Hoe kijken leraren? Didiclass, onderzoek en wat daaruit volgt Bijdrage aan de 5e landelijke Didiclass-gebruikersdag 27 november 2009 Dr. Niels Brouwer
Video’s van onderwijs: edutainment of onderzoeksmiddel?
Observatie: “zap-gedrag” van PABOstudenten vs. onderzoekend kijkgedrag van ervaren leraren Wat maakt (video in) een interactieve leeromgeving tot een krachtig leermiddel in lerarenopleiding en -professionalisering? - focus op didactische driehoek: interactie leerlingen-leerstof-leerkracht - concreet, dus vanzelf gericht op vakinhoud - bewegende beelden roepen plaatsvervangende ervaring op incl. emotionele respons Onderzoeksvraag met hoge praktijkrelevantie i.v.m. overbrugging van de kloof theorie-praktijk: - WAT leren leraren - HOE - onder WELKE VOORWAARDEN door naar videofragmenten van en over (reken-/wiskunde)lessen te kijken?
Model Verbeeldend leren door leraren
Beginsituatie en beeldkenmerken
Aanwijzingen voor verschillen in visueel leren tussen aanstaande, beginnende en ervaren leraren Enkele bevindingen uit onderzoek naar “learning to notice” (Sherin e.a.) en “Didactisch Afkijken” (Brouwer): leren kijken - kost tijd - wordt gaandeweg minder beoordelend en meer beschrijvend; meer gericht op leren van lerenden - wordt bevorderd door inbedding in collegiaal contact en geschoolde begeleiding Consensus onder onderzoekers over noodzaak van kijkwijzers en didactische inbedding vgl. vraag van gebruikers naar didactische omlijsting van Didiclasscasussen Hier inzoomen op cruciale relatie tussen - beginsituatie van kijker en - “beeldkenmerken” bepaald door selectie en montage zoals: duur, compositie, perspectief en links naar andere beelden en bronnen Cognities van leraren tijdens kijken naar video over onderwijs minutieus onderzocht > Cognitive Development Process Model (Chan & Harris, 2005)
Cognitive Development Process Model Chan & Harris, 2005
“Kijkonderzoek” lectoraat Iselinge Hogeschool
(RdMC-vraagsturingsproject 2009, nr. 15: 'Gebruik en effect van Didiclass-videocasussen. Een flankerend onderzoek )
Doel: optimale vorm vinden voor kijkwijzers t.b.v. PABOstudenten Vraag: Reageren PABO-studenten verschillend op video van een rekenles afhankelijk van kijkcondities: geen, open of gesloten kijkwijzer? Opzet - N=12 - proef- en definitieve afnames van hardop-denkprotocollen en retrospectieve interviews in verschillende condities - analyse m.b.v. categorieën van Chan & Harris Proefafname in conditie D enige waarbij gehele Didiclass-casus Fantasialand werd bekeken
Didiclass [Voorbeeldschermen]
Analyse “kijkonderzoek” Kwantitatief: ontwikkeling coderingssysteem Kwalitatief: Inhoudsanalyse transcripties Hier enkele saillante uitspraken van proefpersoon die duiden op: blikwisseling onder invloed van verschillende perspectieven van verschillende actoren en beeldkenmerken die als leerbevorderend ervaren (kunnen) worden
Uittreksel transcriptie Uitspraken die duiden op blikwisseling: Misschien moet ik mijn eigen mening wel bijstellen Je gaat kijken van: hoe zouden ze [de leerlingen] het hebben kunnen ervaren? Ik merkte dat ik eerst een oordeel en gedachtes had … die later veranderden, omdat andere mensen daar een mening over hebben [vraag: Vooral doordat je die kinderen zag, ging je je mening bijstellen?] Vooral de kinderen, ja. Je zag toch dat ik gewoon overhaaste conclusies trok … daarna werd het wel weer weerlegd of zo, maar het [mijn bijgestelde mening] was wel onderbouwd … [door die verschillende invalshoeken van verschillende personen] krijg je er een beter, uitgebreider beeld van. Misschien kan ik dit eens uitproberen. Ja, ik vind het leuk om ernaar te kijken hoe andere mensen les geven. Het brengt je wel op ideeën.
Uittreksel transcriptie Uitspraken die duiden op beeldkenmerken: Dat jongetje weet precies uit te leggen … [video-onderdelen die bijdragen aan een duidelijk beeld van de les:] Verantwoording van de les Mening van de kinderen Hoe het [verloop van de les] is gegaan Duidelijk beeld van de bedoeling van de les en wat ze [de leerlingen] ervan vonden Dat ik verschillende zienswijzen van alle partijen te zien en te horen kreeg Het komt duidelijker over als je de hele samenhang ziet. [als je] in ieder geval de mening van de stagiaire zelf hebt over de les, de mening van de stagiaire, en dan de reacties van de kinderen. Ze hadden beter het filmpje van de andere kinderen kunnen [tonen dan het interview met de mentor] Aan de hand daarvan [van de beelden] wil ik reageren op (...), evalueren eigenlijk.
Opmerkingen tot slot
Video-”genres” t.b.v. opleiding en professionalisering van leraren definiëren en ontwikkelen, m.n.: - “trigger videos” zoals Didiclass - “model videos” / “good practice videos” zoals video-site van Iselinge en Leraar24 - “action videos” zoals gemaakt met de “portable video tool kit” (vgl. presentatie Didiclass-gebruikersdag 2008)
Over opleidingsdidactiek: opleidingsdidactiek - “learning to notice” ondersteunen d.m.v. kijkwijzers en kijkopdrachten - alledaagse lerarentaal verbinden met expert-taal - hyperlinks naar bronnen opnemen - beoordelingen door gebruikers mogelijk maken
Gebruikersonderzoek nodig met expliciete aandacht voor uitwerking van beeldkenmerken op kijkers
Implementatie de komende 5 jaar: Stimuleer ook nieuwe generatie opleiders tot effectief gebruik van Didiclass
Bevorderlijke beeldkenmerken a. b. c. d. e. f.
g.
voor “model videos”: Toon de interactie in de didactische driehoek Behoud de chronologie van het lesverloop Toon de instructie door de leerkracht Toon verschillende perspectieven van verschillende actoren Geef contextinformatie (m.b.v. voiceovers, ondertiteling, interviews e.a. middelen) Houd rekening met conventies in beeldtaal (duur, beeldopbouw, kijkrichting, zoom & pan enz.) Wees je bewust van relaties tussen tekst en beeld
Discussie
Wat zijn bevorderlijke beeldkenmerken?
Welke beeldkenmerken zijn bevorderlijk voor welke genres?
Contact
Dr. Niels Brouwer, lector Iselinge Hogeschool Postbus 277 7000 AG Doetinchem Tel. 0314-374184 Email:
[email protected] www.ijsselgroep.nl > over IJsselgroep > lectoraat
