikken wordt het nest waterdicht gemaakt. Eekhoorns maken ook veel schijnnesten om vijanden te misleiden.

Bosafkortingen: VBV is een afkorting die in het Vlaamse boswereldje regelmatig over de tong rolt. Weet je van welke vereniging de letters VBV de afkorting vormen? a. Vlaams Bosbouwers Vakverbond b. Vereniging voor Bos in Vlaanderen c. Vlaamse Boomvereniging d. Vlaams Bos Verbond

7.

8.

9.

Boskunst & -cultuur: We zoeken een 15e-eeuwse schilder die geboren is in 's Hertogenbosch. Hij is vooral bekend vanwege zijn zeer rijke verbeeldingskracht. Zijn echte naam is Van Aeken overigens. Hoe is deze schilder bij het grote publiek bekend? a. b. c. d.

Rembrandt Frans Hals Jeroen Bosch Johannes Vermeer

Boscijfers: Hoe snel groeit een stoel? Op het eerste zicht een ietwat rare vraag maar stel, je hebt een beukenhouten stoel van om en bij de 8 kg. Hoeveel tijd heeft een beuk nodig om voldoende hout aan te maken voor één dergelijke stoel? a. 3 maanden b. 6 maanden c. 1 jaar d. 2 jaar

Bosvaria: Van oudsher worden er uit het bos allerlei producten gehaald die van belang zijn in ons dagelijks leven. Vooral hout, dat voor allerlei doeleinden gebruikt werd en wordt, is steeds een fel begeerd bosproduct geweest. Zo worden bv. veel gereedschappen of onderdelen van gereedschappen uit hout vervaardigd. Van welke houtsoort worden de stelen van ons gereedschap gemaakt?



a. b. c. d.

Boskers Eik Es Beuk



Commentaar: Het hout van de es wordt hiervoor gebruikt omdat het zeer sterk en veerkrachtig is.

10.

Bos & gezondheid: Ook met hoofdpijn en koorts wordt de mensheid van oudsher geteisterd. Gelukkig vond iemand op een goede dag het aspirientje uit. Aspirine werd vroeger uit de bast van een boom gehaald. Welke boom is dit?



a. Lork b. Wilg c. Berk d. Eik

Commentaar: De aspirine werd gehaald uit de wilgenbast. Duizenden jaar voor men het synthetisch kon aanmaken, werd het al als koorts- en pijnstillend middel gebruikt. De wilgenbast bevat de stof salicylzuur die een pijnstillende werking heeft. De Latijnse naam van de wilg is trouwens Salix.

Ronde 3

1.



2.



Bosaardrijkskunde: We zoeken een Oost-Vlaamse gemeente van 2525 ha groot en gelegen op de grens met Vlaams-Brabant en Antwerpen. De gemeene telt 13.798 inwoners. In de naam vindt men een afleiding terug van het Oudsaksisiche 'Boka' wat zoveel betekent als beuk. De gemeente noemt zichzelf een bosgemeente. a. Buggenhout b. Lebbeke c. Bokazele d. Boechout

3. Bosbewoners: Pasgeboren reekalfjes, nauwelijks anderhalve kilogram zwaar, blijven voor het merendeel van de dag onbeweeglijk en opgerold liggen, goed verscholen tussen hoog gras en struiken. Dankzij een vlek- kenpatroon op de rug zijn ze werkelijk uitstekend gecamoufleerd. Wat is volgens Van Dale de correcte benaming van dergelijke gevlekte of gestreepte dos van jonge reeën?

a. Streepjescode b. Schutpatroon c. Bambivacht d. Livrei

4. Bosgastronomie: We zoeken de naam van een product dat gewonnen wordt uit de buitenste schorslagen van een boom die voornamelijk in het westen van het Middellandse Zeegebied groeit. Elke 8 tot 10 jaar worden de buitenste 3 tot 5 cm van de schorslaag van de boom "geschild", de schors groeit in de tussenperiode terug aan.

a. b. c. d.

