Het heeft zoveel meerwaarde als een ander over je schouder meekijkt. VO-magazine

Magazine voor voortgezet onderwijs • december 2010 • jaargang 5

‘Het heeft zoveel meerwaarde als een ander over je schouder meekijkt’ Wim Littooij » CVO Rotterdam

VO-magazine 3 Verder na 5 jaar VO-raad » !mpulse voor leerlingparticipatie » Arbo-VO gaat de school in » Meer maatwerk rond het examen Ron Bormans (HBO-raad) over de route vwo-hbo

»

In dit nummer

Maatwerk rond het examen Betere resultaten, behoud van motivatie, optimale benutting van talent: er is alle reden om leerlingen ook rond het examen meer maatwerk te bieden. Goede voorbeelden zijn er al. ‘Waarom zou een leerling niet op een hoger niveau examen doen, als hij ergens heel goed in is?’

R 34

Collegiale visitatie

5 jaar! En nu verder

Op initiatief van bestuurders

De VO-raad vraagt zijn leden

Hein van Asseldonk en Wim

mee te denken over de nieuwe

Littooij kijken de scholen van

missie en strategie. ‘We zijn er

Lucas onderwijs en CVO

voor scholen.’

Rotterdam over elkaars

R 18

schouder mee

R8

De school in Naast klassieke arbodiensten

Niet zeuren, maar meepraten

biedt Arbo-VO nu ook

Op !mpulse Kollum spreekt

procesbegeleiding

het vanzelf dat leerlingen

R 14

2

VO-magazine 3 • december 2010

invloed hebben

R 24

VOORWOORD SJOERD SLAGTER / VOORZITTER Nederland behoort niet meer tot de top 10 van beste onderwijs landen. Dat blijkt uit het PISA-onderzoek 2009, dat kennis en prestaties van 15-jarigen meet op het gebied van lezen, science en wiskunde. Het is echter de ambitie van dit kabinet om tot de vijf sterkste kenniseconomieën van de wereld te behoren. De minister heeft daarom het actieplan ‘Beter Presteren’ gelanceerd,

Nóg hoger beroepsonderwijs

dat beoogt meer nadruk op de kernvakken te leggen. Maar zonder serieuze investeringen zullen we de top 5 van kenniseconomieën niet bereiken. De ervaring leert dat politici vaak grote woorden gebruiken

Differentiatie en

om te pleiten voor beter onderwijs, maar dat daar in de praktijk

niveauverhoging maken het

vervolgens weinig van te merken is. Ook dit kabinet bezuinigt wel op

hbo weer aantrekkelijk voor

middelen, maar niet op taken.

vwo’ers, denkt Ron Bormans (HAN, HBO-raad)

R 40

In onze eigen VO-investeringsagenda ‘Ruimte voor ieders talent’ laten we zien hoe we de talenten van leerlingen nóg beter kunnen benutten en hoe we weer in de mondiale top 5 van kenniseconomieën terecht kunnen komen. Dit kan door belemmeringen in weten regelgeving te doorbreken, door het onderwijs slimmer en doel

En verder

matiger te organiseren en door te investeren in goed onderwijs.

4 Kort

Op basis van deze voorstellen gaan wij graag met de minister in

22 VO in beeld

gesprek over de haalbaarheid van haar actieplan. Dit doen we echter

29 Helpdesk

niet zonder eerst onze leden geraadpleegd te hebben over de gevolgen

30 De werkgever: risicoregio’s

van het regeerakkoord. Daarnaast willen we graag met u in gesprek

31 Column Hendrik-Jan van Arenthals

over onze ambitie om nog meer invloed in ‘Den Haag’ uit te oefenen

42 Wie werkt waar / Agenda / Colofon

dan we nu al doen. Dat vraagt om een doordachte strategie én een moderne verenigingsdemocratie. Vanaf januari gaan we hier samen met de leden werk van maken. Een mooi vooruitzicht voor het nieuwe jaar.


3

Kort

Nederland uit top 10 beste onderwijslanden

Kosten en baten digitaal leermateriaal

Nederland behoort niet meer tot de top 10

Daarover gaat de publicatie ‘De prijs van digitaal leermateriaal’

van beste onderwijslanden. Dat blijkt uit het

van het Innovatieplatform-VO van de VO-raad en Kennisnet.

toonaangevende PISA-onderzoek dat kennis

De publicatie is uitgebracht binnen de Kennisnet Onderzoeksreeks.

en prestaties van 15-jarigen meet op het

De bevindingen laten zien dat scholen nog maar weinig gewend zijn

gebied van lezen, science en wiskunde. In

om het gebruikt van ICT in een financieel of bedrijfseconomisch

absolute zin zijn de prestaties van Nederland

perspectief te beschouwen. U kunt de publicatie gratis downloaden

op het gebied van lezen iets gestegen, maar

via www.vo-raad.nl/assets/4884.

Wat levert digitaal leermateriaal een school op en wat kost het?

andere landen doen het nog beter. Daardoor is Nederland voor lezen op de 10e plaats blijven staan. Op het terrein van science zijn de absolute prestaties iets gedaald en is Nederland twee plaatsen gezakt op de rang

Wijziging sectorvakken vmbo moet zo snel mogelijk Het wetsvoorstel om het aantal verplichte sectorvakken in het vmbo

lijst, naar de 11e plaats. De prestaties op het

terug te brengen van twee naar één ligt al sinds oktober 2006 in de

gebied van wiskunde zijn behoorlijk gedaald:

Tweede Kamer. Op 25 november 2010 was de VO-raad aanwezig bij

van plaats 5 in 2006 naar plaats 11 in 2009.

een rondetafelbijeenkomst van de Tweede Kamer om over het wets voorstel te praten. Het wetsvoorstel zoals dat er nu ligt, moet wat de VO-raad betreft zo snel mogelijk ingevoerd worden. Onder meer COLO, de MBO Raad, Stichting Platforms VMBO en de AOC Raad delen deze mening van de VO-raad. Binnenkort worden de standpunten van de VO-raad ook per brief aan de Tweede Kamer gepresenteerd. De Tweede Kamer behandelt de wetswijziging waarschijnlijk in het voorjaar van 2011. Naar verwachting zal de wetswijziging niet voor 1 augustus 2012 ingevoerd worden.

D Werkkostenregeling 2011

D In de media

werkkostenregeling, die op 1 januari 2011 in werking

op televisie:

treedt:

R www.vo-raad.nl/in-de-media

Informatie over en aandachtspunten voor de nieuwe

R www.vo-raad.nl/werkkostenregeling

4


Een overzicht van de VO-raad in de krant, op de radio en

DE SWITCH Afschaffing Cultuurkaart verschraalt De voorgenomen afschaffing van de Cultuurkaart zorgt voor een verdere verschraling van het onderwijs. Dat was reden voor Sjoerd Slagter om namens de VO-raad de petitie ‘Stop Culturele Kaalslag’ te ondertekenen. De petitie is een van de landelijke acties tegen de voorgenomen bezuinigingen op cultuur.

Henk-Jan Muller is van huis uit biochemicus, maar raakte lange tijd verzeild in de IT. Sinds drie weken houdt hij zich weer bezig met zijn oude vak, maar dan voor de klas als leraar biologie en natuurkunde op het Gemini College in Ridderkerk.

Afschaffing van de Cultuurkaart is naast een bezuiniging op cultuur ook een bezuiniging op onderwijs. Door de Cultuurkaart af te

Vanwaar deze ommezwaai?

schaffen komen de kosten op conto van

“Ik heb altijd al geweten dat een docerende functie mij op het lijf is

scholen of ouders. CKV blijft namelijk als

geschreven. Ik heb na een loopbaan als onderzoeker aan de In-Vivo

verplicht vak bestaan en daarin moeten

NMR faciliteit in Utrecht ruim vier jaar als IT-trainer gewerkt.

cultuuractiviteiten blijven plaatsvinden.

Dat deed ik met veel plezier, voor de klas staan lag me ook toen al. Omdat ik ver van de dagelijkse praktijk afstond die de mensen van mijn trainingen wel kenden, maakte ik toch de overstap naar de ‘echte’ IT, en werd ik projectleider. Meer dan tien jaar was ik daar heel gelukkig mee, maar een jaar geleden begon het toch weer te knagen. Ik heb de stoute schoenen aangetrokken en ben naar een detacheringsbureau voor het onderwijs gestapt. Een aantal weken geleden heb ik een gesprek gevoerd op school. En toen is het snel gegaan. Sinds drie weken sta ik nu voor de bovenbouw van havo en vwo.” En, hoe is dat nu? “De overstap was helemaal niet zo zwaar als ik dacht, maar ik ben wel echt in het diepe gestapt. Ik merk dat ik de vakkennis prima beheers, maar ik maak veel nieuwe situaties mee met leerlingen. Elke dag gebeuren er wel weer onverwachte dingen met de jongeren die in mijn klas zitten. Heel uitdagend. En natuurlijk hebben ze me al flink uitgeprobeerd, maar dat is normaal.”

D Project zeer zwakke Scholen

Hoe bevalt uw nieuwe werkgever?

Hulp aan scholen die het etiket ‘Zeer Zwak’ van de

“Ik krijg veel ruimte om eigen initiatieven te ontplooien en ze zijn

inspectie hebben gekregen of die dit dreigen te

heel enthousiast over mijn frisse blik. We zijn in de bovenbouw met

krijgen:

een grote verbeterslag bezig en ik heb echt het gevoel dat ik daaraan

R www.vo-raad.nl/project-zzs

mijn steentje kan bijdragen. Ik ga fluitend naar mijn werk en kom doodmoe thuis. Maar het is zó leuk!”


5

Kort

Premie ABP stijgt in 2011

Hardere aanpak drugsgebruik

De ABP-premie gaat per 1 januari 2011 met 0,1% omhoog. Dit is

Minister Opstelten van Veiligheid en Justitie

een voorlopige stijging. Op 1 april wordt de premie nog een keer aan

wil dat de namen van leerlingen die drugs

gepast aan de nieuwe CBS-cijfers over de toename van de levens

gebruiken bekend worden gemaakt bij ouders,

verwachting. Hoe groot die stijging zal zijn, is op dit moment nog niet

leraren en medescholieren. De VO-raad is het

bekend. De verwachting is dat het gaat om een verhoging van 0,8%.

met de minister eens dat drugsgebruik op

De tijdelijke herstelopslag van 1% blijft gehandhaafd. Alleen als eind

scholen hard aangepakt moet worden. Maar

van dit jaar blijkt dat de dekkingsgraad onder de 96,5% is gedaald,

het voorstel om de leerlingen met naam en

zal de premie per 1 april alsnog worden verhoogd om aan het herstel

toenaam bekend te maken, is een brug te ver.

plan te kunnen voldoen. De premie voor ouderdoms- en nabestaanden

Het is niet aan de school om een leerling

pensioen bedraagt op 1 januari 2011 21,4%.

publiekelijk aan de schandpaal te nagelen.

De nieuwsbrief van het Verbond Sectorwerkgevers Overheid (VSO)

Dat past niet bij de opvoedkundige taak die

gaat dieper in op het onderwerp. U kunt deze downloaden op

de school heeft. Een betere (straf)maatregel

www.vo-raad.nl/assets/4874.

zou kunnen zijn om een leerling die drugs gebruikt niet meer toe te laten tot de les.

LEA-congres op 20 januari

Naar ouders en andere betrokkenen toe is het belangrijk dat scholen open en transparant

Op 20 januari 2011 vindt het vierde landelijke LEA-congres plaats in

zijn over wat zij doen om de drugsproblema

Nieuwegein. LEA staat voor Lokale Educatieve Agenda, het bestuur

tiek aan te pakken. Vanaf volgend schooljaar

lijk overleg tussen gemeenten, schoolbesturen en andere partners die

zijn scholen verplicht om (drugs-)incidenten

zich bezighouden met onderwijs en/of jeugdbeleid. De VO-raad is een

te registreren.

van de organisatoren van dit congres. Naar verwachting wordt hier ook het actieplan Passend Onderwijs toegelicht, dat in samenwerking met onder meer de PO-Raad momenteel wordt opgesteld. Verder zal Ferd Stouten, Bestuurder Montessori Scholengemeenschap Amsterdam, namens de VO-raad plenair een bijdrage leveren over de nut van bestuurlijke samenwerking. In de deelsessies wordt aandacht besteed aan het project Vensters voor Verantwoording. Tijdens deze sessie krijgen deelnemers meer informatie over het project en de mogelijkheden die Vensters biedt voor schoolbesturen en gemeenten. Kijk voor meer informatie op www.leacongres.nl.

6


1 MINUUTJE Opbrengsten Innovatieproject

Komend jaar wordt een wet van kracht die aan organisaties en zelfstandige beroepsbeoefenaren de plicht oplegt om een meldcode te hanteren voor huiselijk geweld en kindermishandeling. Deze meldcode gaat uiteraard ook gelden voor het voortgezet onderwijs. Chaja Deen van het Nederlands Jeugdinstituut licht de meldcode toe.

Wat houdt de code precies in? “De meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling heeft tot doel beroepskrachten te ondersteunen in de omgang met signalen van

Het Innovatieproject eindigt en maakt

huiselijk geweld en kindermishandeling. De code is dus ook bedoeld

scholen graag deelgenoot van de

voor het voortgezet onderwijs. De meldcode bevat een stappenplan.

opbrengsten. Zo verschijnt deze week de

Dit leidt stap voor stap door het proces vanaf het moment dat iemand

Innovatiekrant die als bijlage meegezonden

geweld of mishandeling signaleert tot aan het moment dat hij even-

wordt met deze VO-magazine. In de krant

tueel een beslissing moet nemen over het doen van een melding.

vindt u voorproefjes van de resultaten van vijf

De stappen maken duidelijk wat er van de beroepskracht wordt

jaar innoveren op scholen. Met artikelen over

verwacht bij signalen van huiselijk geweld of kindermishandeling

de onderzoeken en ervaringen van de scholen

en hoe hij, rekening houdend met zijn beroepsgeheim, op een verant-

die meededen aan Expeditie durven, delen,

woorde wijze komt tot een besluit over het doen van een melding.

doen I en II.

