Het Nieuwe Circus. Nieuwsbulletin nr. 1 Zomer 2005

Het Nieuwe Circus Het circus heeft zich de laatste jaren succesvol ontdaan van haar klassieke vormen en imago. Koningspoedels die de tafel-van-vijf kunnen blaffen en clowns-met-fopneus wijken voor jonge artiesten die hun multidisciplinaire talenten ontkooien. Stichting Briantelli 's-Hertogenbosch - een initiatief van Wim Claessen - wil deze ontwikkeling aanwakkeren. Briantelli is in zee gegaan met Fontys Hogescholen voor het initiëren van een circusopleiding op HBO-niveau. Voorts tekent Briantelli voor het eerste internationale circusfestival in Nederland in oktober 2006.

Nieuwsbulletin nr. 1 • Zomer 2005

Vanouds roept het circus ambivalentie op. Enerzijds is het circus altijd bezien als een karavaan van vrijzinnige geesten, anderzijds - zangeres Chèr bezong het al in 'Gipsy's, Tramps and Thieves' - had het circus een bedenkelijke reputatie. Het publiek hinkt in zijn appreciatie van kunst in de piste eveneens op twee gedachten. Traditioneel kunnen clownerie, dressuur en acrobatiek op applaus rekenen. Tegelijkertijd hebben circuskunsten in de ogen van het publiek - zeker in hogere culturele kringen - de artistieke diepgang van een theeschoteltje. Nouveau Cirque - het Nieuwe Circus Maar eind jaren tachtig ging het roer om. Meer en meer kampten traditionele familiecircussen met het euvel dat de jonge generatie de fakkel - letterlijk - niet meer wilde overnemen. Bovendien ondervond het circusbedrijf hinder van scherpere wet- en regelgeving rond ARBO en de exploitatie van [exotische] dieren. Tegelijkertijd ontstonden in Frankrijk initiatieven van jonge kunstenaars die het klassieke circus de rug toekeerden. Met spraakmakende voorstellingen op het snijvlak van theater, moderne dans, onorthodoxe acrobatiek en muziek - van jazz tot hiphop - wisten gezelschappen als Cirque Plume, Cirque Baroque en Que-Cir-Que het circus opnieuw te definiëren. Enkele kenmerken: scherper oog voor regie en dramaturgie, een verhalende structuur, onconventionele acts en het ontbreken van getemde dieren. Extra wind in de zeilen gaf de Circusschool van Chalon-en-Champagne - Centre National des Arts du Cirque CNAC - die haar opleiding een interdisciplinair karakter gaf met aandacht voor modern theater, dans, muziek en circus en jaarlijks voor zeer bijzondere voorstellingen onder de artistieke leiding van internationaal gerenommeerde choreografen liet ontstaan. Verovering van Nederland De opmars van het Nieuwe Circus stopte niet met bekende exponenten van dit genre als Circus Oz [Australië], Circus Gosh [Frans/Duits], Cirque Ici [F], Les Arts Sauts [F] en Circus of Horrors [Engeland]. In de negentiger jaren nodigde Theaterfestival Boulevard 's-Hertogenbosch tal van circusgezelschappen uit. Een aantal zomerfestivals en theaters zetten dezelfde stap, waardoor het nieuwe circus snel terrein won in Nederland. De toekomst Het nieuwe circus ontstijgt het vrijblijvende volksvermaak en kan rekenen op toenemende erkenning als kunstvorm. Briantelli wil het nieuwe circus structureel verankeren in het Nederlandse cultuurbeleid. Twee wegen worden bewandeld: • het initiëren van een HBO-circusopleiding onder de vlag van Fontys Hogeschool voor de Kunsten in Tilburg • het opzetten van een jaarlijks terugkerend festival in Brabant - vooralsnog in 's-Hertogenbosch en Tilburg dat het actuele internationale aanbod toont. De afgestudeerde studenten zullen hun werk kunnen presenteren in het festival. Organiser of the Briantelli Circusfestival in The Netherlands adress: PO-box 1407 • 5200 BL 's-Hertogenbosch • The Netherlands tel. +31 (0)6 53172249 • e-mail: [email protected]