Harsolie Kaneel Kurk Rubber

5. Bostaal: In vroegere tijden kwamen bijna overal in België wolven voor. Bosgeschiedenis: In de periode dat de Kempische steenkoolmijnen De laatste wolf van Vlaanderen werd echter in 1868 geschoten in Merksplas, hun glorietijd beleefden, werd massaal een bepaalde boom aangeplant. in de Noorderkempen. Drie decennia later, in 1898, zou ook de laatste Het hout werd gebruikt voor het stutten van de mijngangen. Bijkomend Belgische wolf het loodje hebben gelegd na een jachtpartij in Virton, voordeel was dat deze houtsoort, bij het instorten van een mijngang, helemaal in het zuiden van België. Ondertussen heeft de wolf een vaste stek een luid krakend geluid liet horen alvorens helemaal te barsten. veroverd in sprookjes en legendes. Ook in onze taal komt de wolf regelma- Zo werd men gewaarschuwd en had men nog enkele minuutjes de tijd tig terug zoals in de uitdrukking 'Huilen met de wolven in het bos', maar wat om zich uit de voeten te maken ... of om nog snel een schietgebedje wil men hier eigenlijk mee zeggen? te doen. Welke boomsoort was dit? a. Zomereik b. Ruwe berk c. Amerikaanse eik d. Grove den



a. Uitgestoten zijn door de maatschappij b. Zich schikken naar het gezelschap waarin men zich bevindt c. Vreemde eigenschappen hebben d. Veel en luidruchtig huilen

6.

Bosbeleid: Is een vuurtje stoken toegelaten in Vlaanderen? Geef het volledig correcte antwoord.

8. Boscijfers: In 1 koffielepel bosgrond zitten enorm veel organismen. Hoeveel organismen zijn dit?

a. Ja, maar enkel de verbranding van plantaardige afvalstoffen van tuinen. b. Neen. Afval verbranden is volledig verboden. c. Neen. Enkel plantaardige afvalstoffen van tuinen mogen worden verbrand, maar dan moet het gebeuren op meer dan 100m afstand van boomgaarden bossen, huizen, hagen… en buiten de woonzone. d. Neen. Afval verbranden is verboden omdat het slecht is voor de gezondheid en mag dus niet in de omgeving van mensen gebeuren.



Commentaar: Alleen plantaardige afvalstoffen van tuinen mogen verbrand worden in Vlaanderen. Maar dan moet het wel gebeuren op meer dan honderd meter afstand van boomgaarden, bossen, huizen, hagen, … In woonzones is afval verbranden helemaal niet toegelaten. Wie de geldende bepalingen aan zijn laars lapt, staan fikse boetes te wachten. Er komen een pak schadelijke stoffen vrij, die tal van gezondheidsproblemen kunnen veroorzaken. Vooral dioxines, PAK's en fijn stof vormen een reëel gevaar.

7.

Boskunst & -cultuur: Een andere Vlaamse auteur -die eigenlijk voornamelijk in het Frans schreef maar toch zijn volk leerde lezen- was ook een fervent bosliefhebber. Hendrik Conscience trok zich op een bepaald moment in zijn leven terug in het 'Boshuisje', gelegen aan de rand van een Antwerps bos. Daar schreef hij enkele van zijn bekendere werken zoals 'De loteling'. Het Boshuisje kun je vandaag de dag overigens nog steeds bezoeken. Bij welk bos is het Boshuisje gelegen? a. Zoerselbos b. Sint-Annabos c. Het Bosdomein van Ravels d. Kalmthoutse heide

a. b. c. d.

5.000 50.000 100.000 1 miljoen

9. Bosvaria: Bossen worden wel eens de groene longen van onze aarde genoemd. Waarom is dat?

a. Ze slaan koolstof op en geven zuurstof af b. Ze nemen zuurstof op net als wij. c. Op sattelietbeelden hebben bossen de vorm van longen d. Bossen filteren zwaveldioxide



Commentaar: Dit is te danken aan het proces dat fotosynthese heet. De bladeren van een boom, net als andere groene planten hebben bladgroen. In die bladeren gebeurt het wonder. Ze zijn immers de 'fabriek' waar allerhande stoffen worden opgebouwd. Koolstofdioxide (CO²) wordt uit de atmosfeer opgenomen. Onder invloed van lichtenergie wordt de koolstofdioxide gebonden met water. Een boom is immers een gigantische waterpomp die het water uit de bodem tot in de bladeren stuwt. De boom zet de CO² samen met het water om tot suikers. Deze dienen als voedsel voor de wortels en als bouw(bak)steen voor de stam. Het afvalproduct dat de boom hierbij produceert is O² (zuurstof).