Scholen zijn niet verplicht om te melden, wel om gebruik van de

Alle resultaten zijn opgetekend in twaalf

meldcode actief te bevorderen.”

brochures die zijn gebundeld in de Innovatiebox. De box wordt op 13 januari 2011 tijdens

Hoe kunnen scholen het hanteren van de code het beste

een feestelijke bijeenkomst gepresenteerd

aanpakken?

aan minister Van Bijsterveldt.

“Vooruitlopend op de nieuwe wet hebben de betrokken bewinds-

De Innovatiebox en de afzonderlijke

personen besloten alvast een basismodel meldcode bekend te maken

publicaties zijn nu al gratis te bestellen.

zodat de praktijk zich op de wetgeving kan voorbereiden. Met dit

De bestellingen worden na 13 januari

basismodel meldcode kunnen betrokken partijen aan de hand van

bezorgd op uw school. Voor de afsluitende

een aantal stappen hun eigen meldcode opstellen.

bijeenkomst waar de opbrengsten van het

Ik vind het van groot belang dat deze meldcode wordt geïntegreerd

project worden gepresenteerd, kunt u zich

in de bestaande zorgstructuur op scholen. Het is met nadruk de

opgeven via www.durvendelendoen.nl. Als

bedoeling dat dit niet leidt tot een aparte aanpak, die naast de

u naar deze bijeenkomst komt, krijgt u de

bestaande structuren gaat bestaan. Met de uitwerking die we voor

Innovatiebox met de twaalf publicaties

het voortgezet onderwijs gemaakt hebben wordt duidelijk welke weg

uitgereikt.

scholen kunnen bewandelen in geval van huiselijk geweld of kinder-

De box bestellen kan via

mishandeling. Het is dus een heel praktisch instrument. Ook wordt

www.vo-raad.nl/innovatiebox.

aangegeven wat er kan gebeuren na een melding, want een melding is geen eindpunt.” Waar vinden scholen het basismodel meldcode en het stappenplan? “Op www.meldcode.nl staat alle algemene informatie over de meldcode, de uitwerking voor het voortgezet onderwijs is te vinden op www.zat.nl en op de website van de VO-raad: www.vo-raad.nl.”


7

Interview

Spiegelen

8


Al vijf jaar organiseren CVO Rotterdam en de Stichting Lucas Onderwijs Den Haag onderling collegiale visitaties. “We begonnen voorzichtig, maar inmiddels verzoeken scholen al om een extra bezoek.” Tekst: Dafna Holtzer / Fotografie: Josje Deekens

Collegiaal visiteren bij een ander bestuur

zonder angst “Hee jongen, lang niet gezien!” grapt Wim Littooij als

Die samenwerking gebeurt niet alleen op bestuurs-, maar

hij Hein van Asseldonk begroet. Ondanks beider drukke

ook op schoolniveau. “Onze cultuur lijkt op elkaar, we

agenda’s zien de bestuurders elkaar met regelmaat.

hebben een soortgelijke instelling. Dat voelen scholen aan

Deze avond hebben ze afgesproken samen te dineren.

en maakt de samenwerking prettig en makkelijk.”

“Het klikt tussen ons”, zegt bestuurder Littooij van

Toen in 2004 het idee ontstond voor een collegiale visitatie,

CVO Rotterdam. “We houden allebei van een goede

was de beslissing om een gezamenlijk project te beginnen,

dosis humor en hebben dezelfde nuchterheid.”

snel genomen. Niet dat beide bestuurders vinden dat zij de

Van Asseldonk, bestuurder van de Stichting Lucas

initiator zijn van het project. Het idee is eigenlijk bedacht

Onderwijs in Den Haag, reageert instemmend. “We zitten door de Onderwijsinspectie, zeggen ze. En het project was zo’n beetje in hetzelfde schuitje, want onze organisaties

nooit van de grond gekomen ‘zonder goede mensen om ons

hebben ook veel gemeen”, voegt hij toe. “We kennen de

heen die het handen en voeten hebben gegeven’.

zelfde grootstedelijke problematiek en delen de ambitie

De aanleiding voor de collegiale visitatie kwam na een

om als organisatie niet alleen goed onderwijs te bieden,

uitnodiging van de Inspectie voor het Onderwijs. “Die

maar ook een maatschappelijke rol te vervullen.”

nodigde toevallig Van Asseldonk en mij tegelijkertijd uit

Littooij lacht: “We zitten relatief dicht bij elkaar zonder

om over collegiale visitatie te praten”, vertelt Littooij.

elkaars concurrent te zijn.” Van Asseldonk: “Als we

De gedachte was toen nog dat een dergelijke visitatie een

elkaar zo’n tien jaar geleden ontmoet hadden, in de

alternatief voor de inspectiebezoeken zou kunnen worden.

tijd van de schaalvergroting, dan zou ik me kunnen

Littooij: “De Inspectie overwoog proportioneel toezicht

voorstellen dat onze besturen waren gefuseerd.”

te gaan houden. Bij scholen die het zelf goed op orde

Nieuwe inzichten

hebben, zouden ze minder vaak langs komen.” Zo ver is het niet gekomen. Door politieke druk lopen

Van een fusie is het nooit gekomen, maar de school

de inspectiebezoeken op volle toeren. Dat weerhield de

bestuurders werken wel op verschillende fronten samen.

bestuurders er niet van, te experimenteren met het idee

“Dan hoeven we niet ieder het wiel uit te vinden.”

van collegiale visitatie. Het interview gaat verder op pagina 13 R


9

Interview CV Hein van Asseldonk 26 augustus 1954 in Breda

Geboren

Privé Hein van Asseldonk woont in Schiedam. Opleiding 1966-1972

Gymnasium Ypelaar in Breda

1972-1977 Studie wiskunde aan de Rijksuniversiteit Utrecht 1985-1986 Studie Nederlands Recht aan de Erasmus Universiteit Rotterdam Diverse cursussen, leergangen, e.d.

Werkervaring

Greep uit nevenactiviteiten:

1977-1979 Leraar wiskunde aan het Emmauscollege in

• Bestuurslid van de Snickers-De Bruijnstichting in Rotterdam

Rotterdam

• Lid dagelijks bestuur VO-platform Haaglanden

1979-1986 Conrector van het Emmauscollege te

• Voorzitter Lodewijk Rogierstichting in Rotterdam

Rotterdam

• Lid Regionaal Platform Arbeidsmarkt Haaglanden

1986-2003 Rector van het Emmauscollege te Rotterdam

• Lid stuurgroep onderwijs-arbeidsmarkt Haaglanden

2003-heden Vice-voorzitter van het College van Bestuur

• Voorzitter van de Adviesraad VO van het CITO

van Stichting Lucas Onderwijs Den Haag, primair als voortgezet onderwijs. Voor het voortgezet onderwijs gaat het om 26

• Lid Raad van Advies PPMO (Project en Programma Management Onderwijs) • Auditor bij accreditatietrajecten in het hbo.

schoollocaties, ruim 16.000 leerlingen en ongeveer 1800 medewerkers.

Collegiale visitatie bij Lucas Onderwijs en CVO Bij een collegiale visitatie gaat een commissie een dag

blijkt overigens dat de commissieleden door de visitatie

op bezoek bij een collega-school. Bij het visitatietraject

zelf ook nieuwe inzichten in schoolontwikkeling opdoen.

van Stichting Lucas Onderwijs en CVO Rotterdam bestaat dit team uit een voorzitter, een secretaris en vier

Traject

directieleden van scholen van deze besturen.

Het traject begint met een informerend startgesprek met

Er is bij een collegiale visitatie geen sprake van een

de schoolleiding van de te bezoeken school. Hierin wordt

beoordeling, zoals bij een ‘audit’ of een Inspectiebezoek.

het hele visitatietraject besproken. Drie weken later

Uitgangspunt is dat de school die wordt gevisiteerd,

vindt het themagesprek plaats tussen de voorzitter en de

opdrachtgever is van de visitatie. De school bepaalt de

secretaris van de commissie en de schoolleiding. Tijdens

thema’s, geeft aan in welke periode de visitatie het best

dat gesprek geeft de schoolleiding aan wat de thema’s

kan plaatsvinden en kan zelf een deskundige aanwijzen

zijn en welke vragen zij graag beantwoord wil zien. Over

als extern lid van de visitatiecommissie.

de gekozen thema’s schrijft de school een zelfevaluatie.

Het visitatierapport blijft eigendom van de school. Dat

Daarin legt de school ook uit welk beleid is gevoerd en

betekent dat de commissie de aanbevelingen doet aan de

welke resultaten dat heeft opgeleverd. De zelfevaluatie

school, die daarmee zelf verder aan de slag kan. Het

wordt bestudeerd door de visitatiecommissie.

10 VO-magazine 3 • december 2010

CV Wim Littooij Geboren

30 december 1947 in Middelburg

Privé

Wim Littooij woont in Middelburg

Opleiding 1965

Hbs-B

1967

Akte wiskunde LO

1968

Volledig bevoegd Onderwijzer

1974

Akte wiskunde MO-A

1978

Akte wiskunde MO-B

Diverse managementcursussen

Werkervaring

Greep uit nevenactiviteiten:

1968-1969 Leraar wiskunde en Nederlands, Koningin

• Lid van het Landelijk Platform VMBO

Juliana Mavo in Bergen op Zoom 1970-1980 Leraar wiskunde aan Oranje-Nassaumavo in Middelburg 1980-1995 Directeur Oranje-Nassaumavo in Middelburg 1995-2000 Lid en plaatsvervangend voorzitter van de centrale directie van Chr. Scholengemeenschap Walcheren 2000-2002 Algemeen rector PENTA college CSG in Rotterdam, Voorne, Putten en Rozenburg 2002-heden Voorzitter en enig lid van de Raad van bestuur van CVO, een schoolvereniging met 40

• Diverse kerkelijke functies in de Gereformeerde Kerk Middelburg en de PKN • 2002-2005 lid van het oprichtingsbestuur van het Werkgeversverbond Voortgezet Onderwijs, tegenwoordig VO-raad • Initiator van project ‘samenscholing.nu’ (Hogeschool Rotterdam, INHolland en de Rotterdamse scholen voor VO). Voorzitter stuurgroep duaal opleiden van studenten • Initiator van Rotterdams LeerlingVolgSysteem, inmiddels landelijk verspreid • Diverse adviestrajecten met en voor de OCW-ministers Van der Hoeven en Van Bijsterveldt.

schoollocaties, 22.000 leerlingen en 2200 personeelsleden in en om Rotterdam.

Op de visitatiedag spreekt de commissie met betrokkenen

worden en onderbouwd.

in de school, zoals docenten, leerlingen, ouders en

De Inspectie beschouwt de collegiale visitaties als een

ondersteunend personeel. De commissie legt de

onderdeel van de horizontale verantwoording. Wanneer

bevindingen vast in een verslag dat wordt aangeboden

een school het rapport van de visitatie ter beschikking

aan de schoolleiding. Die gebruikt de bevindingen voor

stelt aan de inspectie, wordt het rapport input voor de

het verbeteren van de school.

risicoanalyse van de inspectie. De werkwijze, ervaringen en materialen van het project

Horizontale verantwoording

zijn opgenomen in twee publicaties: een

Het traject wordt georganiseerd en geleid door twee

informatiebrochure voor scholen en een handboek voor

projectleiders vanuit de beide besturen, bijgestaan door

visitatiecommissies. Andere schoolbesturen kunnen

een interbestuurlijke Projectgroep Collegiale Visitatie

vrijblijvend van deze publicaties gebruik maken.

(met schoolleiders).

Voor meer informatie: www.cvo.nl > beleid >

Deze projectgroep heeft contact met de Inspectie van het

kwaliteitsbeleid.

Onderwijs en externe deskundigen om ervoor te zorgen dat de aspecten van de kwaliteitszorg goed bewaakt

VO-magazine 3 • december 2010 11

ADVERTENTIE

Advies Opleiding en training Co- en interim-management Onderzoek en ontwikkeling

KPC Groep heeft een breed aanbod resultaatgerichte opleidingen en trainingen op het gebied van management & organisatie, leerlingbegeleiding, didactische vaardigheden, doorlopende leerlijnen en onderzoek. Voor iedereen die bij het onderwijs betrokken is. Van bestuurders tot ondersteunend personeel. En bovenal voor mensen die het beste uit zichzelf willen halen.

Menskracht

Opleiding & training maakt mensen sterk. Sterke mensen maken sterk onderwijs.

Op onze website vindt u een compleet overzicht van ons trainingsaanbod en veel praktische informatie over bijvoorbeeld de functiemix, de lerarenbeurs en de wet BIO.

Contact: Ine Spee, [email protected], 06 - 20436460

Meer informatie/inschrijven: www.kpcgroep.nl/otvo


“We bedachten dat regelmatige bezoeken van collega’s

verantwoordelijk voor de kwaliteit van het onderwijs.

een mooie vorm zouden zijn voor een systematische

Het zou een onwenselijke situatie zijn als een school

bewaking van de kwaliteit op onze scholen. Elke school

zoiets niet zou melden aan het bestuur.”

wordt via een andere invalshoek bekeken. Dat levert

Van Asseldonk: “Het is een moreel vraagstuk. De

nieuwe inzichten op”, aldus Littooij.

bezoeken zijn gebaseerd op vertrouwen. Ze gaan uit

Happig

van de mix dat elke school zich kwetsbaar opstelt en tegelijkertijd ontvankelijk is voor kritiek.”

