Hoe is het gesteld met het voedingspatroon van de eerstejaars pabostudenten en wat voor voedingsadvies kunnen wij ze adviseren?

“Hoe is het gesteld met het voedingspatroon van de eerstejaars pabostudenten en wat voor voedingsadvies kunnen wij ze adviseren?”

Adriëtte Topper Anouk Vink Kirsten Vesters Louiza Verbrugge Mariska Sprado Paula Simon

12059447 12013641 12093432 12042366 12062804 12072206

Aanduiding opdracht Opleiding & instelling Klas Tutor Plaats, datum

VD-A110-11 Voeding & Diëtetiek, De Haagse hogeschool VD-co1.c.2 Frank van Nispen Den Haag, oktober 2012

Inhoudsopgave Inleiding

1

Methode

1

Resultaten

3

Energie

3

Eiwitten

3

Koolhydraten

3

Vetten

4

Vezels

4

Water

4

Vitamine C

5

Conclusie

6

Hoe is het gesteld met het voedingspatroon van de eerstejaars pabostudenten? 6 Wat kan er verbeterd worden aan het eetpatroon van de pabo-studenten in het algemeen?

6

Welke pabo-student heeft het gezondste eetpatroon?

7

Discussie

9

Bijlage 1: Procesverslag

10

Bijlage 2: Taakverdeling

13

Bijlage 3: Agenda’s

14

Bijlage 4: Notulen

15

Inleiding Op de basisschool maken kinderen een grote ontwikkeling door. Tijdens deze ontwikkeling vinden er een hoop uiteenlopende processen in het lichaam plaats. Verantwoordelijk eten is in deze periode extra belangrijk. Dat houdt in dat belangrijke voedingsstoffen in voldoende mate moeten voorkomen in de voeding. Dit in combinatie met voldoende beweging helpt de kinderen de weg naar de puberteit gezond te bewandelen. Docenten op basisscholen zijn een belangrijk voorbeeld voor leerlingen en spelen daarom een grote rol in het uitdragen van een gezond voedingspatroon naar een klas toe. Hierom is het belangrijk dat docenten weten wat gezonde voeding inhoudt.

De onderzoeksvraag luidt: "Hoe is het gesteld met het voedingspatroon van de eerstejaars pabostudenten en wat voor voedingsadvies kunnen wij ze adviseren?"

Het doel is om de eerstejaars pabostudenten een voedingsadvies te geven aan de hand van de Richtlijnen Goede Voeding, Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid en de Schijf van Vijf. Op basis van deze criteria zijn de belangrijkste voedingsstoffen voor de pabostudenten eerder onderzocht in het vooronderzoek Voedingstrends. In dit vooronderzoek werden de voedingsstoffen: eiwit, koolhydraten, vet, voedingsvezel, water en vitamine C onderzocht. Daarin werd de hoofdvraag “Waarom is de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid van de gekozen voedingsstoffen van belang voor jongvolwassenen?” beantwoord. Met die informatie kon er gestart worden met de analyses van het voedingspatroon van de pabostudenten. Om een goed voedingsadvies te kunnen uitbrengen, hebben de pabostudenten drie dagen een voedingsdagboekje bijgehouden. Deze dagboekjes worden geanalyseerd door de studenten van de opleiding Voeding en Diëtetiek. Uit deze analyse zal een uiteindelijk advies worden geformuleerd voor de eerstejaars pabostudenten. Op deze manier kan er door de pabostudenten een bewust beeld worden gevormd van het voedingspatroon.

Methode Dit onderzoek naar het voedingspatroon van de pabostudenten is met een kwantitatieve dataverzamelingsmethode tot stand gekomen. Vanwege de beperkte tijd in dit onderzoek is er een steekproef gehouden, bestaande uit één klas met 27 eerstejaars pabostudenten van de Haagse hogeschool. De opleiding tot Leraar Basisonderwijs aan de Haagse Hogeschool was de opdrachtgever voor de pabostudenten. Met de studenten van Voeding en Diëtetiek was er alleen contact per email. De pabostudenten kregen een Excelbestand tot hun beschikking voor de voedingsanamnese. Om een realistisch beeld te krijgen van de genuttigde voeding is gekozen voor het noteren van de voedingsinname van twee doordeweekse dagen en één weekenddag. De pabostudenten noteerden

1

per eetmoment de genuttigde voedingsmiddelen, de portiegroottes en het totale gewicht per voedingsmiddel. Vanuit deze gegevens hebben de studenten van Voeding en Diëtetiek berekend in welke mate de eerder gekozen voedingsstoffen uit het vooronderzoek Voedingstrends deel uitmaken van het voedingspatroon. Uit deze analyses en op basis van het raadplegen van de Richtlijnen Goede Voeding, de Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid en de Schijf van Vijf is een conclusie getrokken en een advies opgesteld voor de eerstejaars pabostudenten. Van de 27 voedingsanamneses waren er 18 bruikbaar voor dit onderzoek.

