Inhoud Ten geleide���������������������������������������������������������������� v Het Onroerenderfgoeddecreet: instanties en actoren, inventarisatie en bescherming Anne Mie Draye����������������������������������������������������� 1 I. Algemene inleiding��������������������������������������������������� 1 II. Instanties en actoren van het onroerenderfgoedbeleid������������������� 3 A. Het Agentschap Onroerend Erfgoed������������������������������ 3 B. De Vlaamse Commissie Onroerend Erfgoed���������������������� 4 1. Bevoegdheden���������������������������������������������� 4 2. Samenstelling, onverenigbaarheden, organisatie��������������� 5 C. Onroerenderfgoedgemeenten en intergemeentelijke erfgoed diensten ������������������������������������������������������ 6 1. Erkenningen������������������������������������������������ 6 2. Bestaande intergemeentelijke erfgoeddiensten����������������� 7 3. Definities��������������������������������������������������� 8 4. Onroerenderfgoedgemeenten�������������������������������� 8 5. Intergemeentelijke onroerenderfgoeddiensten��������������� 10 6. Gevolgen van erkenningen��������������������������������� 12 D. Erkende archeologen������������������������������������������ 13 1. Een eenmalige erkenning���������������������������������� 13 2. Erkenningsvoorwaarden en van rechtswege aanduidingen��� 14 III. Inventarissen en beschermingen als volwaardige beleidsinstrumenten�� 16 A. Inventariseren������������������������������������������������ 16 1. Huidige situatie������������������������������������������� 16 2. Inventarisatie als beleidsinstrument������������������������ 17 3. Opname in een vastgestelde inventaris���������������������� 18 4. Procedure tot vaststelling van een inventaris���������������� 20 5. Algemene en bijzondere rechtsgevolgen��������������������� 21 B. Beschermen�������������������������������������������������� 23 1. Bescherming als beleidsinstrument������������������������� 23 2. Archeologische site���������������������������������������� 25 3. Monument����������������������������������������������� 26 4. Cultuurhistorisch landschap������������������������������� 29 5. Stads- en dorpsgezicht������������������������������������� 30 Intersentia
Bescherming vh onroerend goed.indd 7
vii
12-11-2014 14:46:21
Inhoud
6. Overgangszones������������������������������������������ 30 7. Rechtsgevolgen van een bescherming����������������������� 31 IV. Besluit������������������������������������������������������������� 35 Beschermingsprocedures en informatieplicht in het nieuwe Decreet Onroerend Erfgoed Stijn Verbist en Joris Claes���������������������������������������� 37 I. Inleiding����������������������������������������������������������� II. Beschermingsprocedure voor onroerend erfgoed��������������������� A. Algemeen���������������������������������������������������� B. Vooronderzoek����������������������������������������������� C. Besluit tot voorlopige bescherming����������������������������� D. Openbaar onderzoek en advies VCOE�������������������������� E. Rechtsgevolgen na voorlopige bescherming��������������������� F. Advies VCOE������������������������������������������������� G. Definitief beschermingsbesluit��������������������������������� H. Rechtsgevolgen na definitief beschermingsbesluit��������������� I. Wijziging of opheffing definitief beschermingsbesluit������������ III. Wijzigen en opheffen van een besluit tot definitieve bescherming������ A. Algemeen���������������������������������������������������� B. Vooronderzoek����������������������������������������������� C. Besluit tot voorlopige wijziging of opheffing��������������������� D. Openbaar onderzoek������������������������������������������ E. Verkorte procedure������������������������������������������� F. Rechtsgevolgen na besluit tot voorlopige wijziging of opheffing��� G. Besluit tot definitieve wijziging of opheffing��������������������� H. Rechtsgevolgen na besluit tot definitieve wijziging of opheffing��� IV. Informatieplichten������������������������������������������������� A. Algemeen���������������������������������������������������� B. Databank van beschermde goederen���������������������������� C. Herkenningsteken�������������������������������������������� D. Informatieplicht met betrekking tot publiciteit������������������ E. Informatieplicht onderhandse en authentieke akten������������� V. Beschermingsprocedures en informatieplichten: oude versus nieuwe regeling������������������������������������������������������������ A. Algemeen���������������������������������������������������� B. Definitie stads- of dorpsgezicht�������������������������������� C. Overgangszone����������������������������������������������� D. Adviezen����������������������������������������������������� E. Voorlopige bescherming��������������������������������������� F. Inhoud voorlopig en definitief beschermingsbesluit�������������� G. Zakelijkrechthouders������������������������������������������ viii
Bescherming vh onroerend goed.indd 8
37 38 38 39 40 42 43 44 45 45 46 46 46 47 48 50 50 50 51 52 52 52 53 55 55 56 58 58 58 59 59 60 61 62
Intersentia