Na een voorbereidingstijd begonnen de visitaties in

Littooij: “We hebben een situatie gehad dat een school

2005-2006. Per jaar worden ongeveer twaalf scholen

niet overtuigd was van het advies van de visitatiecom

bezocht, zodat elke school eens in de vier à vijf jaar aan

missie. De school had ingezet op teamoverleg en had de

de beurt is. Inmiddels heeft op alle vestigingen een

sectievergaderingen afgeschaft. De visitatiecommissie

collegiale visitatie plaatsgevonden. Beide schoolbesturen

adviseerde het vaksectieoverleg weer in te voeren om de

hebben besloten dat de visitaties nu een vast onderdeel

doorlopende lijn in verticale zin te laten bestaan en een

zijn van de kwaliteitszorg.

goede overgang van de onder- naar bovenbouw te

In het begin waren niet alle scholen er even happig op

herstellen. Toen is er wel stevig gepraat.”

om mee te doen. Littooij: “Scholen hadden zoiets van:

Van Asseldonk: “Het project van collegiale visitatie is

‘we doen al genoeg om onze kwaliteit op peil te houden’.

begonnen op basis van vrijwilligheid. Nu zitten we in een

Bovendien is het een investering erbij: het bezoek moet

volgende fase. Scholen weten wat ze kunnen verwachten,

worden voorbereid, mensen en tijd moeten worden vrij

ze zien de meerwaarde van het instrument. De visitatie

gemaakt. Een school dient zich kwetsbaar op te stellen

commissie rapporteert nog steeds aan de school, maar er

ten opzichte van de visitatie.”

wordt inmiddels stevig geadviseerd dat de scholen zelf

Van Asseldonk: “We zijn voorzichtig begonnen, met

melding doen van het visitatieadvies bij het bestuur.

scholen die ervoor open stonden. In het jaar erop waren

De rapporten zijn een onderdeel geworden van onze

er al veel meer gegadigden en daarna wilden alle scholen

voortgangsgesprekken met de scholen.”

meedoen. De collegiale visitaties zijn inmiddels zo populair

Littooij: “Het heeft zoveel meerwaarde als een ander

dat scholen extra verzoeken indienen om een bezoek.”

over je schouder meekijkt. Iedereen is op een gegeven

Littooij: “Het grote voordeel is dat een ander jouw

moment enigszins ‘blind’ voor de gang van zaken in zijn

school geheel vrijblijvend voorziet van advies. De

organisatie. Dit is een hulpmiddel om de eigen kwaliteit

school krijgt een spiegel voorgehouden zonder dat het

te verbeteren.”

bedreigend is, want de visitatie wordt uitgevoerd door gelijkwaardige partners die jouw taal verstaan.”

Opdrachtgever

Controleert de Inspectie nu minder? Beide heren lachen: “Dat was ooit wel de intentie, maar ze komen nog steeds vrolijk op bezoek”, zegt Littooij.

Een belangrijk uitgangspunt is dat de school die wordt

En dan serieus: “Formeel zegt de Inspectie de controle

gevisiteerd, opdrachtgever is van de visitatie. De school

niet te verminderen, maar in de praktijk merken we wel

bepaalt zelf welke onderwerpen aan de visitatiecom

dat de inspecteurs er rekening mee houden.”

missie worden voorgelegd en mag aangeven in welke

Van Asseldonk: “Normaal komt de Inspectie een hele

periode de visitatie het beste kan plaatsvinden. Daarbij

dag, maar als er op een school recent een collegiale

kan een school een deskundige aanwijzen als extern lid

visitatie heeft plaatsgevonden, dan blijft de Inspectie

van de visitatiecommissie. Het visitatierapport blijft

soms niet langer dan een halve dag.”

eigendom van de school. Dat betekent dat de commissie

Littooij: “De collegiale visitatie geeft aan dat de school

de aanbevelingen doet aan de school. De school hoeft

op een structurele manier haar eigen kwaliteit op orde

deze niet per se aan het bestuur over te dragen.

heeft. Dat is veel waard. Wie weet besluit de Inspectie minder vaak langs te komen als alle scholen een derge

Wordt een visitatie onder deze voorwaarden niet

lijke kwaliteitsronde organiseren. Maar die situatie zal

te vrijblijvend?

ik denk ik niet meer meemaken.”

Littooij: “Dat is wel een punt van discussie. Wat, inder daad, als de visitatie aanbevelingen oplevert waar de directie niet achter staat? Uiteindelijk is het bestuur


Bijpraten

Kennis- en adviescentrum werkt ook vraaggericht

Procesbegeleiders Arbo-VO de school in ‘Klassieke’ arbotaken vormen de kern van het werk van Arbo-VO, en dat blijft zo. Werkgevers kunnen er dus terecht bij de invulling van hun verantwoordelijkheid op het terrein van arbeidsomstandigheden, verzuim, re-integratie en levensfasegericht personeelsbeleid. Maar daarnaast zet Arbo-VO nu in op procesbegeleiding. Tekst: Jacq Zinken / Foto: Dirk Kreijkamp

Arbo-VO is een project van de VO-raad in samenwerking met

alles vinden op de site. Maar vaak leeft arbo toch niet echt in

de onderwijsbonden. Het is een onafhankelijk kennis- en

een school. De directie wil dat arbo geregeld is, net zoals de

adviescentrum dat kennis verzamelt via onder meer onder

schoonmaak: daar moet je geen omkijken meer naar hebben.

zoeken en pilots en die kennis beschikbaar stelt via netwerken,

Dus benoemt ze een preventiemedewerker, die naast zijn

P&O-cursussen, nieuwsbrieven en vooral via de website.

reguliere functie ook arbotaken voor zijn rekening moet nemen.

Daarmee hoopt Arbo-VO bij te dragen aan het beheersen en laag houden van het verzuim in het voortgezet onderwijs. Scholen weten de website goed te vinden, zegt projectleider Henriëtte Kassies: “De site is gevarieerd en altijd up-to-date. We hebben jaarlijks ruim 40.000 bezoekers en 130.000 hits. De speciale site van de Arbocatalogus-VO heeft meer dan

‘De directie wil dat arbo geregeld is, net zoals de schoonmaak: daar moet je geen omkijken meer naar hebben’

10.000 hits per maand. Per saldo denken we dat we een groot

Meestal is dat een docent die hiervoor een, twee of drie taak

bereik hebben, en zeker een enorme bekendheid onder met

uren per week krijgt. Dat redt hij dus niet.” Een voorbeeld: “De

name P&O’ers, preventiemedewerkers en arbocoördinatoren.”

preventiemedewerker heeft met de RI&E (risico-inventarisatie

Toch wringt de schoen daar een beetje: het veld ziet Arbo-VO

en -evaluatie, red.) een prachtig instrument in handen. Je kunt

voornamelijk als een organisatie die kennis en instrumenten

daarmee inventariseren hoe het zit met veiligheid, gezondheid

aanbiedt. Maar zeker de laatste drie jaar is Arbo-VO steeds

en welzijn. Aan de hand van die analyse kun je komen tot een

meer vraaggericht gaan werken. Er is vooral meer aandacht

plan van aanpak binnen jouw eenheid. Als je dat doet, ben je

voor de wijze waarop in de school arboafspraken zijn gemaakt

met organisatiewerk bezig; werk dat de organisatie diep kan

en verantwoordelijkheden zijn neergelegd. Arbo-VO wil scholen

raken. In scholen waar de afstand tussen de preventiemede

meer begeleiden in dit soort processen. Kassies: “Met proces

werker en het lijnmanagement groot is, lukt dat niet. Wij kunnen

begeleiding kun je a) dieper de organisatie in gaan, en b) voor

dan helpen met het ontwikkelen van een adequate structuur.”

blijvende resultaten zorgen.”

De mensen van Arbo-VO hopen dat het ‘arbogevoel’ dieper in

Procesbegeleiding

de organisatie kan doordringen. Thijssen: “We hebben tot nu toe heel veel aandacht gehad voor de preventiemedewerkers,

Louis Thijssen is een van de drie consultants voor het voort

maar nu willen we de andere lagen in school net zo alert maken

gezet onderwijs. Hij is mede aangetrokken om van binnenuit

op arbo. Het mag niet zo zijn dat alles op het bordje van de

de slag van kenniscentrum naar procesbegeleider te maken.

preventiemedewerkers geschoven wordt. Dan gaat het mis.”

Hij legt uit wat scholen aan procesbegeleiding kunnen hebben.

Louis Thijssen haast zich overigens te zeggen dat er heel

“Idealiter zou een school mij niet nodig hebben, want ze kan

wat scholen zijn waar het goed geregeld is, waar het lijn


management zich verantwoordelijk voelt voor arbo en de

dan toch weer aanbodgestuurd? Thijssen pareert: “Projecten

preventiemedewerker ziet als iemand die helpt bij het uitvoeren

zoals dit werken alleen als er vraag is, met alleen aanbod kom

van taken. “Maar er zijn ook scholen waar het beter kan.

je er niet. We hebben een aantal sessies georganiseerd, waar

Deze scholen willen wij graag ondersteunen en adviseren bij

voor veel belangstelling van docenten en middenmanagers was.

het neerzetten van een werkende arbostructuur.”

Voor de pilot die we willen opzetten, hebben twaalf scholen nu

In zo’n geval zoekt Thijssen het hogerop. “Om processen en

serieuze belangstelling.”

eventuele weerstanden in de school bespreekbaar te krijgen, ga ik zoeken naar een ingang. Als het kan, ga ik met de

‘Het mag niet zo zijn dat alles op het

directie om tafel zitten of met de staf HRM.”

bordje van de preventiemedewerkers

Werkplezier

geschoven wordt’

Mede in het kader van de procesbegeleiding richt Arbo-VO zich nu op enkele specifieke zaken. Zo was ‘welzijn’ als arbo-

Een tweede project is voorzien voor het voorjaar van 2011. “Dat

onderwerp tot nu toe eigenlijk onderbelicht gebleven. Hierbij

wordt een soort masterclass, een leergang, waarin we P&O’ers

gaat het vooral om de werkdruk, of, zoals ze het bij Arbo-VO

en lijnmanagers aan tafel hopen te krijgen, en waarin we een

liever noemen, het werkplezier. Louis Thijssen: “Eigenlijk

programma gaan ontwikkelen dat erg veranderkundig van aard

hebben we het over professionele autonomie. Dat is heel erg

is. Het veranderen van de organisatie is daar het belangrijkste

actueel in het VO. Maar tevredenheid in je werk, je gestimuleerd

werkdoel, maar dat koppelen we aan actuele onderwijsthema’s,

voelen, creatief mogen zijn, dat zijn heel weerbarstige thema’s.

zoals professionele autonomie en personeelsplanning in relatie

Wij ondersteunen scholen ook op dit ‘zachtere’ arbostuk.”

tot onderwijsvernieuwing. In die leergang moeten de deel

Arbo-VO heeft nu twee grote projecten op de rol staan. In

nemers hun eigen dossier meebrengen en hun eigen huiswerk

‘Voortgezet werkplezier’ onderzoeken deelnemers de manier

opdrachten formuleren. We werken dan heel concreet aan

waarop werkplezier en professionele autonomie binnen hun

de hand van wat ze willen bereiken in hun organisatie.”

eigen school bespreekbaar te maken zijn. Thijssen: “We kijken naar de kenmerken van wat goed gaat en vragen ons af welke van die kenmerken ontbreken bij dingen die niet zo goed gaan.

eer informatie? pM www.arbo-vo.nl

De opdracht is het ontwikkelen van dialoog, horizontaal en

www.arbocatalogus-vo.nl

verticaal. Dat doen we op een speelse manier, zonder al te veel

www.arboscan-vo.nl

te problematiseren. Scholen die zo’n dialoog tot ontwikkeling willen brengen, krijgen van ons ondersteuning.” Is dit project


ADVERTENTIE

VO-CONTENT... DIGITALE KRACHT VO-content voor docenten toegankelijke ICT-toepassingen taakdifferentiatie voor docenten diversiteit in leermateriaal

Hoe motiveert u uw docenten? Innovaties in het onderwijs maken het mogelijk. De VO-raad ondersteunt u daarbij. Onder meer door de ontwikkeling van een digitale databank waarin kerndoelen eind-termendekkend leermateriaal voor het voortgezet onderwijs is terug te vinden. We noemen het VO-content en u vindt het via de portal Wikiwijs. Met een aantal samenwerkingspartners (waaronder SLO, Kennisnet, Open Universiteit en een keur aan collectieaanbieders) bieden we boeiend en innovatief lesmateriaal. Ook dat is de kracht van VO-content!

VO-content is een initiatief van het Innovatieplatform-VO. Voor meer informatie: www.vo-content.nl [email protected]

adv_VOMagazine_179,5x266,5.11-12-10.indd 1

1-10-10 16:40

ADVERTENTIE

CAO VO …zorgt niet voor meer tijd voor beleid Terwijl u wel graag meer tijd wilt hebben om het personeelsbeleid verder te optimaliseren. Het onderwijs als werkgever is immers de laatste jaren enorm veranderd. Zo worden uw medewerkers door de wet BIO geconfronteerd met nieuwe beoordelingsmethodes en functieprofielen, wat ook zorgt voor een toegenomen druk op de HRM-verantwoordelijken. Wel zo handig als u in uw dagelijkse werkzaamheden dan wordt bijgestaan door een HRM-kennissysteem dat u meer tijd geeft voor HRM-beleid en het échte mensenwerk. In samenwerking met 35 scholen heeft Driessen daarom RAP VO ontwikkeld. Hét HRM-kennissysteem voor het voortgezet onderwijs op basis van de geldende CAO, aangevuld met veel praktische zaken als modelregelingen en -documenten, een kennisbank én uw eigen regelingen. Meer weten? Kijk op www.driessen.nl/rapvo voor de gratis demo-versie en lees de ervaringen van uw collega’s.

Ruimte voor ieders talent

Van pionier naar professional

Verder na vijf jaar VO-raad In 2011 bestaat de VO-raad vijf jaar. Een natuurlijk moment om de balans op te maken: waar staan we, en belangrijker, waar gaan we naar toe? In dit artikel een eerste aanzet, die de komende maanden samen met leden verder zal worden uitgewerkt. Tekst: Cindy Curré / Fotografie: Dirk Kreijkamp

Vijf jaar na het ontstaan van de VO-raad uit een fusie van

netwerk en een sterke achterban. De huidige organisatie vertoont

Schoolmanagers_VO en WVO is het moment aangebroken om te

zowel kenmerken van een werkgeversorganisatie, als van een vak

kijken waar we als organisatie staan en waar we naar toe willen.

bond, een beroepsorganisatie en een ministerie. Die breedte van de

Wat wordt onze strategische agenda 2011-2015? Hoe zorgen we

huidige organisatie is gemakkelijk te begrijpen gezien de ambitie

ervoor dat de VO-raad zich als organisatie verder ontwikkelt?

waarmee de VO-raad van start is gegaan. Na vier jaar noopt een

Het bestuur van de VO-raad vroeg organisatieadviseur Dedan

dergelijke brede missie echter tot meer focus en professionalisering.

Schmidt enkele maanden geleden een analyse te maken (zie kader).

