Het Nederlands in de Wetenschap Jeroen van Gent Belgisch Instituut voor Ruimte Aeronomie
TiNT-dag 2013
“Sinds ik nieuwe cross-secties gebruik, is mijn retrieval sterk verbeterd.”
TiNT-dag 2013
Belgisch Instituut voor Ruimte-Aeronomie
KMI Sterrenwacht
BIRA
TiNT-dag 2013
Ruimte-Aeronomie • Studie van de luchtlagen rondom de aarde • Interactie van de atmosfeer met de Ruimte • Inclusief andere planeten
Middelen • Instrumenten op de grond
• Satellieten
TiNT-dag 2013
Onderwerpen • Klimaat • Ozongat • Vervuiling • Vulkanisme
TiNT-dag 2013
Vulkaanuitbarsting • Grote hoeveelheden as en gas • Gevaar voor het luchtverkeer • Snelle detectie met satellieten • Presentatie gas-/asconcentraties op internet
TiNT-dag 2013
TiNT-dag 2013
Retrieval
TiNT-dag 2013
Retrieval
Werkzame doorsnede
TiNT-dag 2013
Jargon (Engels) Retrieval Het afleiden/bepalen van een gasconcentratie uit de metingen van een instrument. Ozon-retrieval; Waterdamp-retrieval. het • Terugwinnen • Bepalen • Verkrijgen • Afleiden • Opzoeken
Functie: De lading van het woord geeft de context aan, waardoor het de snelste weg is naar begrip van hetgeen bedoeld wordt.
TiNT-dag 2013
Jargon (Engels) Near real-time Bijna in reële tijd beschikbaar maken van een resultaat. (binnen enkele uren) Averaging kernel Een parameter die aangeeft hoe goed de onderzochte eigenschap kan worden gemeten. Monitoring Het over langere tijd volgen van een fysische eigenschap. Ozonconcentratie, temperatuur, bewolkingsgraad… Service “Dienst vind ik altijd zo raar klinken” De wetenschap gebruikt jargon zodat begrippen eenduidig geïnterpreteerd worden en communicatie efficiënt verloopt. TiNT-dag 2013
Jargon (Nederlands) Marcel Minnaert - De Natuurkunde van ‘t Vrije Veld (1,2,3) 1937 • Gezichtseinder –
•
Halo – – – –
•
Horizon
Bijzon Glorie Regenboog Heiligenschijn
Scintillatie – – – – –
Declinatie Perihelium Refractie Astronomie Geometrie
TiNT-dag 2013
Jargon (Nederlands) •
Satellietwaarnemingen – – –
•
Zenith Nadir Azimuth
Vulkanisme Tefra – As ( < 2mm ) – Lapili ( 2 – 64 mm) – Vulkanische bommen (> 64 mm)
TiNT-dag 2013
Jargon (Nederlands?) Werkzame doorsnede • Raakt in onbruik • Cross section • Cross-sectie Nederlandse begrippen worden soms als oubollig, geforceerd, inefficiënt ervaren Engels voelt directer, krachtiger: Databank / Database Toch: Nederlandse wetenschappelijke termen verdwijnen nauwelijks. Een groot deel is al afkomstig uit het Engels, Grieks of Latijn.
“Sinds ik nieuwe cross-secties gebruik, is mijn retrieval sterk verbeterd.” TiNT-dag 2013
Engels is meer dan jargon Federale overheidsdienst (FOD) • 50% Franstalig; 50% Nederlandstalig • Engels is een gemakkelijk compromis Idioom: functionele subset • Wennen in het (Brits) Engels taalgebied • Mengeling van Brits en Amerikaans Engels
TiNT-dag 2013
Engels is meer dan jargon
Publicaties • Vrijwel altijd in het Engels Frans, Duits, Russisch
• Internationale samenwerking Kleine wereld; Bekendheid; Financieel
• Diensten Veiligheid; eenduidigheid Bijvoorbeeld: waarschuwingen voor vulkanische activiteit
TiNT-dag 2013
1867
Taalevolutie in de maatschappij België tussen twee culturen Frankrijk Groot land; Nationaal gericht; Nieuwe woorden krijgen een Frans equivalent;
Weinig invloed van buitenlandse talen; Media nagesynchroniseerd
Studenten / postdocs hebben moeite met communicatie in het Engels
Nederland Klein land, extern gericht; Engelse woorden vinden snel een plaats; Van Dale; computer; shinen; pinpointen;
Ordinateur
Onderwijsaanbod in het Engels; Engels alomtegenwoordig in de media Gemakzucht: Een CD laten sealen Nieuwe collega’s krijgen niet de kans de taal te leren; Vlaamse toeristen krijgen antwoord in het Engels.
TiNT-dag 2013
Tussenstand Wetenschappelijke terminologie • Terminologie is van oudsher van buitenlandse oorsprong
• Engelse leenwoorden domineren de ‘moderne’ terminologie • Het gebruik van het Engels is een praktische oplossing in een internationale discipline • Neiging tot verengelsen van woorden conform maatschappelijke trends
TiNT-dag 2013
Waar gaat het mis? Wetenschap in de media Eyjafjallajökull, voorjaar 2010 • Tast het zwavelgas de ozonlaag aan? • Is het terecht dat er niet mag worden gevlogen
TiNT-dag 2013
Waar gaat het mis? Wetenschap in de media Mediabericht • Te eenvoudige voorstelling van zaken • Artikel denkt de lading niet/onvolledig • Geen tijd en/of ruimte voor verdieping • Actualiteit Wetenschappelijke uitleg • Wetenschappers in hun ivoren toren • Te ingewikkeld • Gebruik van terminologie • Geen mediatraining • Onderzoek vraagt tijd; werk vindt plaats op detailniveau • jargon werkt tegen bij externe communicatie Twee werelden: Waarheid versus Nieuwswaarde TiNT-dag 2013
Waar gaat het mis? Politiek / Rapportage • Terminologie vermijden, maar eenduidige boodschap vereist: klimaat • Jaarverslagen, rapporten • Geldstromen
Popularisering • Publiekslezingen • Populair wetenschappelijke artikelen • Omschrijven, visualiseren en tastbaar maken • Astronoom: Leer de sterrenhemel kennen
TiNT-dag 2013
Belangen Bekendheid • Publiek • Politiek • Bestaansrecht • Financiele middelen Bronnen voor Nederlandse Wetenschappelijke Terminologie • Zijn nauwelijks beschikbaar • Ad hoc opgesteld • Digitale mogelijkheden worden niet benut • Google, Wikipedia • Nauw verbonden met de (on)wil tot populariseren
TiNT-dag 2013
Te verbeteren Eenduidige Nederlandstalige terminologie • Open platform (wetenschap, publiek en journalistiek) • Engelse leenwoorden hebben daarin een plaats Taak om wetenschap te vertalen naar de maatschappij • Communicatieafdeling met wetenschappelijke kennis • Mediatraining • Populariseren
TiNT-dag 2013
Samenvattend Nederlandstalige wetenschappelijke terminologie • Engelse leenwoorden hebben een vaste positie veroverd • Gedegen referentiemiddelen ontbreken
• Wetenschappelijke wereld moet leren wanneer terminologie te gebruiken en wanneer te vermijden.
TiNT-dag 2013
TiNT-dag 2013