2

Resultaten Energie De energie-inname van de pabostudenten (vijftien vrouwen en drie mannen) verschilde per individu. Gemiddeld lag de energie-inname op 8313 kJ per dag. Dit gemiddelde ligt onder de Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid. Deze is voor vrouwen gesteld op 9000-9200 kJ (2100-2200 kcal) en voor mannen op 11400-12100 kJ (2500-2700 kcal) per dag.

Er waren grote verschillen in energie-inname in het weekend. Eén student at bijna niets en had een energie-inname van slechts 3924 kJ. Een andere student consumeerde vooral alcohol, friet en snacks wat resulteerde in een hoge energie-inname van 14740 kJ. Gemiddeld genomen namen de pabostudenten in het weekend 12250 kJ tot zich. Ten opzichte van het gemiddelde over de totale drie dagen is dit een verschil van 3937 kJ per persoon.

Op alle dagen, maar met name in het weekend, werden veel snacks (chips, koeken, friet etc.) gegeten. De inname van alcohol was in het weekend hoger dan tijdens een doordeweekse dag. Een studente had met 700 gram aan taart, koekjes, ijs en snoep de hoogste energie-inname over de twee doordeweekse dagen. Dat was meteen haar grootste bron van energie, gezien het feit dat ze een gemiddelde energie-inname had van slechts 7811 kJ per dag.

Eiwitten De Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid voor eiwitten is 10-25 en% per dag. De studenten hadden, met een gemiddelde van 12 en%, een inname vlak bij de ondergrens van de aanbevolen hoeveelheid. De eiwitten werden voornamelijk uit graan-, zuivel- en vleesproducten gehaald. De consumptie van zuivel lag, met een gemiddelde van 114 gram, onder de Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid van 450600 gram per dag. Als de pabostudenten zuivel nuttigden was het voornamelijk ijs en yoghurt.

Koolhydraten De inname van koolhydraten lag binnen de Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid van 40-70 en%, namelijk gemiddeld rond de 54 en%. De consumptie van graanproducten, groenten en fruit lag ver onder de Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid. Het Voedingscentrum adviseert om dagelijks zes á zeven sneetjes brood te consumeren. De pabostudenten consumeerden gemiddeld vier sneetjes brood per dag. De Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid voor aardappelen, rijst, pasta of peulvruchten bedraagt 200-250 gram. De studenten consumeerden zelfs minder dan de helft; gemiddeld slechts 103 gram per dag. De consumptie van groente lag gemiddeld op 92 gram per dag, de consumptie van

3

fruit op één stuk fruit. De Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid ligt voor beide op 200 gram per dag. Voor fruit komt dat overeen met twee stuks fruit per dag. In onderstaande grafiek is duidelijk te zien dat de consumptie van bovenstaande voedingsmiddelen door de pabostudenten onder de Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheden lag.

250 200

150 ADH

100

Pabostudenten 50 0 Brood

Aardappelen, rijst, pasta, peulvruchten

Groenten

Fruit

Vetten Het vetgehalte van de voeding was hoog bij de studenten. Met een gemiddelde van 39 en% lag het nét onder de bovengrens van de Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid. Ook consumeerden de studenten erg veel verzadigd vet. Er was een student waarvan 41% van de genuttigde hoeveelheid vet bestond uit verzadigde vetten. Vis werd niet veel gegeten. Een enkeling nam het bijvoorbeeld als vissalade op brood. Een student die wel veel vis consumeerde, at 440 gram vis bestaande uit kibbeling, garnalenspiesjes en gerookte zalm.

Vezels De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid voor voedingsvezels is 30-40 gram per dag. Gemiddeld kwamen de pabostudenten op 16 gram per dag aan voedingsvezels. Deze hoeveelheid ligt dus ver onder de norm.

Water De pabostudenten kwamen net aan de Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid van dranken. Gemiddeld dronken de pabostudenten 1,1 liter per dag, waar de Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid tussen de

4

1-2 liter ligt. De inname van vocht lag in het weekend een stuk lager dan op de doordeweekse dagen.

Vitamine C Een deel van de pabostudenten kreeg via hun voeding te weinig vitamine C binnen. Soms nog geen 10 mg per dag, terwijl de Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid 65-70 mg per dag is. De reden was vaak dat die studenten te weinig groente en fruit aten. Het andere deel van de studenten kreeg ruimschoots vitamine C binnen.

