HET DWANGBEVEL EN DE INVORDERING VAN NIET-FISCALE SCHULDVORDERINGEN IN PROVINCIES, GEMEENTEN EN OCMW’S
Wouter Verhille
2010
D 2010 2664 555 ISBN 978 90 4653 198 3 BP/DWANGB-BI10001 Verantwoordelijke uitgever: Hans Suijkerbuijk # 2010 Wolters Kluwer Belgium NV Ragheno Business Park Motstraat 30 B-2800 Mechelen Tel.: 0800-14 500 (gratis oproepnummer) www.kluwer.be
[email protected] Behoudens de uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder de uitdrukkelijke voorafgaande en schriftelijke toestemming van de uitgever.
Inhoudstafel INLEIDING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1
1. Regelgeving 1.1.
1.2.
De organieke decreten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1.1. De oorspronkelijke tekst van artikel 94 van het Gemeentedecreet (verder GD) en artikel 90 van het Provinciedecreet (verder PD) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1.2. De huidige tekst van artikel 94 van het Gemeentedecreet (GD) en artikel 90 van het Provinciedecreet (PD). . . . . . . . . . . . . 1.1.3. De huidige tekst van artikel 92 van het decreet van 19 december 2008 betreffende de organisatie van de Openbare Centra voor Maatschappelijk Welzijn (OCMW-Decreet). . . . . . . . . . . . .
5
Omzendbrieven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2.1. Omzendbrief BB-2006/19 van 1 december 2006 betreffende het besluit van de Vlaamse Regering van 24 november 2006 betreffende de inwerkingtreding van sommige bepalingen van het Gemeentedecreet van 15 juli 2005 en ter uitvoering van artikelen 160 en 179 van het Gemeentedecreet van 15 juli 2005 (voor PD in dezelfde zin en mutatis mutandis de omzendbrief BB 2006/20 van 1 december 2006 betreffende het besluit van de Vlaamse Regering van 24 november 2006 betreffende de inwerkingtreding van sommige bepalingen van het Provinciedecreet van 9 december 2005 en ter uitvoering van artikelen 156, 175 en 264 van het Provinciedecreet van 9 december 2005) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2.2. Omzendbrief BB 2009/2 van 5 juni 2009 betreffende toelichting bij de wijzigingen aan het Gemeentedecreet ingevolge het decreet van 23 januari 2009 tot wijziging van het Gemeentedecreet en ingevolge het decreet van 30 april 2009 houdende diverse wijzigingen van de wet van 19 oktober 1921 tot regeling van de provincieraadsverkiezingen, de Gemeentekieswet gecoo¨rdineerd op 4 augustus 1932, het Gemeentedecreet van 15 juli 2005 en het Provinciedecreet van 9 december 2005 wat de regeling van de procedure inzake verkiezingsbezwaren betreft. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2.3. Omzendbrief BB 2009/3 van 5 juni 2009 betreffende toelichting bij het decreet van 19 december 2008 betreffende de organisatie van de Openbare Centra voor Maatschappelijk Welzijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10
Kluwer – Dwangbevel
5 6 7
10
11
12
V
Inhoudstafel 1.2.4.
1.3.
Omzendbrief BB 2009/4 van 19 juni 2009 houdende toelichting bij de wijzigingen aan het Provinciedecreet ingevolge het decreet van 30 april 2009 tot wijziging van het Provinciedecreet, het decreet van 6 juli 2001 houdende de intergemeentelijke samenwerking en ingevolge het decreet van 30 april 2009 houdende diverse wijzigingen van de wet van 19 oktober 1921 tot regeling van de provincieraadsverkiezingen, de Gemeentekieswet gecoo¨rdineerd op 4 augustus 1932, het Gemeentedecreet van 15 juli 2005 en het Provinciedecreet van 9 december 2005 wat de regeling van de procedure inzake verkiezingsbezwaren betreft. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Gelijkaardige regelgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3.1. De gekopieerde regeling: decreet van 22 februari 1995 tot regeling van de invordering van niet-fiscale schuldvorderingen voor de Vlaamse Gemeenschap en de instellingen die eronder ressorteren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3.2. Gecoo¨rdineerde wetten van 17 juli 1991 op de rijkscomptabiliteit (verder Gec. Wetten Rijkscomptabiliteit) . . . . . . . . . . . 1.3.3. Domaniale wet van 22 december 1949 . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3.4. Wet van 3 juli 1969 tot invoering van het Wetboek van de Belasting over de Toegevoegde Waarde (verder WBTW) . . . 1.3.5. Wetboek van 30 november 1939 der Registratie-, Hypotheeken Griffierechten (verder W.Reg.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13 15