FONTYS HBO-Circusopleiding Een officieel erkende circusopleiding ontbreekt in Nederland. Wie de circuskunst professioneel onder de knie wil krijgen, moet uitwijken naar circusscholen in het buitenland. De stichting Briantelli heeft Jeffrey Meulman - zelfstandig consultant Performing Arts - in de arm genomen om in opdracht van FONTYS Hogeschool voor de Kunsten de haalbaarheid van een HBO-Circusopleiding te onderzoeken. Nederland mist een circusopleiding met een officiële onderwijs-status. Wel zijn er enkele particuliere initiatieven van onder anderen Joe Andy [Rotterdam] en de Harris Sisters [Leeuwarden]. Verder beschikken de Nederlandse jeugdcircussen - waaronder Circus Elleboog [Amsterdam], Circus Rotjeknor [Rotterdam] en Santelli [Groningen] over zelfverklaarde opleidingen. Jonge volwassenen die een professionele circuscarrière ambiëren, vallen in Nederland buiten de boot. Grosso modo kunnen zij kiezen voor de École Supérieur des Arts du Cirque [ESAC] in Brussel en het Centre National des Arts du Cirque [CNAC] in Chalon-enChampagne in Frankrijk. Incidenteel stellen particuliere culturele fondsen beurzen beschikbaar, waardoor Nederlandse studenten in het buitenland een circusopleiding kunnen volgen.

Nieuwsbulletin nr. 1 • Zomer 2005

Fontys Hogescholen Alles wijst erop dat het ontbreken van een officiële circusopleiding een belangrijke oorzaak van het schrale artistieke circusklimaat in Nederland is - behoudens het gerespecteerde pionierswerk van onder meer Kris Niklisson en de Ashton Brothers. In dat besef zijn in het voorjaar 2004 oriënterende gesprekken gevoerd met de directie van Fontys Hogeschool voor de Kunsten in Tilburg. Oogmerk: een circusopleiding op Hbo-niveau van de grond krijgen. Buiten kijf staat dat Fontys een uitstekend klimaat biedt voor een circusopleiding. Onder de koepel van Fontys Hogescholen vallen de Rock Academy, Dansacademie, Musical Academie, het Conservatorium, de Academie voor Drama, de Academie voor Beeldende Vorming, de Academie voor Architectuur en de Fontys Sporthogeschool. Onderzoek Op grond van verkennende gesprekken heeft het College van Bestuur van Fontys de opdracht verstrekt om de mogelijkheden voor een circusopleiding op Hbo-niveau te onderzoeken. Dit onderzoek bestaat uit een inventarisatie van gerenommeerde circusopleidingen in Frankrijk, Italië, Duitsland, Oekraïne, Hongarije, Zweden en Engeland en van de ideeën en wensen binnen Fontys Hogeschool. Verder stoelt het onderzoek op gesprekken met onder anderen vertegenwoordigers uit Vlaanderen - waar eveneens de oprichting van een circusopleiding in de grondverf staat - en sleutelfiguren binnen de Nederlandse [jeugd]circussen, het Nieuwe Circus, het Ministerie van OCW en Buitenlandse Zaken/Internationaal Cultuurbeleid, de culturele fondsen en de zomerfestivals. Tot slot worden leerervaringen en aanbevelingen van de buitenlandse circusopleidingen verzameld en hun curricula vergeleken. Het onderzoeksrapport wordt in september 2005 gepresenteerd. Het is de intentie om de nieuwe circusopleiding in september 2006 met maximaal twintig studenten te beginnen.

