Het simpele geluksgevoel

NIEUWSBRIEF n Even voorstellen

STICHTING WERKGROEP GRAUWE KIEKENDIEF jaargang 9 , nummer 2

n Veldmuisonderzoek n Kleurvormen bij Buizerds

n Roofvogeltelling n Van alles wat

Het simpele geluksgevoel Door Ben Koks 2015, de kop is eraf. De eerste reis naar Senegal verliep soepel, veel fijne mensen ontmoet, geen riskante situaties, erg veel kiekendieven, Kleine Torenvalken, Tapuiten en de nodige Velduilen. Met na thuiskomst het goede gevoel ons Sahelwerk weer een stuk verder te hebben gebracht. Hoogtepunt was oude bekende Edwin, deze Grauwe Kiekendief met logger liet zich weer heel mooi zien. In Nederland vliegt waarschijnlijk geen andere vogel rond waar we zoveel van weten!

© WGK

Tijdens het verschijnen van deze nieuwsbrief zijn onze Grauwe Kiekendieven onderweg naar Europa. Het bloedernstige spel om de beste territoria, een geschikte partner en het etaleren van je kunnen zal zich weer afspelen boven het wuivende graan, knalgele koolzaad, en langs Stichting Werkgroep Grauwe Kiekendief | Postbus 46 | 9679 ZG Scheemda Bezoekadres: Plattelandshuis Oost-Groningen | Nassaustraat 14 | 9671 BW Winschoten www.werkgroepgrauwekiekendief.nl

Pagina 2

landbouwweggetjes. Een deel van jullie zal met gevulde thermoskannen en hoopvolle blikken naar deze spannende momenten met dat heerlijke en simpele geluksgevoel uitkijken. Intussen is het veldseizoen rond de Veldleeuweriken al begonnen. William Shakespeare verwoordde in zijn tijd al het geluksgevoel dat veel mensen herkennen bij het horen van deze vogel. Het treurige verhaal van graslandleeuweriken in deze tijd hopen we met nieuwe inzichten te kunnen ombuigen naar een iets minder treurig verhaal. Ook dit voorjaar zullen tienduizenden nestjonge Veldleeuweriken, lyrische zangers in dop, door maaimachines worden gesmoord. Zo wordt het steeds stiller in de akkers. Wij blijven echter zoeken naar kennis waar overheden en agrarische natuurverenigingen hun voordeel mee kunnen doen. Met hopelijk als gevolg: een toekomst met meer Veldleeuweriken. Nederland is een land van hypes geworden. Wolf, ‘terror’ Oehoe of Veldmuis, allemaal één pot nat. Rond de muizenhype hebben we bewust het nieuws gezocht. In 1991 begonnen we in het Oldambt met (Veld)muizenmonitoring. In de loop der tijd hebben we de nodige kennis over Veldmuizen verzameld, dan blijkt in het land der blinden dat we wel wat kunnen toevoegen aan de discussie rond deze uiterst belangwekkende woelmuis. (Zie ook: Natuurbericht) Wij zoeken het vooral in een langetermijnoplossing om erupties zoals in ZW-Fryslân te voorkomen. In 2015 organiseren we extra onderzoek om de ecologie van de Veldmuis beter te doorgronden. Het willen snappen hoe de natuur in elkaar steekt blijft een drijfveer die oneindig veel momenten van geluk met zich meebrengt. Veel werk wat we doen is mogelijk dankzij onze groeiende groep vrijwilligers. We hopen jullie het komende broedseizoen al tellend, genietend, en met veel motivatie weer tegen te komen in al die mooie stukjes cultuurlandschap waar we ons al jaren druk om maken. Mensen, het is weer voorjaar, geniet ervan!

Le es ve rd er

Pagina 3

Sinds 1 april 2015 hebben wij een nieuwe collega!

Even voorstellen … Jitty Hakkert Dag allemaal, In 2009 heb ik al een seizoen veldwerk mogen doen voor Werkgroep Grauwe Kiekendief, daar zal ik een aantal van jullie nog van kennen! Ik was in contact gekomen met de werkgroep via een vriendin, Elise Verschoor. Zij had geregeld dat we meekonden naar Polen om daar vogels te tellen, dat was geweldig! Zij woont nu in Nieuw Zeeland ,en ik ben vorig jaar drie maanden op reis geweest om onder andere haar te bezoeken. Na dat veldseizoen in 2009 heb ik twee jaar bij Natuurmonumenten gewerkt in Planken Wambuis. Dit was een geweldig leerzaam jaar met allerlei verschillende werkzaamheden. Deze werkplek was verbonden aan een deeltijdstudie Bos- en Natuurbeheer. Daarna heb ik een deeltijdstudie Biologisch Dynamische Landbouw gevolgd in Dronten en gewerkt op een zuivelboerderij. Ik heb daar geiten gemolken en ervaring opgedaan bij een akkerbouwer/ groenteteler. Met als gevolg dat ik nu bezig ben met het opstarten van een groentetuin, samen met mijn zus. Ik ben actief bij Vogelwerkgroep Lochem en hou me daar voornamelijk bezig met een patrijzenproject. We willen de boeren in deze regio bewegen om maatregelen te nemen ten behoeve van boerenlandvogels en biodiversiteit. Daarnaast kijk ik veel naar roofvogels en breng hun nesten in kaart. Verder doe ik broedvogelinventarisaties, trektellingen en controleer uilenkasten. Ik kijk ernaar uit om het komende seizoen weer veldwerk te mogen doen, nu in de Flevopolder! Maar ook in Oost-Groningen. Misschien kom ik jullie ergens tegen in het veld.