15 15 16 16 17
2. Het toepassingsgebied ratione materiae 2.1.
2.2.
VI
Alle niet-fiscale schuldvorderingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1.1. Een (niet-fiscale) schuldvordering: ruime inhoud van het begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1.2. Een vordering tot het betalen van een geldsom . . . . . . . . . . 2.1.3. Een schuldvordering lastens een natuurlijk persoon of privaat rechtspersoon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1.4. Algemene bevoegdheid. Geen extra rechtsgrond nodig . . . . . 2.1.5. De uitzonderingen. De specifieke invorderingsprocedures voorzien door de specifieke regelgevingen . . . . . . . . . . . . . 2.1.6. Een schuldvordering van de gemeente, van de provincie en van het OCMW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
21 21 37 37 39 39 43
Ook in het kader van het dwangtoezicht kunnen schuldvorderingen worden ingevorderd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
47
2.3.
Schuldvorderingen van alle soorten schuldeisers . . . . . . . . . . . . . . .
48
2.4.
De schuldvordering moet voldoen aan bepaalde kwaliteiten: onbetwist, vaststaand, zeker en opeisbaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4.1. Decreetgeschiedenis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4.2. Toelichting van de begrippen in de memorie en de omzendbrieven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4.3. Voorwaarden: opeisbaar en onbetwist, vaststaand en zeker . .
49 49 51 52
Dwangbevel – Kluwer
Inhoudstafel 3. Voorafgaande aanmaning van de schuldenaar 3.1.
Voorafgaande ingebrekestelling maakt een algemeen rechtsbeginsel uit
61
3.2.
Tijdstip van de aangetekende brief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
62
3.3.
Welke termijnen tussen aangetekende brief en opmaak dwangbevel? .
63
3.4.
Toepasselijkheid van het decreet van 26 maart 2004 . . . . . . . . . . . .
64
3.5.
Een aangetekende brief stuit de verjaring in beginsel niet . . . . . . . .
65
3.6.
Ingebrekestelling doet de nalatigheidsinteresten lopen . . . . . . . . . . .
66
4. De uitvaardiging van het dwangbevel 4.1.
Het begrip. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
69
4.2.
De financieel beheerder vaardigt het dwangbevel uit (zie punt 15.2) .
71
4.3.
De vermeldingen van het dwangbevel – geldigheidsvereisten van het dwangbevel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3.1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3.2. Aanmaning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3.3. Formule van visum en uitvoerbaarverklaring . . . . . . . . . . . . 4.3.4. Aanduiding van de schuldeiser. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3.5. Aanduiding van de schuldenaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3.6. Aanduiding van de schuld – de kosten . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3.7. Oorzaak van de vordering – de motivering: wet van 29 juli 1991 betreffende de uitdrukkelijke motivering van bestuurshandelingen is van toepassing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3.8. Taal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3.9. Dagtekening en ondertekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3.10. Actieve openbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3.11. Materie¨le vergissingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3.12. Modellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
85 89 89 90 91 91
Uitputting van de door het bestuur zelf tot stand gebrachte ‘‘bezwaarprocedure’’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
97
4.5.
Een dwangbevel per schuldvordering en per schuldenaar? . . . . . . . .
98
4.6.
Aansprakelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.6.1. Aanmaning tot voorzichtigheid door de toezichthouder . . . . . 4.6.2. Aansprakelijkheid voor het foutief verlenen van een uitvoerbare titel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
99 99
4.4.
4.7.
Het dwangbevel wordt niet voorzien van het formulier van tenuitvoerlegging (zie punt 5.3) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kluwer – Dwangbevel
72 72 73 73 73 74 75
99 101
VII
Inhoudstafel 5. De uitvoerbaarverklaring van het dwangbevel 5.1.
