september 2010 het houtblad
34
Het weefsel is op te vatten als verwijzing naar de creativiteit van eens.
s t i l s ta a n b i j r i j d e n lo u w m a n m u s e u m d e n h a ag
september 2010 foto: www.johnlewismarshall.com
het houtblad
35
Wat in 1934 begon met de aankoop van een toen al klassieke Dodge (1914) om publiek naar de showroom van Louwman & Parqui in Den Haag te trekken, is in 2010 uitgelopen op het Louwman Museum, wederom in Den Haag, waar circa 225 prachtwagens de hele historie van de automobiel over drie etages werkelijk glorieus weergeven.
foto’s: louwman museum den haag
Aan de voorzijde heeft het museum een symmetrische U-vorm, wat ruimte laat aan een plein naar de
Montage van de ‘netkous’.
hoofdingang, geaccentueerd door een torentje bovenop.
Ook uit de naam blijkt dat de auto vroeger een echte persoonlijkheid was: de Duesenberg SJ Lagrande
tekening: bsh bouwadvies emmen
tekening: michael graves & associates new york/van den pauwert architecten eindhoven
Dual-Cowl Phaeton 193.
Plattegrond eerste verdieping.
Bovenaanzicht spantvoet.
schuw op. Via kennissen in de vastgoedwereld kwam
importeur van motorfietsen en Ford, daarna al snel van
Louwman in contact met de Amerikaanse architect
Dodge en Chrysler, na de Tweede Wereldoorlog tevens
Michael Graves, van wiens werk hij gecharmeerd is. Van
van Alfa Romeo. In 1969 nam zoon Evert Louwman de
diens hand zijn in Nederland kantoor Mahler 4 in Amster-
zaak over. Hij bouwde het assortiment uit met Toyota,
dam, kasteel Holterveste in Eindhoven en het ministerie
Lexus en Suzuki. In datzelfde jaar werd de flink aange-
van Volksgezondheid, Welzijn en Sport in Den Haag met
groeide collectie oude auto’s tentoongesteld in Leid-
z’n twee vlijmscherpe maar volkomen loze puntdaken van
schendam, waarheen het bedrijf verhuisde. In 1981 volgde
35 m hoog.
foto: jeroen kooyman abcoude
een nieuwe verhuizing naar Raamsdonkveer: de grote doorbraak van Toyota vergde meer bedrijfsruimte. De
Retroclassicisme Graves is vertegenwoordiger van
museale auto’s gingen mee. Er werd een extra hal voor
het postmoderne retroclassicisme: een mengelmoes van
aangebouwd, vervolgens nog één…
historische en hedendaagse elementen, waarin rechte, ronde en puntige vormen, alsmede kolompartijen en
Merktrouw ‘Het was Evert Louwman toen al duidelijk
kathedrale boogramen ratjetoe spelen. Al naar de locatie
dat een andere oplossing nodig was,’ zo vertelt facilitair
en/of het land maakt hij daarbij gebruik van typische
manager Jeroen Kooyman. ‘De verzameling groeide te
vormelementen, zoals bij Nederland zadeldaken en
snel. In het nieuwe Louwman Museum zijn daarvan nu
oranjerode baksteen. Kooyman: ‘Hij is geïnspireerd door
225 auto’s ondergebracht.’ Wel is de Haagse locatie
de Amsterdamse School. Zijn stijl past goed bij de collec-
anderhalf keer zo groot, maar de grotere oppervlakte
tie van oude automobielen. Daarnaast vereiste de omge-
(10.000 m2) is gebruikt om de pronkjuwelen ruimer
ving een corresponderend statig gebouw.’ Graves zag de
tentoon te stellen. ‘In Raamsdonkveer is een deel achter-
collectie in Nederland en was zo enthousiast, dat hij de
gebleven, voornamelijk Toyota-, Dodge-, Chrysler- en
opdracht op zich wilde nemen. ‘De zeventig al gepas-
Suzuki-modellen. Daar komen klanten vooral voor
seerd, doet hij alleen nog dingen die hij leuk vindt. Hij
Toyota. Ze zijn erg merktrouw en kunnen nog eens de
maakte de ruwe schets, zijn partner Gary Lapera tekende
voorlopers bekijken die ze hebben gereden.’ De keuze
alles uit.’ Nederlands coarchitect was Van den Pauwert
voor Den Haag komt voort uit de wens centraler in
Architecten te Eindhoven.