Le es ve rd er

Pagina 4

Dé kans om oog in oog te staan met een Veldmuis Door Popko Wiersma Wie het leuk vindt kan in de komende maanden in Oost-Groningen kijken en/of helpen bij het Veldmuizenonderzoek. Vorig jaar zijn we begonnen met het intensief volgen van Veldmuizen in faunaranden, luzerne en akkers. De muizen worden gevangen met life traps en daarna gechipt weer losgelaten. In een Natuurbericht van januari 2015 was al het een en ander te lezen over onze eerste bevindingen. In het kort: inmiddels zijn er bijna 400 Veldmuizen gechipt, en velen teruggevangen. Het bleek dat ze zich meestal niet verder dan vijf meter verplaatsen. Omdat we meer metingen nodig hebben van hun bewegingen in de akkers, Inloopvallen in zomertarwe. zijn we in maart weer verder gegaan met het veldmuizenonderzoek. Tot aan de oogst in juli/ augustus wordt er met tussenpozen gevangen. Wie eens mee wil kijken en/of wil helpen is van harte welkom! Op vangdagen worden 80 vallen, die dicht bij elkaar in een akker staan, gecontroleerd en wordt elke gevangen Veldmuis gemeten, gewogen en met een chip uitgerust. Op woensdagen en donderdagen worden de vallen ’s ochtends, ’s middags en ’s avonds gecontroleerd; op de vrijdagen alleen ’s ochtends. Meestal zijn we een tot twee uur bezig, afhankelijk van hoeveel muizen er worden gevangen. Het veldwerk vindt plaats in de buurt van Bellingwolde. Het helpen bestaat uit het ophalen van dichtgeklapte vallen, noteren van gegevens, het aanvullen van het lokvoedsel en het weer op scherp terugzetten van de vallen. Interesse of wil je meer informatie? Neem dan contact op met: Popko Wiersma T 06 5050 6684 [email protected]

De opgepeuzelde muis was gechipt! De uitlezer vond de chip terug in de resten. Le es ve rd er

Deze Wezel hield in een val een Veldmuis gezelschap, om hem vervolgens op te peuzelen.

Pagina 5

Nieuw op Waarneming.nl is dat bij elke ingevoerde waarneming van een Buizerd gevraagd wordt om de meest gelijkende kleurvorm te kiezen.

Kleurvormen bij Buizerds Door Elena Kappers Hier volgt een korte beschrijving van het ‘Buteomorph’ project door Elena Kappers (RuG & Max Plack Institute for Ornithology):

De Buizerd kent een zeer variabel verenkleed: er zijn Buizerds met een zeer donker kleed, maar ook individuen met een veel lichter kleed, en een continue variatie daartussen. Interessant is dat die variatie een genetische basis heeft, en blijkbaar over evolutionaire tijd behouden is gebleven. De vraag is waarom dat het geval is. Eén van de mogelijkheden is dat de ene kleurvariant (ook morf genoemd) het beter doet in het ene habitat, en de andere in een ander habitat. Er is alleen weinig bekend over de ruimtelijk variatie van verschillende morfen binnen en tussen populaties. In mijn onderzoek kijk ik daarom of deze variatie voor een verschillende ruimtelijke verdeling zorgt. Daarnaast kijk ik of deze variatie gerelateerd kan worden aan bepaalde habitatkarakteristieken en/of klimatologische variabelen. Een van de manieren om hierachter te komen, is het gebruiken van gegevens die door burgers verzameld kunnen worden, een zogenaamde citizen science aanpak. Door het gebruik van Waarneming.nl kan iedereen die in het veld naar Buizerds kijkt gegevens invoeren over de verschillende Buizerdmorfen die ze tegen komen.

Hoe het werkt: wanneer je een Buizerd hebt ingevoerd op Waarneming.nl, zie je onderaan het scherm een rij aanklikbare afbeeldingen verschijnen. Klik op de afbeelding die het beste bij de kleurvorm van jouw waarneming past. Dit kan naderhand ook nog, als je een Buizerd-waarneming van jezelf opent, dan verschijnt er aan de rechterkant van je scherm de rij aanklikbare kleurvormen. Le es ve

Alvast bedankt voor jouw medewerking aan dit onderzoek.

rd er

Pagina 6

Integrale Roofvogeltelling 2015 Op zaterdag 28 februari 2015 werd er voor de vierde keer een Integrale Roofvogeltelling in de maand februari gehouden, de zevende sinds de start in december 2011. Door de tijd heen zijn er redelijke vaste telteams/paren ontstaan, die zoveel mogelijk ook in voor hen bekende gebieden tellen. Deze keer zijn er 24 tellers in elf groepjes het veld in geweest, verspreid over de provincies Drenthe, Flevoland, Friesland en Groningen.

