Het ESR 2010 en de overheidsrekeningen

Het ESR 2010 en de overheidsrekeningen 7de Seminarie voor leerkrachten van het secundair onderwijs 08/10/14

Kris Van Cauter (NBB)

Inleiding en achtergrondinformatie

2 / 43

Het ESR 2010 en de overheidsrekeningen

Inleiding De rekeningen van de overheid zijn een “gevoelig thema” en de statistische regels hebben een impact op het dagelijks leven “Belgische overheidsschuld stijgt plots met 26 miljard” De Tijd “Bourgeois: Europa maakt grote investeringen onmogelijk” De Tijd 12/09/2014 ….

Hervormingen aan de regels worden sterk opgevolgd en het belang van internationaal vergelijkbare statistieken is zeer groot

3 / 43


Methodologische referenties m.b.t. de overheidsrekeningen Verordening 549/2013 van 26 juni 2013: het Europees systeem van rekeningen (ESR 2010) Verordening 479/2009 van 25 mei 2009 betreffende de toepassing van het aan het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap gehechte Protocol betreffende de procedure bij buitensporige tekorten Jurisprudentie van Eurostat : Manual on government deficit and debt (editie 2014)

basisprincipe: "de economische realiteit"

4 / 43


Het Europees systeem voor de nationale rekeningen (ESR) Internationaal vergelijkbaar boekhoudkundig raamwerk voor een systematische beschrijving van een totale economie (land, regio,..) Statistisch product: schets beeld van de economie Diverse invalshoeken Sectoren Producten Bedrijfstakken Regionaal

Financiële en niet-financiële aspecten Vele macro-economische indicatoren, o.m. Spaarquota gezinnen, investeringsquota, financieel vermogen van gezinnen en samenstelling, financieringssaldi van sectoren, productiviteit, schuldratio's, KT-indicatoren bijv. kwartaal bbp

De sectorrekeningen voor 5 sectoren De overheid, financiële vennootschappen, niet-financiële vennootschappen, huishoudens en instellingen zonder winstoogmerk

5 / 43


Overheidsrekeningen: weerspiegelen economische processen en relaties Balans

Trans acties

Andere strom e n

Balans

Andere veranderingen in de activa/passiva

Eindbalans Niet-f inanciële activa

Andere veranderingen in de activa/passiva rekeningen

Eindbalans Financiële activa en passiva

Niet-financiële reke ninge n Productie Toegevoegde waarde Verdeling/gebruik van inkomen Sparen

Beginbalans Niet-f inanciële activa

Kapitaalrekeningen B.9

Beginbalans Financiële activa en passiva

Financiële rek eningen B.9F

Verande ring in ne tto w aarde

6 / 43


Andere presentatiewijze voor overheidsstatistieken: GFSpresentatie Inkomsten Belastingen Sociale premies Verkoop van goederen en diensten Overige lopende inkomsten Ontvangen kapitaaloverdrachten

Uitgaven Intermediair verbruik Beloning van werknemers Rente Subsidies Sociale uitkeringen Overige lopende uitgaven Betaalde kapitaaloverdrachten Investeringsuitgaven

Vorderingenoverschot of –tekort (B.9)

7 / 43


Europese statistische rapporteringen Verschillende statistische rapporteringen: Rapporteringen onder het Europees Systeem voor Nationale Rekeningen (ESR) – zeer uitgebreid statistische reeksen Kennisgevingen in het kader van de Procedure bij Buitensporige Tekorten (PBT) Officiële schuld en tekort in het kader van Europese beoordeling begrotingen

Tekort < 3 % bbp Schuld < 60 % bbp

Rapporteringen ten gevolge van Six-Pack vanaf 2014 Betreft maandelijkse kasgegevens

Elke rapportering eigen tabellen, concepten, rapporteringstermijnen Gemeenschappelijk kenmerk: uniforme definitie van de overheidssector (afkomstig uit het ESR)

8 / 43


Kennisgevingen in het kader van de Procedure bij Buitensporige Tekorten (PBT) Saldo van de overheid = vorderingensaldo B.9 ESR 2010 < 3 % BBP Bruto geconsolideerde schuld van de overheid financieel passief in het ESR, maar faciale waardering < 60 % BBP Schuldvariatie = - tekort + andere factoren (netto verandering van financiële activa, min veranderingen in andere te betalen rekeningen, wisselkoersverschillen op schuld in deviezen enz.)