12-11-2014 14:46:22
Inhoud
H. Wijze van kennisgeving��������������������������������������� I. Openbaar onderzoek������������������������������������������ J. Doorlooptijd�������������������������������������������������� K. Procedures voor opheffing en wijziging������������������������� L. Informatieplichten�������������������������������������������� VI. Besluit�������������������������������������������������������������
63 64 65 65 66 66
Interactie van het onroerend erfgoed met andere bestuursrechtelijke domeinen Stijn Aerts�������������������������������������������������������� 69 I. Inleiding: naar een geïntegreerd onroerenderfgoedrecht��������������� 69 II. Integratie en het probleem van een sectoraal opgedeelde regering������ 73 III. Onroerend erfgoed en het juk van een dominante ruimtelijke ordening 75 A. Historische ontwikkeling�������������������������������������� 75 B. De meer recente lijn in de rechtspraak�������������������������� 77 C. Voorstel voor een meer structurele oplossing�������������������� 81 IV. Een geïntegreerd onroerenderfgoedrecht vereist het behoud van erfgoedwaarden���������������������������������������������������� 84 V. De zorg voor het geïnventariseerde erfgoed in de belangenafweging���� 86 A. Belang van de inventaris��������������������������������������� 86 B. Gevolgen van de inventaris������������������������������������ 87 1. Een verregaande zorgplicht en motiveringsplicht voor de overheid?������������������������������������������������� 87 2. Een adviesplicht bij verwijdering (art. 4.1.10 Onroerenderfgoeddecreet)��������������������������������� 89 3. Wijzigingen ten aanzien van de vroegere onroerenderfgoedtoets en het onroerenderfgoedadvies?������ 91 C. Een goede afstemming tussen de inventaris en de ruimtelijke ordening?���������������������������������������������������� 94 VI. De zorg voor het beschermd onroerend erfgoed in de belangenafweging 97 A. De beschermingsprocedure������������������������������������ 97 B. Wijzigen en/of opheffen van beschermingsbesluiten������������� 99 C. Gevolgen van een bescherming������������������������������� 102 1. Actiefbehoudsbeginsel����������������������������������� 103 2. Passiefbehoudsbeginsel����������������������������������� 104 3. Sloop���������������������������������������������������� 104 4. Handelingen aan het erfgoed����������������������������� 107 a. Handelingen waarvoor geen aparte toelating (sensu lato) vereist is���������������������������������������� 107 b. Handelingen waarvoor wel een andere toelating (sensu lato) wordt vereist������������������������������ 112
Intersentia
Bescherming vh onroerend goed.indd 9
ix
12-11-2014 16:19:04
Inhoud
c. Verhouding tussen procedure voor artikel 6.4.4, § 1 en procedure voor artikel 6.4.4, §§ 2-3 Onroerenderfgoeddecreet���������������������������� VII. Een geïntegreerd onroerenderfgoedrecht vereist een goede omgang met onroerenderfgoedrichtplannen en erfgoedlandschappen��������� A. Onroerenderfgoedrichtplannen en hun gevolgen��������������� B. Het actieprogramma����������������������������������������� C. Erfgoedlandschappen���������������������������������������� D. Gevolgen van de afbakening als erfgoedlandschap�������������� VIII. Archeologie en stedenbouwkundige ingrepen����������������������� A. Passiefbehoudsbeginsel��������������������������������������� B. Archeologisch onderzoek������������������������������������� C. Archeologisch onderzoek bij vergunningsplichtige ingrepen (in de bodem)������������������������������������������������ D. Toepassingsgebied bij aanvraag van stedenbouwkundige vergunning�������������������������������������������������� E. Toepassingsgebied bij aanvraag van verkavelingsvergunning���� F. Verkrijgen van een bekrachtigde archeologienota��������������� G. Uitvoeren van de bekrachtigde archeologienota���������������� H. Onmogelijkheid of onwenselijkheid om vóór de vergunning verlening een archeologisch vooronderzoek met ingreep in de bodem uit te voeren������������������������������������������ I. Archeologierapport������������������������������������������ J. Verplichte voorwaarde voor de vergunning�������������������� K. Ongeacht de procedure: het eindverslag������������������������ L. Inwerkingtreding�������������������������������������������� IX. Het beheersplan onder het Onroerenderfgoeddecreet���������������� A. Voorwerp van het beheersplan�������������������������������� B. Opmaak van het beheersplan��������������������������������� C. Toelatingen�������������������������������������������������� D. Afstemming met andere domeinen voor de niet-geïntegreerde beheersplannen���������������������������������������������� 1. Adviesaanvragen����������������������������������������� 2. Elementen die het beheersplan moet bevatten�������������� E. Afstemming met andere domeinen voor de geïntegreerde beheersplannen���������������������������������������������� F. Hiërarchische positie van beheersplannen ten aanzien van de (oude) natuurrichtplannen en de toekomstige managementplannen uit het vernieuwde natuurrecht����������� X. Conclusie���������������������������������������������������������
x
Bescherming vh onroerend goed.indd 10