10. Bos & gezondheid: Het sap van de berk is van oudsher bekend om haar geneeskundige krachten. Voor welke toepassing is het sap niet geschikt?

a. b. c. d.

Tegen maag -en darmkolieken Tegen reuma Tegen verkoudheden Tegen chronische huidaandoeningen

Ronde 4



4. Bosgastronomie: Chocolade wordt gewonnen uit de zaden van de Bosaardrijkskunde: Dat Limburg de meest beboste provincie is van cacaoboom (Theobroma cacao). Vandaag wordt de boom wereldwijd Vlaanderen is geen verrassing meer: het bosareaal beslaat er 20,6 % geteeld, onder meer in West-Afrika. De actieve stoffen zijn een groep van van het grondgebied. Maar welke Vlaamse provincie heeft het minst alkaloïden waaronder theobromine. Voor welke volkeren was theobromine bos per hectare? een heilige stof? a. Antwerpen a. De Maya's b. Oost-Vlaanderen b. De Kelten c. Vlaams-Brabant c. De Romeinen d. West-Vlaanderen d. De Egyptenaren Commentaar: Slechts 2,3% van het West-Vlaamse grondgebied bestaat uit bos.

2.

Bosgeschiedenis: Toen de Kelten nog de plak zwaaiden in grote delen 5. Bostaal: Nederlandse uitdrukkingen en zegswijzen, ze bestaan in alle maten van West-Europa, was een groot deel van datzelfde Europa nog met bos en gewichten. Ook het bos doet nogal eens dienst als metafoor. bezet. Het bos speelde dan ook een belangrijke rol in het dagelijkse Zo is er de uitdrukking "Iemand het bos insturen", wat wil men hier mee leven van de Kelten, niet enkel in economisch opzicht maar ook op uitdrukken? spiritueel vlak. Zo waren bomen heilig en werd onder andere de kalender opgebouwd aan de hand van enkele heilige boomsoorten. Een Keltisch a. Iemand een belangrijke taak geven jaar bestond uit 13 maanden, elk gesymboliseerd door een boomsoort. b. Iemand verloren laten lopen De eerste "maand" van het jaar duurde slechts een week maar stond c. Iemand met een smoesje afschepen voor een nieuw begin; welke boom stond voor deze maand symbool? d. Iemand aan zijn lot overlaten

1.





a. Beuk b. Berk c. Eik d. Hulst

3. Bosbewoners: Ook herten en reebokken beschikken over geslachts organen om de voortplanting te verzekeren. Maar hoe heet de penis van een reebok of hert?



a. Penis b. Penseel c. Roede d. Speer



6. Bosbeleid: Wat is een bosgroep?



a. Een groep boseigenaars b. Een groep bossen c. Actiegroep voor meer bos

Commentaar: Bosgroepen zijn opgericht om eigenaars van (privé)bossen te ondersteunen bij het bosbeheer, de boswetgeving… Als het bosbeheer voor verschillende eigenaars samen kan gebeuren, kan dat zonder de eigenaars op kosten te jagen.

7.

Boskunst & -cultuur: We zoeken een vrolijk en ondeugend boswezen uit de Griekse mythologie. Tot de fysieke kenmerken behoren onder meer een bokkenstaart, bokkenpoten en -oren en een opgerichte penis. Deze wezens waren, alsook volgens de Griekse mythologie, volgelingen van de god Dionysos, de god van o.a. de landbouw, maar ook van de wijn en het plezier. Dit laatste was ook deze boswezens niet vreemd: tot hun hobby's behoorden bijvoorbeeld het drin- ken van grote hoeveelheden wijn en het achterna zitten van nimfen. De beroemdste van deze natuur demonen was Pan. Overigens, van de naam die we zoeken is ook het woord 'satire' afgeleid. Hoe heten deze vrolijke Grieks-mythologische boswezens? a. b. c. d.