9 / 43


Het Instituut voor de Nationale Rekeningen Het Instituut voor de Nationale Rekeningen (INR) is in België verantwoordelijk voor de opmaak van statistieken (financiële en nietfinanciële rekeningen), voorspellingen en economische analyse Het INR bestaat uit 3 partners: de Nationale Bank van België (NBB), het Federaal Planbureau en de Afdeling Statistiek en Economische Informatie van de FOD Economie De NBB staat in voor de opmaak van de overheidsrekeningen, in nauwe samenwerking met het federaal planbureau

10 / 43


Opdracht van het INR / de NBB Opstellen en rapportering van de statistieken m.b.t. de overheidsfinanciën in België volgens het ESR, maar ook voor de Buitensporige Tekorten Procedure Rapportering eind maart en eind september (verscheidene jaren kunnen worden herzien) Kwartaalrapportering t+90 dagen

Beslissen over de classificatie van eenheden en over de statistische behandeling van bepaalde uitgaven Onderzoek van de boekhoudkundige gevolgen van overheidsprojecten advies van het INR De statistieken m.b.t. de overheidsfinanciën en de INR-adviezen zijn beschikbaar op het internet http://www.nbb.be http://inr-icn.fgov.be/

11 / 43


Rol van Eurostat Europese statistische autoriteit => controle van de rekeningen en interpretatie van de boekhoudkundige regels (internationale vergelijkbaarheid)

Eurostat-besluiten zijn beschikbaar op internet http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/government_finance_statistic s/introduction

Eurostat kan voorbehoud maken of zijn fiat weigeren voor de door een lidstaat verstrekte gegevens en die vervangen door eigen cijfers

Meer controle bevoegdheden Dialoogbezoeken (om de 1 à 2 jaar), Upstream Dialoogbezoeken, Methodologische bezoeken

12 / 43


Implementatie ESR 2010

13 / 43


ESR 2010 en acties van het INR Algehele revisies ESR 2010 Meer investeringen: onderzoek en ontwikkeling, militaire aankopen

Belangrijkste dossiers: Perimeter van de overheid Privaat publieke samenwerking (PPS) Voorwaardelijke investeringsbijdrage Specifieke transacties Overname pensioenfondsen Behandeling swaps …

14 / 43


Overheidsperimeter volgens het ESR 2010 De sectorclassificatie van de overheidsentiteiten in de strikte zin brengt geen moeilijkheden aan het licht entiteiten die niet-marktgoederen en -diensten produceren entiteiten die het inkomen en de rijkdom herverdelen Voor de andere producenten die onder overheidstoezicht handelen, moeten de activiteiten en middelen worden geëvalueerd: kwalitatief criterium kwantitatief criterium

15 / 43


Onderzoek van de perimeter 3 stappen Autonomie (voor eigen rekeningen bezittingen en schulden kunnen aangaan,…) Publieke controle (aandeelhouderschap, maar ook andere) Scholen

Marktgebonden karakter van de activiteit Het is belangrijk om een onderscheid te maken tussen financiële en nietfinanciële ondernemingen. • Niet-financiële vennootschappen: onderzoeken of de prijzen economisch significant zijn (of de prijzen een effect hebben op vraag en aanbod) • Financiële vennootschappen: blootstelling aan risico onderzoeken

Publieke entiteit die marktactiviteit doet, maakt deel uit van de sector financiële of niet-financiële vennootschappen, anders overheid 16 / 43


Market test voor niet-financiële overheidsentiteiten: kwalitatief en kwantitatief criterium Kwalitatief criterium: om na te gaan of het gaat om marktentiteiten, die verkopen tegen economisch significante prijzen, moet worden onderzocht of de volgende voorwaarden zijn vervuld: Verkoop aan overheidsinstellingen < 50 % van de totale verkoop? Verkoop aan overheidsinstellingen > 50 % van de totale verkoop en concurreert met privéproducenten (offerteaanvraag)?