5

Conclusie In dit onderzoek is verslag gedaan van het voedingspatroon van de eerstejaars pabostudenten van de Haagse hogeschool. De hoofdvraag van het onderzoek luidde: “Hoe is het gesteld met het voedingspatroon van de eerstejaars pabostudenten en wat voor voedingsadvies kunnen wij ze adviseren?”

Doel van het onderzoek was het opstellen van een voedingsadvies voor de eerstejaars pabostudenten om ze bewust te maken van het voedingspatroon waardoor ze, wanneer dat nodig is, het voedingspatroon nog kunnen verbeteren.

Hoe is het gesteld met het voedingspatroon van de eerstejaars pabostudenten? Gemiddeld ligt het energiepercentage voor eiwitten, koolhydraten en vetten binnen de norm, zij het vaak net tegen de onder- of bovengrens aan. Het percentage aan verzadigd vet is echter veel te hoog. De studenten krijgen te weinig voedingsvezels en te weinig vocht binnen. Over het geheel genomen ligt de consumptie van vitamine C onder de norm.

De hogere energie-inname in het weekend is te verklaren door een hoge inname van (gefrituurde) snacks en het gebruik van alcohol. Het hoge percentage aan verzadigde vetzuren over de totale drie dagen is te duiden door het aantal snacks. Daarnaast hebben de studenten een voorkeur voor vet broodbeleg. Gezonde vetten als vette vis, avocado’s en (rauwe, ongezouten) noten en zaden werden in mindere mate door de studenten geconsumeerd. De lage inname van voedingsvezels komt doordat weinig aardappelen, rijst, groente en fruit werd gegeten en de studenten een voorkeur hebben voor wit brood in plaats van bruin of volkoren brood. De studenten drinken weinig, met name in het weekend. Dat komt waarschijnlijk doordat in het weekend langer wordt uitgeslapen. Gemiddeld genomen is de inname van vitamine C te laag. De consumptie van fruit ligt op een half tot een stuks per dag. Een enkeling zit (ver) boven de norm voor vitamine C, onder andere door het gebruik van vruchtensappen.

Wat kan er verbeterd worden aan het eetpatroon van de pabostudenten in het algemeen? De studenten kunnen hun eetpatroon verbeteren door meer te kiezen voor voorkeursproducten genoemd in de Schijf van Vijf. De hoge energie-inname wordt grotendeels gehaald uit snacks. Twee momenten tussen de maaltijden door is prima. Er moet wel gekozen worden voor een gezonde

6

snack/tussendoortje. Als tussendoortje kunnen i.p.v. de Sultana en de M&M’s, gedroogde zuidvruchten, een handje noten of een mueslireep worden gegeten. Ook een volkorenboterham met kipfilet of een mueslibol met kaas en appel zijn goede vezelrijke alternatieven. Een appel, mandarijn of een banaan zijn voorbeelden van gemakkelijk mee te nemen fruit. Te weinig zuivelproducten kunnen worden gecompenseerd met een zuiveltoetje als snack. Denk hier bij aan de meeneembakjes magere vruchtenyoghurt (zonder toegevoegde suiker). Wanneer er weinig tijd is voor de maaltijd kan in plaats van aan patat gedacht worden aan een snelle maaltijdsalade of een wokgerecht. Over het algemeen wordt er te weinig water gedronken door de pabostudenten. Deze gezonde en (relatief) goedkope drank is vrij te verkrijgen op de Haagse hogeschool. Een flesje kan, tussen de lessen door, gemakkelijk opnieuw worden gevuld. Aanbevolen wordt het voedingspatroon op deze manier met kleine stapjes te verbeteren. Te grote stappen werken demotiverend en zullen uiteindelijk geen resultaat opleveren.

Welke pabostudent heeft het gezondste eetpatroon? Zoals hierboven beschreven, kunnen we concluderen dat geen één student(e) voldoet aan de Richtlijnen Goede Voeding en de Schijf van Vijf. In alle geanalyseerde dagboeken valt het percentage aan vetten, koolhydraten en eiwitten binnen de ADH richtlijnen. Geen enkele student voldoet echter aan de richtlijnen voor voedingsvezels, vitamine C en water. Als we kijken naar de Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid komen twee studenten als beste naar voren. We hebben er dan ook voor gekozen om deze twee studenten voor te dragen. Die keuze wordt hieronder toegelicht.