Op de LAR en de ALV in november bleek al dat leden na vier jaar ook

Die analyse was aanleiding om niet alleen naar het bureau van de

een nieuwe aanpak van de VO-raad verwachten. Om te komen tot een

VO-raad te kijken, maar ook naar besturing, missie, strategie en

gedragen missie en strategische agenda zal de VO-raad de komende

de wisselwerking tussen bestuur, bureau en vereniging.

maanden leden actief betrekken bij het proces. Begin 2011 organi

Gezamenlijke agenda Schmidt signaleerde dat de VO-raad in de eerste vier jaar van zijn bestaan een goede naam en stevige positie heeft verworven bij leden en stakeholders. De VO-raad heeft zich in deze pioniersfase gepositioneerd als een brede sectororganisatie met een groot


seren we diverse bijeenkomsten waarin we in gesprek gaan met leden over onze missie, onze positionering en onze strategische agenda voor 2011-2015.

organisatie en minder beroepsorganisatie van bestuurders. En een stevige brancheorganisatie kan het voortgezet onderwijs goed gebruiken, zeker nu ook schoolbesturen steeds verder professionaliseren. Scholen en besturen hebben drie rollen. Zij zijn onderwijs instelling, werkgever en maatschappelijke onderneming. De VO-raad helpt scholen bij die drie taken met belangenbehartiging, ontwikkeling en ondersteuning. We gaan er daarbij van uit dat de scholen allemaal goed onderwijs wíllen geven. We hoeven ze niets voor te schrijven, maar moeten er voor zorgen dat de omstandigheden in orde zijn zodat scholen die drie functies goed kunnen vervullen. Organisatieadviseur Dedan Schmidt (Berenschot) werd enkele maanden geleden door het bestuur gevraagd een

“De VO-raad is geen nieuw ministerie,

analyse te maken van de huidige rol van de VO-raad.

maar een vereniging van, voor en door

“De VO-raad is gestart in een verzuild en versnipperd veld met veel vertegenwoordigende organisaties. Na de fusie van Schoolmanagers_VO en de WVO ontstond een vereniging die

leden”

per definitie heel breed was, die stond en moest staan voor

De VO-raad is geen nieuw ministerie, maar een vereniging

‘de belangen van het voortgezet onderwijs’. Alles paste daarin,

van, voor en door leden, waar leden het voor het zeggen hebben.

alles was welkom. Dat hielp bij het verwerven van een positie,

Tegelijkertijd is het belangrijk dat leden zich realiseren dat het

en het is heel knap dat de VO-raad zich goed heeft kunnen

vak van verenigingsmanager en belangenbehartiger een echt

profileren in relatief korte tijd. Je kunt er echter niet voor

vak is, anders dan dat van schoolleider of bestuurder. Het

iedereen zijn. ‘De sector, dat zijn wij’, roept bijvoorbeeld de

bureau van de VO-raad moet de ruimte krijgen om dat vak

vakbond. Het is niet duidelijk wie de VO-raad vertegen

uit te oefenen. Schoolleiders en bestuurders zullen moeten

woordigt. Besturen, ja, maar verder?

accepteren dat een dergelijk bureau beter is in lobbyen dan

Er moet dus meer focus komen, want dat zal de VO-raad

zij zelf waarschijnlijk zouden zijn, en dat het bijvoorbeeld ook

effectiever maken. Dan gaat het al snel over missie: voor wie

gemakkelijker is om voor de hele sector een CAO af te sluiten.

is de VO-raad en waartoe bestaan we? Het antwoord was tot

Voor een dergelijke samenwerking is het nodig dat het bureau

op heden: ‘voor iedereen in het voortgezet onderwijs’ en ‘voor

goed luistert naar leden, hen overal bij betrekt en zo hun

goed voortgezet onderwijs’. In de praktijk blijkt dat echter niet

vertrouwen verdient. Het bestuur moet zich concentreren op

werkbaar en dus moet de missie scherper worden geformuleerd.

de strategische hoofdlijnen. Dat zal nog niet altijd meevallen

Het bestuur heeft nu duidelijk gezegd: we zijn er voor scholen

in een sector waarin bestuurders zich soms nog met de krijtjes

in het voortgezet onderwijs. Daarmee worden we meer branche

willen bezighouden...”

Onderzoek: zijn leden tevreden? In juli 2010 heeft de VO-raad een onderzoek laten uitvoeren

•

naar de ledentevredenheid. We spreken veel leden, maar lang

Een overgrote meerderheid (94%) vindt dat de VO-raad geheel of gedeeltelijk aan hun verwachtingen voldoet. Op

niet iedereen. Met dit representatieve onderzoek is achterhaald

de vraag waarom de VO-raad wel of niet aan de verwach

wat de leden van de VO-raad vinden en verwachten. In totaal

tingen voldoet, worden de volgende aspecten genoemd:

hebben 589 respondenten de VO-raad beoordeeld op vijf

– Voldoet wel aan de verwachtingen: belangenbehartiger

functies: de dienstverlening (informatievoorziening en help

van het onderwijs; goede informatie; goede adviezen.

desk), de lobby (belangenbehartiging richting Den Haag), het

– Voldoet niet aan de verwachtingen: cao-onder

maken van intern bindende afspraken (standaarden, codes),

handelingen weinig succesvol/cao is voor delen

het maken van extern bindende afspraken (cao) en de zingeving

onuitvoerbaar; te weinig aandacht voor specifieke

(bijeenkomsten).

doelgroepen; de VO-raad mag de druk opvoeren richting ministerie; te weinig een brancheorganisatie.

•

De leden zijn het meest tevreden over de dienstverlening

•

De meest genoemde associaties die de leden hebben met

(6,7), het minst over de zingeving (6,2). De lobby, het

de VO-raad zijn ‘belangenorganisatie’, ‘informerend’,

maken van intern en extern bindende afspraken worden

‘actief’ en ‘bindend’.

gewaardeerd met een 6,4.

Lees verder op pagina 21 R


ADVERTENTIE

Zij wil meer halen uit het digibord.

Voor hem gaat het digibord nog te snel.

Hoe kan ict hieraan bijdragen? Haal kennis op Leraar24*. Ook dat is Kennisnet. Leraar24 is een online platform van, voor en door leraren en is bedoeld om u te ondersteunen in de uitoefening van uw beroep. U vindt er informatie over de meest uiteenlopende onderwijsthema’s zoals leerlingen, ouders, vak en didactiek, het beroep leraar, de school, leermiddelen en media. Elk thema is uitgewerkt in inspirerende video’s en aangevuld met verdiepende informatie. Op leraar24.nl kunt u op elk moment van de dag de kennis halen die u op dat moment nodig heeft. *Leraar24 is een initiatief van Kennisnet, Ruud de Moorcentrum (Open Universiteit), SBL en NTR.

kennisnet.nl

Ruimte voor ieders talent vooral op: ‘what’s in it for me?’ Zeker in tijden van bezuinigingen vragen wij ons ook af: was de lobby succesvol? Vaak is het lastig om te laten zien dat we hebben voorkomen dat het ook erger had kunnen zijn. De essentie van lobbywerk is dat de politiek altijd zaken wil doen. Naarmate wij meer kunnen praten namens de hele sector, zijn we succesvoller en hebben we meer invloed. De afgelopen jaren hebben we daarin beslist stappen gemaakt, bijvoorbeeld op het gebied van oormerken versus lumpsum (denk aan de Kwaliteitsagenda). Maar scholen blijven natuurlijk autonome instellingen. We willen recht blijven doen aan de pluriformiteit van onze leden en ondanks die verscheidenheid op een aantal Sjoerd Slagter is sinds de oprichting voorzitter van de VO-raad. Hoe ziet hij de overgang van pioniersfase naar

dossiers toch met één mond spreken.

professionele fase?

“Hoe kan de ALV de lijn van het bestuur

“Bij mijn herbenoeming, nu bijna een jaar geleden, heb ik al

beter bijstellen en controleren?”

aangegeven dat we op een punt staan van een doorstart. Een opbouwfase veronderstelt improviseren en uitproberen, en

Gelukkig zie ik de laatste tijd een grote betrokkenheid van

krediet verwerven bij de leden, in de pers en ten opzichte van

leden bij het sturen van de sector, bijvoorbeeld in de LAR en

andere sectororganisaties. Nu moeten we die opgebouwde

op regiobijeenkomsten, maar ook bij workshops en ‘meedenk-

positie nog beter gaan benutten door middel van een uitge-

sessies’. Op de laatste ALV waren er twee moties, hoewel we

kiende strategie. Dat geldt voor zowel bureau als bestuur.

dat formeel niet kennen. Ook werd er gesproken over het

De buitenwacht, niet in de laatste plaats Den Haag, richt zich

amenderen van stukken. Misschien hoort dat bij een moderne

tot ons als het gaat om het voortgezet onderwijs. Die positie

verenigingsdemocratie. Daar moeten we de komende tijd met

moeten we gebruiken om voor scholen uiteindelijk beter onder-

elkaar over spreken. Hoe maken we de ALV krachtiger?

wijs te realiseren. Dat is de uitdaging voor de komende periode.

Hoe kan de ALV de lijn van het bestuur beter bijstellen en

De onvoorspelbaarheid van de politiek vergt van de VO-raad

controleren?

grote flexibiliteit en een zorgvuldige strategie. De kortetermijn-

Op korte termijn wil het bestuur met leden in gesprek op

doelstellingen van Den Haag en de behoefte van scholen aan

verdiepingsbijeenkomsten in de regio. Op regiobijeenkomsten

betrouwbaarheid en zekerheid botsen immers nogal eens. Onze

zullen we bijvoorbeeld ook de kwestie aan de orde stellen dat

lobby in Den Haag kent sowieso een bijzondere paradox, want

het bestuur de samenstelling van de leden moet weerspiegelen.

de meest succesvolle lobby is die waar je niets van merkt. Dat

De denominatie is nu heel precies vastgelegd, maar is wel erg

willen we niet, want we willen verantwoording afleggen aan

ingewikkeld. Als we niet oppassen, valt er niets meer te kiezen

onze leden en kunnen uitleggen waar we successen boeken en

en dat zou niet goed zijn. Ook dat valt onder de moderne

waar niet. Als VO-sector hebben we inmiddels een goede positie

verenigingsdemocratie en daarover wil het bestuur graag

in Den Haag, maar leden herkennen dat niet altijd. Zij letten

met de leden spreken.”

•

Een meerderheid van de leden (79%) vindt dat de

Welk rapportcijfer geeft u de VO-raad als het gaat om:

VO-raad zijn leden goed op de hoogte houdt van het belangenbehartigingproces. Vier op de tien leden zijn het eens met de uitspraak dat de VO-raad goede resultaten behaalt in de belangenbehartiging. •

Iets meer dan de helft van de leden (57%) zou willen dat de VO-raad zijn leden meer betrekt bij de ontwikkeling van beleid en bij de standpuntbepaling.

•

Actieve leden, leden werkzaam op een vmbo, leden werkzaam op ‘kleine’ scholen, leden werkzaam op vernieuwende scholen en schoolleiders zijn positiever over de manier waarop de VO-raad zijn functies uitvoert dan niet-actieve leden, leden werkzaam op een havo/vwo

Dienstverlening Het maken van intern bindende afspraken Lobby Het maken van extern bindende afspraken Zingeving 5,00

5,75

6,50

7 7,25

8,00

en bestuurders.


21


VO IN BEELD Picasso Lyceum sluit Expeditie af Waar Picasso Lyceum, Zoetermeer Wanneer dinsdag 26 oktober 2010, 10.26 uur Waarom Het Picasso Lyceum was een van de scholen die deelnamen aan Expeditie durven, delen, doen van het Innovatieproject van de VO-raad. De school koos voor vernieuwingen voor leerlingen én docenten. Fotografie: Joost van Velsen


In de praktijk

Leerlingparticipatie op !mpulse Kollum

‘De school is van ons allemaal’ Op !mpulse Kollum spreekt het vanzelf dat leerlingen meepraten over het onderwijs. Daarbij wordt tussen onderwijsinhoud en andere schoolzaken geen scherpe scheidslijn getrokken. Integendeel. Leerlingen en docententeam vormen een gemeenschap en dat is een belangrijke voorwaarde voor een open schoolcultuur en goede resultaten. Tekst: Truus Groenewegen / Foto: Dirk Kreijkamp

“Werkstukken, opdrachten, je mag hier alles zelf beslissen,

cultuur is Eva Lina al aardig gewend. “Als alle leerlingen open

zolang je maar na twee, drie jaar je quota aan kerndoelen

zijn, dan durf je zelf ook wel.” Ze weet zich gesteund door haar

hebt gehaald”, zegt Harm (havo 5). “Vanaf klas 3 krijg je

coach, met wie ze niet alleen een-op-een-gesprekken heeft:

een andere structuur omdat je dan cijfers moet gaan halen

“Je kunt haar gewoon aanspreken als ze rondloopt.”

voor je schoolexamen, maar het blijft allemaal heel open en vrij.” Leerlingen hebben op !mpulse Kollum hun thuisbasis in

‘Vrienden van andere scholen vragen:

een kring. Die vaste groep komt een paar keer per week bij

‘Dus jullie praten er gewoon over?’

elkaar om het werk te bespreken. Dat ze zelf haar opdrachten kan plannen, sprak Eva Lina (leerjaar 1) aan op deze school.

Ze zijn gewend dat ze er met z’n allen

“Ik vind ook fijn dat hier geen duidelijke streep is tussen boven-

over gaan zeuren’

en onderbouw, dat je echt één bent.” Samen geven Eva Lina en Harm een rondleiding door de school; een oud, deels verbouwd schoolgebouw dat !mpulse vijf jaar geleden betrok met 25

Op de eerste verdieping bevinden zich meer workshopruimtes en

leerlingen. De school telt nu 98 leerlingen en zal tot maximaal

de teamruimte, maar ook hier is het middengedeelte vrij. De

150 leerlingen groeien.

muren van oude lokalen zijn weggebroken. “Als je alles open

In de ruime hal, die Expo heet, zitten groepjes leerlingen te

houdt, kun je ook je gedachtes open houden”, licht Harm toe,

werken, met of zonder docent. Hoge en lage tafels, een zithoek

zonder een spoor van twijfel in zijn ogen. De vrijheid trok hem

van felgekleurde kunststof banken, een kleurige vloer en werk

toen hij hier na een half jaar ‘gewone’ middelbare school een dagje

van leerlingen aan de muur. Eén deur leidt naar het kunst

meeliep, en daarin is hij niet teleurgesteld. “Je bent vrij om over

atelier, een andere naar een workshopruimte, waar leerlingen

alles in discussie te gaan. Als je er bij een opdracht achter komt

rustig kunnen werken of instructie krijgen. Het laboratorium

dat die nergens op slaat, kun je daarover praten met de leraar.”

en de keuken zijn half open.