Ratio legis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
105
5.2.
Het vereiste van een uitvoerbaarverklaring bestaat in tal van andere wetgevingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
106
5.3.
Vormelijke vereisten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
109
5.4.
Soevereine beslissing van het college, de deputatie of de OCMW-raad
110
5.5.
Delegatiemogelijkheid bestaat voor het college, de deputatie of de OCMW-raad, maar delegatie is niet wenselijk . . . . . . . . . . . . . . . . .
111
5.6.
Besloten vergadering – privacy van de schuldenaar . . . . . . . . . . . . .
112
5.7.
Geen visum nodig . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
113
5.8.
Kan het bestuur na uitvoerbaarverklaring van een dwangbevel nog een procedure starten voor de rechtbanken? (zie punt 14.3) . . . . . . . . . .
115
6. De betekening van het dwangbevel 6.1.
Stuitende werking van het betekenen van het dwangbevel . . . . . . . .
120
6.2.
Betekening bij gerechtsdeurwaardersexploot . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2.1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2.2. Betekening aan wie?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2.3. Vereisten van afschriften . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2.4. Taal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2.5. Ongedaan verklaren van een betekening . . . . . . . . . . . . . . . 6.2.6. Plicht om zijn ambt te verlenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2.7. Tijdstip van betekenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2.8. Betekening bevel tot betalen tegelijk met betekening dwangbevel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2.9. Aanstelling van gerechtsdeurwaarder – overheidsopdrachten: de juridische diensten inzake advies en de opdrachten van vertegenwoordiging in rechte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2.10. Instructies voor de gerechtsdeurwaarder . . . . . . . . . . . . . . . 6.2.11. Praktische problemen bij het invorderen via gerechtsdeurwaarders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
123 123 123 124 125 126 126 127 127 128 132 135
7. Intrekking van het dwangbevel 8. Taalgebruik 8.1.
Taalwet Bestuurszaken van toepassing op briefwisseling en facturen .
143
8.2.
Taalwet Bestuurszaken van toepassing op het dwangbevel dat uitgevaardigd wordt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
145
VIII
Dwangbevel – Kluwer
Inhoudstafel 8.3.
De Taalwet Gerechtszaken van toepassing op de akte betekening-bevel (betekening van het dwangbevel en bevel tot betalen) . . . . . . . . . . .
146
9. Verzet tegen het dwangbevel 9.1.
De memorie en de omzendbrief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
152
9.2.
Verzet tegen het dwangbevel bij bodemrechter. Betwistingen over de tenuitvoerlegging van het dwangbevel bij beslagrechter . . . . . . . . . . 9.2.1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.2.2. Geen bevoegdheid van de Raad van State . . . . . . . . . . . . . .
153 153 155
Vormelijke voorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.3.1. Territoriaal en materieel bevoegde rechtbank. . . . . . . . . . . . 9.3.2. Termijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.3.3. Tegensprekelijk verzoekschrift of gerechtsdeurwaardersexploot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.3.4. Taal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
156 156 156
9.4.
Motivering van de verzetsakte en bewijslast . . . . . . . . . . . . . . . . . .
158
9.5.
Schorsend karakter van het verzet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
160
9.6.
Andere 9.6.1. 9.6.2. 9.6.3.
gevolgen van het verzet. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Devolutieve werking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Het dwangbevel vervalt niet door het aantekenen van verzet . Het exploot waarbij verzet wordt aangetekend, heeft geen stuitende kracht voor een schuldvordering waarvan in het verzetsexploot geen gewag wordt gemaakt . . . . . . . . . . . . .
163 163 163
Procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.7.1. Nieuwe middelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.7.2. Gewijzigde eis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.7.3. Nieuwe eis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.7.4. Wie vertegenwoordigt het bestuur?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.7.5. Het verzet wordt ingesteld tegen het bestuur (de provincie, de gemeente, het OCMW) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.7.6. Varia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
164 164 164 164 165
9.8.
Tergend en roekeloos geding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
167
9.9.