Gebruikelijk kwantitatief criterium (50 %-criterium) Verhouding tussen verkoop en productiekosten > 50 % => marktproducent De ‘verkoop’ moet ten minste 50 % van de “kosten” dekken gedurende een aaneengesloten periode van verschillende jaren Definitie van “verkoop” en “kosten”

17 / 43


Market test voor niet-financiële overheidsentiteiten: verkoop < 50 % kosten => niet-marktproducent => S.13

ESR 1995

ESR 2010

Verkoop = lopende verkopen van geproduceerde goederen en diensten (minus subsidies, tenzij deze samenhangen met volume/waarde van de productie) Kosten = beloning van de werknemers + intermediair verbruik + verbruik van vaste activa + andere belastingen op de productie - productie voor eigen gebruik

Verkoop = lopende verkopen van geproduceerde goederen en diensten (minus subsidies, tenzij deze samenhangen met volume/waarde van de productie) Kosten = beloning van de werknemers + intermediair verbruik + verbruik van vaste activa + andere belastingen op de productie - productie voor eigen gebruik + nettorentelasten

18 / 43


Beslissingsboom: niet-financiële vennootschappen

19 / 43


Markt-/niet-marktcriterium: financiële vennootschappen De markt-/niet-markttoets kan niet gebruikt worden voor financiële vennootschappen Aanwezigheid van risico: “An important criterion for classification as a financial intermediary in S.12 […] is the crucial issue of risk”

* Moet wel in aanmerking genomen worden in geval van financiële instelling binnen concernverband

20 / 43


Impact van de herclassificaties van publieke eenheden 1.600 (publieke) eenheden werden onderzocht, waarvan er 700 werden opgenomen in de perimeter van de overheid Impact op het saldo van 2013: + 13 miljoen Naargelang de eenheid kan de impact positief of negatief zijn

Impact op de schuld van 2013: In het bijzonder belangrijk voor de sociale huisvestingssector: +15 miljard En ook voor de intercommunales, de autonome gemeentebedrijven en andere lokale publieke ondernemingen: 2,5 miljard

21 / 43


Bijzondere aandacht voor PPS Publiek-private samenwerkingsverbanden worden gebruikt om infrastructuur te gaan oprichten (scholen, wegen, gebouwen,…) in combinatie met een dienst die wordt verstrekt over de hele duur van het contract Indien de risico’s in verband met de bouw en de vraag of de beschikbaarheid bij de private partners liggen en het grootste deel van de financiering niet gewaarborgd is, wordt het overheidssaldo enkel beïnvloed door de jaarlijkse betalingen door de overheid Anders dienen de activa te worden geregistreerd in de overheidsbalans Impact op het overheidssaldo op het ogenblik dat de investeringen plaatsvinden Er wordt een schuld aangerekend

Filosofie: overheid dient de infrastructuur niet in haar rekeningen op te nemen als ze enkel betaalt voor een dienst en de financiële risico’s niet bij haar liggen. Bijzondere aandacht voor bepaalde clausules De private sector dient het risico te dragen en de rewards INR heeft een algemene revisie gedaan van de PPS-contracten met een aantal herclassificaties Alle lokale projecten

Impact op het saldo 2013: - 50 miljoen Impact op de schuld 2013: + 500 miljoen

22 / 43


Andere belangrijke wijzigingen met gevolgen voor de overheidsrekeningen in België