Nederland te zitten. Verder vond men langzamerhand dat zoveel rijpracht meer aandacht verdiende. Gerekend
Strikt symmetrisch Twee beleeuwde pilaren accen-
wordt op 50.000 bezoekers per jaar.
tueren de entree. Je loopt schuin door de parktuin op het drielaagse gebouw aan, door Graves opgevat als een soort
Administratieve rompslomp Zo’n 8,5 jaar geleden
koetshuis. Het is onderkelderd voor 166 parkeerplaatsen.
kregen de plannen vorm. Toch duurde het nog een kleine
Aan deze voorzijde heeft het een strikt symmetrische U-
zes jaar voor de eerste paal in december 2007 de grond
vorm, wat ruimte laat aan een plein dat leidt naar de
inging. Als A-locatie werd een kavel op landgoed Reigers-
hoofdingang exact in het midden, nog extra aangegeven
bergen verworven, in het Haagse Bos. Een daar aanwe-
door een torentje bovenop. De lange zijden van de
zige oude boomkwekerij met vervallen kassen werd
omarmende U bestaan uit twee rechthoekige volumes en
daartoe afgebroken. Bedoeling was van dit gebied weer
twee smalle gebouwdelen met messcherpe Graves-
één geheel te maken. De droom riep veel administratieve
puntdaken. De aankleding bestaat uit heftig oranjerode
rompslomp op en genereerde protesten van milieuadep-
baksteen in een licht metselverband, grijze dakleien en
ten, omdat bijvoorbeeld bomen moesten worden gekapt.
natuurstenen elementen als plint en als kaders om hoofd-
Het pleit werd uiteindelijk beslecht, en samen met
ingang en kozijnen. Aan de pleinzijde steken erkers uit de
Lodewijk Baljon landschapsarchitecten is de natuurlijke
puntdaken, rustend op roodronde kolommen tussen de
verbinding rondom weer tot stand gebracht met luister-
boogvensters op de begane grond. In dit U-deel, uitge-
rijke hagen, gebloemde grasvelden en natuurvriendelijke
voerd in staal, zijn de kantoor- en facilitaire ruimtes
oevers. Kostbaar was het terugplaatsen van honderd
ondergebracht, zoals vergaderzalen waaronder een
volwassen bomen.
herenkamer, auditorium/theater, kaartverkoop, museumwinkel en opslag.
Geen cent subsidie Maar ook voor de architectuur golden eisen. De locatie aan de rand van Den Haag bij de
Immense ruimte Als afscheiding naar het museum ligt
N44 is delicaat. Behalve in de bosrijke omgeving moest
in de dwarsrichting over de volle breedte de Great Hall
het gebouw in een lint van buitenplaatsen passen. Buur-
(90 x 15 m). Aan weerszijden valt door gebouwhoge
vrouw is koningin Beatrix op paleis Huis ten Bosch.
boogramen het licht naar binnen. Het wordt majestueus
september 2010
Het resultaat roept echter zowel bewondering als af-
37
het houtblad
Grondleggers van het bedrijf (1923) waren P.W. (Piet) Louwman en A. Parqui. Eerst was de onderneming
september 2010 het houtblad
foto: www.johnlewismarshall.com
38
Over 90 m spoedt de houtconstructie zich 9,30 m breed voort in een symmetrie van gebogen repeterende ruitelementen.
Locatie: Leidsestraatweg 57, Den Haag (louwmanmuseum.nl) Opdrachtgever: Evert Louwman Ontwerp: Michael Graves & Associates New York/Princeton (michaelgraves.com); Michael Graves, Gary Lapera Nederlands projectarchitect: Van den Pauwert Architecten Eindhoven (pauwert.nl); Jan Verdonschot, René Vink, Gijs Kersten Landschapsarchitect: Lodewijk Baljon landschapsarchitecten Amsterdam (baljon.nl) Hoofdaannemer: WBC Aannemingsbedrijf Winterswijk (wbc.nl) Betonconstructie: Westo Prefab Betonsystemen Coevorden (beleefbeton.nl) Hoofdconstructeur: Broersma Ingenieursbureau voor Beton- en Staalconstructies Den Haag (burobroersma.nl) Houtconstructeur: BSH Bouw advies Emmen (bshbouwadvies.nl) Houtleverancier: GLC houtconstructies Duiven (glchoutconstructies.nl) Bouwperiode: December 2007 -
foto’s: louwman museum den haag
juli 2010 (opening: 2 juli 2010) Bouwkosten: ± € 30 miljoen
Steeds een verdieping afdalend kijk je vanaf een middenvide neer op kostelijke Spykers, waarboven een Spyker-dubbeldekker hangt.
Collectie Le Mans-raceauto’s.
bekroond door een tongewelf in geweven gelamineerd
beelden en gebruiksvoorwerpen. Bij de overgang van de
vuren, overtogen met vuren dakbeschot. De doorgangen
ene naar de andere vleugel kijk je, steeds een verdieping
terug naar de entree en naar het restaurant in het wagen-
lager, vanaf een middenvide neer op kostelijke Spykers,
walhalla zijn omkaderd door omtimmeringen in blokpa-
waarboven een Spyker-dubbeldekker hangt.