Yacintha Reijke Yacintha’s eetpatroon voldoet aan de Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid. Haar tussendoortjes bestaan voornamelijk uit brood (met grilworst, salami en hagelslag) en drinken (vruchtensap, siroop en volle chocolademelk). Yacintha heeft tijdens de hoofdmaaltijden weliswaar relatief veel gefrituurd eten gegeten, maar geeft aan dat dit door bijzondere omstandigheden kwam: een verbouwing in huis en een maaltijd op de werkvloer waar geen inspraak over was. Haar BMI is in orde. We kunnen dus veronderstellen dat het inderdaad een uitzondering is. Haar gemiddelde energie-inname in deze drie dagen is 9521 kJ. Yacintha komt aan het beweegadvies van minimaal 30 minuten matig intensief bewegen.

Maaike van de Ven Maaike eet gevarieerd, niet elke dag hetzelfde. Ze eet over de drie dagen 275 gram aan vis en gemiddeld een stuk fruit per dag. Maaikes voedingspatroon bestaat uit drie hoofdmaaltijden en

7

gemiddeld twee tussendoortjes per dag. Op doordeweekse dagen nuttigt ze bijna geen tussendoortjes. In het weekend daarentegen bestaan de tussendoortjes uit een roze koek, kwarktaart, chips en M&M’s. Ook drinkt ze zeven glazen alcoholische dranken in het weekend. Maaike consumeert veel verzadigd vet. Op alle drie de dagen heeft ze de norm overschreden. Dit wordt vooral veroorzaakt door het eten van taart, chips, M&M’s en ijs. Haar gemiddelde energieinname is 9871 kJ. Dit is binnen de aanbevelingen. Maaike speelt hockey en fietst gemiddeld zeventig minuten per dag.

Om aan te kunnen geven wie van de twee studenten het gezondste eetpatroon heeft zouden we verder onderzoek moeten verrichten. Voor beide studenten geldt dat ze een energie-inname hebben die binnen de Aanbevolen Dagelijkse Richtlijnen van hun leeftijdscategorie valt. Hieruit kunnen we concluderen dat je ook met een vet eetpatroon binnen de grenzen van deze aanbeveling kunt vallen.

Aanbeveling voor toekomstig onderzoek: Een goede gezondheid is naast een goede voeding sterk afhankelijk van een goed bewegingspatroon. Het is te overwegen dit onderzoek te combineren met onderzoek naar het bewegingspatroon van de studenten. Dat zou kunnen i.s.m. eerstejaars studenten van de HALO.

8

Discussie De steekproef die is uitgevoerd, is gebeurd in de vorm van een voedingsanamnese. Aan de pabostudenten werd gevraagd om een voedingsdagboek van drie dagen bij te houden. De informatie voor het invullen van het dagboek is verstrekt door de opleiding tot Leraar Basisonderwijs van de Haagse hogeschool. Hierdoor hebben de studenten van de opleiding Voeding en Diëtetiek niet persoonlijk kunnen overbrengen op welke wijze het dagboek het beste ingevuld kon worden om een goede analyse te kunnen maken. Een volgende keer zouden de studenten van de opleiding Voeding en Diëtetiek graag persoonlijk contact hebben met de pabostudenten om volledigheid in de registratie te bevorderen, onder andere door het geven van duidelijke voorbeelden.

In de ondervraagde klas zaten drieëndertig pabostudenten, mannen en vrouwen in de leeftijd van 16-30 jaar. Omdat de voedingsbehoefte van mannen en vrouwen verschilt was het lastig om een goed beeld te krijgen. Voor een volgend onderzoek is het aan te bevelen onderscheid te maken tussen mannen en vrouwen.

Van de drieëndertig ondervraagde pabostudenten hebben er zes geen gehoor gegeven aan de opdracht een dagboek bij te houden. Van de resterende zevenentwintig studenten zijn achttien dagboeken (59%) redelijk betrouwbaar bevonden. Gewichten die ontbraken zijn ingevuld door een schatting van de inhoud en onjuiste gegevens zijn verbeterd met behulp van de Nederlandse Voedingsmiddelentabel. Tijdens het onderzoek is gebleken dat de dagboeken zowel een onder- als een overrapportage laten zien. Doordat het eetpatroon van slechts 59% van de studenten is beoordeeld, is een matig beeld ontstaan. Voor een reëler beeld zou de beoordeling van 75% van de studenten beter zijn geweest.

In het onderzoek is beweging/sport niet meegenomen omdat de studenten Voeding en Diëtetiek nog geen les hebben gehad in de snelheid en mate van verbranding van voedingsstoffen in het lichaam. Dit is wel een belangrijk punt om de exacte behoefte van de pabostudenten te kunnen berekenen.