23 / 43


Overname van de pensioenfondsen In het ESR 1995 moesten de stortingen van een onderneming aan de Staat in het kader van een overdracht van verplichtingen uit hoofde van door de onderneming opgezette pensioenstelsels worden geregistreerd als ontvangen kapitaaloverdrachten op het moment van overname van de pensioenverplichtingen

= niet-financiële operatie In het ESR 2010 worden de ontvangsten beschouwd als een voorafbetaling van toekomstige overige inkomensoverdrachten

= financiële operatie => Impact op het saldo voor operaties in 2003, 2004 en 2005 (negatief voor de jaren waarin de operaties plaatsvonden en positief in de daaropvolgende jaren) Impact op saldo van 2013 + 400 miljoen

24 / 43


Voorwaardelijke investeringsbijdragen In België geeft een reeks situaties aanleiding tot het gebruik van voorwaardelijke investeringsbijdragen. Het peil van de investeringsbijdragen op jaarbasis kan afhankelijk zijn van parameters als de bezettingsgraad van de activa. Het voorwaardelijk karakter van deze bijdragen is als argument gebruikt om de registratie ervan in de overheidsrekeningen te spreiden in de tijd. Een geringe voorwaardelijkheid stemt in de economische realiteit de facto overeen met een verplichting tot betaling door de overheid zodra de onderliggende investering is gerealiseerd, wat betekend dat de volledige investeringsbijdrage (ongerekend de rentesubsidie) dan moet worden geregistreerd, met een negatieve invloed op het financieringssaldo en de registratie van een overgenomen schuld

=> Impact op het saldo en de schuld

Impact op het saldo van 2013: - 1,5 miljard Impact op de schuld in 2013: + 7 miljard

25 / 43


Herziening van de Verordening 479/2009 Kennisgevingen in het kader van de Procedure bij Buitensporige Tekorten (PBT) Officiële schuld en tekort in het kader van Europese beoordeling begrotingen

Gewijzigd door Verordening 220/2014 van de Commissie van 7 maart 2014 => afschaffing van aparte behandeling swaps en FRA’s => over het algemeen negatieve impact op saldo => één enkele definitie van overheidsdeficit

26 / 43


Vorderingensaldo: details verschil ESR 1995 en ESR 2010 In miljoenen euro’s Methodologische wijzigingen gelinkt aan het ESR 2010, waarvan:

2010

2011

2012

2013

184,7

-149,2

128,5

260,5

305,9

327,3

349,3

371,0

-321,8

-501,8

-233,2 -189,0

-937,6

-520,8

-646,8 -1574,3

-35,2

-76,9

-887,8

-340,4

-652,9 -1516,9

Andere wijzigingen (actualisaties en correcties fouten)

-162,9

-50,9

-168,8 -227,3

Totaal

-915,9

-720,9

-687,1 -1541,0

Stortingen van vennootschappen aan de Staat in het kader van een overdracht door de Staat van pensioenverplichtingen Herziening van de verordening n° 479/2009 (swaps) Methodologische wijzigingen gelinkt aan het ESR 2010 en een herbestudering van bepaalde vragen, waarvan: Behandeling van Publiek-private samenwerking Voorwaardelijke investeringsbijdragen

27 / 43

-66,3

-70,7


Schuld: Overgang EDP 1995, naar EDP 2010 – detail In miljoenen euro Methodologische wijzigingen gelinkt aan het ESR 2010 Methodologische wijzigingen gelinkt aan het ESR 2010 en een herbestudering van bepaalde vragen, waarvan: Sectorisatie Behandeling publiek-private samenwerkingsverbanden Voorwaardelijke investeringsbijdragen