Deze verdieping ademt een andere sfeer door de blauwgrijze,

De Expo is het centrum van de school; hier ontmoeten leerlingen

gerafelde vloerbedekking. Maar die heeft z’n langste tijd gehad.

en docententeam elkaar wekelijks in de ‘Ieder1komst’. Die

Eva Lina gaat samen met andere leerlingen kijken hoe de etage

benaming laten Eva Lina en Harm zo vanzelfsprekend vallen,

opgevrolijkt kan worden. Dat crea-groepje komt voort uit

dat het vreemde er snel van af gaat. “In de Ieder1komst kun je

Community. Voor Community neemt iedere leerling deel aan een

praten over dingen die je dwars zitten en alles wat te maken

project waar de school en soms de gemeenschap beter van wordt.

heeft met de leefbaarheid in de school”, zegt Harm. Aan die

Andere voorbeelden zijn de klussenclub en de keukengroep.


V.l.n.r.: locatiedirecteur Bea Kroeze, leerlingen Harm en Eva Lina, en docente Catherine Kok

Eigen keuzes

Regelmatig vraag ik of we nog met de goede dingen bezig zijn.

Eva Lina en Harm staan niet alleen in hun enthousiasme.

Natuurlijk heb ik een programma in mijn hoofd en op papier,

Bij de LAKS-monitor, die eerder dit jaar voor het eerst werd

maar ik vind het erg prettig als ze me vertellen waar de gaten

bekendgemaakt, gaven leerlingen !mpulse een 8,5 (het landelijk

zitten in hun kennis, en of ze extra stof of uitleg willen. Ze

gemiddelde was 7,2). Volgens de monitor is leerlingparticipatie

pikken dat goed op. Op mijn vorige school kreeg ik veel minder

heel bepalend voor het eindoordeel van leerlingen over hun

respons. Leerlingen worden hier echt gehoord, dat past bij het

school. Dat haakt aan bij de conclusies van Utrechtse onder

soort onderwijs dat we geven.” ‘Strak georganiseerd én

zoekers (zie kader) dat leerlingparticipatie alleen succesvol

eigentijds’ typeert locatiedirecteur Bea Kroeze dat onderwijs.

kan zijn als de school leerlingen serieus neemt. En dat is een

“Leerlingen kunnen veel eigen keuzes maken. Wel geven we als

kwestie van schoolcultuur, beaamt Catherine Kok, sinds vorig

team heel duidelijk de grenzen aan: je bent op tijd in de

schooljaar docent Engels en Frans op !mpulse.

workshop, je hebt een actieve werkhouding en je hebt je spullen

“Leerlingparticipatie is hier ingebakken in de schoolbeleving

voor elkaar. Wie verplichte opdrachten niet maakt, krijgt dat

van leerlingen en dat is een voorwaarde voor actief meedenken.”

te horen. Bij iedere opdracht en in de rapportages die ze elke

Ze vindt het opmerkelijk dat zich voor de MR-verkiezingen een

zes weken mee naar huis krijgen, benoemen we de kerndoelen.

stuk of tien leerlingen hadden gemeld, waaronder enkele eerste

Leerlingen zijn eigenaar van het leren, het initiatief komt

jaars. “Die pakken dus de boodschap op dat ze iets kunnen doen

regelmatig van hen.” Op verzoek van leerlingen is het aantal

en kunnen meedenken. Dat vind ik knap.”

‘settingen’ (korte eigen onderzoeken door onderbouwleerlingen)

Voor de MR-verkiezingen hadden zich

in leerjaar 3 teruggebracht, zodat meer tijd overblijft voor aanbod en vakinhoud. Ook is na een vraag van leerlingen een

een stuk of tien leerlingen gemeld,

vast uur per week ingesteld waarin ze hun planning kunnen

waaronder enkele eerstejaars

woord, maar als een oplossing niet haalbaar is of niet past,

Uit het eerdergenoemde onderzoek blijkt overigens dat het

maken. Kroeze: “Uiteindelijk heeft het team wel het laatste leggen we duidelijk uit waarom.”

succes van leerlingparticipatie sterk afhangt van de houding

Geen schoolbel

en opvattingen van docenten. Kok kan daarvoor als voorbeeld

Vakinhoud en omgangsvormen in de school zijn voor Kroeze

dienen. Zeggenschap van leerlingen vindt zij logisch, zeker ook

onlosmakelijk verbonden. “We staan als team en leerlingen

als het om haar lessen gaat. “Ik ben er toch voor de leerlingen?

heel dicht bij elkaar. De school is van ons allemaal.” Wat ze


2011

ADVERTENTIE

Voor en door het onderwijs

Kundige opleiders in het onderwijs Projectleiding in het onderwijs In deze driedaagse opleiding leert u een project plan te schrijven en een projectgroep te leiden. Deze opleiding is voor een klein deel theoretisch en sterk gericht op de praktijk en op het aanleren van vaardigheden. Tussen de bijeenkomsten (in een periode van 3 maanden) begeleiden wij u bij uw project. Zowel open inschrijving als ‘in company’.

De ELO als antwoord‘Taalmasters’ In deze opleiding van 6 dagdelen (inclusief coaching en hulp op afstand) schrijft een leraren team een leerarrangement voor een specifieke groep leerlingen met een taalachterstand. Zij leren een ELO in te richten met ‘open source’ materiaal. De resultaten zijn didactisch spectacu lair, leerlingen met verschillende leervoorkeuren blijken met ‘Taalmasters’ hun taalprobleem snel te kunnen oplossen. Deze opleidingen zijn het afgelopen schooljaar elk gemiddeld met een 8 beoordeeld door meer dan 100 docenten van 19 scholen. Referenties op verzoek. Voor meer informatie over deze en andere opleidingen, kunt u terecht op onze site of u kunt Math van Loo rechtstreeks bellen:

www.vanlooenpartners.nl Math van Loo 06 21 825 028

VOORTGEZET ONDERWIJS

Effectieve BIOMIXgesprekken In deze opleiding van 6 dagdelen verkent u wet en regelgeving (wat mag, wat moet, wat kan), wij analyseren met u het schoolbeleid op knelpunten en u traint intensief gesprekstechnieken. Uw gesprekken worden hierdoor aantoonbaar beter. Zowel open inschrijving als ‘in company’.

De nieuwste leer- en presentatiemiddelen voor het voortgezet onderwijs

r nu Registree atis voor Gr et toegang m 01900 0 10 : e d o c

25-29 januari 2011

Jaarbeurs Utrecht www.not-online.nl

advNOT-10001900-87x266.5mm.indd 1

18-10-10 12:31

In de praktijk

Leerlingen meer betrekken bij het onderwijs? Als leerlingen invloed hebben op inhoud en vormgeving van het onderwijs, verbetert het leren. Deze vorm van leerlingparticipatie kan echter alleen succesvol zijn als scholen openstaan voor wat leerlingen te vertellen hebben. Primair hangt dat samen met de persoonlijke opvattingen en houding van docenten. Dat schrijven onderzoekers van de Universiteit van Utrecht. In opdracht van de VO-raad onderzochten zij hoe scholen hun leerlingen meer bij het onderwijs kunnen betrekken. Een positieve stimulans gaat uit van een gedeelde visie op leerlingparticipatie en een goede organisatie, begeleiding en terugkoppeling. Juist daar ontbreekt het op veel scholen nog aan. Het onderzoeksrapport bevat aanbevelingen voor schoolleiders, docenten en leerlingen en interviewvragen en gespreksthema’s die kunnen inspireren om aan de slag te gaan. Van participatie naar dialoog. Voorwaarden voor het realiseren van meer leerlingbetrokkenheid, Universiteit van Utrecht, 2010. Bestellen of downloaden: www.kortlopendonderzoek.nl/leerprocessen/ 2010_Van_participatie_naar_dialoog.html

eerder deze ochtend zag in het trapportaal naar de eerste

Dat is precies wat docente Kok motiveert. Een overstap blijft

verdieping, vindt ze een mooi voorbeeld. Op de grond lag glas

een gok, maar zij heeft geen moment spijt gehad. “Na een

van een lijstje dat van de muur was gevallen. Leerlingen

kwart eeuw ‘gewoon’ onderwijs vroeg ik me af of het mogelijk

pakten uit zichzelf veger en blik en veegden de scherven op.

was onderwijs ook op een andere manier in te richten en het

In de onderlinge omgang baseert het team zich op de principes antwoord is ‘ja’. Ik heb mijn drive weer terug. Het is hard van de ‘pedagogische dansvloer’ en ‘herstelrecht’. Docenten

werken, heel intensief, maar het heeft iets natuurlijks. Je

zijn daarin getraind en vanaf de introductieweek in de

werkt hier meer samen en ik heb het idee dat leerlingen dat

brugklas krijgen leerlingen de benadering mee. Samengevat

ook zo ervaren.”

gaat het om een basishouding van assertief, kwetsbaar en zorgzaam zijn. Niet óver maar mét mensen praten. Bereid zijn te kijken welke rol je zelf speelt. Het probleem helder krijgen en bij de juiste persoon neerleggen. Oplossingsgericht denken.

‘In de ieder1komst kun je praten over dingen die je dwars zitten’

Aangeven wat je wilt en gewenst gedrag beschrijven. “Af en toe is het best lastig, want het vraagt constant

Voor Harm geldt dat zeker. “Als qua lesgeven iets verandert,

consequent gedrag van het hele team”, zegt Kroeze. “Maar

komt altijd wel iemand naar ons toe. Nu, bij de nieuwe

we hebben afgesproken dat we zo met elkaar omgaan, dus

economieleraar, is bedacht dat hij op zijn eigen locatie blijft

moeten we dat als team ook uitdragen.” Een voorbeeld? “We

zitten en ons via internet lesgeeft. Met ons is overlegd of wij

hebben hier geen schoolbel, bewaken zelf onze tijd. Leerlingen

dat een goed idee vonden en hoe we het kunnen uitvoeren.”

mogen niet eerder weg, dus moeten docenten er ook op de

Hij bevestigt dat het aan vrienden op andere scholen soms

afgesproken tijd zijn. Collega’s daarop aanspreken, kan

moeilijk uit te leggen is. “Dan vragen ze: dus jullie praten

moeilijk zijn. Vooral omdat ik weet dat ze ‘s avonds nog

er gewoon over? Ze zijn gewend dat ze er met z’n allen over

werken en bereikbaar zijn voor leerlingen. Maar je moet het

gaan zeuren. Ze snappen niet dat je tegen leraren iets kunt

wel blijven doen, anders ‘verslonst’ het. Natuurlijk is het ook

zeggen en dat er ook wat kan veranderen.”

bij sommige leerlingen trekken en sleuren, maar we doen het mét elkaar.”


ADVERTENTIE

Helpdesk

Veelgestelde vragen Starter met ervaring

Gemiddeld vmbo-cijfer

Artikel 7.3 van de CAO VO gaat over de beginnende leraar die

In een nieuwsartikel van 23 september 2010 op de website

recht heeft op een reductie van zijn lesgevende taak met 20%

van de VO-raad wordt ingegaan op de zwaardere exameneisen.

gedurende het eerste jaar van zijn aanstelling. Stel dat een

Voor het vmbo staat daar: ‘Vanaf het schooljaar 2011/2012

docent eerst een groot aantal jaren in het basisonderwijs heeft

geldt voor alle leerlingen dat het gemiddelde cijfer van de

gewerkt en nu overstapt naar het voortgezet onderwijs – geldt

vakken van het centraal examen voldoende moet zijn.’

de reductie dan ook voor hem?

Dit roept de volgende vragen op:

Hoewel dit formeel niet uit de CAO blijkt, zijn wij van mening

• is het ‘gemiddelde cijfer’ het gemiddelde van het school

dat een leraar die veel ervaring heeft met het lesgeven in het

examen en het eindexamen?

primair onderwijs, niet kan worden gezien als startende leraar

• gaat het om het gemiddelde cijfer van de vakken van

zoals bedoeld in artikel 7.3 CAO VO. Dat geldt zeker als hij of

het centraal examen of moet je alle CE-cijfers van

zij veelal in de onderbouw gaat lesgeven. Worden er ook lessen

de vakken waarin een leerling examen heeft gedaan,

in de bovenbouw gegeven, dan is dat wellicht nieuw en zou de

optellen en delen door het aantal vakken?

betrokkene wel als startende leraar kunnen worden gezien.

• of moet je eerst voor alle CE-vakken het eindcijfer

Het ligt er dus ook aan in welke afdeling en welk leerjaar de

berekenen ( (SE + CE)/2) en dan het gemiddelde

nieuwkomer gaat lesgeven.

van alle vakken nemen op de manier zoals in de vorige zin beschreven?

Deskundigheidsbevordering

• is een gemiddelde van 5,50 (dus een afgeronde 6) voldoende?