Faunen Bacchanten Saters Centaurs

8. Boscijfers: De wilg staat ervoor bekend dat hij enorm veel water per dag opneemt. Hoeveel liter water kan hij opnemen en verdampen op een doordeweekse dag?

a. b. c. d.

500 liter 800 liter 1600 liter 3000 liter



Commentaar: Daarom wordt deze boom vaak gebruikt om gronden die anders moeilijk ontwateren, bruikbaar te maken. Boeren planten hem vaak aan de randen van weilanden.

9.

Bosvaria: Indien men, bijvoorbeeld als jeugdvereniging, een speciale activiteit - laat ons zeggen een groots opgezet bosspel - wil organiseren in een Vlaams openbaar bos buiten de daartoe aangeduide speelzones, aan wie moet men dan toestemming vragen om dit eventueel te kunnen laten doorgaan?



a. b. c. d.

De boswachter De houtvester De woudmeester De burgemeester



Commentaar: Boswachters, houtvesters en woudmeesters zijn allen personeelsleden van het Agentschap voor Natuur en Bos: ANB. Boswachters zijn in een bepaald gebied belast met het toezicht en het beheer van bossen en hun betreders. Houtvesters zijn verantwoordelijk voor de openbare bossen in een bepaalde houtvesterij en voor hun beheer en voor de handhaving van het jachtrecht. De hoofdtaak van woudmeesters is het coördineren van de boswachters van een provincie en zich ontfermen over rechtzaken. Burgemeesters ten slotte zijn niet bevoegd inzake bossen. Om toestemming te krijgen moet men minstens 14 dagen voor de aanvang van de activiteit een schriftelijke aanvraag voor machtiging - een hele mond vol voor toestemming - indienen bij de betreffende woudmeester.

10. Bos & gezondheid: De linde was in de oudheid een heilige boom. Bast en hout van de linde werden bij de oude Grieken al bij voorkeur gebruikt voor het genezen van gebroken of gekromde ledematen. Lindebast was een voortreffelijk middel tegen geheim zinnige toverij van heksen en boze geesten. Waarvoor wordt linde nu nog vaak gebruikt? a. lindethee b. lindepuree c. lindesnoepjes d. lindesiroop

Ronde 5

3. Bosbewoners: Spechten zijn typische bosbewoners: ze zoeken hun voedsel in bossen en maken hun nesten in holen in dode bomen. Spechten hoor je ook vaak roffelen op de bomen. Wanneer doen ze dat?



Bosaardrijkskunde: We zoeken de naam van een zeer uitgestrekt bosgebied. Dit gebied wordt beschouwd als het grootste bosgebied op aarde en omvat grote delen van Scandinavië, Rusland en Canada. Het is tevens het noordelijkste gebied op onze planeet waar bomen - en daarbij ook de soorten die hiervan afhankelijk zijn - kunnen overleven. 4. 80% van deze vochtige bosgebieden bestaat uit sparren en andere naaldboomsoorten. Verder vindt men er ook berken, wilgen en lijsterbes. De naam van dit gebied is ook het Russische woord voor naaldwoud. Hoe heet dit bosgebied? a. Toendra b. Taiga c. Ikea d. Kolchose

2.

5. Bosgeschiedenis: De gevolgen van ontbossing kunnen soms zeer drastisch zijn. Zo ook op een eiland in de Grote Oceaan: Polynesische kolonisten die zich op het eiland vestigden, slaagden erin alle bos op het eiland te kappen en roeiden zo ook onder andere de Sophora toromiro uit, de enige inheemse boomsoort. Er was geen hout meer om boten te bouwen, vuur te maken of enorme beelden te verslepen. De beschaving viel ten prooi aan overbevolking, voedselnood en burgeroorlog. Welk eiland dat in 1722 door Jacob Roggeveen ontdekt werd zoeken we?