In het gehele onderzoek zijn de Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid en de Schijf van Vijf van het Voedingscentrum als uitgangspunt genomen. Persoonlijke meningen zijn buiten beschouwing gelaten om te zorgen voor een betrouwbare analyse. Aan de hand van de resultaten kon een beeld worden gevormd van de tekorten en overschotten aan bepaalde voedingsstoffen en voedingsmiddelen. Hierdoor kon goed antwoord worden gegeven op de hoofdvraag en werd het mogelijk een juist voedingsadvies te geven.

9

Bijlage 1: Procesverslag Inleiding Dit procesverslag is geschreven naar aanleiding van de integrale opdracht “gezondheidsbevordering bij studenten aan de Pabo”. Het is een groepsverslag over de wijze waarop ons eindproduct tot stand is gekomen. In dit procesverslag wordt ingegaan op de algemene samenwerking, de taakverdeling, de gebruikte communicatiemiddelen en de leerpunten die we meenemen naar het volgende project. Algemene samenwerking Onze samenwerking begon een beetje onwennig. Niet alles was gelijk duidelijk en we wisten nog niet wat de opleiding van ons verwachtte. Het was even zoeken naar een juiste opzet en de hoeveelheid tijd die het realiseren van het project in beslag zou nemen. Daarbij kwam dat we elkaar moesten leren kennen. We besloten tot een gezamenlijk etentje bij Dok75 waar we elkaar informeerden over onze achtergrond en thuissituaties. Een prettig begin van onze samenwerking. Aanvankelijk dachten we dat we alle zaken goed op orde hadden. In de loop van het project werden de onderlinge verschillen echter duidelijk. Deze verschillen zouden elkaar perfect kunnen aanvullen, maar bij ons bracht het toch de nodige spanning met zich mee. Er ontstond miscommunicatie over te behalen deadlines en het nakomen van afspraken. Het werd duidelijk dat we zaken vooraf niet goed genoeg op elkaar hadden afgestemd. Dit leverde stress en onnodig werk op. We hadden ook geen goede afspraken gemaakt over de vorm en inhoud van de individuele verslagen waardoor het samenvoegen tot een integraal verslag onnodig veel tijd kostte. Veel sub-objecten in het project zijn individueel afgerond. Het feedback vragen aan mede projectleden over een geschreven stuk tekst ging wel goed. Iedereen gaf daarbij duidelijk de verbeterpunten aan en wilde een goed eindproduct opleveren. Uiteindelijk zijn de problemen tijdens een vergadering helder in kaart gebracht en tot op een bepaald punt uitgesproken in de groep. De samenwerking heeft hierna voortuitgang geboekt en er is gezamenlijk een goed eindproduct gevormd. Taakverdeling Vanaf het begin is er voor een duidelijke taakverdeling gezorgd. In bijlage 2 is de taakverdeling in een tabel weergegeven. Projectcommunicatie Ruimte voor vergaderen was er wel, maar achteraf gezien hebben we hier te weinig tijd voor genomen. De voorzitter maakte de agenda en communiceerde het tijdstip en de plaats van het overleg. De agenda’s zijn in bijlage 3 toegevoegd. De vergaderingen begonnen vaak rustig maar liepen vervolgens uit op diverse onderlinge gesprekken. Hierdoor verliepen de vergaderingen onrustig. Ook werden ze niet goed voorbereid door de projectleden en zat er geen diepgang in de gesprekken. Wel werden de taken goed verdeeld. Veel zaken die eigenlijk in een vergadering besproken hadden moeten worden, zijn via de mail uitgezocht. Er werden korte notulen gemaakt. Deze zijn als bijlage 4 toegevoegd. Tijdens het werken in een project is het belangrijk om met anderen te communiceren om af te kunnen stemmen op elkaars wensen. Daarbij zorgt goede communicatie voor duidelijkheid in de groep. We hebben gebruik gemaakt van verschillende communicatiemiddelen, het een wat effectiever dan het ander. Halverwege het project raakte een aantal projectleden het overzicht kwijt door een overmatig gebruik van communicatiemiddelen. We gebruikten WhatsApp, www.mijnprojectgroep.nl en communiceerden via e-mail. WhatsApp leek ons erg handig voor snelle berichtjes. En dat is het ook, mits het inderdaad alleen voor korte en snelle berichtjes gebruikt wordt. Helaas is dat bij ons eens misgelopen en werden er al gauw hele gesprekken gevoerd waardoor het onoverzichtelijk werd. Uiteindelijk hebben we afgesproken om WhatsApp nog wel te gebruiken, maar echt alleen voor zeer snelle berichtjes.