De laatste CAO bevat niet langer de verplichting om 10% van de

Artikel 49 van het Eindexamenbesluit vwo-havo-mavo-vbo

betrekkingsomvang te besteden aan deskundigheidsbevordering.

wordt onder andere gewijzigd in verband met de zwaardere

Als een school het aantal uren deskundigheidsbevordering wil

exameneisen. In deze vraag gaat het om het rekenkundig

terugbrengen, betekent dit dan een wijziging in het systeem

gemiddelde van de cijfers die een leerling bij het centraal

van taakbeleid waarvoor op grond van artikel 7.1, lid 5 CAO

examen heeft behaald. Dat gemiddelde dient ten minste 5,5

VO een tweederde meerderheid is vereist?

te zijn. U moet dus alle CE-cijfers optellen van de vakken

De Bezwarencommissie CAO VO heeft hierover een

waarin een leerling examen heeft gedaan, en dat getal delen

uitspraak gedaan in 2007. Zij stelt dat in elk geval sprake is

door het aantal vakken. Een gemiddelde van 5,5 is voldoende.

van een wijziging van het systeem van taakbeleid, indien een

Dit is na te lezen in Staatsblad nr. 332 (2010) en in de Nota

wijziging binnen een onderdeel gevolgen heeft voor een of meer

van toelichting.

andere onderdelen. Dan wordt immers de verhouding tussen de onderdelen veranderd en daarmee wijzigen de kaders van het taakbeleid. Het voorstel om het aantal uren deskundigheids bevordering te verminderen, is op basis van deze uitspraak een systeemwijziging en dient dus te worden voorgelegd aan de werknemers. Overigens is de ‘10%’ niet overal verdwenen. In de huidige CAO VO is de verplichting inderdaad niet opgenomen. Maar de CAO VO 2003-2005 stelt dat het taakbeleid in bijlage VII van de CAO VO 2003-2005 geldt in die gevallen waarin een werkgever geen eigen taakbeleid opstelt met instemming van de GMR. En in dat taakbeleid staat de 10% deskundigheidsbevordering nog wel. Heeft een school geen eigen taakbeleid opgesteld, dan heeft een werknemer recht op 166 uur deskundigheidsbevordering.

R [email protected]


De werkgever

Aanpak risicoregio’s biedt perspectief Voor de subsidieregeling risicoregio’s, voortgekomen uit het Actieplan LeerKracht van Nederland, is tot eind 2011 zo’n 24,5 miljoen euro beschikbaar. Daarmee kunnen tien regio’s extra maatregelen bekostigen ter bestrijding van het lerarentekort. Vaak hebben die tot doel, nieuwe doelgroepen binnen te halen. Het onderwijs moet zich dan wel kunnen presenteren als een aantrekkelijke werkgever. Twee voorbeelden. Tekst: Jacq Zinken

In de regio Amsterdam zijn het afgelopen schooljaar een

en dat een goede begeleidingsstructuur nodig is. Dan heeft de

veertigtal educatieve coassistenten actief geweest op twaalf

eca ook een opbrengst voor de school: “Mentoren kunnen af en

scholen, variërend van vmbo tot havo/vwo. De educatieve co

toe een individuele leerling spreken, omdat de eca de klas draait.

assistent (eca) is een variant op de persoonlijk assistent voor

Ze krijgen meer lucht. Hetzelfde geldt voor de vaklessen: een

leraren. Deze ‘pal’ is een constructie van het Platform Béta

vakdocent die het leuk vindt en die weet wat hij de student kan

techniek en het Sectorbestuur Onderwijsarbeidsmarkt. Het is

laten doen, heeft daar profijt van. Zijn werkdruk neemt af.”

een student wis-, natuur- of scheikunde die leraren ondersteunt

Het Rosa BeroepsCollege Zorg en Welzijn is een kleine vmbo-

bij reken-, taal- en bèta-/technisch onderwijs.

school (250 leerlingen), waar nu twee eca´s actief zijn. Een

‘Wij begeleiden en enthousiasmeren

student journalistiek is onder meer ingezet om de schoolkrant een stuk leuker te maken. Hij geeft hulplessen Nederlands en

ze, maar de eca’s brengen op hun beurt

kan ook bijspringen in het opvanglokaal. Een uur in de week

vernieuwingen mee’

computeropdrachten doen. Directeur Paul Brugman: “Hij

draait hij, onder begeleiding, een klas waarin de kinderen wordt erg gewaardeerd door de collega’s en de leerlingen. En

Zowel voor eca- als pal-plaatsen worden studenten benaderd

hij denkt voorzichtig aan de mogelijkheid het onderwijs in te

die niet staan ingeschreven bij lerarenopleidingen. De eca is

gaan. Dus hij is al wat opgeschoven.” Maar ook los daarvan

echter veel breder dan de pal, zegt eca-projectleider Hans

levert het werken met eca’s de school iets op: “Wij begeleiden,

Duivenvoorden. “Het gaat om alle mogelijke vakken, zoals het

stimuleren en enthousiasmeren ze, maar de eca’s brengen op

tekortvak Duits. We bieden die studenten een bijbaantje op

hun beurt vaak vernieuwingen mee.”

een vo-school, met daarbij aan de school de opdracht ze zó te enthousiasmeren dat ze alsnog voor het onderwijsvak kiezen.”

Rolmodellen

Op het St. Nicolaaslyceum in Amsterdam lopen zeven eca’s

De regio Den Haag is enthousiast over het project ‘Ingenieur

rond, ieder voor een of twee dagdelen per week.

én docent’, waarbij acht scholen voor voortgezet onderwijs en

Plaatsvervangend rector Irene Jansen: “De kunst is dat je ze

de bètaopleidingen van de Haagse Hogeschool betrokken zijn.

in aanraking brengt met het onderwijs. Vakinhoudelijk lukt het

Directeur Joke Hengefeld van het Hofstad Lyceum is (deel)

allemaal wel, zeker in de onderbouw. Maar je moet ze vooral

projectleider: “We proberen jongere studenten van ingenieurs

laten zien dat de leerlingen individueel anders zijn dan in de

opleidingen te verleiden tot interesse in het onderwijs. We

groep, dat ze moeten oefenen op beide vlakken. Wij schakelen

beginnen met een oriënterende minor van acht weken. Daarna een

ze ook in bij loopbaanoriëntatie en –begeleiding. Ze begeleiden

verdiepende minor van eveneens acht weken. Het levert de student

leerlingen bij het maken van keuzes.” Jansen benadrukt dat de

dertig studiepunten op, plus de mogelijkheid de kopopleiding van

aanpak wel ingebed moet zijn in het integraal personeelsbeleid

een jaar te volgen die tot de lesbevoegdheid leidt.”


COLUMN

Hendrik-Jan van Arenthals

Zakgeld De studenten maken kennis met het onderwijs als organisatie en doen mee aan allerlei

‘Wie bezuinigen wil, moet niet beknibbelen.’ Dus wanneer een structureel tekort mij in het verleden dwong om klassen van dertig te maken,

leerlinggerichte activiteiten, tot en met het

verzachtte ik de pijn met persoonsgebonden maatregelen. Een groep

verzorgen van stukjes van lessen. Hengefeld:

splitsen kost rond de ton. Een extra mentoruur, een etentje voor het

“Het is sowieso heel nuttig om studenten op

hele team of een gratificatie voor de paar kanjers die deze ‘bak vol’

vo-scholen aan het werk te hebben. Ze zijn

binnen zeven bij zeven meter zinnig bezig wisten te houden, kosten

heel toegankelijke rolmodellen voor leer

beduidend minder.

lingen, ook omdat ze bezig zijn met een studie die midden in de ontwikkeling staat.” In juni ontving de 23-jarige Arnold Filius als eerste ingenieur het diploma tweedegraads docent natuurkunde. Per augustus heeft hij een vaste aanstelling als bevoegd docent aan een middelbare school. Er zullen er meer volgen. Aan het einde van het vorige school jaar hebben 28 studenten aangegeven de

Onlangs legde onze premier het Jeugdjournaal uit dat we allemaal een stapje terug moeten doen. ‘Wanneer je zakgeld niet genoeg is, ga je lenen bij vriendjes. Die willen dat later terug, vaak met rente.’ Lekkere vriendjes... De kapitalistische opvoeding begint al vroeg. Een inkijkje in de lessen maatschappijleer van onze bekendste vmbo-docent? Hij moest bezuinigen, alleen niet op het onderwijs. Waarde excellentie, wees eerlijk, dat was wat al te gemakkelijk scoren tegenover uw toe komstig electoraat. Laten we elkaar geen Henk of Ingrid noemen.

intentie te hebben de kopopleiding te gaan

Natuurlijk bezuinigt dit kabinet op onderwijs. Scholen gaan de maat

doen. Een vijftal had zelfs interesse om door

regelen voelen in hun lumpsumbekostiging. Ze gaan nog meer mee

te gaan naar een eerstegraads opleiding.

betalen aan ‘gratis’ schoolboeken en krijgen het bureaucratisch geneuzel

Joke Hengefeld: “Er is nu een doelgroep

rond de ouderbijdrage er als geste bij. Subsidies verdwijnen in de

aangeboord die in eerste instantie niet zo

lumpsum, natuurlijk wel met fikse korting. Materiële vergoedingen

voor de hand lag. Als je bedenkt dat voor

blijven bevroren. De nullijn moet voor de docenten de sigaar uit

2016 een tekort van vele tientallen leraren

eigen doos - prestatiebeloning - betalen. Het snijden in Passend

in de bètavakken wordt voorzien, dan zijn

Onderwijs ten slotte, is een schrijnend voorbeeld van bestuurlijke

we dus oplossingsgericht bezig.”

inconsistentie en saneren zonder visie. Natuurlijk, de problematisering

Zowel Hengefeld als Jansen vindt dat hun

van leerlingen slaat door. Kinderen krijgen soms te snel een stickertje

project veel breder ingezet kan worden, het

opgeplakt. Maar de idee dat je dat kunt tegengaan door eenvoudig

liefst ook structureel. Irene Jansen voegt

minder geld te geven, is een gotspe. ‘U staat met uw autistische kind op

daaraan toe: “De drempel om het onderwijs

een wachtlijst? U kunt geen kant op, alleen van het kastje naar de

in te gaan en dat leuk te vinden, is hoog.

muur? U zult zien, wanneer u nog een half jaartje langer moet wachten,

Daarom moet je laten zien dat het werk leuk

kijkt u een stuk positiever tegen de hele problematiek aan…’

is en kijken hoe je mensen kunt binden, veel meer zoals bedrijven doen. Dat is de slag die het onderwijs moet maken.” www.senternovem.nl/risicoregiosvo www.apostartendedocenten.nl www.onderwijsarbeidsmarkt.nl/regio/ risicoregios

Wat dit allemaal oplevert, ‘investeren’ onze regenten in hun eigen opvolging (meer geld naar hoogbegaafden) en in prestatiebeloning. Dat wordt gezellig in de personeelskamer. ‘We geven het onderwijs terug aan de docenten…’ Ja ja. Je gaat straks met een klein beetje meer salaris in verouderde schoolgebouwen aan grote groepen vol zorgleerlingen Passend Onderwijs geven. Something’s rotten in the State of Holland. En al is het verschil dat ik als schoolleider – in mijn optiek althans– geen keuze heb: het vervelende is toch dat de truc mij zo bekend voorkomt…


ADVERTENTIE

ADVERTENTIE

“Scholen gaan roosters zonder tussenuren maken.“

30 september 2010, (concept) regeerakkoord VVD-CDA

Nieuwsgierig? Neem contact op met Zermelo voor informatie over onze producten. Zermelo Roostermakers t 071 524 00 86 e [email protected] i www.zermelo.nl

Bezoek onze stand op de NOT !

Werving & Selectie Management Development

Sterrenschool / Loopbaanschool

Coaching & Sparring

Risicomanagement (o.a. Krimp)

Aantoonbaar Beter Onderwijs

Plezier in je werk & Functiemix Governance & Bedrijfsvoering Passend Onderwijs

Interimmanagement Jeugdbeleid

• • • •

Elke dag happy hour vanaf 15.00 uur! Presentatie van de Loopbaanschool Demo’s van de Kwaliteitsvragenlijsten en de Beleidsplanner Presentatie Meta Management Systeem (MMS)

U vindt ons in hal 8, standnummer A056. Meer informatie vindt u op onze website: www.vanbeekveldenterpstra.nl

Zelfevaluatie & Kwaliteitszorg

Nieuwe Steen 18 1625 HV Hoorn T 0229 – 24 42 24 E [email protected] www.vanbeekveldenterpstra.nl Aangesloten bij de Raad van OrganisatieAdviesbureaus en bij KTMO

360 º

Meer kansen voor ‘slow starters’, gezakten en toptalenten

Maatwerk in het examen Rondom het eindexamen ontstaat steeds meer maatwerk. zo liepen er proeven met meer examenmomenten en bestaan er trajecten voor gezakten die toch alvast willen gaan studeren. Ook mogen leerlingen sinds 2008 vakken volgen op een hoger niveau dan dat van hun leerweg. De ervaringen zijn positief: “Leerlingen vergroten hun kansen voor hun vervolgopleiding.” Tekst: Dafna Holtzer / Illustratie: Matthias Giesen

Met een havo-advies kwam Nick Bijma (17) op school en zo

niveau. De overige elf waren kaderleerlingen die op mavo-

ging hij ook het tweede leerjaar in. Maar toen ging het mis.

niveau examen deden. “Het is een ideale mogelijkheid voor

“Dat eerste half jaar in havo-2 heb ik eerlijk gezegd gewoon

leerlingen om de keuze nog even open te houden”, vertelt

verkloot”, zo blikt hij terug op zijn prestaties op het Stelling-

directeur Hennie Broers.

werf College in Oosterwolde. “Ik was te lui, ik dacht dat ik het makkelijk aankon.”