1.



a. Paaseiland b. Salomonseiland c. Markiezeneiland d. Schatteneiland



a. Uitsluitend in het voorjaar b. Als ze er zin in hebben c. Van zodra de eikels vallen d. In de zomer

Commentaar: Roffelen is voor spechten hun manier van zingen en is dus bedoeld om wijfjes aan te trekken en concurrenten weg te jagen. Daarom roffelen spechten uitsluitend in het voorjaar, als de broedtijd voor de deur staat. Vanaf maart beginnen ze ermee. Bosgastronomie: De ene houtsoort wordt al meer gewaardeerd in de keuken dan de andere. Zo wordt een bepaalde houtsoort zeer veel gebruikt, onder andere als kaasplank, omwille van haar neutrale geur en omwille van het feit dat het hout geen smaak afgeeft. Welke houtsoort zoeken we? a. Eik b. Beuk c. Populier d. Linde Bostaal: Naamgeving maakt een wezenlijk onderdeel uit van taal, zo ook in het Nederlands. Heel wat Nederlandse familienamen zijn afgeleid van een toponiem, plaatsnaam of landschapselement. Ook van bossen of van een woord voor 'bos' zijn heel wat namen afkomstig. Welke van de volgende familienamen is niet afgeleid van een al dan niet oudnederlands woord voor 'bos' a. Vandenbussche b. Vanloo c. Van der Vorst d. Vandendriessche

Commentaar: Vanloo: een 'loo' is een eikenbos, een plek met jong eikenhout. Een 'vorst' of foreest is een groot bos dat dienst deed als jachtdomein van de middeleeuwse heer. Vandenbussche spreekt voor zich. Vandendriessche: een 'dries' is een open plek, meestal drassig waar men vee liet grazen.

6. Bosbeleid: Mag je dood hout meenemen uit het bos? a. Ja, daarmee help ik de bosbeheerder b. Neen, dood hout is noodzakelijk om mossen, zwammen, insecten en andere organismen te vrijwa- ren en belangrijk voor het eco- systeem. c. Ja, dood hout ontneemt licht en zuur- stof van de andere organismen.

7.

Boskunst & -cultuur: We zoeken een Britse muzikant die op 2 oktober 1951 geboren werd in Newcastle. Gedurende de jaren tachtig scoorde hij zowel solo als met zijn band verschillende wereldhits. Op het einde van datzelfde decennium richtte hij de 'Rainforest Foundation' op waarmee hij aandacht vroeg en vraagt voor de bescherming van het Braziliaanse regenwoud en zijn bewoners. Wie is die zanger/muzikant? a. Robbie Williams b. Ozzy Osbourne c. George Michael d. Sting

8.

Boscijfers: Bladeren zijn ongelofelijk belangrijk voor planten. In de bladeren gebeurt immers de fotosynthese, waarbij koolstof en water omgezet worden in voor de plant broodnodige suikers. Zonder dit proces zou de plant afsterven - enkele parasitaire plantensoorten daargelaten. Vermits bomen zo'n grote planten zijn hebben ze ook enorm veel bladeren nodig; in een bos komt dat neer op ... heel veel bladeren. Hoeveel kilogram bladeren heeft een gemiddeld loofbos per hectare?

9.

Bosvaria: Als er in een bos een dunning uitgevoerd dient te worden komt de boswachter eerst de om te hakken bomen 'hameren'. Eerst wordt een stukje schors van de boom gehaald waarna er op het ontschorste stuk met een speciale hamer een merkteken wordt aangebracht. Hoe heet zo'n speciale hamer waarmee boswachters de om te hakken bomen aanduiden?

a. 100 kg b. 500 kg c. 1000 kg d. 5000 kg



a. Koninklijke hamer b. Stamhamer c. Woudmeesterhamer d. Voorhamer



Commentaar: Deze hamers zijn geregistreerd. Ze mogen niet uitgeleend worden. Met een scherpe kant wordt een stukje van de schors verwijderd en met de stompe kant, waarop het logo van de Vlaamse overheid staat, wordt het logo in de stam gedrukt.