10

Aan www.mijnprojectgroep.nl hebben we als groep veel gehad. Documenten die af waren, werden geüpload, zodat iedereen deze kon inzien. Ook conceptdocumenten stonden online, bijvoorbeeld met de vraag om deze even door te nemen. Discussies werden er gestart, agenda’s gemaakt en documenten gesorteerd. Zo bleef alles op één plek. Het versturen van een e-mail is gemakkelijk voor bijvoorbeeld het uitwisselen van bestanden tussen twee projectleden of het vragen van feedback op een geschreven tekst. Een nadeel was dat soms per ongeluk een e-mail zonder bijlage werd verstuurd. Verder werden e-mails vaak naar de hele groep gemaild en ontving de hele groep ook antwoord. Dat resulteerde soms in meer dan twintig ongelezen mails op een dag. Ook dit hebben we bij weten bij te schaven. Leerpunten voor een volgende samenwerking Algemeen  Open onderlinge communicatie.  WhatsApp alleen gebruiken voor korte, snelle berichtjes.  Belangrijke zaken via www.mijnprojectgroep.nl melden en zorgen dat iedereen hiervan op de hoogte is.  Bij aanvang van het project vragen om de beoordelingscriteria.  Voor een daadwerkelijke start met het project eerst duidelijke afspraken maken over de rolverdeling en praktische zaken als uniformiteit in verslaglegging om dubbel werk te voorkomen.  De opdracht tijdens de vergaderingen met elkaar bespreken: hebben we overal aan gedacht, is de opdracht voor iedereen duidelijk? Dan hoeft dit niet via de e-mail of via www.mijnprojectgroep.nl.  Twee verantwoordelijken aanwijzen voor een taak, zodat je met elkaar kunt overleggen en het werk onderling kunt verdelen. Bij ziekte en persoonlijke omstandigheden kun je het werk dan beter opvangen.  Niet steeds met hetzelfde lid van de projectgroep de taken uitvoeren, maar rouleren.  Ons realiseren dat samenwerken een dynamisch proces is waarvoor flexibiliteit nodig is. Vergaderingen  Iedereen komt voorbereid op de vergaderingen.  Agenda:  Er zijn vaste agendapunten  Regelmatig terugkerend feedbackmoment over de samenwerking.  Notulen:  Meer in detail, zodat precies teruggelezen kan worden wat er besproken en afgesproken is.  Deadlines onderaan elke notulen herhalen. Het actielijstje updaten met de juiste data en verantwoordelijken. Planning  Duidelijkheid qua deadlines en afspraken.  Een reële planning maken: vanaf de deadline terug rekenen wanneer welke fase klaar moet zijn, zodat voor de daarop volgende fases ook nog voldoende tijd overblijft.  Niet te strak willen plannen. In verband met privéomstandigheden en werk meerdere dagen voor een taak inplannen.  Nagaan of iemand voldoende tijd heeft om als reserve ergens bij te springen.  Persoonlijk overleg als de deadline niet gehaald wordt. Plan van Aanpak  De samenwerkingsovereenkomst uitbreiden met heldere groepsafspraken.

11

 de taken van de voorzitter, de notulist, de vormgever, de eindredacteur en de overige projectleden vastleggen.  Tussentijdse feedbackmomenten vastleggen.  Een verantwoordelijke voor het procesverslag aanwijzen.  Kritieke punten van het proces in kaart brengen. Individuele verantwoordingen De individuele verantwoording (zelfreflectie) levert ieder individueel bij Frank van Nispen in.

12

Bijlage 2: Taakverdeling Naam

Taak

Louiza Verbrugge Kirsten Vesters Kirsten Vesters

Voorzitter Notulist Vormgever Eindredacteur

Paula Simon Louiza Verbrugge en Mariska Sprado Paula Simon Kirsten Vesters Louiza Verbrugge Adriëtte Topper Anouk Vink Mariska Sprado Louiza Verbrugge en Mariska Sprado Louiza Verbrugge en Mariska Sprado Anouk Vink, Louiza Verbrugge en Mariska Sprado Paula Simon Adriëtte Topper Adriëtte Topper Iedereen Louiza Verbrugge en Mariska Sprado Louiza Verbrugge en Mariska Sprado Kirsten Vesters en Mariska Sprado Adriëtte Topper en Paula Simon Anouk Vink Kirsten Vesters en Adriëtte Topper Iedereen Anouk Vink en Louiza Verbrugge

Plan van aanpak Vooronderzoek koolhydraten Vooronderzoek eiwitten Vooronderzoek vetten Vooronderzoek voedingsvezels Vooronderzoek vitamine C Vooronderzoek water Vooronderzoek Voedingstrendverslag - Inleiding Vooronderzoek Voedingstrendverslag - Methode Vooronderzoek Voedingstrendverslag - Resultaten Vooronderzoek Voedingstrendverslag - Conclusie Vooronderzoek Voedingstrendverslag - Discussie Voedingsdagboekjes - Verzamelen en verdelen Voedingsdagboekjes - Berekenen en korte conclusie trekken Onderzoeksverslag - Inleiding Onderzoeksverslag - Methode Onderzoeksverslag - Resultaten Onderzoeksverslag - Conclusie en Advies Onderzoeksverslag - Discussie Procesverslag Individuele verantwoording Maken en presenteren van de presentatie