28 / 43

2010 87,4

2011 26,1

2012 0,0

2013 0,0

20.227,5

21.746,8 23.630,4 25.969,7

15.628,7

16.722,2 17.856,0 18.561,6

162,1

247,6

344,5

461,2

4.436,7

4.777,0

5.429,9

6.946,8


Tekort en schuld 2010-2013 2010

2011

2012

2013

ESR 1995 – EDP Tekort miljoen

-13.627,1

-14.160,6

-15.235,1

-9.923,5

% bbp

-3,8

-3,8

-4,1

-2,6

miljard

343,7

366,2

380,2

387,2

% bbp

96,6

99,2

101,1

101,2

-14.543,0

-14.881,5

-15.922,2

-11.464,5

% bbp

-4,0

-3,9

-4,1

-2,9

miljard

364,1

388,1

403,7

413,2

% bbp

99,6

102,1

104,0

104,5

Schuld

ESR 2010 – EDP Tekort miljoen

Schuld

29 / 43


Overheidsvorderingen saldo (% bbp) 1%

0%

-1%

-2%

-3%

-4%

-5%

-6% 95

96

97

98

99

00

01

02

03

EDP-tekort ESR 1995

30 / 43

04

05

06

07

08

09

10

11

12

13

Tekort ESR 2010


Overheidsschuld (% bbp) 140% 130% 120% 110% 100% 90% 80% 70% 60% 95

96

97

98

99

00

01

02

03

EDP-Schuld ESR 1995

31 / 43

04

05

06

07

08

09

10

11

12

13

EDP-Schuld ESR 2010


Voorstelling van de belangrijkste aggregaten: ontvangsten, uitgaven, saldi en overheidsschuld

32 / 43


Ontvangsten, uitgaven en primair saldo

-8

40

-10

Ontvangsten

33 / 43

Uitgaven

Saldo

2013

42

2011

-6

2009

44

2007

-4

2005

46

2003

-2

2001

48

1999

0

1997

50

2013

2

2011

52

2009

4

2007

54

2005

6

2003

56

2001

8

1999

58

1997

10

1995

60

1995

(% bbp)

Primair saldo


Ontvangsten van de overheid (in miljoenen euro's)

Ontvangsten Fiscale en parafiscale ontvangsten Directe belastingen Indirecte belastingen Werkelijke sociale premies Kapitaalbelastingen Toegerekende sociale premies Ontvangen rente Ander inkomen uit vermogen Inkomensoverdrachten afkomstig van de andere sectoren Lopende verkopen van geproduceerde goederen en diensten Kapitaaloverdrachten afkomstig van de andere sectoren

34 / 43

2010

2011

2012

2013

176.852

187.401

196.781

203.614

154.856

163.395

171.176

177.006

55.523

59.707

62.414

66.033

46.623

48.290

50.742

51.012

50.114

52.627

54.703

55.988

2.596

2.772

3.318

3.973

8.199

8.731

9.143

9.672

866

926

910

877

2.427

3.102

3.198

3.474

2.634

2.821

3.221

3.123

7.658

8.153

8.600

8.908

212

274

534

554

p.m.: in % bbp 51,5 44,8 16,7 12,9 14,2 1,0 2,4 0,2 0,9 0,8 2,3 0,1


Uitgaven en financieringssaldo van de overheid (in miljoenen euro's) p.m.: % bbp

2010

2011

2012

2013

191.395

202.282

212.703

215.078

54,4

Beloning van werknemers

44.174

45.956

47.743

49.309

12,5

Intermediair verbruik en betaalde belastingen

14.269

14.854

15.500

15.660

4,0

Subsidies aan bedrijven

10.471

11.517

11.461

11.617

2,9

Sociale uitkeringen

87.331

91.498

96.055

99.420

25,2

9.501

9.842

10.176

10.569

2,7

12.523

12.869

13.257

12.511

8.057

8.608

9.057

8.590

2,2

35

374

496

-31

0,0

5.035

6.765

8.959

7.434

1,9

-14.543

-14.882

-15.922

-11.465

-2,9

-4,0

-3,9

-4,1

-2,9

Uitgaven

Inkomensoverdrachten aan de andere sectoren Rentelasten Bruto-investeringen in vaste activa Andere netto-aankopen van niet-financiële activa Kapitaaloverdrachten aan andere sectoren Vorderingenoverschot (+)/ -tekort (-) p.m.: financieringssaldo in % bbp