10. Bos & gezondheid: Welke invloed heeft meer groen op het voorkomen van ADHD & ADD (Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder)?

a. het zorgt ervoor dat ADHD & ADD minder voorkomen b. het zorgt er net voor dat ADHD & ADD vaker voorkomen c. groen zorgt er de eerste jaren voor dat ADHD & ADD verminderen maar daarna komt het vaker voor d. het heeft geen enkele invloed op ADHD & ADD

Anagram-ronde Teamnaam:

1

2

........................................

Naam boom: ....................................

4

3

Naam: .............................................

5

Wat past niet in het rijtje? Ratelpopulier Esp Olm Trilpopulier

.........................................................

Rebus: ..............................................

Naam: ..............................................

6

Symbool: .........................................

8

Rebus: .........................................

7

Nederlandse naam: ............................

9

Naam: .............................................

10

11 Vorm een woord met deze letters

KBEREO

Symbool: .........................................

12

Rebus: .........................................

Naam: ...........................

13

Naam: ........................................................................

14

Rebus: .........................................

15

ANAGRAM:

We zoeken een bedreigd bos in West-Vlaanderen van zo’n 30 ha groot. Enkele jaren geleden kwam het veelvuldig in het nieuws, ondermeer omwille van enkele boomhutten die er als



ANTWOORDEN

1.

Populier

2.

Everzwijn (typische bosbewoner; in Vlaanderen helaas enkel nog in Voeren)

3.

Olm (allen, buiten Olm, zijn synoniemen)

4.

Bosanemoon (typische voorjaarsbloeier in tamelijk oude loofbossen)

5.

Teek (lastige parasiet die zich bij nietsvermoedende zoogdieren vasthecht in de huid en daar bloed zuigt van de gastheer)

6.

Speelzone (sinds begin jaren '90 wordt er ook aandacht besteed aan de jeugd)

7.

Stinkzwam (of Phallus Impudicus; vrij algemeen in de buurt van vermolmd hout)

8.

Lijstersmidse (lijsters gebruiken steeds dezelfde steen of één of ander hard obstakel om slakkenhuizen te verbrijzelen)

9.

Pimpelmees (samen met neef Koolmees één van de talrijkste (bos)vogels in Vlaanderen)

10. Oranjetip (typische voorjaarsvlinder, vooral aan bosranden of open plekken in bossen te vinden; vliegt in april en mei) 11. Reebok (het mannetje van de kleinste van onze hertensoorten)

paddenstoelen uit de grond schoten. Hoe heet dit bos?

12. Adelaarsvaren (zeer veel voorkomende varen in allerlei bossen)

De eerste letters van de antwoorden op de voorgaande vragen op dit blad vormen samen de naam van dit West-Vlaams bos.

13. Fazant (oorspronkelijk uit China; ooit in Vlaanderen uitgezet omwille van de jacht; tegenwoordig algemeen verspreid)

........................................................................................................

14. Robertskruid (typische bosrandplant uit de ooievaarsbekfamilie; bloeit met prachtige dieproze bloemen) 15. Lappersfortbos







Bijlage: Meer info over het bos Bestaand educatieve aanbod voor volwassenen (verenigingen)



Informatie over bijv. activiteiten, educatief materiaal, organisaties… vind je op:

Vereniging voor bos in Vlaanderen (VBV) VBV is een milieuorganisatie in Vlaanderen die specifiek bezig is met bos. VBV is een ledenvereniging met acties en activiteiten voor alle bosliefheb- bers. Deze activiteiten worden georganiseerd door en voor vrijwilligers. Maar VBV werkt ook mee aan projecten om haar doelstellingen te verwe- zenlijken. www.vbv.be

http//nme.milieuinfo.be

Overheid, organisaties… Het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) Het Agentschap voor Natuur en Bos is een agentschap van de Vlaamse Overheid en maakt deel uit van het Ministerie van Leefmilieu, Natuur en Energie. ANB staat in voor het uitvoeren en het ondersteunen van het beleid, het duurzaam beheren en het versterken van natuur, bos, parken