De uitspraak van de bodemrechter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.9.1. Vernietiging van het dwangbevel door de rechter of ongegrond verklaren van het verzet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.9.2. De kosten van het geding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
168
9.3.
9.7.
9.10. Hoger beroep en cassatie mogelijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
157 157
163
165 166
168 169 170
10. De gedwongen tenuitvoerlegging van de uitvoerbare titel
Kluwer – Dwangbevel
IX
Inhoudstafel 11. Wettelijke belemmeringen die de invordering bij dwangbevel in de weg staan 11.1. Collectieve schuldenregeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
179
11.2. Faillissement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
180
11.3. Wet Continuı¨teit Ondernemingen (WCO) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
181
11.4. Andere wettelijke belemmeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
182
12. Sociale maatregelen en oninvorderbaarheid 12.1. Kwijtschelding van schuld, uitstel van betaling, dading, sociale tarieven
185
12.2. Onverhaalbaar, oninbaar en oninvorderbaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12.2.1. Soorten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12.2.2. Waalse context. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12.2.3. Informatiemogelijkheden voor lokale en provinciale besturen in het kader van een solvabiliteitsonderzoek van schuldenaren
187 187 188
12.3. Huidige regelgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12.3.1. Voor de gemeente: koninklijk besluit van 2 augustus 1990 houdende het algemeen reglement op de gemeentelijke comptabiliteit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12.3.2. Voor de provincie: koninklijk besluit van 2 juni 1999 houdende de algemene regeling van de provinciale boekhouding . . . . . 12.3.3. Voor het OCMW: besluit van de Vlaamse Regering van 17 december 1997 betreffende de boekhouding en de administratieve organisatie van de Openbare Centra voor Maatschappelijk Welzijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
190
12.4. Regelgeving naar komend recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
192
189
190 190
191
13. Alternatieve beschermingsmogelijkheden tegen een in gebreke blijvende schuldenaar 13.1. Contractuele en wettelijke beschermingsmogelijkheden . . . . . . . . . .
195
13.2. Wettelijke beschermingsmaatregelen specifiek voor het OCMW . . . .
196
13.3. Wettelijke beschermingsmaatregelen specifiek voor de gemeente en de provincie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
197
14. Het gebruikelijke invorderingsproces – alternatieve invorderingsmogelijkheden
X
14.1. De minnelijke invordering. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
202
14.2. De gerechtelijke invordering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
204
Dwangbevel – Kluwer
Inhoudstafel 14.3. Kan het bestuur na uitvoerbaarverklaring van een dwangbevel nog een procedure starten voor de rechtbanken? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
207
15. Vaststellen en opvolgen van de rechten: budgethouder staat in voor de facturatie, de financieel beheerder voor het debiteurenbeheer 15.1. De budgethouder is verantwoordelijk voor de facturatie . . . . . . . . . . 15.2. De financieel beheerder staat in volle onafhankelijkheid in voor het debiteurenbeheer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15.2.1. De financie¨le spilfiguur van het bestuur staat in voor het debiteurenbeheer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15.2.2. In volle onafhankelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15.2.3. De aansprakelijkheid van de financieel beheerder bij het invorderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15.2.4. Het verslag van de financieel beheerder in volle onafhankelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15.3. Het internecontrolesysteem (ICS), afsprakennota, (retributie)reglement 15.3.1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15.3.2. Voorbeelden retributiereglementen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15.3.3. Aandachtspunten voor ICS en reglementen . . . . . . . . . . . . .
211 214 214 215 217 218 219 219 223 231
16. Grensoverschrijdende invorderingen 17. Inwerkingtreding van de nieuwe regelingen en temporele werking . . . . .
239
17.1. Inwerkingtreding van de oorspronkelijke regeling van GD en PD en temporele werking ervan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
239
17.2. Inwerkingtreding van de vernieuwde regelingen van OCMW-Decreet, GD en PD m.b.t. invordering van niet-fiscale schulden en temporele werking ervan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
240
18. Conclusie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
241
18.1. Pluspunten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
244
18.2. Minpunten en verbeterpunten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
245
SLOTWOORD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
247
INDEX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
249
Kluwer – Dwangbevel
XI
