THEMA 150 JAAR BEKLIMMING MATTERHORN
ZERMATT-MATTERHORN
HET DORP & ZIJN BERG
Û
Zonsondergang boven de Matterhorn gezien vanaf de Gornergrat. Foto: Frank Peters
Rond 1850 is Zermatt nog een Walliser boerendorp.
Matterhorn in 1865 door Edward Whymper. Het drama
Dat verandert met de komst van Engelse lords die de
tische verhaal van die tocht spreekt zo tot de verbeelding
omliggende Alpentoppen willen veroveren. De populariteit
dat het een enorme impuls geeft aan de bergsport en het
neemt een vlucht na de eerste beklimming van de
toerisme rond ’s werelds beroemdste berg.
thema 150 JAAR BEKLIMMING MATTERHORN
Zermatt
VAN GEHUCHT TOT MONDAIN BERGDORP
TEKST & FOTO’S FRANK PETERS
de
Foto: Jonathan Vandevoor
“Met de beklimming van de Matterhorn eindigt de gouden eeuw van het alpinisme”, vertelt Edith Zweifel van Zermatt Touris mus tijdens een rondleiding door het dorp. “Maar gouden tijden voor het toerisme bre ken aan.” Ze neemt ons mee naar het stand-
beeld van Alexander Seiler (1819-1891), een vertegenwoordiger uit Blitzingen. “Hij is een buitenstaander, maar ziet als eerste de potentie van de Matterhorn en de omliggende vierduizenders als toeristische attractie. Daarom is hij de grondlegger van het toerisme in Zermatt.” In 1855 opent Seiler hotel Monte Rosa, dat nu nog steeds bestaat. Het herbergt de Engelse adel en andere alpinisten, die in groten getale naar de Alpen komen om de hoogste toppen te bedwingen. Ook Whymper en zijn klimpartners boeken er overnachtingen. “Maar de inwoners van Zermatt, die het succes van Seiler zien, worden afgunstig”, zegt Zweifel. “Seiler is van origine geen inwoner van het dorp en behoort niet tot de burgerij. Toch gaat hij door en laat ook berghotel Riffelberg bouwen.”
18
BERGEN magazine
Als Seiler toegelaten wil worden tot de burgerij om aanspraak te kunnen maken op privileges, steken de bewoners daar een stokje voor. De zaak loopt zo hoog op, dat de politie van het kanton Wallis eraan te pas moet komen. Zermatt wordt een week lang bezet. Uiteindelijk wordt Seiler toch toegelaten en krijgt zijn privileges, maar van harte gaat het allerminst. “Om zijn ongenoegen over de gang van zaken kenbaar te maken, kiest hij als vervoermiddel naar zijn hotel symbolisch rode koetsen met zwarte paarden: de kleuren van de hel. De inwoners van Zermatt reageren hierop door zelf het Zermatterhof te bouwen en blauwe koetsen met witte paarden te nemen als symbolen voor de hemel. En zo ontstaat het verhaal van de hemel en de hel”, zegt Zweifel met een glimlach.
Dodelijke aantrekkingskracht Tijdens een driedaagse wandeling met prachtige uitzichten op de Matterhorn houden de verhalen rond Seiler en de desastreuze eerste beklimming door Whymper me
voortdurend bezig. Als wandelvriend Ido en ik via Zmutt richting de Schönbielhütte lopen, kijken we tijdens de zonsopgang op de zogeheten Hörnligrat van ’s werelds beroemdste berg. Via deze scherpe richel bereikten zijn eerste beklimmers de top. Verderop, waar het landschap ruiger wordt, begeven we ons in de schaduw van de machtige noordwand van de Matterhorn. De kolossale muren van steen en ijs maken alles eromheen nietig. Onder die flank ligt de Matterhorngletsjer. Daar zijn vier van de zeven klimmers uit Whympers groep aan hun einde gekomen door een val van een paar honderd meter (zie blz. 25). Zij waren de eersten die dodelijk verongelukten op de Matterhorn. Helaas hebben daarna ongeveer vijf honderd mensen hetzelfde lot ondergaan en elk jaar worden dat er meer. De Matterhorn is daarmee de dodelijkste berg ter wereld. Om te voorkomen dat er na het eerste noodlottige ongeval nog meer Engels adellijk bloed zou vloeien op de Matterhorn, wilde de toenmalige koningin Victoria een
Ù Historisch beeld van het Riffelalp Resort – en niet berghotel Riffelberg – onder de Matterhorn. (Archiv Riffelalp Resort)
Schönbielhütte: in gesprek met berggids en kok Lakpa Sona Sherpa. Uitzicht op de Matterhorn en Dent d’Herens.