World Wide Fund for Nature (WWF) WWF wil helpen bouwen aan een toekomst waarin de mens en de natuur in harmonie leven, en de generaties na ons een leefbare planeet nalaten. Daarom zet WWF zich elke dag in om planten en dieren, bossen, rivieren en oceanen te beschermen, de klimaatverandering te beperken, vervuiling en verspilling te voorkomen. Voorbeeld van een campagne voor duurzaam hout: "Languit in je tuin, ja maar tegen welke prijs?" (2007): WWF heeft het aanbod aan tuinmeubilair bestudeerd in de catalogi van 13 representatieve ketens die houten tuin- meubilair in tropisch hout in België verdelen. http://www.wwf.be/duurzaamhout/

en openbaar groen in Vlaanderen en dit van in de stadskern tot in het buitengebied. Het ANB heeft ook provinciale buitendiensten. www.bosengroen.be



Inverde



Inverde is een gespecialiseerde vormingsinstelling erkend door het Departement Cultuur, Jeugd, Sport en Media. Inverde wil de kennis van het duurzaam en multifunctioneel beheer van bos, groen en natuur versterken. Zij organiseert vormingen, sensibilisering en heeft een interessant informatie- en documentatiecentrum. www.inverde.be



Greenpeace



Greenpeace is een onafhankelijke internationale milieuorganisatie met kantoren in 40 landen. Wereldwijd stelt Greenpeace milieuproblemen aan de kaak en stimuleert oplossingen. Het doel: een gezond en duurzaam evenwicht tussen mens en milieu. Een van hun vaste thema's is bos. www.greenpeace.be



Bestaande campagnes



Week van het bos



De Week van het Bos is een sensibiliserende actie met als doel het publiek te informeren en te betrekken bij het bos in Vlaanderen en het bosbeleid van de Vlaamse gemeenschap. Deze campagne vindt elk jaar plaats tijdens de eerste week van oktober. Gedurende deze week werken de houtvesterijen van het Agentschap voor Natuur en Bos samen met lokale verenigingen en gemeenten, zodat er verspreid over heel Vlaanderen tal van activiteiten georganiseerd worden. Ook voor sociaal-culturele verenigingen is dit een leuke campagne om op in te spelen. www.vbv.be



Aanplanten bomen, bos…



Vredesbomen: www.vredesweek.be



Kom op tegen Kankerbos/Boompjesweekend: www.boompjesweekend.be



CO2-bossen: http://www.vbv.be/co2bos.htm



Speelbos: http://www.vbv.be/speelzones/

Stadsbos: http://www.vbv.be/bosuitbreiding.htm

Interessante spelen

Webstek over bos en spel gericht op jeugd(werk) www.bosspel.be

Bosspelen ontwikkeld in het kader van de week van het bos http://www.vbv.be/weekvanhetbos/wvhb2006/nieuwebosspelen.htm

Wie zijn wij?

Vlaamse overheid Departement Leefmilieu, Natuur en Energie Afdeling Milieu-integratie en -subsidiëringen NME voor volwassenen

"Niet voor groentjes" (NME voor volwassenen) Muriel Geldhof Koning Albert II laan 20, bus 8 1000 Brussel tel. 02 553 80 70 fax 02 553 80 25 [email protected] http://nietvoorgroentjes.lne.be

Wat doen wij?

Deze fiches bieden volwassenenorganisaties zowel kant-en -klare activiteiten als inspirerende ideeën om hun leden een grotere natuur- en milieureflex bij te brengen. De afdeling werkt hiervoor samen met natuur- en milieuorganisaties én sociaal-culturele volwassenenorganisaties.

Depotnummer: D/2007/3241/332

VBV Geraardsbergsesteenweg 267 9090 Gontrode (Melle) tel. 09 264 90 50 fax 09 264 90 92 [email protected]

ANB Koning Albert II laan 20, bus 8 1000 Brussel tel. 02 553 81 02 fax 02 553 81 05 [email protected] www.bosengroen.be

v.u.: Jean-Pierre Heirman, Secretaris-generaal Departement Leefmilieu, Natuur en Energie Koning Albert II laan 20 bus 8, 1000 Brussel