Netkous De triomftocht eindigt bij een sfeervol
als voorproefje uitgestald. Linksachter ga je met een
marktplein met oude winkelpuien, waaronder die van de
groepslift naar de tweede verdieping waar de meande-
eerste zaak van Louwman & Parqui te Den Haag, en het
rende tocht langs de autokaravaan begint. Dit rechthoe-
restaurant. Hier is ook de doorgang naar de Great Hall en
kige museumdeel is opgetrokken in (prefab) beton. De
de uitgang.
drie buitengevels hebben dezelfde materialisatie als het
Het houten tongewelf in de Great Hall is zonder twijfel
U-deel: oranjerode baksteen, natuurstenen plint en kozijnafzettingen, rechthoekige, boog- en ronde kozijnen. Middenachter legt een tweelaags achthoekig paviljoen de verbinding naar een bomenlaan. Het dak
‘dit wa s alleen mogelijk met ■ ■ ■
c n c- m a c h i n e s ’
ervan heeft een stervormige constructie van lichtgroen geschilderd gelamineerd vuren. Door het vele glas aan de achtergevel en een colonnade bovenop heb je steeds
het mooiste deel van het gebouw. Er zijn drie varianten
verrassend uitzicht op het bos- en weidelandschap.
overwogen: gerijde boogspanten, een cassetteplafond en - ingewikkeld en duur maar gekozen - de ‘netkous’, zo
250 jaar Louwmans hartstocht voor auto’s blijkt uit de
vertellen Kooyman en Evert Laarman, directeur van GLC
liefde en zorgvuldigheid waarmee niet alleen de verza-
houtconstructies dat de engineering, productie en mon-
meling is opgebouwd, maar ook hoe de expositie is
tage verzorgde. De hal moest namelijk een opvallende
ingericht. De historisch-thematische tentoonstelling
uitstraling krijgen. Het weefsel is zeker ook op te vatten
overspant een kleine 250 jaar en begint met een Portu-
als verwijzing naar de creativiteit van eens. Over 90 m
gese koets uit 1775. In de ontwikkeling van de auto is
spoedt de houtconstructie zich 9,30 m breed voort in een
prachtig te zien hoe de eerste modellen nog aardig
volstrekte symmetrie van gebogen repeterende ruitele-
koetssierlijk zijn. Allengs krijgen ze steeds meer een eigen
menten. Verbindingen zijn niet te zien. In het midden zit
identiteit en karakter: brommende koetsen worden
een daklicht, waarop het torentje staat dat we buiten al
zoevende statussymbolen. De integratie van onderdelen
waarnamen. Al naar het standpunt toont de constructie
als de motor, de zitplaatsen en de reserveband langszij
zich in sterk torderende vormen, zodat de beleving steeds
leidt tot steeds compactere vormen, wat helaas ook
anders is. BSH Bouwadvies berekende de kapconstructie
afbreuk doet aan de ambachtelijke en daardoor verbluf-
als 3D-model en leverde de 3D-productietekeningen.
fend mooie vormgevingen. Prefabricage en stroomlijn hebben de auto’s van nu tot onpersoonlijke, onderling
Onvervangbaar Laarman: ‘Dit was alleen mogelijk
uitwisselbare verplaatsvoorwerpen gemaakt.
met cnc-machines. Onderaan beginnen de spanten onder een hoek van 45°, torderen dan naar boven en eindigen
Elvis en James Bond Zo wandel je van de ene verba-
ten slotte haaks.’ In de ene diagonale looprichting bestaat
zing naar de andere verrassing: van de eerste experimen-
de constructie uit twee spantbenen die elkaar bovenin
ten en een oude werkplaats met gereedschap via oldti-
ontmoeten, in de andere contradiagonaal uit acht kortere
mers, strand- en amfibievoertuigen, elektrische en
delen als tussenstukken. Onderaan zijn ze 140 x 640 mm,
hybride probeersels naar reeksen sport-, race- en mo-
verlopend naar 140 x 520 mm bovenaan. Het enorme
derne auto’s, gelardeerd met motorfietsen, de eerste
stelsel is met 560 ingelaten verbindingen aan elkaar gezet.
fietsen en klassiekers als de op één na oudste wagen ter
‘Het zijn allemaal houten pen- en gatverbindingen. Alleen
wereld - een De Dion Bouton & Trépardoux (1887) -, de
bovenin zijn ze van staal, omdat de drukkrachten daar te
Cadillac Fleetwood van Elvis, de Aston Martin DB5 van
groot zijn.’ De stabiliteit wordt gehaald uit het 3 cm dikke
James Bond (Goldfinger, Thunderball) en een flitsende
vuren dakbeschot. In de constructie zijn sprinklers in
Ferrari van prins Bernhard. Vele merken rijden al vanaf
dezelfde oranjeachtige kleur als het hout opgenomen.
het begin mee, andere doemen met een glimlach weer op
Kooyman: ‘Dat was een absolute eis. De autocollectie is
in de herinnering: Peugeot, Fiat, Benz, Cadillac, Ford,
onvervangbaar, bij brand heb je aan miljoenen schadever-
BMW, Dodge, Rolls-Royce, Spyker, Bugatti, Chrysler,
goeding dus niets.’ •
Maserati, Daimler, Jaguar, Messerschmitt… Eén zaal is ingericht met automobiele kunst: schilderijen, affiches,
hans de groot
39
het houtblad
tig op kleur gebracht. In deze immense ruimte staan auto’s
september 2010
troon van essengefineerd triplex. Al het hout is oranjeach-