35 / 43

3,2


Uitsplitsing van het saldo per deelsector (% bbp) 2

1

0

-1

-2

-3

-4

-5 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Federale overheid

36 / 43

Gemeenschappen en gewesten

Lokale overheid

Sociale zekerheid


Uitsplitsing van het saldo van de gemeenschappen en gewesten (in miljoenen euro's) 2000

1500

1000

500

0

-500

-1000

-1500 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

37 / 43

Vlaamse Gemeenschap

Franse Gemeenschap

Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Duitstalige Gemeenschap

Waals Gewest


Uitsplitsing van het saldo van de gemeenschappen en gewesten (in miljoenen euro's) 20000 18000 16000 14000 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Vlaamse Gemeenschap Waals Gewest Duitstalige Gemeenschap

38 / 43

Franse Gemeenschap Brussels Hoofdstedelijk Gewest


Tegenpartijen Maastrichtschuld (in miljoenen euro's) 100,0

450000 400000

80,0

350000 300000

60,0 250000 200000 40,0 150000 100000

20,0

50000 0,0 2013

2012

2011

2010

2009

2008

2007

2006

2005

2004

2003

2002

2001

2000

1999

1998

1997

1996

1995

0

Buitenland Gezinnen Financiële vennootschappen

(linkerschaal)

Niet-financiële vennootschappen Schuld aan het buitenland als percentage van de totale schuld (rechterschaal)

39 / 43


Ontvangsten per kwartaal (In miljoenen euro)

70000,0

60000,0

50000,0

40000,0

30000,0

20000,0

10000,0

mrt/02 sep/02 mrt/03 sep/03 mrt/04 sep/04 mrt/05 sep/05 mrt/06 sep/06 mrt/07 sep/07 mrt/08 sep/08 mrt/09 sep/09 mrt/10 sep/10 mrt/11 sep/11 mrt/12 sep/12 mrt/13 sep/13 mrt/14

mrt/99 sep/99 mrt/00 sep/00 mrt/01 sep/01

0,0

Ontvangsten gezuiverd voor kalender- en seizoenseffecten

40 / 43

bruto ontvangsten


Overheidsuitgaven per kwartaal (in miljoenen euro’s) 60000,0

50000,0

40000,0

30000,0

20000,0

10000,0

mrt/99 sep/99 mrt/00 sep/00 mrt/01 sep/01 mrt/02 sep/02 mrt/03 sep/03 mrt/04 sep/04 mrt/05 sep/05 mrt/06 sep/06 mrt/07 sep/07 mrt/08 sep/08 mrt/09 sep/09 mrt/10 sep/10 mrt/11 sep/11 mrt/12 sep/12 mrt/13 sep/13 mrt/14

0,0

Uitgaven gezuiverd voor kalender-en seizoenseffecten

41 / 43

Bruto uitgaven


Saldo gezuiverd voor kalender- en seizoenseffecten

42 / 43 mrt/11 sep/11 mrt/12 sep/12 mrt/13 sep/13 mrt/14

mrt/99 sep/99 mrt/00 sep/00 mrt/01 sep/01 mrt/02 sep/02 mrt/03 sep/03 mrt/04 sep/04 mrt/05 sep/05 mrt/06 sep/06 mrt/07 sep/07 mrt/08 sep/08 mrt/09 sep/09 mrt/10 sep/10

Saldo per kwartaal

(in miljoenen euro’s)

10000,0

5000,0

0,0

-5000,0

-10000,0

-15000,0

bruto saldo


Dank u voor uw aandacht

Het ESR 2010 en de overheidsrekeningen

Recommend Documents