Briantelli Circusfestival In oktober 2006 zal de eerste editie van het Briantelli Circusfestival plaatshebben. Aan de hand van voorstellingen, workshops, lezingen, debatten en films wil het festival actuele internationale ontwikkelingen in het nieuwe circus tonen. De Verkadefabriek in 's-Hertogenbosch en de Fontys Academie in Tilburg zullen de podia voor dit festival zijn. Op het buitenlandse verlanglijstje staan onder meer Circus Ronaldo [B], Cirque Cirkör [S], Cirque ICI [F], Cirque Plume [F], Collectif AOC [F], Compagnie Anomalie [F, de eindexamenproductie van de Circusschool van Chalon [F] en Cirque Aereo [F]. Ook de ontwikkelingen in Afrika en Zuid-Amerika zullen aandacht krijgen - in het bijzonder jonge gezelschappen uit Ethiopië en Somalië gooien internationaal hoge ogen. Verder wil Briantelli onderzoeken of circusgezelschappen van 'down under' deel kunnen uitmaken van de festivalprogrammering, in het kader van de culturele betrekkingen tussen Nederland en Australië die in 2006 in het zonnetje staan. Nadrukkelijke aandacht zal gelden voor jonge makers. Enerzijds zal hen opdracht worden verstrekt om voorstellingen te creëren die op het festival in première gaan. Anderzijds kunnen jonge makers in het kader van het randprogramma work-in-progress tonen. Ook jeugdcircus krijgt een eigen plaats in de programmering.

Nieuwsbulletin nr. 1 • Zomer 2005

Randprogramma Voor studenten, programmeurs en theatermakers zal in een serie workshops, lezingen en films aandacht worden besteed aan eigentijdse ontwikkelingen in het internationale Nouveau Cirque, met het accent op Frankrijk. Hors les Murs [F] en de Europese netwerken Circostrada, In Situ en Europe d'Arts zullen hierin worden betrokken. Voor het onderwijs in Noord-Brabant zal een speciaal educatief programma worden ontwikkeld met uiteraard aandacht voor jeugdcircus. Over productionele samenwerking worden besprekingen gevoerd met Theaterfestival Boulevard en De Verkadefabriek, beide uit 's-Hertogenbosch.

Circusfonds Bij mijn afscheid op 25 november 2004 is een circusfonds in het leven geroepen waarop het zeer aanzienlijke bedrag van ruim ¤ 7.000 is gestort. Velen heb ik persoonlijk kunnen bedanken. Het was een zeer bijzonder afscheidsfeest dat veel nieuwe energie opleverde voor het circusproject. Nogmaals zeer, zeer veel dank. Ik hoop jullie alle terug te zien bij de voorstellingen in de Verkadefabriek tijdens de kerstperiode. In het volgende nieuwsbulletin zal ik hier op terugkomen. Wim Claessen

Briantelli van A tot Z 1. Wie zijn de grondleggers? Initiatiefnemer van Stichting Briantelli 's-Hertogenbosch is Wim Claessen [ex Theaterfestival Boulevard]. Voor het haalbaarheidsonderzoek en het samenstellen van het curriculum voor de HBO-circusopleiding heeft hij Jeffrey Meulman [ex-Noorderzon festival en Festival a/d Werf] in de arm genomen. Beiden hebben hun sporen verdiend in de programmering en productie van zomerfestivals. 2. Wat beoogt Briantelli? Een bijdrage leveren aan de verdere erkenning van het [nieuwe] circus als kunstdiscipline en aanspreekpunt zijn voor ondernemers en artistieke ontwikkelaars in Nederland. Zij geeft adviezen aan podia en programmeurs over programmering en organisatie en wil beleidsmakers, subsidiënten, media en publiek confronteren met actuele ontwikkelingen in het nieuwe circus.