13

Bijlage 3: Agenda’s Agendapunten vergadering – 1 oktober Vooronderzoek voedingstrends geslaagd? Iedereen de kern van het individuele verslag op mijn projectgroep gezet? Notulen van de vergadering in dezelfde week nog doormailen naar de groep of op mijnprojectgroep zetten. Deadline voor het gezamenlijke verslag. Definitieve verzameling groep. Reflectieverslag. Verdeling dagboekjes. Inleiding en methode. Agendapunten vergadering – 8 oktober Is het verslag goed afgerond? Zijn we tevreden? Wat kunnen we er aan doen om de volgende keer de communicatie beter te laten verlopen (skype?) + minimaal 1 reactie per dag als we samenwerken? Nogmaals de taken verduidelijken met behulp van de vorige vergadering. Verdeling dagboekjes voor de kleine conclusies + deadline. Verdeling Discussie grote verslag. Beschikbaar en niet beschikbaar in de week. Agendapunten vergadering – 15 oktober Integrale verslag compleet? Is elk onderdeel beoordeeld, doorgenomen en aangepast? Is er een akkoord om de lay-out toe te gaan passen? Input procesverslag. Reflectieverslag/individuele verantwoording. Beoordeling gezondste student. Korte brainstorm en ideeën verzamelen voor de presentatie.

14

Bijlage 4: Notulen Notulen - Maandag 17 september Aanwezig: Adriëtte Felix Anouk Vink Kirsten Vesters Louiza Verbrugge Mariska Sprado Paula Simon Besproken punten Vooronderzoek Onderzoeksverslag, taakverdeling Onderzoeksvraag Opmerkingen tijdens de les Vooronderzoek Voor 1 oktober vooronderzoek voedingsstof af en naar elkaar mailen. Het samenvoegen van de vooronderzoeken wordt door Anouk gedaan. In totaal wordt dit een verslag van tien pagina's. Met één inleiding, etc. Onderzoeksverslag, dagboekverdeling Adriëtte stuurt een herinneringsmail naar de pabostudenten. Zij verzamelt ook de dagboeken en wijst iedereen studenten toe. De berekeningen maken we individueel. Inleiding en methode maken Mariska en Louiza. Resultaten van de dagboekjes bespreken we in een vergadering, twee mensen werken het uiteindelijk uit. Conclusie bespreken we ook in een vergadering. Procesverslag, Kirsten. Onderzoeksvraag "Hoe is het gesteld met de eetgewoontes van de eerstejaars pabostudenten, en wat voor voedingsadvies kunnen wij ze meegeven/adviseren?" Opmerkingen van Frank in de les Inhoud was sterk, zitten goede dingen in. Hij had wel wat vragen over het samenwerken. Ook aan de hand van voedingsstoffen onderzoek doen. Samenwerkingsovereenkomst veranderen. Binnen een week het aangepaste plan van aanpak mailen. Notulen - Maandag 1 oktober Aanwezig: Adriëtte Felix Anouk Vink Kirsten Vesters Louiza Verbrugge Mariska Sprado Paula Simon Besproken punten Staan alle onderzoeksverslagen op Mijn Projectgroep? Notulen eerder op Mijn Projectgroep plaatsen Wie doet wat? (opheldering, aanvullingen) Wanneer zijn deze (en overige) deadlines?

15

Staan alle onderzoeksverslagen op Mijn Projectgroep? Praktisch allemaal, door miscommunicatie een onderzoeksverslag niet. Dit brengt meteen het volgende punt: de notulen eerder online zetten. Zo heeft iedereen inzicht in de besproken punten en eventuele data. Taakverdeling Voedingstrends Inleiding Methode Kern Conclusie Opmaak

Louiza en Mariska Louiza en Mariska Anouk Paula Kirsten

Onderzoeksverslag Inleiding Methode Resultaten/kern Conclusie en advies Opmaak

Louiza en Mariska Louiza en Mariska Kirsten en Mariska Adriëtte en Paula Kirsten

Deadlines Dinsdagavond 2 oktober

Woensdagochtend 3 oktober

Zaterdagavond 6 oktober

Maandag 8 oktober Zaterdagavond 13 oktober

Maandag 29 oktober

Mist er iets in het voedingsdagboek van “jouw” student? In het Excelbestand zetten. Adriëtte neemt contact op met de betreffende studenten. Laatste aanpassingen voedingstrend, deze mailen naar Anouk. Zij maakt hier een geheel van. Individuele onderdelen (inleiding, methode, kern, etc.) voedingstrend, mailen naar Kirsten. Zij mailt het gehele onderzoeksverslag naar Frank. Gezamenlijk onderzoeksverslag. (zie 6 oktober) Berekeningen, energieprocenten en conclusie “eigen” studenten (het gehele dagboek). In Mijn Projectgroep plaatsen. Mariska en Kirsten maken hier een geheel van. Presentatie, deze wordt gedaan door Anouk en Louiza.