De op roofvogels bekeken gebieden van 28 februari 2015.

In de onderstaande tabel staan de aantallen geteld per soort van de vier februaritellingen, zonder rekening te houden met het aantal getelde gebieden.

Le es ve rd

11-02-12 23-02-13 15-02-14 28-02-15 Blauwe Kiekendief 91 48 27 19 Bruine Kiekendief 1 1 0 3 Buizerd 803 423 161 455 Havik 13 6 5 9 Ruigpootbuizerd 61 20 13 12 Slechtvalk 23 14 10 15 Smelleken 8 5 3 1 Sperwer 15 6 2 4 Torenvalk 138 59 39 122 Zeearend 1 0 1 2

er

Pagina 7

In februari 2014 en 2015 zijn grotendeels dezelfde gebieden geteld. Op 15 februari 2014 werd de telling beïnvloed door een windkracht 6/7. Interessant om te weten is dat in de ochtend van 15 februari 2014 op een slaapplaats van Blauwe Kiekendieven in het Lauwersmeer 10 vogels werden geteld, en dat op 28 februari dit jaar op dezelfde slaapplaats 32 vogels werden geteld. De aantallen in de tabel zijn exclusief deze slaapplaatsvogels. Maar waar zijn ze dan overdag? In een veel groter telgebied over meerdere provincies zijn niet eens 32 Blauwe Kiekendieven bij elkaar geteld. En dat terwijl er langs de Friese kust grote aantallen op slaapplaatsen geteld zijn in deze winter.

Enkel reacties achteraf: Groningen

1. Ben helemaal blij. De eerste grutto’s !!!!!!!!! Ik verwachtte ze al. Veel buizerds, allemaal ingevoerd (met kleur) en als toetje keken twee knalgele ogen me aan; havik 2. De roofvogeltelling was voor mij nieuw, maar erg interessant. Heb zelf in ieder geval meer kennis opgedaan en interessant dat het uiteindelijk lukte ruigpoot goed te onderscheiden. Voor herhaling vatbaar.

Flevoland

1. Het viel ons wat tegen wat er te zien was. Zeker ook bij de Praambult. Nog wel 2 Grote Lijsters langs de Reigerweg. 2. * Buizerd: 67, voornamelijk op en boven graslandpercelen (bouwakkers merendeel nog grof geploegd). 3. Deze soorten en aantallen noteerden wij op de akkervogelvriendelijk ingezaaide percelen aan de Dodaarsweg: © Rudy- Fopma Hoekman-perceel: Buizerd: 8, Torenvalk: 3, Blauwe Kiekendief: 1 - de Bruyker-perceel: Buizerd: 7, Torenvalk: 1 De volgende telling staat gepland op zaterdag 12 december 2015.

© Paul Berghu is

Vrouwtje Blauwe Kiekendief

© Meint en Maria Woortm an

Krent in de pap: Klapekster

Le es ve rd er

Pagina 8

Van alles wat Verrekijker in Senegal Op 4 maart mailde we onze achterban omdat we op zoek waren naar een verrekijker voor onze waardevolle Senegalese samenwerkingspartner Albert Dély Faye. Het leverde nog dezelfde dag een mooie gebruikte Zeiss 10x 40 op. Samen met een goede vogelgids kon Almut Albert verrassen. En hoe blij Albert met de kijker en de gids was…

© Vincent Blanc

Winterveldjesdag 14 februari 2015 O-Gr Met zestien mensen verdeeld over vijf groepjes zijn die dag in totaal 34 winterveldjes, faunaranden en natuurbraakpercelen in Oost-Groningen bezocht en onderzocht op vogels en de aanwezigheid van muizensporen. Er werden 27 vogelsoorten in of nabij de veldjes gezien. Meest getelde soort was de Geelgors met een totaal van 387. Bijzondere waarnemingen waren een Patrijs en twee Velduilen.

Le es ve rd er

Pagina 9

Het tellen van muizenholletjes gebeurde met behulp van een frame van 1 m² die in een perceel om de 10 meter werd neergelegd. Alleen dat wat binnen het frame te zien was werd opgeschreven. Het gemiddelde aantal muizenholletjes per veldje kwam uit op 16,5. Het hoogste aantal holletjes van 52 stuks werd geteld in een natuurbraakperceel in de Reiderwolderpolder. © Jaap Nuive r

Geelgorzen ‘schitterden’ in de zon.

Deze aangename dag werd afgesloten met een stevige wintersoep en met mooie verhalen en foto’s uit Senegal, verteld en getoond door Almut en Ben. Zij waren net een dag terug uit Afrika.

Agenda 16 mei 2015 Oost-Groningen Startdag Kiekenseizoen 30 mei 2015 Flevoland Kiekenzoekdag 6 juni 2015 Noord-Friesland en Noord-Groningen Kiekenzoekdag