Nieuwsbulletin nr. 1 • Zomer 2005

3. Wie staan Briantelli met raad en daad bij? Briantelli is een netwerkorganisatie die kan rekenen op kennis en expertise uit de internationale kringen van het nieuwe circus en de zomerfestivals. Nauwe contacten worden onderhouden met het Hors Les Murs [F] het nationale instituut in Frankrijk voor Circus en Straattheater, het Franse Festival du Cirque Contemporain du Seyne sur Mer [F], het festival Theater in de Piste van Cultureel Centrum Dommelhof in Neerpelt [B] en het Circusfestival Brescia [It]. 4. Met wie wil Briantelli in zee? Met het festival THEATER IN DE PISTE van Cultureel Centrum Dommelhof uit Neerpelt [B] zijn afspraken gemaakt over een samenwerking waarbinnen het festival in beginsel om het jaar in Vlaanderen dan wel in Nederland kan worden gepresenteerd, telkens in de maand oktober. Verder wordt gestreefd naar samenwerking met theaters en festivals, gezelschappen, [opleidings]instituten, jeugdcircussen en -werkplaatsen als ook en organisaties uit de wereld van kunst en cultuur - ergo: ook uit de circuswereld. 5. Waar is Briantelli gevestigd? Statutair is de stichting Briantelli in 's-Hertogenbosch gevestigd. Zij heeft geen eigen locatie en huisvesting, maar kent wisselende speelplaatsen en/of podia. Uit oogpunt van flexibiliteit en kostenbesparing werkt Briantelli met freelancers. 6. Welke juridische structuur heeft Briantelli? Briantelli is een stichting die is ingericht volgens de actuele richtlijnen voor het beheer en besturen van culturele instellingen op basis van de uitgangspunten van Cultural Governance. De directie bestuurt de stichting, leidt de dagelijkse organisatie en is verantwoordelijk voor de programmering. Op het beleid van de directie wordt toegezien door een Raad van Toezicht. Leden hiervan zijn • Jean Lenglet [jurist-advocaat] - Vught • Jean Philipse [grafisch vormgever] - St. Michielsgestel • Willem van der Velden [ stedenbouwkundige] - 's-Hertogenbosch • GertJan van Roosmalen [ondernemer/accountant] - 's-Hertogenbosch

7. Waar komt de naam Briantelli vandaan? Tussen 1946 en 1948 was Circus Briantelli het eerste naoorlogse circus in 's-Hertogenbosch. Voorstellingen werden gegeven in Noord Brabant en Vlaanderen. In de tent, die 1300 bezoekers kon herbergen, vormden de acts met clowns en pony's de spektakelstukken. Oprichters waren de broers Fé en Rudolf van Meerwijk en Martien Vugts, drie vrienden uit 's-Hertogenbosch. Volgens overlevering hebben Fe en Rudolf hun liefde voor het circus opgedaan tijdens de Tweede Wereldoorlog toen zij voor de “Arbeidseinsatz” waren ondergedoken bij Circus Renz.

Jaar van het Circus 2006 Het Nederlands Centrum voor Volkscultuur in Utrecht heeft 2006 uitgeroepen tot Jaar van het Circus. Stichting Briantelli zal die buitenkans niet onbenut laten.

Nieuwsbulletin nr. 1 • Zomer 2005

Het Jaar van het Circus 2006 biedt een uitgelezen kans om het nieuwe circus extra in het licht te zetten en dus het Ministerie van OCW voor te stellen extra fondsen ter beschikking te stellen voor het tonen van internationale ontwikkelingen in Nederland. De stichting Briantelli wil graag een bijdrage leveren aan het Jaar van het Circus met haar eigen festival in oktober 2006 en het Circus - Brabant Breed - een centrale plaats te geven in de culturele programma's van de Brabantse steden en dorpen. De start van de opleiding in september 2006 bij Fontys in Tilburg zal dit onderstrepen.

Voorproefje Aan de vooravond van het Jaar van het Circus presenteert de stichting Briantelli van 20 tot en met 30 december 2005 in de Verkadefabriek te 's-Hertogenbosch een tweetal bijzondere gezelschappen. Concrete informatie is te lezen in de seizoensbrochure van De Verkadefabriek en www.verkadefabriek.nl . In het najaar wordt de website www.briantelli.nl actief.

Het nieuwe circus in de zomer 2005 Tijdens Theaterfestival Boulevard - van 5 t/m 14 augustus - zijn onder meer de Parijse gezelschappen Théâtre Licorne en Les Arts Sauts te zien. Laatstgenoemde gezelschap toonde op de Boulevard 2000 het adembenemende luchtballet 'Kayassine' in een opblaasbare koepeltent. Een choreografie tussen hemel en aarde, waar de in totaal ruim 4000 bezoekers letterlijk plat voor gingen: ze lagen in strandstoelen. Nu kunnen ze genieten van de nieuwe voorstelling 'OLA KALA'. Zie voor meer informatie www.festivalboulevard.nl

Stichting Briantelli 's-Hertogenbosch Postbus 1407- 5200 BL 's-Hertogenbosch [T] 0031653172249 [email protected] [email protected] Samenstelling Nieuwsbrief: Wim Claessen • Tekstredactie: Eric Alink • Grafische vormgeving: Studio Jean Philipse