‘Waarom zou een leerling niet

Organisatie op school In 2008 maakte het kabinet het mogelijk dat leerlingen vakken konden volgen op een hoger niveau dan dat van hun leerweg.

op een hoger niveau examen doen,

“Het doel is dat leerlingen de kans krijgen te excelleren op een

als hij ergens heel goed in is?’

bij de VO-raad. De regeling is volgens haar een goede stap om

bepaald gebied”, verklaart Charlotte à Campo, beleidsadviseur leerlingen extra ruimte te bieden. “Waarom zou een leerling niet

De achterstand van Nick was zo groot dat hij ook niet meer in

op een hoger niveau examen doen, als hij ergens heel goed in is?”

aanmerking kwam voor vmbo-t. Zo belandde hij in het derde

De reden dat leerlingen vakken op een hoger niveau volgen,

leerjaar bij vmbo-kader. Mét de mogelijkheid om vakken op

heeft vaak te maken met hoe scholen het onderwijs hebben

mavo-niveau te volgen. “Voordeel was dat ik Duits en Frans

georganiseerd. Bij het Stellingwerf College liggen kader en

kon laten vallen. Ik ben heel slecht in talen. Op het vmbo had ik

mavo bijvoorbeeld relatief dicht bij elkaar. Het eerste jaar is

alleen nog Engels, dat maakte het makkelijker”, vertelt Nick.

er nog een algemene vmbo-klas. In het tweede jaar komt pas

Het lukte hem om naast zijn beroepsgerichte kadervak alle

de uitsplitsing naar kader en mavo. Broers: “De gemengde

vijf de theorievakken (Nederlands, Engels, wiskunde, natuur/

leerweg bestaat bij ons vrijwel niet. Leerlingen kiezen vaak

scheikunde en kunstvakken-2) op mavo-niveau af te ronden.

kader vanwege het beroepsgerichte vak. Tegelijkertijd volgen

Nick is een van de twaalf leerlingen van het Stellingwerf

velen de theorievakken op mavoniveau.” Het is op de school

College die het afgelopen jaar in vakken examen heeft gedaan

in Oosterwolde dus relatief gemeengoed dat kaderleerlingen in

op een hoger niveau dan zijn leerweg aangeeft. Een van die

de klas op mavo-niveau bezig zijn. Afgelopen jaar waren dat

twaalf was een basisberoeps-leerling die vakken deed op kader-

11 van de 38 kaderleerlingen. Voor sommige vakken hebben

34


ze andere boeken en voor sommige opdrachten moeten ze zelf-

zesjescultuur

standig aan de slag, terwijl de leerkracht met de kaderleerlingen

Er zitten overigens voorwaarden aan het aanbieden van

aan de slag gaat.

examens op verschillende niveaus. Zo is het niet mogelijk om

‘Het is een ideale mogelijkheid voor

een behaald cijfer om te rekenen naar een hoger of lager niveau. En op het diploma blijft de leerweg van inschrijving

leerlingen om de keuze nog even open

vermeld staan, ongeacht of één of meer vakken op een hoger

te houden’

diploma wordt bepaald door de vakken van het laagste niveau:

niveau zijn afgesloten. De gedachte hierachter is dat het ‘De leerling moet kunnen excelleren, niet afzakken’, zo staat

Op het Roelof van Echten College in Hoogeveen speelt een soort-

in het examenbesluit.

gelijke organisatorische factor. De school kent geen gescheiden

Helpt deze manier van examineren op verschillende niveaus

basis- en kaderberoepsgerichte leerweg (bbl en kbl). “Wij bieden een praktische leerlijn aan”, vertelt Lineke de Vries, programma-

tegen de zogeheten ‘zesjescultuur’? A Campo vindt dat lastig

manager innovatie. “Vanaf het begin van de bovenbouw zitten

je afvragen of een leerling zich beter voelt als hij een 9 haalt

de groepen bij elkaar. Leerlingen hoeven niet te kiezen; pas aan

op zijn eigen niveau of een 6 of 7 op hoger niveau. Maar naar

het eind wordt per vak bepaald op welk niveau een leerling

dat soort mechanismen is nog nooit onderzoek gedaan.”

examen doet.”

De mogelijkheid zorgt er in elk geval voor dat leerlingen

De toetsen die de leerlingen krijgen, worden op twee niveaus

beter op maat bediend kunnen worden. In het meest gunstige

beoordeeld. Pas in de vierde klas kiezen de leerlingen hun

geval halen leerlingen verloren tijd weer in. Nick Bijma kon

uitstroomprofiel. Van de 50 bbl-leerlingen hebben 29 leerlingen

bijvoorbeeld dankzij zijn mavo-aantekening op het kader-

een of meer vakken op kaderniveau afgesloten. De Vries:

diploma op mbo-niveau 4 instromen. “Dat niveau 4 is

“Op deze manier houden we heel lang de mogelijkheid open

belangrijk”, zegt hij, “het gaat toch om mijn toekomst.”

beoordelen, want er is geen onderzoek naar gedaan. “Je kunt

dat leerlingen op een zo hoog mogelijk niveau uitstromen.”


35

360 º Felice Kampschmidt (15)

Amy Dolman (16)

Roelof van Echtencollege Hoogeveen,

Oud-leerling Stellingwerf College Oosterwolde,

4-vmbo basis/kader

diploma vmbo-kader met 6 vakken op mavo-niveau

“We zitten met alle basis- en kaderleerlingen van Mode

“Ik begon op de havo, maar dat bleek veel te moeilijk.

en Commercie bij elkaar in de klas. Iedereen heeft

Haalde iedereen zevens en achten, dan kwam ik met een

dezelfde boeken, maar de opdrachten zijn verschillend:

drie. In de derde klas ging ik daarom verder op het

op basis- of op kaderniveau. Een maand voor het examen

vmbo. Ik dacht mavo, maar het werd kader. Achteraf

krijgen we van school advies op welk niveau we het beste

gezien ben ik daar blij mee, want zo heb ik ook een

examen kunnen doen. Ik ben dyslectisch en vind Engels

beroepsgericht vak gedaan. Daar merkte ik dat ik het

moeilijk, maar wil graag al mijn vakken op kaderniveau

kappersvak heel leuk vind. Alle andere vakken heb ik op

afsluiten. Dat gaat me ook lukken, want ik wil graag bij

mavo-niveau gehaald, ik heb zelfs een extra vak gedaan.

het mbo op niveau 4 instromen. Als het kan, wil ik zo ver

Nu zit ik op de kappersacademie; dit is wat ik wil.”

mogelijk doorstuderen, het liefst tot en met het hbo.”

Gezakt en toch alvast studeren Op initiatief van het Innovatieplatform-VO van de VO-raad

3.

differentiatie door de docent in de klas. De ambitie is

doen twintig scholen mee aan het project ‘Schoolorganisatie

meer rendement door het leveren van meer maatwerk in

modellen: maatwerk voor beter leren’. In dit project onder

de klas. Hoe creëert een school ruimte waarin de docent

zoeken scholen in hoeverre maatwerk in de school georganiseerd

aandacht kan geven aan de individuele leerling?

kan worden zonder meerkosten. “Tot nu toe is er vooral aandacht

4.

veranderende leerlingbehoeften en schoolcontext.

projectleider Vera Simon Thomas toe. “We weten nog heel weinig over de organisatorische kant: met dezelfde middelen

ondernemerschap in de school: ruimte voor initiatief bij teams, afdelingen, secties om snel in te spelen op

geweest voor de onderwijskundige kant van maatwerk”, licht 5.

ondersteuning van verschillen in j/m-leerstijlen. De

meer maatwerk op de eigen school invoeren.” Simon Thomas

doorstroom en afstroom van jongens en meisjes in havo

benadrukt dat het een kennisontwikkelingsproject is. “School

en vwo verschillen aanzienlijk. Hoe kunnen scholen het

leiders wisselen succesvolle ervaringen uit”, zegt ze.

onderwijs zodanig organiseren dat zowel jongens als

“Organiseer je maatwerk door meer variatie in het curriculum

meisjes in staat gesteld worden hun talenten optimaal

of door andere en meer toetsmomenten? Werkt nog meer

te ontwikkelen?

differentiatie in de klas of lukt het door meer ondernemerschap in de school? En wat zijn de schooleconomische en techno

Op het ogenblik zijn tien scholen ‘businesscases’ aan het maken,

logische randvoorwaarden?”

die in het eerste kwartaal van 2011 zijn afgerond. Wilt u meer

De referentiegroep van twintig scholen heeft de vijf meest urgente

informatie ontvangen of op enigerlei wijze betrokken worden,

thema’s geselecteerd om verder uit te diepen. Het gaat om maat

neem dan contact op met [email protected] of

werk door:

kijk op www.vo-raad.nl.

1.

talentontwikkeling van docenten. Hoe organiseer je differentiatie in dakpanklassen? Wat hebben docenten daarvoor nodig?

2.

gedistribueerd leiderschap. Op welke wijze wordt eigenaarschap gecreëerd op alle niveaus met gedeelde verantwoordelijkheid? Hoe organiseer je het werken met teams en hoever gaat de bevoegdheid?


Onderwijs op maat bij Picasso Lyceum Nog altijd is directeur Wim Kokx erg teleurgesteld dat de pilot

LOOT-scholen

Meerdere Examenmomenten na dit schooljaar stopt. Zijn school,

In Nederland hebben 29 scholen een licentie van het

het Picasso Lyceum in Zoetermeer (1200 leerlingen, gymnasium,

Landelijk Overleg Onderwijs en Topsport (LOOT). Zij

atheneum, havo en vmbo-t) was een van de instellingen die meededen

ondersteunen toptalenten in sport bij het combineren van

aan deze pilot. Dat beviel heel goed, aldus Kokx. “We konden als

schoolcarrière en topsport. Het Picasso Lyceum is (nog)

school aansluiten bij de behoefte van de individuele leerling. Toppers

geen LOOT-school. Als een school de LOOT-licentie wil

kregen de mogelijkheid al in januari in een aantal vakken examen

aanvragen, moeten er op het moment van aanvragen

te doen. Tegelijkertijd hoefden leerlingen die gezakt waren, maar

minimaal veertig geïndiceerde potentiële LOOT-

een half jaar te wachten op het nieuwe examen.”

leerlingen zitten. Indicatie gebeurt aan de hand van

De nieuwe mindset van docenten heeft

de database van NOC*NSF. Daarnaast tellen per tak van sport maximaal dertien leerlingen mee voor het

veel nieuw maatwerk mogelijk gemaakt

minimum van veertig. Dit zorgt voor een spreiding over

De pilot heeft op het Picasso Lyceum gezorgd voor een extra impuls

afhankelijk wordt van één sport. Tevens wordt bij het

om onderwijs op maat te bieden. “Maatwerk bieden is bij onze mensen

verlenen van licenties gekeken naar de spreiding van de

tussen de oren gaan zitten. Die nieuwe mindset van de collega’s heeft

LOOT-scholen over het land. Het ministerie van OCW

veel nieuw maatwerk mogelijk gemaakt”, vertelt Kokx.

mag in totaal 35 LOOT-licenties uitreiken. Dat betekent

Zo verzorgt de school aangepast onderwijs aan inmiddels zo’n dertig

dat er op dit moment zes plaatsen vacant zijn.

minimaal vier sporten, waardoor de LOOT-afdeling niet

erkende topsportleerlingen. Er zijn onder anderen diverse turners die ’s ochtends trainen en pas om half 11 op school komen. Daarnaast is er ruimte voor leerlingen die op een ander gebied talenten hebben, bijvoorbeeld leerlingen die op hoog niveau muziek maken. “Zij kunnen een paar dagen weg als er een concours is”, aldus Kokx. Het uitgangspunt is dat alle leerlingen hun talenten moeten kunnen ontplooien. “Onze insteek is: wat heb jij nodig en hoe organiseren we dat het beste in de school?”, vertelt Kokx. Met die gedachte zijn ook de TOP-klassen ontstaan. Gemotiveerde leerlingen in leerjaar 1 en 2 en klas 3 havo/vwo kunnen twee uur per week les krijgen in een speciale klas: een cultuur-, sport-, science- of ict-klas. Van de leerlingen wordt – naast voldoende aanleg – ook extra belangstelling en inzet verwacht. Kokx: “TOP staat voor Talenten Ontwikkelen tot Prestaties. Wij proberen leer lingen te stimuleren om hun talenten te ontwikkelen tot prestaties. Want uiteindelijk moet er wel een diploma worden gehaald.”

Wat is vavo? Vavo staat voor voortgezet avond-volwassenenonderwijs en wordt aangeboden door roc’s. Oorspronkelijk was het vavo bedoeld als vmbo-t-, havo- en vwoonderwijs voor mensen die niet meer leerplichtig zijn (18 jaar en ouder) en die een diploma of certificaten willen behalen. Sinds 2006 bestaat echter ook de Rutte-regeling. Deze bepaalt dat jongeren van minimaal 16 jaar door het voortgezet onderwijs kunnen worden uitbesteed aan het vavo. Deze leerlingen blijven ingeschreven staan bij het voortgezet onderwijs. VO-school en roc sluiten een overeenkomst over de bekostiging. Een voordeel hiervan is dat de vavo-lessen niet door de leerling (en ouders) bekostigd hoeven te worden.


ADVERTENTIE

CPS

Maatschappelijke stage

Blijvend resultaat CPS heeft aan de basis gestaan van de invoering van maatschappelijke stage. Met deze expertise en ervaring ondersteunt CPS scholen om maatschappelijke stage optimaal in te voeren. • Scholen zijn enthousiast over de concrete en integrale aanpak van CPS. • Docenten en leerlingen werken hierdoor met kennis van zaken en met veel plezier aan maatschappelijke stage. • We geven maatschappelijke stage en burgerschap een structurele plek in de schoolorganisatie en het curriculum.

Direct resultaat? Doe de CPS-quickscan op www.cps.nl en bepaal wat de maatschappelijke stage situatie is van uw school! CPS | T [033] 453 43 43 | F [033] 453 43 53 | E [email protected] | www.cps.nl

We adviseren, trainen, organiseren conferenties, publiceren en doen onderzoek. Zo stimuleren we scholen om hun ambities te realiseren. Met blijvend resultaat.

Bezoek CPS op de NOT’11 - Stand C071, hal 8 Bestel op www.cps.nl/NOT gratis uw kaart!

CPS008_xx WTK Focus adv Maatschappelijk stage 165 x 256.indd 1

11/22/10 3:50:49 PM

Vijf motieven om meer maatwerk te bieden

e

Nederland terug in de top 5 van de Pisa-resultaten De algemene gedachte is dat er nu te veel talent verloren gaat, dat er te veel schooluitval is, dat de professionalisering van docenten beter kan en dat de leerprestaties omhoog kunnen.

r

Meer motivatie voor leerlingen De leerlingen veranderen, de ouders zijn overdag minder thuis, de aansluiting op vervolgopleiding en beroepspraktijk vraagt aandacht. Docenten en schoolleiders vinden: hoe motiveren we leerlingen tot beter leren?

t

Talentontwikkeling bij leerlingen In veel schoolvisies staat de leerling centraal en wordt talentontwikkeling bevorderd door meer maatwerk te bieden aan alle soorten leerlingen. Het gaat om optimale ontplooiing en prestaties van de individuele leerling.

u

Marktaandeel behouden of uitbreiden Op schoolniveau kunnen regionale en lokale externe factoren een rol spelen. Denk aan veranderingen in leerlingaantallen of de spanning tussen vraag en aanbod van docenten.

i

Meer motivatie voor docenten Maatwerk komt tegemoet aan individuele behoeften van docenten om hun talenten te ontwikkelen. Bron: Project schoolorganisatiemodellen


39

Blik van buiten

‘Deel vwo’ers beter af in hbo’ Naam R Ron Bormans Functie R voorzitter College van Bestuur Hogeschool Arnhem-Nijmegen (HAN) en lid bestuur HBO-raad Gespreksonderwerp R doorstroom vwo-hbo Standpunt R er zit onvoldoende variatie in het aanbod van hogescholen

Tekst: Mieke Aarts / Foto: Dirk Kreijkamp

U wilt meer vwo’ers naar het hbo halen.