Û
wet aannemen waarin het Engelsen werd verboden de berg nog langer te beklimmen. Met als resultaat, dat de nieuwsgierigheid naar de Matterhorn alleen maar verder aangewakkerd werd. Opvallend is dat vrijwel alle klimmers die aan deze kant van de berg verongelukken, op nagenoeg dezelfde plek terecht komen. Sommige lichamen vindt men terug, andere verdwijnen in de diepe spleten van de gletsjer en worden soms pas decennia later door het traag bewegende ijs vrijgegeven. Toch blijft de berg lokken. De Matterhorn is een van de grootste trofeeën van de Alpen en de aantrekkingskracht op klimmers is onweerstaanbaar. BERGEN magazine
19
thema 150 JAAR BEKLIMMING MATTERHORN Ù De Matterhorn weerspiegelt in de Stellisee onder een nachtelijke sterrenhemel in het licht van de maan. De sterrenstrepen in de foto zijn ontstaan door een sluitertijd van 636 seconden. Ú De noordwand van de Matterhorn gezien vanaf het pad naar de Schönbielhütte.
Ú Zermatt is nog herkenbaar als boerendorp, maar ondergaat al een metamorfose. Er is een restaurant verrezen, er is een terrasje en er flaneren elegante dames. En let op het Engelstalige reklamebord van de dorpsfotograaf. (Zermatt Tourismus)
Schönbielhütte Bij de Schönbielhütte houden we even pauze en kijken naar de ruige wanden. Door opkomende wolken worden ze langzaam aan het zicht onttrokken, maar vreemd genoeg lijken ze door het verdwijnen van de toppen nog imposanter. In de hut ontmoeten we Lakpa Sona Sherpa. In Nepal is hij berggids, hier in de Schönbielhütte werkt hij in de zomermaanden als kok. Lakpa houdt enorm van de bergen, maar laat zich ook kritisch uit over de massale belangstelling voor iconen als de Matterhorn. “Het is veel te druk geworden, waardoor het klimmen gevaarlijker is. Zermatt heeft wel een heel goede bergreddingsdienst, Air Zermatt, maar dat heeft ook een keerzijde. Klimmers nemen meer risico's. Dat zie ik ook in Nepal.” In Nepal
20
BERGEN magazine
leidt Air Zermatt mensen op en voert reddingen uit op grote hoogte, zelfs tot boven de 7000 meter. Daarmee is het bedrijf toonaangevend in de wereld. “Het is heel mooi dat het kan en het spaart mensenlevens”, vervolgt Lakpa. “Maar het zorgt er ook voor dat steeds meer gekken naar boven gaan.” Na de koffie en de warme chocolademelk lopen we een stukje over hetzelfde pad terug en buigen vervolgens via een stevige klim af
Bij de Stellisee neemt de berg zijn meest gracieuze vorm aan
naar berghotel Schwarzsee onder de oostwand van de berg. Hier overnachten we. In 1865 is dit de plek waar Whymper en z'n mannen hun eerste, primitieve bivak opslaan. Tegenwoordig is deze plek voorzien van een restaurant en luxe hotelkamers.
Beroemde uitzichten Bij zonsopgang licht de oostwand van de ‘Sfinx van de Alpen’ op in prachtige warme tinten. We zijn de enigen die al zo vroeg buiten zijn. Je moet er wat voor over hebben, maar je wordt er rijkelijk voor beloond. Ook het uitzicht vanaf Schwarzsee op Zermatt en het Monte Rosamassief is adembenemend. Ido staat op de top van een rots en kijkt uit over een zee van mist. Alsof hij zo van het beroemde schilderij Der Wanderer van Caspar David Friedrich uit
1818 in een nieuwe werkelijkheid is gestapt. Omdat na zonsopgang de uitzichten verdwijnen in opkomende mist besluiten we niet door te lopen naar de Hörnlihütte aan de voet van de Matterhorn, maar de kabelbaan te nemen naar het veel hogere Klein Matterhorn, in de hoop boven de wolken uit te komen. Een goede beslissing, zo blijkt, want op 3800 meter kunnen we genieten van een immens uitzicht op de berg en andere vierduizenders in de weide omgeving. Na de afdaling met de kabelbaan naar Schwarzsee trekken we via de spectaculaire loopbrug op de Gletschergartenweg verder naar Hotel Riffelberg (of Riffelhaus, zoals het sinds kort heet). We nemen de hoge route. Het is een vreselijk vermoeiende klim, maar het uitzicht maakt een hoop goed.