Notulen - Maandag 8 oktober Aanwezig: Adriëtte Felix Anouk Vink Kirsten Vesters Louiza Verbrugge Mariska Sprado Paula Simon Besproken punten

16

- Wat ging er mis afgelopen week? - Wat kunnen we veranderen, zodat dit niet meer voorkomt? - Deadlines Wat ging er mis, en wat kunnen we veranderen/anders doen? Het ging vooral om (mis)communicatie. We moeten anders gaan communiceren. Geen WhatsApp meer voor belangrijke/grote dingen. Ook minder mailtjes, zo houden we overzicht. Daarbij kunnen er op Mijnprojectgroep.nl discussies gestart worden, dus is het zeker handig om dat daar voort te zetten. Ook gaan we een eindredacteur aanwijzen (zie taakverdeling hieronder). Wel heeft iedereen op het laatste moment nog inzicht in het document, en kan haar opmerkingen en/of aanpassingen geven. De eindredacteur verwerkt dit en legt de (aller)laatste hand hieraan. Wat betreft communicatie gaan we ook beter aangeven waar we aan toe zijn. Als bijvoorbeeld iets niet lukt, laten we dit weten en zorgen we met elkaar voor een passende oplossing. Deadlines Verslag nakijken en op-/aanmerkingen naar Paula mailen. Zij verwerkt dit. Verslag naar Frank mailen. Dit wordt door Paula gedaan. Conclusie (eigen en toegewezen) voedingsdagboekjes mailen naar Adriëtte en Paula. Alles “losse onderdelen” moeten afzijn. Deze worden naar Kirsten gemaild, zij maakt hier één geheel van. Kirsten zorgt dat het gehele verslag af is en stuurt het naar Paula. Paula controleert het verslag op spel- en taalfouten en stuurt dit naar Frank. Presentatie Taakverdeling onderzoeksverslag Inleiding Methode Resultaten/kern Conclusie en advies Opmaak Eindredacteur Presentatie

Woensdag 10 oktober Donderdag 11 oktober Vrijdag 12 oktober

Maandag 15 oktober

Donderdag 18 oktober Zondag 21 oktober Maandag 29 oktober

Louiza en Mariska Louiza en Mariska Kirsten en Mariska Adriëtte en Paula Kirsten Paula Anouk en Louiza

Notulen - Maandag 15 oktober Aanwezig:

Adriëtte Felix Anouk Vink Kirsten Vesters Louiza Verbrugge Mariska Sprado

Besproken punten Is het procesverslag een geheel nieuw verslag, inclusief inhoudsopgave etc.?

17

Gezondste student? Ideeën presentatie? Overige opmerkingen. Is het procesverslag een geheel nieuw verslag, inclusief inhoudsopgave etc.? Nee, het procesverslag moet achterin het verslag komen, als bijlage. De reflectieverslagen komen hier niet in. Deze sturen we individueel naar Frank. Gezondste student? Op mijnprojectgroep voor dinsdag nog even (onderbouwend) reageren, zodat de laatste hand aan de conclusie gelegd kan worden. Vervolgens gaat dit (plus de overige “losse” onderdelen, procesverslag, notulen en agenda’s) dinsdagavond naar Kirsten. Zij maakt niet één geheel van en stuurt deze woensdagavond naar Paula. Ideeën presentatie? Presentatie is “voor de pabostudenten”. Daarom is het leuk om het enigszins aan te passen en interactief te maken. Eventueel diverse dienbladen; op een gezonde producten, op een volgende producten die de studenten regelmatig eten/drinken, etc. Overige opmerkingen. In het volgende blok is het handig als we voor de eerste vergadering de rollen al rond hebben. Ook is het erg handig als iedereen zich heeft ingelezen en we weten wat ons te wachten staat die periode. Zo kan er meteen gestart worden met de vergadering, en dus met de integrale opdracht. Ook werkt het “terugtellen” erg goed. Dat is ook iets om te onthouden voor volgende deadlines.

18