En niet minder aantrekkelijk voor

Hoe kunnen scholen voor voortgezet

Waarom?

havisten en mbo’ers?

onderwijs hun vwo’ers overtuigen van

“Ik denk dat veel vwo’ers beter af zouden

“We zullen meer differentiatie moeten aan

het hbo als interessant alternatief?

zijn met de concreetheid van een beroeps

brengen. Een rode draad door het rapport-

“Om te beginnen moeten wij als hogescholen

opleiding. Vroeger was het vanzelfsprekender

Veerman is dat wij iets te veel eenvormigheid

nog veel stappen zetten. De commissie-

om vanuit het vwo naar het hbo te gaan. Denk

produceren. Het aanbod van jonge mensen

Veerman adviseert bijvoorbeeld het on

aan de atheneum- of gymnasiumleerlingen

in het hbo wordt steeds gedifferentieerder.

eigenlijke onderscheid in titulatuur tussen

die naar de sociale academie gingen. De van

De opdracht aan het hbo is tweeledig: het

hogescholen en universiteiten weg te werken.

zelfsprekendheid dat je ook naar het hbo kunt,

niveau verhogen en differentiatie aanbrengen.

Hanteer één titel en maak met diploma

is weg. Wij slagen er als hogescholen ook

Als wij ons op basis van het rapport-Veerman

supplementen helder wat een student

onvoldoende in een gedifferentieerd aanbod

vooral op vwo’ers gaan richten, moeten we

verworven heeft. Zorg er ook voor dat hbo-

te bieden. Dat heeft de commissie-Veerman

ons goed afvragen wat er met de havist en

studenten voldoende mogelijkheden hebben

vastgesteld (waarvan Bormans lid was en

de mbo’er gebeurt. Onderzoek en onder

om hun opleiding op masterniveau af te

die in voorjaar 2010 het rapport Toekomst

zoeksvaardigheden krijgen een plek in onze

ronden. Bij de VO-scholen ligt de opdracht

bestendig hoger onderwijs uitbracht, red.).

opleidingen. Als we er geen rekening mee

om veel preciezer naar jonge mensen te

Als we in het hbo een hoger niveau aanbieden,

houden dat dit een appèl doet op kwaliteiten

kijken en vwo’ers een hbo-advies te durven

worden we weer aantrekkelijker voor vwo’ers.”

die bij vwo’ers in grotere mate aanwezig

geven als die concrete leeromgeving beter

zijn dan bij havisten, lopen we het risico

bij hen past. Ik weet dat we moeten opboksen

een probleem te creëren aan de kant van

tegen beelden in de samenleving. Ouders

op de lange termijn het

de havisten.”

hebben liever dat hun kinderen naar de

onderscheid tussen havo

De universiteiten zullen niet blij zijn

Vanwege de rendementsproblematiek in

en vwo wel houdbaar is’

met het afvangen van vwo’ers.

het hoger onderwijs kan het geen kwaad die

“Jawel hoor, dat vinden ze fantastisch.

beelden te ontnuchteren. Doen hogescholen

Veel universiteiten hebben de wens selectiever

en universiteiten het niet goed of is er een

en kleiner te worden. Ze willen af van de

mismatch tussen wat daar geboden wordt

massaliteit van bepaalde faculteiten, met

en de jongeren die ernaartoe gaan?”

‘We moeten bespreken of

witteboordenkant van het onderwijs gaan.

dramatische rendementscijfers.”


Jonge mensen die bij ons de hard-technische

Hebben de profielen in havo en vwo geleid

Hoe kijkt u aan tegen de route vmbo-

tot een betere aansluiting met het hoger

mbo- hbo?

variant van autotechniek willen volgen, moeten

onderwijs?

“Ik relativeer de ’vijftig-procent-doelstelling’

zich realiseren dat daar een enorme dot

“Ja en nee. Als je vervolgstudie een appèl

– de helft van alle jongeren naar het hoger

wiskunde, mechanica en natuurkunde in zit.

doet op je wiskundekwaliteiten, is een N&T-

onderwijs – want dat geeft een onverstandige

Ook al hebben ze het juiste N&T-profiel, dan

profiel handig. Tegelijkertijd heeft de profiel

opwaartse druk. Als je naar jongeren voort

nog kan de aanvullende eis zijn: minimaal

structuur als nadeel dat we een deel van de

durend de boodschap afscheidt: ‘met mbo-4

een 7,5 voor wiskunde op de eindlijst. Wel

leerlingen te weinig meegeven van sommige

ben je niet af’, verwordt het mbo tot een

wil ik een escape bieden aan mensen die

vakken. Misschien moet er standaard meer

doorstroomkwalificatie naar het hbo in

zo’n eis niet halen, maar een enorme drive en

plaats van een uitstroomkwalifcatie naar

motivatie hebben. Als hogescholen selectie

de samenleving. Dan zijn we dom bezig,

gaan toepassen, moeten ze VO-scholen

want mbo-3 en -4 leiden op tot functies

overigens goed op de hoogte brengen. Het

waar de samenleving op drijft.”

mag ook niet ten koste gaan van de brede

‘Doen hogescholen en universiteiten het niet goed of is er een mismatch tussen

toegankelijkheid van het hbo.”

wat daar geboden wordt en de

En tegen de recente discussie over de

jongeren die ernaartoe gaan?’

doorstroom van vmbo-t naar havo?

Hebt u nog een wensenlijstje richting

“Ik begrijp heel goed dat VO-scholen aan

het VO?

vullende eisen stellen. Eerlijkheid naar jonge

“We moeten bespreken of op de lange

wiskunde in de drie andere profielen. Ten

mensen brengt je het verst. Vaak wordt de

termijn het onderscheid tussen havo en vwo

tweede zie je dat het voorsorteren leerlingen

keuze voor een leerroute ingegeven door de

wel houdbaar is. Moeten ze niet even lang

uitsluit. Er zijn diverse meer economisch

buitengewoon terechte wens van ouders om

gaan duren? Moeten leerlingen geen vakken

getinte techniekopleidingen waarvoor niet

kinderen het verst mogelijk te laten komen.

op verschillende niveaus kunnen volgen,

per se een N&T-profiel nodig is, maar waar

Soms kan dat echter beter via het mbo dan via

bijvoorbeeld bètavakken op vwo-niveau en

voor jongeren met andere profielen zich

de havo. Interessante analogie: de commissie-

alfavakken op havo-niveau? Wij hebben de

niet durven aanmelden. En dan zijn er nog

Veerman adviseert selectie aan de poort.

ambitie het hbo-niveau omhoog te krijgen.

leerlingen die een heel andere richting

De redenering: als een hbo-instelling een

Dat lukt alleen als het niveau van de toe

opgaan dan hun profiel aangeeft.”

opleiding biedt met een uitgesproken profiel,

leveranciers ook omhoog gaat. Ik durf

moet ze ook jongeren kúnnen selecteren die

het te zeggen omdat ik op dezelfde kritische

passen bij dat profiel. Dat heeft niet zozeer

manier over onze eigen sector praat.”

te maken met uitsluiting, als met eerlijkheid.


Wie wat waar

Wie werkt waar

Agenda

Christelijke Scholengemeenschap Groningen /

12-1

College over onderwijswetgeving in 2011

Groningen, Hoogezand en Winsum

Wie

Bestuurders en schoolleiders

Jaap van der Heide is per 1 februari benoemd tot sectordirecteur vmbo

Waar Utrecht

van het Wessel Gansfortcollege in Groningen en Winsum. Binnen ROC De Friese Poort was hij onder andere directeur van de afdeling Zakelijke

12-1

Samen sturen op de kern van de school

dienstverlening en ICT en clusterregisseur van het cluster Economie en

Wie

Schoolleiders en docenten

Dienstverlening.

Waar Eindhoven

RSG Noordoost-Veluwe / Epe

13-1

Officiële afsluiting Innovatieproject

Ron Dorreboom is niet alleen de nieuwe rector van de RSG Noordoost-

Wie

Bestuurders, schoolleiders en docenten

Veluwe, maar ook dagelijks bestuurder van de Stichting Openbaar

Waar Den Haag

Voortgezet Onderwijs Noordoost-Veluwe. Op dit moment is Dorreboom nog directeur van het Via Nova College in Utrecht.

13-1

Bijeenkomst LOB

Wie

Schoolleiders en decanen in het vmbo

Waar Utrecht

Revius Lyceum / Doorn Ilse van Eekelen is met ingang van 15 november 2010 de nieuwe rector van het Revius Lyceum in Doorn, onderdeel van de CVO Groep Zuidoost-

13-1

Samen sturen op de kern van de school

Utrecht. Sinds 2000 is zij onder andere werkzaam geweest voor Interstudie

Wie


NDO, de Universiteit Maastricht en de projectgroep Onderbouw-VO,

Waar Leiden

gevolgd door werkzaamheden op het ministerie van OCW (commissie Rinnooy Kan). De afgelopen 3 jaar verrichtte zij vanuit haar eigen bureau

18-1

Kennismakingscursus Arboscan-VO

interim werkzaamheden binnen het onderwijs. Van Eekelen volgt Marien

Wie


Smits op, die kort voor de zomer bij de CVO Groep uit dienst is gegaan.

Waar Eindhoven

Bonaventuracollege / Roelofarendsveen

18-1

2e Jaarcongres VMBO

Ivor Bergsma (38) is de nieuwe directeur van het Bonaventuracollege

Wie

Schoolleiders en bestuurders vmbo

Roelofarendsveen. Hij is de opvolger van Cisca Pouw. Bergsma werkte

Waar Ede

eerder als schoolleider aan het TeylerCollege in Haarlem en het Scala College in Alphen aan den Rijn.

18-1

Workshop Brein in beweging voor medewerkers van VO-scholen

Meer informatie en inschrijven: R www.vo-raad.nl/agenda Colofon VO-magazine is een uitgave van de VO-raad, de sectororganisatie van het voortgezet onderwijs. VO-magazine verschijnt 7 keer per jaar in een oplage van 4.800 exemplaren. Redactie Cindy Curré, Ingrid Janssen, Iris de Kort, Ron Onderwater, Suzanne Visser (eindredactie). Medewerkers: Mieke Aarts, Truus Groenewegen, Karen van Herpen, Dafna Holzer, Linda Zeegers, Jacques Zinken. 42 VO-magazine 3 • december 2010

Wie

Docenten en niet-onderwijzend personeel

Waar Swalmen

Fotografie: Josje Deekens (ook voorpagina), Dirk Kreijkamp, Joost van Velsen. Redactieadres VO-raad, Postbus 8282, 3503 RG UTRECHT, T 030 232 48 00, [email protected], www.vo-raad.nl. Ontwerp OSAGE / communicatie en ontwerp, Utrecht Druk Roto Smeets GrafiServices, Utrecht Advertenties Uitgeverij Recent Amsterdam, T 020 330 89 98 (Ray Aronds), www.recent.nl.

Issn 1873-1163 Abonnementen Besturen en de daarbij horende scholen, die lid zijn van de VO-raad ontvangen het VO-magazine gratis. Een abonnement kost € 85,- per jaar. Beëindiging van het abonnement dient schriftelijk te geschieden voor 1 juli.

ADVERTENTIE

Professionalisering financieel schoolmanagement

2011

Bezuinigingen, onderwijsvernieuwingen en horizontale verantwoording stellen nieuwe eisen aan de onderwijsmanager. Om (con)rectoren, (unit)directeuren, budgethouders en MR-leden een handreiking te bieden bij het vormgeven van het financieel management organiseert Comeet de leergang onderwijsfinanciën. In deze leergang worden alle facetten van het financieel management behandeld. De leergang bestaat uit 4 modules van elk 2 cursusdagen. U kunt per module inschrijven.

Module 1: Elementaire financiële kennis 2011: dinsdag 25 en woensdag 26 januari; Aristo Zalencentrum; Eindhoven

Module 2: Financiële kennis 2011: donderdag 20 en vrijdag 21 januari; Grand hotel “Wientjes”; Zwolle 2011: donderdag 3 en vrijdag 4 maart; Aristo Zalencentrum; Eindhoven

Module 3: Verdiepingscursus financiële kennis 2011: dinsdag 18 januari en woensdag 19 januari; Zalencentrum NIMAC; Ede 2011: donderdag 10 maart en vrijdag 11 maart; Grand hotel “Wientjes”; Zwolle 2011: dinsdag 29 maart en woensdag 30 maart; Aristo Zalencentrum; Eindhoven

Module 4: Het maken van uw eigen financieel beleidsplan 2011: dinsdag 8 en woensdag 9 maart; Zalencentrum NIMAC; Ede 2011: donderdag 14 en vrijdag 15 april; Grand hotel “Wientjes”; Zwolle 2011: dinsdag 20 en woensdag 21 september; Aristo Zalencentrum; Eindhoven De kosten van deelname aan deze tweedaagse modules zijn e 545,00 (module 4 e 595,00 i.v.m. CD-rom) inclusief materialen, koffie/thee en lunch. Het aantal deelnemers bedraagt maximaal 30. Voor nadere informatie over deze cursussen verwijzen wij u naar de bijgevoegde folder met inschrijfformulier of naar onze website: www.comeet.nl Voor inschrijving en informatie kunt u zich wenden tot: Comeet, t.a.v. Els van den Heuvel, Postbus 7069, 3430 JB Nieuwegein Telefoon: 06-12509193 E-mail:[email protected] g g stellin te belan hrijving De g ro c s ns tot in an noopt o rde v o lg o v in komst. binnen

www.comeet.nl

ADVERTENTIE

Leerlingen aantoonbaar vaardig www.ivio-examenbureau.nl

Maak kennis met

www.ivio-boeken.nl

Verreweg het beste onderwijs

www.centrum-voor-onderwijs.nl

Het heeft zoveel meerwaarde als een ander over je schouder meekijkt. VO-magazine

Recommend Documents