Van Riffelberg lopen we door in de richting van de Fluhalp. De hut ligt net boven de Stellisee, een schitterend gelegen bergmeer dat misschien wel het allermooiste uitzicht biedt op de Matterhorn. Hier neemt de berg zijn meest gracieuze vorm aan en wordt bij windstilte in de spiegel van het meer weerkaatst. Op vrijwel elk moment van de dag is het er fotogeniek, maar bij zonsopkomst, zonsondergang en ’s nachts bij maanlicht heerst er een mystieke sfeer. Er zijn nauwelijks andere mensen te bekennen en dat in een gebied dat door honderdduizenden toeristen per jaar wordt bezocht!
Baantjes Een nieuwe mijlpaal in de ontwikkeling van het toerisme is de treinverbinding met Visp, die in 1891 tot stand komt. In de
twintigste eeuw worden spoorwegen en kabelbanen aangelegd naar spectaculaire plekken als Riffelberg, Gornergrat, Klein Matterhorn en Schwarzsee. Plekken die nu zowel in de zomer als in de winter voor toeristen toegankelijk zijn. Na onze afdaling naar Zermatt kunnen we de verleiding niet weerstaan om het treintje naar de Gornergrat te nemen. De Gornergrat biedt een groots uitzicht op het Monte Rosamassief met als hoogste top de Dufourspitze (4634 m). Ook de Gornergletsjer en de Matterhorn liggen er prachtig bij. De spoorlijn naar de Gornergrat dateert van 1898. Inmiddels is er zoveel bijgebouwd dat er een minidorp is verrezen met winkels, restaurants en een duur hotel. Eerlijk gezegd iets te veel van het goede, maar het uitzicht en de zonsondergang maken het bezoek tot een bijzondere ervaring. BERGEN magazine
21
thema 150 JAAR BEKLIMMING MATTERHORN
Zermatt onder de Matterhorn bij het vallen van de avond.
ÙÙ
Ù Het standbeeld van Alexander Seiler. Ú De Matterhorn toornt majestueus uit boven Zermatt.
Ü Topkruis
van Klein Matterhorn met imposant uitzicht op de Matterhorn, Dent Blanche en Weisshorn; een wolkenzee bedekt het Mattertal.
22 BERGEN magazine
BERGEN magazine 23
thema 150 JAAR BEKLIMMING MATTERHORN
De Gornergletsjer met het Monte Rosamassief, Liskamm, Castor en Pollux tijdens schemering na zonsondergang gezien vanaf de Gornergrat.
Û
Ù Het exclusieve appartementencomplex La Vue. Ú Alexander Seiler koos de kleuren rood en zwart, die de hel symboliseren, voor het vervoer naar zijn hotel om zijn ongenoegen aan de inwoners van Zermatt te laten zien.
High society Al vanaf het begin van het bergtoerisme voldoen de voorzieningen in Zermatt aan de hoge eisen van de high society. Zermatt blijft zich daarin ook nu nog onderscheiden. De familie Julen, eigenaar van vijf vijfsterren- en vijfsterren-plus-hotels, heeft in juli 2014 een nieuw concept in het topsegment gelanceerd: La Vue. Een appartementencomplex van de hoogste standaard mét hotelvoorzieningen. Zo krijgen de gasten de volledig verzorgde hotelservice en bereidt een topkok in de keuken van het appartement twee avonden per week een privédiner. Het mag dan ook wat kosten: de prijzen liggen tussen de 800 en 5000 euro
24
BERGEN magazine
per nacht. De klanten? “Rijken en bekende wereldsterren”, vertelt Alexander Julen tijdens een rondleiding in het complex. “Maar wie dat zijn houden we geheim.” Zermatt gaat zeer bewust om met de privacy van haar bezoekers. “In Sankt Moritz komen de rijken der aarde om op de foto te gaan en daarna gaan ze naar Zermatt om vakantie te vieren”, voegt Edith Zweifel eraan toe. Het populaire bergdorp heeft overigens ook overnachtingsplaatsen voor minder gefortuneerden. Zo is er een camping, een jeugdherberg en zijn er hotels met aanzienlijk lagere prijzen, zodat Zermatt ook interessant is voor ons, ‘gewone’ toeristen.
De Matterhorn is de dodelijkste berg ter wereld De bijzondere vorm van de berg, het drama van de eerste beklimming, de inspanningen van Seiler, de toeristische opkomst van een bergdorp, zijn inventiviteit en een bergreddingsdienst van wereldklasse hebben ervoor gezorgd dat Zermatt is geworden wat het nu is. Een succesverhaal gebouwd op de fundamenten van een tragedie, waaraan steeds weer nieuwe hoofdstukken worden toegevoegd. ■
[email protected]