119 122 122 126 126 128 132 133 133 133 134 135 136 137
138 141 141 142 142 143 143 145 146 148 148 149 151
154 155
Intersentia
12-11-2014 16:19:04
Inhoud
Het Erfgoeddecreet van 12 juli 2013: de regeling voor de handhaving Marc Boes��������������������������������������������������������� 161 I. Inleiding���������������������������������������������������������� A. Het begrip handhaving��������������������������������������� B. De basisbepalingen: strafrechtelijke handhaving en bestuurlijke handhaving�������������������������������������������������� C. Het wettigheidsbeginsel�������������������������������������� D. Overtreding van artikel 6.5.2 is geen misdrijf, geen inbreuk, geen fout en niet vatbaar voor bestuursdwang������������������ E. Misdrijven, inbreuken en herstelmaatregelen������������������� F. Het onderscheid rechtsherstellende maatregelen – bestraffende maatregelen������������������������������������������������� G. Het onderscheid rechtsherstellende maatregelen – bestraffende maatregelen in vraag gesteld: Het arrest Hamer���������������� H. De herstelmaatregel als straf: gevolgen voor de praktijk��������� II. Misdrijven en inbreuken������������������������������������������� A. Misdrijven��������������������������������������������������� 1. Uitgangspunt�������������������������������������������� 2. Het slopen van een in een vastgestelde inventaris bouwkundig erfgoed opgenomen onroerend goed zonder over de daartoe vereiste uitvoerbare stedenbouwkundige vergunning te beschikken (art. 11.2.2, eerste lid, 1°)�������� 3. Het niet naleven van de bijzondere voorschriften voor de instandhouding en het onderhoud van een voorlopige of definitieve bescherming of het niet naleven van de verplichtingen, vermeld in artikel 6.1.4, § 2, eerste lid, 8° en 9°, artikel 6.1.14, eerste lid, 8° en 9°, en artikel 6.2.5, eerste lid, 7° en 8°���������������������������������������������� 4. Het uitvoeren van overeenkomstig artikel 6.4.4, 6.4.5 of 6.4.7 aan een toelating, stedenbouwkundige vergunning of verkavelingsvergunning onderworpen handelingen zonder of in strijd met de toelating, de stedenbouwkundige vergunning of de verkavelingsvergunning����������������� 5. Het uitvoeren van de handelingen, vermeld in artikel 5.1.3, zonder uitvoerbare toelating of melding, of in strijd met de voorwaarden of maatregelen van de toelating, de melding, de bekrachtigde archeologienota of de bekrachtigde nota���� 6. Het niet aangeven van een toevalsvondst overeenkomstig de bepalingen van artikel 5.1.4 of het niet naleven van de verplichtingen bepaald in dit artikel����������������������� 7. Het niet naleven van het actiefbehoudsbeginsel vermeld in de artikelen 5.2.1, 6.4.1 en 6.4.2��������������������������� Intersentia
Bescherming vh onroerend goed.indd 11
161 161 162 164 165 166 167 171 176 177 177 177
178
180
181
181
181 182 xi
12-11-2014 14:46:22
Inhoud
8. Het niet naleven van het passiefbehoudsbeginsel vermeld in de artikelen 5.1.1 en 6.4.3������������������������������� 9. Het in stand houden van schade aan erfgoedwaarden, veroorzaakt door de misdrijven vermeld in artikel 11.2.2, eerste lid������������������������������������������������ 10. Het toestaan of aanvaarden door de zakelijkrechthouder dat een van de misdrijven vermeld in dit lid wordt gepleegd of in stand gehouden������������������������������������� B. Inbreuken��������������������������������������������������� 1. Begrip en toepassingsgebied������������������������������ 2. Commentaar�������������������������������������������� 3. De procedure�������������������������������������������� a. De decretale regeling��������������������������������� b. De termijn voor het opstarten van de procedure�������� c. Inzagerecht������������������������������������������ d. De termijnen om te beslissen en te betekenen – Draagwijdte – Het begrip betekening������������������ e. Motivering������������������������������������������ f. Vermelden beroepsmogelijkheden – Sanctie������������ 4. Beroep bij de rechtbank van eerste aanleg������������������ III. Herstelmaatregelen������������������������������������������������ A. Door de rechter bevolen herstelmaatregelen�������������������� 1. Soorten rechterlijke herstelmaatregelen�������������������� 2. Wie kan vragen een herstelmaatregel op te leggen? – Samenloop met vorderingen van derden������������������� 3. Beoordeling door de rechter������������������������������ 4. Waarborgen en verhaal van kosten������������������������ B. Door het bestuur bevolen herstelmaatregelen������������������ 1. Inleiding������������������������������������������������ 2. Het stakingsbevel���������������������������������������� 3. Bestuurlijke herstelmaatregelen: bestuursdwang������������ 4. Last onder dwangsom������������������������������������ C. De verhouding tussen rechterlijke beslissingen en bestuurlijke handhaving�������������������������������������������������� IV. Conclusies��������������������������������������������������������
xii
Bescherming vh onroerend goed.indd 12
186
187
188 189 189 191 192 192 193 195 195 196 196 197 198 198 198 202 203 207 212 212 214 216 221 222 224
Intersentia
12-11-2014 14:46:22